Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 19/11
POSTANOWIENIE
Dnia 13 maja 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Marta Romańska
w sprawie z powództwa Cechu Rzemiosł Różnych i Przedsiębiorczości
w K.
przeciwko Zakładowi Elektroenergetycznemu Spółce Akcyjnej
w G.
o przywrócenie stanu nieruchomości zgodnego z prawem i zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 13 maja 2011 r.,
zażalenia strony powodowej na orzeczenie o kosztach, zawarte w wyroku Sądu
Okręgowego
z dnia 21 grudnia 2010 r.,
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Strona powodowa wnosiła o zobowiązanie strony pozwanej do zaprzestania
naruszeń i przywrócenia stanu zgodnego z prawem przez usunięcie podziemnych
kabli elektroenergetycznych należących do strony pozwanej, ułożonych na
nieruchomości strony powodowej oraz o zasądzenie od strony pozwanej kwoty
44 20,03 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jej nieruchomości
w zakresie tych urządzeń. Wnosiła też o zasądzenie kosztów procesu.
Strona pozwana wnosiła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów
procesu.
Wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2010 r. Sąd Rejonowy w K. zasądził od strony
pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 33 374,33 zł z ustawowymi odsetkami,
oddalił powództwo w pozostałej części i orzekł o kosztach procesu.
Rozpoznając apelacje obu stron Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 21 grudnia
2010 r., w wyniku apelacji strony pozwanej, zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji i
obniżył zasądzoną należność do kwoty 7 227 zł z ustawowymi odsetkami oraz
stosownie do tego rozstrzygnął o kosztach procesu za pierwszą instancję, oddalił
apelację strony pozwanej w pozostałej części a apelację strony powodowej w
całości, zasądził od strony powodowej na rzecz strony pozwanej kwotę 2 064 zł
tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego oraz nakazał pobrać od strony
powodowej na rzecz Skarbu Państwa kwotę 240 zł, a od strony pozwanej kwotę
67,44 zł tytułem nie uiszczonych kosztów opinii biegłej.
Uzasadniając rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego Sąd
Okręgowy wskazał, że orzeczenie to oparł na art. 100 k.p.c., stosunkowo
rozdzielając koszty, stosownie do stopnie wygrania sprawy przez każdą ze stron
(22% i 78%).
W zażaleniu na powyższe rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
apelacyjnego strona powodowa zarzuciła naruszenie art. 102 k.p.c. przez
pominięcie względów słuszności i oparcie się wyłącznie na zasadzie
odpowiedzialności za wynik procesu przy rozstrzyganiu o kosztach postępowania,
3
podczas gdy okoliczności faktyczne sprawy nakazywały indywidualną ocenę
przyczyn i podstaw zmiany rozstrzygnięcia w postępowaniu apelacyjnym.
Wskazała, że okoliczność, iż do oddalenia apelacji powoda doszło dlatego,
że dopiero Sąd drugiej instancji na podstawie własnej oceny przyjął większy zakres
korzystania z nieruchomości przez powoda, niż przez pozwanego oraz uznał, iż
żądanie usunięcia urządzeń, aczkolwiek uzasadnione prawnie, jest sprzeczne
z zasadami współżycia społecznego – uzasadniała zastosowanie w sprawie art.
102 k.p.c., w świetle stanowiska Sądu Najwyższego zajętego w orzeczeniach
z dnia 13 listopada 1973r, II PZ 49/73 i z dnia 19 sierpnia 2010r. IV CZ 50/10, tym
bardziej, że to zachowanie samego pozwanego doprowadziło do wszczęcia
postępowania.
Wnosiła o zmianę zaskarżonego postanowienia i obciążenie kosztami
postępowania apelacyjnego strony pozwanej ewentualnie wzajemne zniesienie
kosztów tego postępowania oraz zasądzenie od strony pozwanej na rzecz strony
powodowej zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 102 k.p.c. jest wyjątkiem od przewodzonej w art. 98 k.p.c.
zasady odpowiedzialności za wynik procesu i dopuszcza, w wypadkach
szczególnie uzasadnionych, nie obciążenie strony przegrywającej kosztami
procesu albo zasądzenie od niej tylko części tych kosztów. Jako przepis
o charakterze wyjątkowym musi być wykładany ściśle, co oznacza, że
dopuszczalne jest tylko odstąpienie od zasądzenie od strony przegrywającej całości
lub części kosztów procesu należnych przeciwnikowi wygrywającemu sprawę,
natomiast nie jest dopuszczalne na jego podstawie zasądzenia od strony
wygrywającej kosztów procesu poniesionych przez stronę przegrywającą, jak żąda
tego strona powodowa w zażaleniu.
Także użyte w art. 102 k.p.c. pojęcie „wypadek szczególny” musi być
rozumiane ściśle: jako rzeczywiście wyjątkowe, niecodzienne okoliczności
podmiotowe lub przedmiotowe sprawy, uzasadniające, ze względów słuszności
i zasad współżycia społecznego, nieobciążenie strony przegrywającej kosztami
procesu, przy czym, zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego,
4
skorzystanie z tej możliwości jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu
orzekającego i do jego oceny należy stwierdzenie, czy występuje szczególnie
uzasadniony wypadek pozwalający na zastosowanie tego przepisu (porównaj
między innymi orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2006 r. III CK 221/05,
z dnia 27 maja 2010 r. II PK 359/ i z dnia 3 lutego 2010 r. II PK 192/09).
Wskazane przez stronę powodową w zażaleniu okoliczności nie mogą być
uznane „wypadek szczególny” w rozumieniu art. 102 k.p.c.
Wbrew twierdzeniom skarżącej, to nie dopiero Sąd drugiej instancji oddalił
powództwo na podstawie art. 5 k.c. w zakresie żądania usunięcia urządzeń
przesyłowych, lecz uczynił to już Sąd pierwszej instancji, natomiast Sąd
odwoławczy oddalił apelację strony powodowej oceniając to żądanie jako
sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Dokonanie oceny prawnej
roszczenia, także z punktu widzenia zasad art. 5 k.c. i w wyniku tego oddalenie
apelacji należy do orzeczniczych uprawnień Sądu drugiej instancji i jako takie nie
może być uznane za okoliczność wyjątkową i „wypadek szczególny” w rozumieniu
art. 102 k.p.c. Powołane w zażaleniu postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
13 listopada 1973 r. II PZ 49/73 nie dotyczy sytuacji, jaka miała miejsce
w rozpoznawanej sprawie, odnosi się bowiem do orzeczenia sądu pierwszej
instancji oddalającego powództwo na podstawie art. 5 k.c.
Podobnie należy ocenić oddalenie części roszczeń wobec uznania za
uzasadniony zgłoszonego zarzutu przedawnienia jak również oddalenie części
roszczeń w wyniku dokonania, innej niż Sąd pierwszej instancji, wykładni przepisów
stanowiących podstawę prawną roszczeń i w konsekwencji innej oceny zakresu
uzasadnionych roszczeń strony powodowej. Wykładnia i stosowanie przepisów
prawa materialnego do ustalonego stanu faktycznego jest ustawowym obowiązkiem
Sądu drugiej instancji, który obowiązany jest dokonywać tego z urzędu. Nie może
być zatem uznane za „wypadek szczególny”, uzasadniający zastosowanie art. 102
k.p.c. Nie stanowi także „rozstrzygnięcia sporu wyłącznie na podstawie, którą sąd
uwzględnił z urzędu”, a zatem nie odnosi się do niego stanowisko zajęte przez Sąd
Najwyższy w powołanym w zażaleniu postanowieniu z dnia 19 sierpnia 2010 r.
IV CZ 50/10.
5
„Wypadkiem szczególnym” nie jest także podniesiona w zażaleniu
okoliczność, że to zachowanie strony pozwanej doprowadziło do konieczności
wytoczenia powództwa. Z reguły bowiem, to zachowanie pozwanego, naruszające
interes prawny powoda, jest przyczyną wytoczenia powództwa.
W rozpoznawanej sprawie nie zachodziły żadne wyjątkowe okoliczności,
uzasadniające zastosowanie art. 102 k.p.c., a zatem rozstrzygnięcie przez Sąd
Okręgowy o kosztach postępowania apelacyjnego na podstawie art. 100 k.p.c. było
uzasadnione.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w zw.
z art. 3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie.