Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 27/11
POSTANOWIENIE
Dnia 20 maja 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
SSN Marian Kocon
w sprawie z wniosku Janiny K.
przy uczestnictwie Wandy Ż. I in.
o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 maja 2011 r.,
zażalenia wnioskodawczyni na postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 1 lutego 2011 r.,
1) odrzuca zażalenie w części obejmującej zmianę przez
Sąd Okręgowy rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
przed Sądem pierwszej instancji (punkt 2 zaskarżonego
orzeczenia);
2) oddala zażalenie w pozostałej części.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 26 kwietnia 2010 r. Sąd Rejonowy oddalił wniosek
Janiny K. o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie nieruchomości określonej bliżej
we wniosku i ustalił, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane
ze swoim udziałem w sprawie.
Po rozpoznaniu apelacji wnioskodawczyni oraz zażalenia uczestników
postępowania Wandy Ż. i Waldemara B. na rozstrzygniecie o kosztach
postępowania, Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 1 lutego 2011 r.: po pierwsze
oddalił apelację, po drugie uwzględniając zażalenie Wandy Ż. zmienił częściowo
rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego o kosztach postępowania w ten sposób, że
zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestniczki Wandy Ż. kwotę 1217 zł
tytułem zwrotu kosztów postępowania stwierdzając, że w pozostałym zakresie
strony ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie, po
trzecie odrzucił zażalenie Waldemara B. i po czwarte zasądził od wnioskodawczyni
na rzecz uczestników Wandy Ż. i Waldemara B. kwotę 600 zł tytułem zwrotu
kosztów postępowania odwoławczego.
Uzasadniając rozstrzygnięcie o kosztach postępowania Sąd Okręgowy
stwierdził, że w sprawie zachodziły podstawy do odstąpienia od wyrażonej w art.
520 § 1 k.p.c. reguły ponoszenia przez każdego uczestnika kosztów postępowania
nieprocesowego związanych z jego udziałem w sprawie, bowiem interesy
wnioskodawczyni i uczestników postępowania Wandy Ż. i Waldemara B. były
niewątpliwie sprzeczne. Wnioskodawczyni dążyła do stwierdzenia na jej rzecz
nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie, a uczestnicy sprzeciwiali się
temu w toku całego postępowania. Sąd wskazał też, że między stronami toczyły się
już inne sprawy sądowe, w których potwierdzono prawo do nieruchomości
poprzedników prawnych uczestniczki. W tej sytuacji oddalenie wniosku
o zasiedzenie złożonego przez wnioskodawczynię uzasadniało orzeczenie
o kosztach postępowania na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. i zasądzenie ich od
wnioskodawczyni na rzecz uczestników postępowania.
3
Pełnomocnik wnioskodawczyni wniósł zażalenie na zawarte w powyższym
postanowieniu rozstrzygnięcie o „kosztach zastępstwa adwokackiego” stwierdzając,
że zaskarża postanowienie w jego ustępach 2 i 4.
Zarzucił naruszenie art. 520 § 3 k.p.c. przez uznanie, że oddalenie wniosku
i apelacji uzasadnia automatycznie zastosowanie tego przepisu oraz przez uznanie,
że złożone przez uczestników zażalenie na orzeczenie o kosztach zastępstwa
adwokackiego za I instancję pochodzi od osób uprawnionych, co było
kwestionowane w toku rozprawy apelacyjnej.
Wskazał między innymi, że wnioskodawczyni, która przez 51 lat była
posiadaczką nieruchomości i nie uzyskała ochrony swoich praw w innych
wytoczonych postępowaniach sądowych, wystąpiła z wnioskiem o zasiedzenie,
a uczestnicy w każdej ze spraw przedstawiali różne czasokresy użytkowania
spornej nieruchomości i przedstawiali świadków, którym Sąd dawał wiarę.
Wnosił o uchylenie postanowienia o kosztach i przekazanie w tym zakresie sprawy
Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c. zażalenie do Sądu Najwyższego
przysługuje jedynie na postanowienie co do kosztów procesu, które nie były
przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji, a więc jedynie
na rozstrzygnięcie co do kosztów postępowania apelacyjnego, bo tylko o kosztach
tego postępowania rozstrzyga po raz pierwszy Sąd drugiej instancji.
Nie przysługuje zatem zażalenie do Sądu Najwyższego na postanowienie Sądu
drugiej instancji orzekające o kosztach postępowania przed Sądem pierwszej
instancji w wyniku rozpoznania zażalenia strony czy uczestnika na takie
rozstrzygniecie podjęte przez Sąd pierwszej instancji. Z tych przyczyn zażalenie
wnioskodawczyni w zakresie obejmującym punkt 2 postanowienia Sądu
Okręgowego, w którym Sąd ten, w wyniku zażalenia uczestniczki, zmienił
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania przed Sądem pierwszej instancji, podlega
odrzuceniu jako niedopuszczalne (art. 373 w zw. z art. 397 § 2 i art. 39821
k.p.c.).
W pozostałej części zażalenie należy uznać za nieuzasadnione.
4
Zasady orzekania o kosztach postępowania nieprocesowego określone są
w art. 520 k.p.c. i różnią się od zasad orzekania o kosztach procesu. Wynika to
z faktu, że w wielu sprawach toczących się w postępowaniu nieprocesowym
interesy uczestników są wspólne i trudno mówić o uczestnikach wygrywających lub
przegrywających sprawę. W wielu też sprawach postępowanie wszczynane jest
z urzędu w interesie publicznym lub w interesie wszystkich uczestników. W takich
sytuacjach regułą jest rozstrzyganie o kosztach postępowania nieprocesowego
w sposób określony w art. 520 § 1 k.p.c., a więc przez stwierdzenie, że każdy
uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.
Jeżeli jednak uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani w wyniku
postępowania lub interesy ich są sprzeczne, wówczas brak podstaw do stosowania
zasady przewidzianej w art. 520 § 1 k.p.c. i sąd może stosunkowo rozdzielić
obowiązek zwrotu kosztów lub włożyć go na jednego z uczestników w całości (§ 2),
a w razie sprzeczności interesów i oddalenie lub odrzucenia wniosku, sąd może
nałożyć na uczestnika, którego wniosek został oddalony lub odrzucony obowiązek
zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez innego uczestnika (§ 3).
Ta ostatnia sytuacja nie różni się od typowych sytuacji występujących w procesie,
gdzie sprzeczność interesów stron jest regułą i w zakresie orzekania o kosztach
obowiązuje zasada odpowiedzialności za wynik procesu. Także w razie
sprzeczności interesów uczestników postępowania nieprocesowego i oddalenia
wniosku uzasadnione jest orzeczenie o kosztach postępowania zgodnie z zasadą
odpowiedzialności za wynik sprawy, a więc zgodnie z regułą określoną w art. 520
§ 3 zd. 1 k.p.c.
Nie ulega wątpliwości, że jedną ze spraw nieprocesowych, w których
występuje sprzeczność interesów jest sprawa o stwierdzenie nabycia własności
nieruchomości przez zasiedzenie, jeżeli właściciel nieruchomości oponuje
przeciwko wnioskowi. Jak stwierdził Sąd Najwyższy między innymi w orzeczeniach
z dnia 3 grudnia 1959 r. 2 CR 859/58 (OSN 1961 r., nr 2, poz. 45) oraz z dnia
19 listopada 2010 r. III CZ 46/10 i III CZ 47/10 (niepubl.) w sprawach takich
powstaje wyraźna kontradykcja co do oczekiwanego wyniku sprawy, gdyż
wnioskodawca oczekuje uwzględnienia wniosku, a będący w opozycji uczestnik
jego oddalenia. W razie oddalenia wniosku o zasiedzenie dochodzi do przegrania
5
sprawy przez wnioskodawcę, co uzasadnia obciążenie go kosztami postępowania,
zgodnie z art. 520 § 3 k.p.c.
W rozpoznawanej sprawie wystąpiła taka właśnie sytuacja, gdyż
wnioskodawczyni przegrała sprawę o zasiedzenie w obu instancjach. Orzeczenie
o kosztach postępowania apelacyjnego zgodnie z art. 520 § 3 zd. 1 k.p.c. było
zatem uzasadnione.
Jednocześnie trzeba stwierdzić, że skarżąca nie wykazała, by zachodziły
podstawy przewidziane w art. 102 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. do nie obciążenia jej
kosztami postępowania apelacyjnego lub nałożenia na uczestników obowiązku
poniesienia tych kosztów na podstawie art. 520 § 3 zd. 2 k.p.c.. Wskazane przez
nią w zażaleniu okoliczności (długotrwałość posiadania przez nią nieruchomości,
nie uzyskanie ochrony w innych postępowaniach, podawanie przez uczestników w
różnych sprawach innych okresów użytkowania nieruchomości oraz wskazywanie
świadków dla wykazania swoich twierdzeń) nie mogą być uznane za „wypadek
szczególny” w rozumieniu art. 102 k.p.c. ani za postępowanie uczestników
niesumienne lub oczywiście niewłaściwe w rozumieniu art. 520 § 3 zd. 2 k.p.c.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 385 w zw.
z art. 3941
§ 3 i art. 39821
k.p.c. oddalił zażalenie jako nieuzasadnione.
jz