Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SPP 21/11
POSTANOWIENIE
Dnia 9 września 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie ze skargi K. Ś.
na przewlekłość postępowania Sądu Najwyższego w sprawie III CSK 35/09,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 września 2011 r.,
1. odrzuca skargę,
2. zasądza zwrot od Skarbu Państwa - Sądu Najwyższego na
rzecz skarżącej opłaty od skargi w kwocie 100 zł.
Uzasadnienie
W skardze z 6 lipca 2011 r., skierowanej do Sądu Najwyższego, „na
przewlekłość procesu o zapłatę kwoty 77.000 zł przed Sądem Okręgowym w T.,
Sądem Apelacyjnym oraz Sądem Najwyższym, powódka K. Ś. wniosła o:
1) stwierdzenie, „że w postępowaniu bez nadania odrębnej sygnatury
wywołanym wniesieniem w dniu 21 stycznia 2008 r. do Sądu Okręgowego w
T. pozwu o zapłatę 77.000 zł za użytkowanie działki (…) przeciwko Gminie
Miasta B. i Skarbowi Państwa Staroście Powiatu B. solidarnie – zawartym w
uzupełnieniu pozwu o sygn. I C …/07 Sądu Okręgowego w T. z w/w daty –
nastąpiła przewlekłość postępowania przed Sądem Apelacyjnym lub Sądem
Najwyższym, a także przed Sądem Okręgowym w T. – szczególnie
2
przewlekłość w przedmiocie skutecznego prawnie rozpoznania
przedmiotowego żądania pozwu”;
1a) ewentualnie „stwierdzenie, że w (być może połączonym nieformalnie do
wspólnego rozpoznania z żądaniem zapłaty kwoty 77.000 zł) procesie I C
…/07 Sądu Okręgowego w T., a także jego wyższych stadiach (I ACa …/08
przed Sądem Apelacyjnym i III CSK 35/09 przed Sądem Najwyższym)
nastąpiła przewlekłość postępowania przed Sądem Apelacyjnym lub Sądem
Najwyższym, a także przed Sądem Okręgowym w T. – zwłaszcza
przewlekłość postępowania w przedmiocie skutecznego prawnie
rozpoznania przedmiotowego żądania pozwu”;
2) „przyznanie od Skarbu Państwa na rzecz skarżącej sumy 20.000 zł (…)”;
3) „zasądzenie od Skarbu Państwa – w/w sądów kosztów tego postępowania”;
4) „ustalenie prejudycjalne, że wyroki I C …/07 Sądu Okręgowego w T., I ACa
../08 Sądu Apelacyjnego, III CSK 35/09 Sądu Najwyższego stanowią
sententiae non existens w zakresie w jakim rozstrzygają lub też mogą
rozstrzygać o żądaniu zasądzenia zapłaty sumy 77.000 zł od Gminy Miasta
B. jako pozwanego (pozornego) lub też od Gminy Miasta B. i Skarbu
Państwa Starosty Powiatu B. jako pozwanych solidarnie (pozornych)”.
Skarżąca zarzuciła w szczególności przewlekłość co do:
a) „nadania przez Sąd Okręgowy sprawie sygnatury oraz ujawnienia jej w
repertorium spraw cywilnych wniesionych w 2008 r. oraz zalecenia tych
działań przez Sąd Apelacyjny przy rozpoznaniu apelacji I ACa …/08 lub
przez Sąd Najwyższy w Warszawie przy rozpoznaniu skargi III CSK
35/09 a w rezultacie wydanie przez Sąd Apelacyjny i Sąd Najwyższy
wyroków prawnie nie istniejących”;
b) „wezwania skarżącej do uzupełnienia braków formalnych i fiskalnych
pozwu o zapłatę kwoty 77.000 zł przez Sąd Okręgowy sprawie sygnatury
oraz ujawnienia jej w repertorium spraw cywilnych wniesionych do Sądu
Okręgowego w 2008 r. oraz przewlekłość zalecenia tych działań przez
Sąd Apelacyjny przy rozpoznaniu apelacji I ACa …/08 lub przez Sąd
3
Najwyższy w Warszawie, przy rozpoznaniu skargi III CSK 35/09, a w
rezultacie wydanie przez Sąd Apelacyjny i Sąd Najwyższy wyroków
prawnie nie istniejących”;
c) „rozpoznania ewentualnego wniosku o zwolnienie z kosztów
postępowania o zapłatę kwoty 77.000 zł przez Sąd Okręgowy sprawie
sygnatury oraz ujawnienia jej w repertorium spraw cywilnych wniesionych
w 2008 r. oraz zalecenia tych działań przez Sąd Apelacyjny przy
rozpoznaniu apelacji I ACa …/08 lub przez Sąd Najwyższy przy
rozpoznaniu skargi III CSK 35/09”;
d) „rozpoznania wniosku o połączenie spraw i ewentualnie następnie
wydania zarządzenia i połączeniu spraw zgodnie z wnioskiem zawartym
w uzupełnieniu pozwu I C …/07, zalecenia tych działań przez Sąd
Apelacyjny przy rozpoznaniu apelacji I ACa …/08 lub przez Sąd
Najwyższy przy rozpoznaniu skargi III CSK 35/09”;
e) „nadto ewentualnie wydania później postanowienia sądu o dopozwaniu
Urzędu Gminy Miasta B. solidarnie ze Skarbem Państwa do sprawy I C
…/07, zalecenia tych działań przez Sąd Apelacyjny przy rozpoznaniu
apelacji I ACa …/08 lub przez Sąd Najwyższy przy rozpoznaniu skargi III
CSK 35/09”;
f) „podjęcia stosownych działań z urzędu w przedmiocie żądania (o) zapłatę
kwoty 77.000 zł przez Sąd Apelacyjny w związku z rozpoznaniem sprawy
I ACa …/08 oraz przez Sąd Najwyższy w związku ze skargą kasacyjną III
CSK 35/09, a zwłaszcza przewlekłości ustalenia z urzędu nieistnienia
prawnego wyroków przeciwko Gminie Miasta B. oraz ewentualnej
nieważności postępowania I C …/07 i I ACa …/08 w związku z
niedopuszczalnymi przekształceniami podmiotowymi i przedmiotowymi
pierwotnego powództwa przez Sąd Najwyższy w sprawie III CSK 35/09”;
g) „przedstawienia zasadniczych akt sprawy I C …/07 i ich sprawozdania w
postępowaniach I ACa …/08 i III CSK 35/09 w zakresie jakim dotyczyły
Gminy Miasta B.”;
4
h) „sprostowania z urzędu wyroków I C …/07, I ACa …/08 (przez sąd
apelacyjny) i III CSK 35/08 (przez Sąd Najwyższy) poprzez usunięcie z
ich sentencji przynajmniej strony pozwanej”.
„Mając na uwadze przepisy prawa oraz Kodeksu Etyki Sędziowskiej –
skarżąca – wnosi do składu orzekającego o rozważenie zawiadomienia organów
dyscyplinarnych - w związku z podejrzeniem zmowy funkcjonariuszy mającej na
celu wyłudzenie kosztów sądowych od skarżącej na rzecz pozornych pozwanych
fikcyjnymi wyrokami I C …/07, I ACa …/08 i III CSK 35/09 (zasada iura novit curia)”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Skarga na zarzucaną przewlekłość procesu podlega rozpoznaniu w trybie
ustawy z 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania
sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez
prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (tekst jednolity:
Dz.U. z 2004 r. Nr 179, poz. 1843 ze zm.; dalej jako ustawa). Zgodnie z art. 4 ust.
1b i ust. 2 tej ustawy rozpoznanie to obejmuje jedynie zarzut przewlekłości
postępowania przed Sądem Najwyższym.
2. Skarga jest niedopuszczalna, albowiem nie można jej wnieść po
prawomocnym wyroku kończącym rozpoznanie sprawy. Składa się ją do sądu,
przed którym toczy się postępowanie w sprawie. Granicę czasową dla skargi
stanowi zatem prawomocne zakończenie sprawy, gdyż wniesienie jej po tym
terminie powoduje, że nie ma przedmiotu szczególnego postępowania ze skargi
(zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 16 marca 2009 r., III SPP 3/09, OSNP
2010 nr 17-18, poz. 225 i powołane w nim dalsze orzecznictwo). Sąd Najwyższy
wyrokiem z 7 października 2009 r. (sygn. III CSK 35/09, LEX nr 572042) rozpoznał
skargę kasacyjną skarżącej w sprawie z jej powództwa przeciwko Skarbowi
Państwa – Staroście B. i Gminie Miasta B. o zapłatę i ustalenie. Skarga kasacyjna
została wniesiona od wyroku Sądu Apelacyjnego z 12 września 2008 r. (I ACa
…/08) i została oddalona. Skoro Sąd Najwyższy rozpoznał skargę kasacyjną, to nie
ma przedmiotu sprawy uzasadniającego wniesienie skargi na przewlekłość
5
postępowania w trybie ustawy. Przewlekłość postępowania może być eliminowana
tylko w toku rozpoznawania sprawy (art. 5 ust. 1 i ust. 2 ustawy). Tylko wtedy
możliwe jest wydanie zalecenia dla sądu rozpoznającego sprawę, nie
jakiegokolwiek, lecz przez ustawę określonego jako: zalecenie podjęcia „przez sąd
rozpoznający sprawę co do istoty, odpowiednich czynności w wyznaczonym
terminie" (art. 12 ust. 2 i ust. 3 ustawy).
3. Nawet gdyby skarga na przewlekłość postępowania była dopuszczalna, to
sąd rozpoznający taką skargę nie mógłby narzucić sądowi rozpoznającemu sprawę
sposobu jej rozstrzygania. Wszak zalecenia sądu rozpoznającego skargę na
przewlekłość postępowania nie mogą wkraczać w zakres oceny faktycznej i
prawnej sprawy (art. 12 ust 3 zdanie drugie ustawy). Chodzi tu wszak o równie
ważny warunek prawa do sądu, czyli o niezawiłość sądu w rozpatrzeniu sprawy
(art. 45 ust. 1 Konstytucji RP). Niemożliwym byłoby więc wskazywanie sądowi
rozpoznającemu sprawę, że powinien rozstrzygnąć sprawę w określony sposób, bo
przykładowo w ocenie sądu rozpoznającego skargę na przewlekłość zachodzi
nieważność postępowania lub sytuacja nieistnienia orzeczenia (wyroku). Każdy sąd
ma obowiązek brać to pod uwagę z urzędu (art. 378 § 1 k.p.c., 39813
§ 1 k.p.c.),
niezależnie od tego, czy strona stawia zarzuty w tym zakresie. Sytuacja nieistnienia
orzeczenia, prócz faktycznego nieistnienia orzeczenia, może wywoływać różnorakie
kontrowersje prawne, w zależności od przyczyny, z którą łączy się twierdzenie o
nieistnieniu wyroku w znaczeniu prawnym. Procedura cywilna nie przewiduje tu
odrębnej regulacji, zapewne przyjmując, że obecne rozwiązania są wystarczające
do sanacji postępowania na wypadek wyroku nieistniejącego. Przy takim milczeniu
ustawy procesowej w tym względzie nie można jednak zakładać, że ustawodawca
kwestię badania tej szczególnej sytuacji procesowej zawarł w ustawie o skardze na
przewlekłość postępowania. Zakres tej ustawy jest bowiem ściśle określony. Sąd
rozpoznający skargę na przewlekłość postępowania nie zastępuje merytorycznie
sądu rozpoznającego sprawę ani nie jest sądem rozpoznającym sprawę tak jak sąd
odwoławczy. Nie prowadzi więc postępowania w sprawie, w którym to z uwagi na
ciężar kwestii nieistniejącego wyroku konieczne byłoby rozstrzyganie o istotnym
przedmiocie sprawy. Tymczasem funkcja sądu rozpoznającego skargę na
przewlekłość postępowania nie wykracza poza możliwość wydania sądowi
6
rozpoznającemu sprawę co do istoty tylko zaleceń podjęcia odpowiednich
czynności w terminie zmierzających do rozpoznania sprawy (art. 12 ust. 2 ustawy).
Takie stanowisko potwierdza orzecznictwo, gdyż powiedziano już, że badaniu w
trybie skargi na przewlekłość nie podlegają rozstrzygnięcia, które zapadają w
sprawie, w tym czy były wadliwe prawnie, czy stanowiły „orzeczenia i zarządzenia
fikcyjne (sententia non existens)” (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 22
listopada 2010 r., III SPP 22/10, LEX nr 694241); w odrębnym postępowaniu ze
skargi na przewlekłość postępowania wykluczone jest dokonywanie merytorycznej
oceny lub weryfikowanie kontrowersji prawnych lub prawniczych zawartych w
kontestowanym orzeczeniu wydanym w postępowaniu, któremu zarzucono
przewlekłość (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 9 lutego 2011 r., III SPP
34/10, LEX nr 786814, a także z 8 lipca 2005 r., III SPP 119/05, OSNP 2009 nr 9-
10, poz. 166).
4. Sąd Najwyższy w sprawie III CSK 35/09 nie rozpoznawał sprawy skarżącej
tak jak sąd powszechny, lecz tylko jej skargę kasacyjną i wyrokiem z 7 października
2009 r. zakończył postępowanie kasacyjne. Skarżąca nie zarzuca, iżby Sąd
Najwyższy nie rozpoznał jej skargi kasacyjnej, która podlega rozpoznaniu tylko w
granicach podstaw kasacyjnych (art. 39813
§ 1 k.p.c. w związku z art. 3984
§ 1 pkt 2
k.p.c.). Nie ma też żadnych podstaw do badania tego postępowania kasacyjnego
lub kończącego je wyroku, w szczególności czy zachodzi sytuacja wyroku
nieistniejącego. Analiza tego wyroku wskazuje, że została rozpoznana skarga
kasacyjna powódki, która nie stawiała zarzutów co do nieprawidłowości w
prowadzeniu i rozstrzyganiu sprawy wobec obu pozwanych, również na
wcześniejszych etapach postępowania
Z tych przyczyn skarga wniesiona po prawomocnym zakończeniu sprawy, z
braku przedmiotu rozpoznania, podlegała odrzuceniu i dlatego orzeczono jak w
sentencji.
O zwrocie opłaty od skargi orzeczono zgodnie z dyspozycją art. 17 ust. 3
ustawy.
7