Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 15 września 2011 r.
II PK 155/09
Zawarcie porozumienia dotyczącego przyjęcia nowych warunków pracy i
płacy w Urzędzie Komisji Nadzoru Finansowego przez urzędnika służby cywil-
nej zlikwidowanego Urzędu Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emery-
talnych powoduje przekształcenie z mocy prawa stosunku pracy z mianowania
urzędnika służby cywilnej zlikwidowanego Urzędu w umowny stosunek pracy
pracownika Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego (art. 74 ust. 2 w związku z 10
ust. 3 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz.U.
Nr 157, poz. 1119 ze zm.).
Przewodniczący SSN Zbigniew Korzeniowski, Sędziowie: SN Zbigniew Hajn
(sprawozdawca), SA Jolanta Frańczak.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 wrześ-
nia 2011 r. sprawy z powództwa Piotra T. przeciwko Urzędowi Komisji Nadzoru Fi-
nansowego w W. o przywrócenie do pracy oraz o ustalenie, na skutek skargi kasa-
cyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 7 listopada
2008 r. […]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w War-
szawie do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyj-
nego.
U z a s a d n i e n i e
Piotr T. w pozwie przeciwko Urzędowi Komisji Nadzoru Finansowego w W.
wniósł o: 1) przywrócenie do pracy na dotychczasowych warunkach płacy i pracy u
pozwanego, 2) zasądzenie jednomiesięcznego wynagrodzenia za czas pozostawa-
nia bez pracy, 3) ustalenie, że stosunek pracy pomiędzy nim a pozwanym wykony-
wany jest w oparciu o akt mianowania, o którym mowa w ustawie z dnia 24 sierpnia
2006 r. o służbie cywilnej oraz 4) dalsze zatrudnienie do czasu uprawomocnienia się
2
wyroku. Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości.
Wyrokiem z dnia 11 kwietnia 2008 r. Sąd Rejonowy dla miasta stołecznego
Warszawy w Warszawie powództwo uwzględnił. Sąd Rejonowy (-) przywrócił po-
woda do pracy w Urzędzie Komisji Nadzoru Finansowego w W. na obowiązują-
cych przed dokonaniem wypowiedzenia warunkach płacy i pracy; (-) zasądził od
pozwanego na rzecz powoda 6.662,52 zł brutto tytułem wynagrodzenia za czas
pozostawania bez pracy, pod warunkiem zgłoszenia gotowości jej podjęcia w
terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o przywróceniu pracow-
nika do pracy; (-) ustalił, że stosunek pracy pomiędzy powodem a pozwanym wy-
konywany jest w oparciu o akt mianowania, o którym mowa w ustawie z dnia 24
sierpnia 2006 r. o służbie cywilnej (Dz.U. Nr 170, poz. 1218 ze zm.) uzupełniony
umową stron z 28 grudnia 2006 r. (-) oddalił wniosek powoda o nałożenie na po-
zwany Urząd obowiązku jego dalszego zatrudniania na obowiązujących przed
dokonaniem wypowiedzenia warunkach płacy i pracy do czasu prawomocnego
rozpoznania sprawy; (-) nie orzekł o kosztach procesu.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód od 31 marca 2002 r. zatrudniony był na pod-
stawie umowy o pracę w Urzędzie Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Eme-
rytalnych w W. Na podstawie aktu mianowania z 1 października 2003 r. uzyskał tytuł
urzędnika służby cywilnej. Na podstawie umowy z 12 września 2006 r. powód został
skierowany przez pracodawcę na aplikację radcowską, przy czym zakład pracy zo-
bowiązał się pokryć koszty nauki oraz zwalniać go z obowiązku świadczenia pracy
celem uczestniczenia przez niego w zajęciach teoretycznych i praktycznych przewi-
dzianych programem nauczania aplikacji. Powód od tego czasu wykonywał pracę
średnio do 3,5 dnia w tygodniu. Z dniem 19 września 2006 r. powód stał się pracow-
nikiem Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego w W. w Wydziale […]. Na mocy poro-
zumienia zmieniającego z 28 grudnia 2006 r., zawartego w oparciu o art. 75 ust. 1
ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz.U. Nr 157,
poz. 1119 ze zm.; powoływanej dalej, jako „ustawa o n.r.f.”), powodowi zapropono-
wano nowe warunki płacy i pracy - stanowisko starszego specjalisty w Departamen-
cie […] w pełnym wymiarze czasu pracy na czas nieokreślony. Powód przyjął powyż-
szą ofertę pozwanego. Powód otrzymał pisemny zakres obowiązków, zgodnie z któ-
rym miał zajmować się między innymi rozpatrywaniem indywidualnych skarg na
podmioty nadzorowane. Pracę w Wydziale […] rozpoczął w zasadzie od marca 2007
r. Zgodnie z procedurą rozpatrywania skarg, każdorazowo po przeprowadzeniu po-
3
stępowania wyjaśniającego pracownik ma obowiązek przygotować pisemną odpo-
wiedź na skargę i wysłać ją do skarżącego. Wysłanie odpowiedzi oznacza formalne
załatwienie skargi. Powód w części spraw takich odpowiedzi nie wysyłał. Dnia 8
sierpnia 2007 r. Iwona T., naczelnik Wydziału […] zwróciła się do powoda o spraw-
dzenie rejestru skarg w zakresie spraw, którymi się zajmował. Wskazała ona, że z 74
spraw, które zostały powierzone powodowi, zostało załatwionych 5, 8 spraw trafiło ad
acta, zaś 61 spraw w dalszym ciągu widnieje jako niezakończone. We wrześniu 2007
r. dokonano przeglądu dokumentacji powoda za okres od stycznia do 30 sierpnia
2007 r., z którego wynikł znacznie mniejszy aniżeli wykazywany przez powoda pro-
cent spraw załatwionych, jak również wskazano na opóźnienie w rozpatrywaniu
skarg. W trakcie rozmowy przeprowadzonej z powodem przez Iwonę T. 17 paździer-
nika 2007 r., powód stwierdził, że błędnie zrozumiał procedurę. W jej następstwie
wyznaczono mu termin, do którego miał zakończyć wszystkie zaległe sprawy i uzu-
pełnić rejestr w sposób zgodny ze stanem faktycznym (25 października 2007 r.). W
tym terminie powód zrealizował około 2/3 zaległości, wskazując że uzupełnione zo-
stały sprawy z doręczonej mu listy, za wyjątkiem pojedynczych spraw, wymagających
bardziej złożonych działań. Wskazał on również, że do 31 października 2007 r. uzu-
pełni wpisy dotyczące spraw bieżących. Sąd Rejonowy ustalił też, że w październiku
2007 r. powód w dniach: 15, 19, 29 odbywał praktyki sądowe w ramach aplikacji, zaś
w dniach 3, 10, 17, 24, 31 uczestniczył w zajęciach teoretycznych. Pismem doręczo-
nym 31 października 2007 r. pozwany rozwiązał z powodem umowę o pracę z za-
chowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, wskazując jako przyczynę:
nienależyte wykonywanie obowiązków na zajmowanym stanowisku pracy, polegają-
ce na braku staranności przy podejmowaniu działań wyjaśniających w prowadzonych
sprawach, nieterminowość w załatwianiu skarg oraz niewielką liczbę spraw zakoń-
czonych, a także nieprawidłowości w rejestrze skarg polegających na wadliwości
wpisów, które nie odpowiadają zgromadzonej dokumentacji.
W ocenie Sądu pierwszej instancji, zasadniczy spór dotyczy tego, czy powód
korzystał z ochrony ustawy o służbie cywilnej jako urzędnik mianowany, czy też
zmiana umowy w grudniu 2006 r., w kontekście przepisów ustawy o n.r.f., spowodo-
wała, że utracił ten przymiot. Do istoty sporu należało również ustalenie, czy pozwa-
ny rozwiązał stosunek pracy z powodem w sposób zgodny z przepisami prawa.
Sąd Rejonowy skupił się w pierwszej kolejności na kwestii ustalenia interesu
prawnego powoda do wytoczenia powództwa z art. 189 k.p.c. W ocenie Sądu powód
4
miał interes prawny w ustaleniu, że wykonywał pracę w oparciu akt mianowania. W
tej kwestii Sąd zauważył, że w związku z powołaniem do życia Komisji Nadzoru Fi-
nansowego pracownicy likwidowanych urzędów stali się z mocy prawa pracownikami
Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego. Do urzędników służby cywilnej likwidowanych
urzędów, do czasu przyjęcia przez nich nowych warunków pracy i płacy w Urzędzie
Komisji, nie dłużej jednak niż przez 6 miesięcy od dnia likwidacji, miały zastosowanie
przepisy ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej (Dz.U. z 1999 r. Nr 49,
poz. 483, ze zm.; powoływanej dalej, jako „ustawa o służbie cywilnej z 1998 r.). Na-
tomiast do tych urzędników służby cywilnej, którzy nie otrzymali w terminie 3 miesię-
cy od ostatniego dnia miesiąca, w którym powstał Urząd Komisji Nadzoru Finanso-
wego, propozycji nowych warunków pracy i płacy lub odmówili ich przyjęcia, z upły-
wem 6 miesięcy od ostatniego dnia miesiąca, w którym powstał Urząd Komisji Nad-
zoru Finansowego, miał zastosowanie art. 54 tej ustawy. W opinii Sądu Rejonowego
z przepisu tego nie wynika jednak, aby konsekwencją likwidacji urzędu była utrata
statusu urzędnika mianowanego przez osobę, która zgadza się na przyjęcie zapro-
ponowanych jej warunków. Taki skutek powinien był zostać wyraźnie przewidziany w
przepisach prawa, czego z art. 74 ustawy o n.r.f. wyinterpretować nie można, gdyż
przepis ten ma jedynie charakter przepisu przejściowego i dostosowującego. Nato-
miast porozumienie zmieniające z 28 grudnia 2006 r. nie może być traktowane jako
zmieniające podstawę zatrudnienia powoda, gdyż brak w nim postanowienia doty-
czącego podstawy świadczenia pracy przez powoda. Sąd Rejonowy podkreślił rów-
nież, że do ustania stosunku pracy z mianowania dochodzi wyłącznie w przypadkach
w przepisach wyraźnie przewidzianych. W rozpatrywanej sprawie takiego wyraźnego
unormowania odnaleźć nie można. Zdaniem Sądu zbyt daleko idące jest domniema-
nie ustania stosunku pracy powoda na podstawie art. 74 ust. 1 ustawy o n.r.f. Po-
nadto Sąd Rejonowy ustalił, że art. 10 ust. 3 ustawy o n.r.f. nie przewiduje szczegól-
nego unormowania w zakresie prawa pracy, a jedynie unormowanie o charakterze
odsyłającym. Sąd Rejonowy zwrócił ponadto uwagę, że z odesłania tego wynika sto-
sowanie Kodeksu pracy w sprawach pracowniczych, przy czym zakres Kodeksu
pracy nie ma charakteru wyczerpującego i zupełnego. W związku z tym ustawodaw-
ca odsyła do unormowań pozakodeksowych (art. 76 k.p.). W konsekwencji status
prawny pracownika mianowanego jest przedmiotem unormowania o charakterze
szczególnym w relacji do Kodeksu pracy. Ponadto, zgodnie z art. 5 k.p., jeżeli stosu-
nek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy
5
Kodeksu stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami. Tym samym, do
powoda należy stosować przepisy szczególne wobec Kodeksu pracy, a w sytuacjach
nienormowanych przez przepisy szczególne - regulacje Kodeksu pracy. Ponadto,
interpretując przepisy ustawy o n.r.f. w świetle art. 153 Konstytucji, Sąd pierwszej
instancji doszedł do wniosku, że powód nie utracił statusu pracownika mianowanego,
gdyż wniosek odmienny pozostawałby w sprzeczności z art. 153 Konstytucji. Cały
aparat urzędniczy wykonujący zadania na rzecz administracji publicznej w jej części
podlegającej Radzie Ministrów powinien być objęty ustawą o służbie cywilnej i wcho-
dzić w jej skład (wyrok Trybunału Konstytucyjnego, K 51/02). Zdaniem Sądu, Komisja
Nadzoru Finansowego podlega Prezesowi Rady Ministrów, a Urząd zajmuje się jej
obsługą.
Odnosząc się do oceny czy rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło zgodnie z
prawem, Sąd Rejonowy uznał, że skoro powód nie utracił statusu mianowanego
urzędnika służby cywilnej, to tryb rozwiązania jego stosunku pracy został unormowa-
ny w art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o służbie cywilnej (Dz.U. Nr 170,
poz. 1218 ze zm.; powoływanej dalej, jako „ustawa o służbie cywilnej z 2006 r.”),
który określa zamknięty katalog przyczyn uzasadniających rozwiązanie stosunku
pracy z urzędnikiem mianowanym. Zdaniem Sądu, przyczyna wypowiedzenia wska-
zana przez pozwanego w oświadczeniu o rozwiązaniu stosunku pracy w odniesieniu
do powoda była prawdziwa, lecz w momencie wręczenia wypowiedzenia oraz okresu
jego biegu utraciła przymiot uzasadnionej przyczyny. W odniesieniu do powoda nie
miały natomiast miejsca okoliczności uzasadniające rozwiązanie stosunku pracy za
wypowiedzeniem przewidziane w ustawie o służbie cywilnej z 2006 r. Sąd uznał rów-
nież, że upoważnienie udzielone Annie P.-G. nie obejmowało działań wobec powoda
jako urzędnika służby cywilnej. Stąd zasadny okazał się podnoszony przez powoda
zarzut naruszenia art. 31
k.p. w związku z art. 21 ust. 1, 2, 4 pkt 2a ustawy o pań-
stwowym zasobie kadrowym.
Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniósł pozwany, który zaskarżył wyrok
Sądu Rejonowego w całości. Zaskarżonemu wyrokowi pozwany zarzucił naruszenie
przepisów postępowania, tj.: (-) art. 233 § 1 k.p.c., przez nierozpatrzenie całości ze-
branego materiału dowodowego i pominięcie istotnych okoliczności ustalonych w
sprawie, co skutkowało poczynieniem przez Sąd błędnych ustaleń nieodpowiadają-
cych prawdzie materialnej, przyjętych za podstawę wyrokowania; (-) art. 328 § 2
k.p.c., przez sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału do-
6
wodowego polegające na przyjęciu, że przyczyną wypowiedzenia powodowi stosun-
ku pracy w momencie wręczenia wypowiedzenia oraz okresu jego biegu była utrata
przymiotu uzasadnionej przyczyny, a także naruszenie przepisów prawa materialne-
go, tj.: (-) art. 74 ust. 3 ustawy o n.r.f., przez przyjęcie, że powód zachował status
urzędnika służby cywilnej; (-) art. 74 ust. 2 ustawy o n.r.f., przez przyjęcie, że do po-
woda stosuje się ustawę o służbie cywilnej 1998 r.; (-) art. 11 k.p., przez naruszenie
zasady swobody w zakresie zawierania stosunku pracy; (-) art. 41 ust. 1 i ust. 2
ustawy o służbie cywilnej z 2006 r., przez przyjęcie, że przepis ten ma zastosowanie
do stosunku pracy nawiązanego przez powoda; (-) art. 45 § 1 k.p., przez przyjęcie,
że wypowiedzenie zostało dokonane z naruszeniem art. 41 ustawy o służbie cywilnej
z 2006 r.; (-) art. 189 k.p.c., przez przyjęcie, że strona żądająca przywrócenia do
pracy ma interes prawny w ustaleniu stosunku pracy na podstawie mianowania; (-)
art. 31
§ 1 k.p., przez przyjęcie, że upoważnienie udzielone Annie P.-G, nie obejmuje
działań merytorycznych wobec powoda wynikających ze stosunku pracy (-) art. 10
ust. 1 ustawy o n.r.f., przez przyjęcie, że przepis ten ma charakter normy odsyłającej;
(-) art. 153 Konstytucji RP oraz art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o służbie cywilnej z 1998 r.,
przez przyjęcie, że Komisja Nadzoru Finansowego jest centralnym organem admini-
stracji rządowej; (-) art. 188 Konstytucji polegające na zastosowaniu przez Sąd wy-
kładni prokonstytucyjnej, w oparciu o którą rozstrzygnął sprzeczności przepisów
ustawy o n.r.f. nad rynkiem finansowym; (-) art. 76 k.p., przez przyjęcie, że przepis
ten ma zastosowanie w niniejszej sprawie jako norma odsyłające do przepisów
ustawy o służbie cywilnej. Ponadto skarżący wskazał na sprzeczność rozstrzygnięć
zawartych w sentencji wyroku z poczynionymi przez Sąd ustaleniami zawartymi w
uzasadnieniu orzeczenia oraz podniósł, że Sąd Rejonowy błędnie przyjął, w konse-
kwencji nieprawidłowej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, że intencją
ustawodawcy wyrażoną w uzasadnieniu projektu ustawy o n.r.f. nad rynkiem finan-
sowym było zapewnienie tożsamości charakteru prawnego Urzędu Komisji Nadzoru
Finansowego w odniesieniu do zlikwidowanych urzędów.
Sąd Okręgowy wyrokiem zaskarżonym rozpoznawaną skarga kasacyjną odda-
lił apelację strony pozwanej. Sąd uznał, że Sąd Rejonowy w rzetelny i dogłębny spo-
sób dokonał ustalenia stanu faktycznego w przedmiotowej sprawie. W ocenie Sądu
Okręgowego, porozumienie z 28 grudnia 2006 r. nie zmieniło podstawy zatrudnienia
powoda. O ile art. 11 k.p. istotnie ustala swobodę kształtowania stosunku pracy, to
powyższe porozumienie kształtowało jedynie niektóre elementy łączącego powoda i
7
pozwanego stosunku pracy, natomiast nie zmieniało podstawy prawnej zatrudnienia
powoda. Wygaśnięcie stosunku z mianowania jest możliwe jedynie w określonych
przez prawo przypadkach, a taki nie był przewidziany w ustawie o nadzorze. Tym
samym nawet podpisanie przez powoda porozumienia, choćby był on przekonany o
tym, że skutkuje to po jego stronie wygaśnięciem stosunku mianowania, takiego
skutku nie wywołałoby. Odnośnie do zarzutów apelacji dotyczących oceny przez Sąd
pierwszej instancji statusu prawnego powoda jako pracownika pozwanego, Sąd
Okręgowy stwierdził, że w związku z powołaniem Komisji Nadzoru Finansowego, na
podstawie art. 74 ust. 1 ustawy o n.r.f., pracownicy likwidowanych urzędów stali się z
mocy prawa pracownikami Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego. Do urzędników
służby cywilnej likwidowanych urzędów, do czasu przyjęcia przez nich nowych wa-
runków pracy i płacy w Urzędzie Komisji Nadzoru Finansowego, nie dłużej jednak niż
przez 6 miesięcy od dnia likwidacji, stosowało się przepisy ustawy o służbie cywilnej
z 1998 r. Do urzędników służby cywilnej likwidowanych urzędów, którzy nie otrzymali
w terminie 3 miesięcy od ostatniego dnia miesiąca, w którym powstał Urząd Komisji
Nadzoru Finansowego, propozycji nowych warunków pracy i płacy lub jeżeli odmówili
ich przyjęcia, z upływem 6 miesięcy od ostatniego dnia miesiąca, w którym powstał
Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, stosowało się art. 54 tej ustawy. Zgodnie z tym
przepisem pracownicy likwidowanych urzędów stali się pracownikami Urzędu Komisji
Nadzoru Finansowego automatycznie, z mocy ustawy. Ustawodawca jednak od-
miennie potraktował urzędników służby cywilnej, w odniesieniu do których postano-
wił, że zastosowanie znajdą do nich przepisy ustawy o służbie cywilnej z 1998 r. nie
dłużej jednak niż przez 6 miesięcy od dnia likwidacji. Z przepisu tego wynika, że za-
stosowanie ustawy o służbie cywilnej miało zostać ograniczone w czasie do urzędni-
ków służby cywilnej, w tym powoda. Konsekwencje upływu okresu wskazanego w
ust. 2 określa kolejny ust. 3, który przewiduje, że w razie nieotrzymania propozycji
nowych warunków pracy i płacy lub w razie odmowy przyjęcia nowych warunków
zastosowanie znajdzie art. 54 ustawy o służbie cywilnej z 1998 r. Zdaniem Sądu
Okręgowego, z powołanych powyżej przepisów nie wynika, aby konsekwencją likwi-
dacji urzędu była utrata statusu przez urzędnika mianowanego służby cywilnej, który
zgadza się na przyjęcie zaproponowanych mu warunków. Przepisy ustawy o n.r.f. nie
przewidują, aby urzędnik, który przyjął nowe warunki pracy i płacy, utracił status mia-
nowanego urzędnika służby cywilnej. Skutek taki powinien był wyraźnie być wskaza-
ny, a z art. 74 ustawy tego skutku wyinterpretować nie można. Przepis ten ma jedy-
8
nie charakter przepisu przejściowego i dostosowującego, na podstawie którego po-
zwany zaproponował powodowi nowe warunki pracy i płacy. Wskazano w nim, że
miejscem pracy będzie Urząd Komisji Nadzoru Finansowego. Porozumienie zmie-
niające z 28 grudnia 2006 r. nie mogło natomiast zostać potraktowane jako zmienia-
jące podstawę zatrudnienia powoda, gdyż takiego skutku nie przewidywało. Sąd dru-
giej instancji nie zgodził się również z twierdzeniem pozwanego, że o podstawie za-
trudnienia powoda u pozwanego decyduje art. 10 ust. 3 ustawy o n.r.f.. Przepis ten,
stanowiący, że do pracowników Urzędu stosuje się Kodeks pracy, ma charakter
przepisu odsyłającego, a nie rozstrzygającego o podstawie prawnej zatrudnienia pra-
cownika w Urzędzie Komisji. Nawet trzymając się twierdzeń strony pozwanej co do
interpretacji art. 10 ust. 3 ustawy o n.r.f., należałoby brać pod uwagę art. 76 k.p., we-
dług którego stosunek pracy nawiązuje się na podstawie mianowania w przypadkach
określonych w odrębnych przepisach. W konsekwencji status prawny pracownika
mianowanego jest przedmiotem unormowania o charakterze szczególnym w relacji
do Kodeksu pracy, a zgodnie z art. 5 k.p., jeżeli stosunek pracy określonej kategorii
pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy Kodeksu stosuje się w zakresie
nieuregulowanym tymi przepisami. W rezultacie Sąd Okręgowy podzielił pogląd Sądu
Rejonowego, że powód w momencie wręczenia mu oświadczenia o wypowiedzeniu
stosunku pracy był urzędnikiem służby cywilnej. Tak więc, rozwiązanie z nim przez
pozwanego stosunku pracy za wypowiedzeniem mogło nastąpić wyłącznie w przy-
padkach enumeratywnie wyliczonych w art. 41 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej z
2006 r. W odniesieniu do powoda przypadki te nie wystąpiły. Tym samym pozwany
nie był uprawniony do rozwiązania z nim stosunku pracy za wypowiedzeniem. Nawet
jednak, gdyby przyjąć, że powód był zatrudniony u pozwanego na podstawie umowy
o pracę, to zdaniem Sądu Okręgowego brak było przyczyny uzasadniającej rozwią-
zanie umowy. Wprawdzie przyczyna wypowiedzenia wskazana przez pozwanego
była prawdziwa, lecz w momencie wręczenia wypowiedzenia oraz w okresie jego
biegu utraciła przymiot uzasadnionej przyczyny. Niewątpliwie powód wykonywał
swoje obowiązki z naruszeniem obowiązującej u pozwanego procedury załatwiania
skarg. Powód nie zapoznał się z procedurą, co go obciąża. Jednakże w terminie wy-
znaczonym przez pozwanego naprawił większość uchybień, których się dopuścił. Z
jego zachowania wynikała wola usunięcia zaistniałych uchybień. Poza tym powód
odbywał aplikację prawniczą, na którą skierowany został przez pracodawcę, co siłą
rzeczy ograniczało czas, jaki mógł on poświęcić na wykonywanie obowiązków pra-
9
cowniczych. W tej sytuacji wyniki powoda, osiągane przez niego po rozmowie dyscy-
plinującej, nie upoważniały pozwanego do wypowiedzenia umowy o pracę. Jakkol-
wiek bowiem w takim wypadku nie jest wymagana doniosła przyczyna, konieczne
jest uwzględnienie wszystkich okoliczności zaistniałego stanu faktycznego. Pozwany
nie wziął pod uwagę starań pracownika i jego pracy w celu usunięcia błędów. Po-
zwany nawet nie czekał z oceną wyników pracy powoda do upływu terminu wyzna-
czonego powodowi do naprawy błędów. Nie można się również zgodzić z zarzutem
podnoszonym przez pozwanego, że jakość świadczonej przez powoda pracy była
niezadowalająca, gdyż Andrzej K., na którego zeznania powołuje się pozwany, był
jedynie w niewielkim stopniu zorientowany w temacie. Sąd Okręgowy wskazał też na
niewłaściwy nadzór przełożonych nad pracą podwładnych im osób, skoro dopiero po
6 miesiącach od faktycznego podjęcia pracy przez powoda, w przypadkowych oko-
licznościach (sprowokowanych telefonami niezadowolonych skarżących), zoriento-
wali się, że powód postępował wbrew procedurom, a w zasadzie ich jedyną reakcją
było rozwiązanie z nim stosunku pracy. Sąd drugiej instancji podzielił też stanowisko
Sądu Rejonowego, że Komisję Nadzoru Finansowego należy uznać za centralny
organ administracji. Wskazuje na to między innymi art. 153 Konstytucji, zgodnie z
którym przez urzędy administracji rządowej należy pojmować te wszystkie urzędy
administracji państwowej (publicznej), które podlegają kierownictwu Rady Ministrów,
a ich pracownicy podporządkowani są Prezesowi Rady Ministrów. Tym samym cha-
rakter prawny Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego nie odbiega od charakteru zli-
kwidowanych urzędów.
W skardze kasacyjnej pozwany zaskarżył w całości wyrok Sądu Okręgowego,
zarzucając mu naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie: (1)
art. 11 k.p. i art. 60 k.c. w związku z art. 300 k.p., polegające na przyjęciu, że nie jest
możliwa poza przypadkami wyraźnie określonymi w ustawie zmiana podstawy na-
wiązania stosunku pracy (mianowania na umowę o pracę) w oparciu o zgodne
oświadczenie woli pracownika oraz pracodawcy wyrażone nie tylko na piśmie, ale
również za pomocą tzw. czynności konkludentnych i w konsekwencji uznanie przez
Sąd, że porozumienie z 28 grudnia 2006 r. nie zmieniło podstawy prawnej zatrudnie-
nia powoda; (2) art. 153 Konstytucji RP oraz art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o służbie cy-
wilnej 1998 r. oraz art. 10 ust. 3 i art. 74 ust. 2 i 3 ustawy o n.r.f., przez błędną ich
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że Komisja Nadzoru
Finansowego jest centralnym organem administracji rządowej i w konsekwencji
10
uznanie, że do jej pracowników stosuje się ustawę o służbie cywilnej; (3) art. 45 § 1
k.p., przez przyjęcie poglądu, że przyczyna uzasadniająca rozwiązanie stosunku
pracy winna być w momencie wręczania wypowiedzenia, jak i w okresie biegu wypo-
wiedzenia, nie tylko prawdziwa, ale też aktualna tzn. w momencie wręczania wypo-
wiedzenia, jak i w okresie biegu wypowiedzenia musi mieć przymiot aktualnej przy-
czyny.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie
sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosz-
tach postępowania, ewentualnie o uchylenie tego wyroku i orzeczenie co do istoty
sprawy przez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz po-
zwanego zwrotu kosztów postępowania.
W odpowiedzi na skargę powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od pozwa-
nego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według
norm przepisanych.
W uzasadnieniu odpowiedzi pełnomocnik powoda między innymi wskazał, że
15 stycznia 2009 r. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Trybunału Konstytu-
cyjnego z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją RP wybranych prze-
pisów ustawy o n.r.f. Zważywszy, że wniosek ten dotyczył zbadania zgodności art. 10
ust. 3 oraz art. 74 ust. 2 i 3 ustawy o n.r.f. z art. 153 ust. 1 Konstytucji, powód wska-
zał, że celowe byłoby, aby ewentualne orzeczenie Sądu Najwyższego zostało wyda-
ne dopiero po zapadnięciu wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Sąd Najwyższy,
uznając zasadność wniosku powoda, postanowieniem z dnia 9 grudnia 2009 r. odro-
czył rozpoznanie skargi do czasu rozstrzygnięcia przez Trybunał Konstytucyjny
sprawy o sygn. K 2/09.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 10 ust. 3 ustawy o n.r.f., do pracowników Urzędu Komisji Nad-
zoru Finansowego stosuje się Kodeks pracy. Według art. 74 ust. 2 ustawy o n.r.f., do
urzędników służby cywilnej likwidowanych urzędów, o których mowa w art. 65 ust. 3,
do czasu przyjęcia przez nich nowych warunków pracy i płacy w Urzędzie Komisji,
nie dłużej jednak niż przez 6 miesięcy od dnia likwidacji, stosuje się przepisy ustawy
o służbie cywilnej z 1998 r. Z kolei, art. 74 ust. 3 ustawy o n.r.f. stanowi, że do urzęd-
ników służby cywilnej likwidowanych urzędów, o których mowa w art. 65 ust. 3, którzy
11
nie otrzymają w terminie 3 miesięcy od ostatniego dnia miesiąca, w którym powstał
Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, propozycji nowych warunków pracy i płacy lub
jeżeli odmówią ich przyjęcia, z upływem 6 miesięcy od ostatniego dnia miesiąca, w
którym powstał Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, stosuje się art. 54 ustawy o
służbie cywilnej z 1998 r. Przepis art. 65 ust. 3 ustawy dotyczy urzędów obsługują-
cych Komisję Papierów Wartościowych i Giełd oraz Komisję Nadzoru Ubezpieczeń i
Funduszy Emerytalnych. Stosownie do wskazanego art. 54 ustawy z o służbie cywil-
nej z 1998 r., w razie likwidacji urzędu, w którym urzędnik służby cywilnej wykonuje
pracę, lub reorganizacji tego urzędu w sposób uniemożliwiający dalsze zatrudnienie,
Szef Służby Cywilnej przenosi go do innego urzędu w tej lub w innej miejscowości
oraz zobowiązuje dyrektora generalnego tego urzędu do wyznaczenia urzędnikowi
stanowiska, uwzględniając jego przygotowanie zawodowe.
Z powołanych przepisów, a zwłaszcza z art. 10 ust. 3 oraz art. 74 ust. 2 i 3
ustawy o n.r.f., wynika, że miały one na celu wyłączenie pracowników Urzędu Komisji
Nadzoru Finansowego z korpusu służby cywilnej. Skoro bowiem, jak wyżej wskaza-
no, według art. 10 ust. 3 ustawy o n.r.f., do pracowników Urzędu Komisji stosuje się
Kodeks pracy, a art. 74 ust. 2 tej ustawy ograniczył okres stosowania ustawy o służ-
bie cywilnej z 1998 r. do urzędników służby cywilnej likwidowanych urzędów, w tym
Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych, do okresu nie dłuższego niż
6 miesięcy od dnia likwidacji, to przyjmowanie w drodze skomplikowanych wniosko-
wań innej wykładni przeczy jasno wyrażonej woli ustawodawcy. Zakwestionowanie
płynącego z tej wykładni wniosku, zgodnie z którym urzędnicy byłej Komisji Nadzoru
Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych utracili status urzędników służby cywilnej naj-
później z upływem 6 miesięcy od dnia jej likwidacji, byłoby możliwe tylko w razie
uznania sprzeczności wymienionych przepisów z art. 153 ust. 1 Konstytucji, przez
uznanie, że Komisja Nadzoru Finansowego należy do urzędów administracji rządo-
wej, w których zgodnie z tym przepisem, działa korpus służby cywilnej. W kwestii tej
wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny, który wyrokiem z dnia 15 czerwca 2011 r.,
K 2/09 (OTK-A 2011 nr 5, poz. 42) orzekł, że art. 10 ust. 3 oraz art. 74 ust. 2 i 3
ustawy o n.r.f. są zgodne z art. 153 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W
uzasadnieniu tego wyroku Trybunał Konstytucyjny stwierdził, między innymi, że w
świetle przepisów Konstytucji, ustawy o n.r.f. oraz innych ustaw, Komisja Nadzoru
Finansowego jest szczególnym organem administracji publicznej - państwowej, usy-
tuowanym poza strukturą administracji rządowej (pkt III. 5.12). Następnie Trybunał
12
wyjaśnił, że uznanie Komisji Nadzoru Finansowego za organ administracji publicznej
usytuowany poza administracją rządową ma rozstrzygające znaczenie również dla
określenia charakteru prawnego Urzędu Komisji. Skoro organ, który wykonuje swoje
zadania przy pomocy określonego urzędu, nie znajduje się w strukturze administracji
rządowej, to urząd ten nie może być uznany za urząd administracji rządowej w rozu-
mieniu art. 153 ust. 1 Konstytucji. Zgodne z Konstytucją jest powołanie do życia or-
ganu administracji państwowej i usytuowanie go poza strukturą administracji rządo-
wej, czego konsekwencją jest to, że pracownicy urzędu tego organu nie należą do
korpusu służby cywilnej. Wobec tego, art. 10 ust. 3 ustawy o n.r.f. jest zgodny z art.
153 ust. 1 Konstytucji. Z tych samych powodów zgodne z art. 153 ust. 1 Konstytucji
są także normy zawarte w art. 74 ust. 2 i 3 ustawy o n.r.f., które dotyczą sytuacji pra-
cowników likwidowanych urzędów centralnych organów administracji rządowej.
Ustawodawca, tworząc nowy organ usytuowany poza administracją rządową, przej-
mujący zadania i kompetencje organów administracji rządowej, mógł zdecydować, że
pracownicy likwidowanych urzędów należący do korpusu służby cywilnej utracą taki
status, albo zachowają go w innych urzędach administracji rządowej (pkt III.6).
Przedstawione wyżej stanowisko Trybunału Konstytucyjnego zostało gruntow-
nie, wszechstronnie i przekonująco uzasadnione i Sąd Najwyższy w obecnym skła-
dzie w pełni je podziela. Wobec tego trafne okazały się kasacyjne zarzuty naruszenia
przez zaskarżony wyrok art. 153 ust. 1 Konstytucji, art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o służbie
cywilnej z 1998 r., art. 10 ust. 3 i art. 74 ust. 2 i 3 ustawy o n.r.f.
Trafny jest także zarzut naruszenia art. 11 k.p. Zgodnie z tym przepisem, na-
wiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy, bez względu na
podstawę prawną tego stosunku, wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i
pracownika. Sąd Okręgowy zastosował ten przepis w ten sposób, że uznał, iż jego
treść sprzeciwia się przyjęciu, że w okolicznościach niniejszej sprawy nastąpiła
zmiana podstawy zatrudnienia powoda. Wniosek ten jest nieuzasadniony. Jak wska-
zano wyżej, art. 74 ust. 3 ustawy o n.r.f. stanowi, że do urzędników służby cywilnej
likwidowanych urzędów, w tym Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytal-
nych, którzy nie otrzymają w terminie 3 miesięcy od ostatniego dnia miesiąca, w któ-
rym powstał Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, propozycji nowych warunków
pracy i płacy lub jeżeli odmówią ich przyjęcia, z upływem 6 miesięcy od ostatniego
dnia miesiąca, w którym powstał Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, stosuje się
art. 54 ustawy o służbie cywilnej z 1998 r. Z przepisu tego (tj. z art. 74 ust. 3 ustawy o
13
n.r.f.), w powiązaniu z art. 10 ust. 3 ustawy o n.r.f., z którego wynika, że do pracowni-
ków Urzędu Komisji stosuje się Kodeks pracy, i art. 74 ust. 2 tej ustawy, który ograni-
czył okres stosowania ustawy o służbie cywilnej z 1998 r. do urzędników służby cy-
wilnej likwidowanych urzędów, w tym Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Eme-
rytalnych, do okresu nie dłuższego niż 6 miesięcy od dnia likwidacji, należy wypro-
wadzić wniosek, że urzędnicy służby cywilnej likwidowanych urzędów (jak powód),
którzy przyjęli propozycję nowych warunków pracy i płacy, stali się z dniem jej przy-
jęcia (zawarcia porozumienia w tej kwestii) pracownikami urzędu Komisji Nadzoru
finansowego, do których, zgodnie z art. 10 ust. 3 ustawy o n.r.f. stosuje się Kodeks
pracy. Wynika stąd, że ich stosunek pracy przekształcił się z tym dniem w stosunek
pracy na podstawie umowy o pracę, ponieważ ustawa o n.r.f. nie przewiduje innych
podstaw zatrudnienia pracowniczego. W rezultacie z przepisów tych wynika, że za-
warcie wskazanego wyżej porozumienia powoduje nie tylko zmianę warunków pracy i
płacy określoną w jego treści, lecz także przekształcenie z mocy prawa stosunku
pracy z mianowania urzędnika służby cywilnej likwidowanej Komisji Nadzoru Ubez-
pieczeń i Funduszy Emerytalnych w umowny stosunek pracy pracownika Urzędu
Komisji Nadzoru Finansowego. Oznacza to też oczywiście zmianę jego statusu z
urzędniczego służby cywilnej na pracowniczy poza tą służbą. Zmiana ta, pomimo że
następowała ex lege z chwilą przyjęcia przez pracownika propozycji nowych warun-
ków pracy i płacy (art. 74 ust. 2 ustawy o n.r.f.), była uzależniona od zgody zaintere-
sowanego na te warunki i w istotnym zakresie dobrowolna. W jej braku zachowywał
on bowiem status urzędnika służby cywilnej, mogąc, zgodnie z art. 74 ust. 3 ustawy o
n.r.f., kontynuować zatrudnienie na podstawie mianowania na warunkach określo-
nych w cytowanym wcześniej art. 54 ustawy o służbie cywilnej z 1998 r. Powód z tej
możliwości nie skorzystał wybierając, przez zawarcie porozumienia z 26 grudnia
2006 r., kontynuację pracy w urzędzie Komisji, co oznaczało opisane wyżej prze-
kształcenie jego stosunku pracy.
Z powyższych względów oddalenie przez Sąd drugiej instancji apelacji pozwa-
nego od wyroku Sądu Rejonowego w części, w której Sąd ten ustalił, że stosunek
pracy pomiędzy powodem a pozwanym wykonywany jest w oparciu o akt mia-
nowania, o którym mowa w ustawie o służbie cywilnej z 2006 r. uzupełniony
umową stron z 28 grudnia 2006 r., nastąpiło z naruszeniem art. 153 ust. 1 Kon-
stytucji, art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o służbie cywilnej z 1998 r., art. 10 ust. 3 i art. 74
ust. 2 i 3 ustawy o n.r.f. oraz art. 11 k.p.
14
W kwestii opisanego wcześniej kasacyjnego zarzutu naruszenia art. 45 § 1
k.p., należy zgodzić się z argumentacją skarżącego w zakresie dotyczącym sposobu
oceny przez Sąd drugiej instancji wpływu aktualności przyczyny wypowiedzenia na
zasadność wypowiedzenia. Istotnie, jak przyjęto w podstawie faktycznej zaskarżone-
go wyroku, powód dopuścił się naruszeń obowiązków pracowniczych, polegających
na niezapoznaniu się z obowiązującą go procedurą załatwienia skarg, co było głów-
nym przedmiotem jego zadań, załatwianiu skarg z naruszeniem tej procedury przez
niewysyłanie części skarżących odpowiedzi na skargi, wykonywaniu w terminie tylko
niewielkiej części zadań. W tej sytuacji, uznanie przez Sąd Okręgowy, że w okresie
dwóch tygodni (od 17 do 31 października 2007 r.), w ciągu których powód „nadrobił”
2/3 zaległości, przyczyny wypowiedzenia (tj. nienależyte wykonywanie obowiązków
na zajmowanym stanowisku pracy, polegające na braku staranności przy podejmo-
waniu działań wyjaśniających w prowadzonych sprawach, nieterminowość w zała-
twianiu skarg oraz niewielka liczba spraw zakończonych, a także nieprawidłowości w
rejestrze skarg polegające na wadliwości wpisów, które nie odpowiadają zgromadzo-
nej dokumentacji) utraciły aktualność dla oceny jego przydatności do pracy na zaj-
mowanym stanowisku, wymaga bardziej gruntownego rozważenia.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39815
§ 1 k.p.c., a o kosztach postępowania kasacyjnego - na podstawie art. 108
§ 2 k.p.c. w związku z 39821
k.p.c.
========================================