Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UZ 30/11
POSTANOWIENIE
Dnia 6 października 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Małgorzata Gersdorf (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z odwołania K. C.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
z udziałem zainteresowanego C. K.
o przeniesienie odpowiedzialności z tytułu składek,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 6 października 2011 r.,
zażalenia ubezpieczonego na postanowienie zawarte w wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 12 stycznia 2011 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
Wyrokiem z 12 stycznia 2011 r. Sąd Apelacyjny Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych: (I) zmienił wyrok Sądu Okręgowego w K. oraz poprzedzającą go
decyzję organu rentowego i stwierdził, że K. C., jako członek zarządu „R.” Sp. z o.o.
w R., nie odpowiada za zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne
za okresy wskazane w zaskarżonej decyzji, (II) nie obciążył Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych kosztami postępowania. W uzasadnieniu postanowienia o kosztach
postępowania, zawartego w pkt II powyższego wyroku, Sąd Apelacyjny wskazał, że
o kosztach orzeczono na zasadzie art. 102 k.p.c., mając na względzie
2
niejednoznaczny charakter sporu i fakt, iż przekonanie organu rentowego o
zasadności decyzji znalazło potwierdzenie w rozstrzygnięciu sądowym odnośnie do
innego członka zarządu spółki.
W zażaleniu na powyższe postanowienie skarżący wniósł o jego zmianę,
przez ustalenie na podstawie art. 98 § 1 i 3, a także § 6 pkt 7 i § 12 ust 1 pkt 2c w
związku z § 2 pkt 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez
Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2002 r. Nr 163, poz.1349 z późn. zm.) kosztów
zastępstwa procesowego za obie instancje w dwukrotnej wysokości stawki
minimalnej z podatkiem od towarów i usług oraz zwrot kosztów postępowania
zażaleniowego. W uzasadnieniu zażalenia wskazano, że w przedmiotowej sprawie,
przy wartości przedmiotu zaskarżenia 231.846,17 zł., stawka minimalna za obie
instancje wynosić powinna 12.000 zł. Zdaniem pełnomocnika skarżącego,
rozstrzygnięcie narusza niewątpliwie art. 5 k.c. i art. 32 ust 1 Konstytucji w ten
sposób, że organy RP (Sąd i faktycznie będący nim organ rentowy) różnie traktują
wykonujących swoje obowiązki, „64 ust 1” w ten sposób, iż pozbawił go należnego
wynagrodzenia. Przede wszystkim rozstrzygnięcie o kosztach narusza art. 102
k.p.c., zgodnie z którym, w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może
zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo w ogóle nie obciążać
jej w ogóle kosztami. Uzasadniając zarzut naruszenia art. 102 k.p.c., skarżący
stwierdził, że lapidarność uzasadnienia przedstawionego przez Sąd Apelacyjny
uniemożliwia ustalenie, o jakiego innego członka zarządu i o jakie rozstrzygnięcie
chodzi. Wywołać ono może wrażenie, że organ rentowy wydał skarżoną decyzję
dopiero po ustaleniu odpowiedzialności tego innego członka zarządu. Sąd, chcąc
zastosować art. 102 k.p.c. w przedmiotowej sprawie, winien wykazać szczególną
podstawę jego zastosowania i uzasadnić dokonanie takiego wyboru. Poza tym,
organ rentowy, mimo posiadania rozbudowanej obsługi prawnej nie zadał sobie
trudu, aby chociażby z ostrożności procesowej wnieść o nieobciążanie go kosztami.
W tej sytuacji, działanie Sądu z urzędu w stosunku do podmiotu zawodowo
trudniącego się określonym działaniem i niejako zawodowo uwikłanego w wiele
procesów wywołuje wątpliwości co do zasadności i potrzeby takiego działania
3
zwłaszcza, że sam organ rentowy potrzeby takiej nie widział. Wniosek o ustalenie
kosztów w dwukrotnej wysokości stawki minimalnej skarżący uzasadnił tym, że
zagadnienie było bardzo złożone i wymagało od pełnomocnika dużej pracy i
wiedzy, także ekonomicznej, dotyczącej przedmiotowego zagadnienia, a także
wielokrotnych wyjazdów w celu zdobywania dokumentów i stawiania się na
rozprawach zarówno przez stronę, jak i pełnomocnika.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Art. 102 k.p.c. stanowi, że w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd
może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów procesu albo nie
obciążać jej w ogóle kosztami. Przepis ten przewiduje wyjątek od zasady
odpowiedzialności strony przegrywającej sprawę za koszty procesu, ustanowionej
w art. 98 § 1 k.p.c., który stanowi, że strona przegrywająca sprawę, powinna
zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do jego obrony (zasada
odpowiedzialności za wynik procesu). Jest to więc rozwiązanie szczególne,
którego zastosowanie wymaga wykazania, że wystąpiły wyjątkowe okoliczności,
które to uzasadniają. Art. 102 k.p.c. nie konkretyzuje pojęcia wypadków szczególnie
uzasadnionych, co oznacza pozostawienie dokonania ich kwalifikacji sądowi przy
uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy. Z tego względu w
orzecznictwie przyjmuje się, że jakkolwiek ustalenie, czy w sprawie zachodzi
"wypadek szczególnie uzasadniony", zależy od swobodnej oceny sądu, to ocena ta
musi uwzględniać wszystkie okoliczności, które mogą mieć wpływ na jej podjęcie
(postanowienie SN z dnia 11 lutego 2010 r., I CZ 112/09, LEX nr 564753).
Wskazuje się też, że urzeczywistniający zasadę słuszności art. 102 k.p.c.,
stanowiąc wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik sporu, nie podlega
wykładni rozszerzającej i związany jest z obowiązkiem strony podania okoliczności
zezwalających na przyjęcie, że zachodzi „szczególnie uzasadniony wypadek” (por.
postanowienie z dnia 18 października 2010 r. I PZ 15/10; postanowienia Sądu
Najwyższego z 17 marca 2010 r., II CZ 105/09, niepubl.; z 11 lutego 2010 r., I CZ
112/09, LEX 564753; z 2 grudnia 2009 r., I CZ 92/09, niepubl.). Wobec
powyższego, odstąpienie przez sąd od obciążania w całości strony przegrywającej
4
proces kosztami postępowania z urzędu, tj. bez zgłoszenia przez nią stosownego
wniosku i bez podania okoliczności zezwalających na przyjęcie, że zachodzi
„szczególnie uzasadniony wypadek”, zwłaszcza, gdy stroną przegrywającą jest
podmiot stale i rutynowo prowadzący sprawy sądowe ze względu na charakter
swojej działalności, wymaga starannego uwzględnienia i rozważenia okoliczności
sprawy i dokładnego uzasadnienia takiego orzeczenia. Warunków tych nie spełnia
uzasadnienie zaskarżonego postanowienia. Niejasne jest ogólnikowe powołanie się
na niejednoznaczność charakteru sporu, jako podstawę do zwolnienia organu
rentowego od kosztów. Przede wszystkim nie wiadomo, co Sąd przez to określenie
rozumie. Gdyby zaś przyjąć, że chodzi o niepewność wyniku postępowania, to jest
to charakterystyczna cecha sporów sądowych. Nieprzekonujące jest też
twierdzenie, że przekonanie strony o słuszności swojego działania, które
spowodowało spór i zostało następnie negatywnie ocenione przez sąd, uzasadnia
zwolnienie jej od kosztów. Takie przekonanie strony jest również typową postawą,
która nie może uzasadniać zwolnienia od kosztów procesu.
Z tych względów, na podstawie art. 39815
§ 1 w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.
orzeczono jak w sentencji.

I UZ 30/11

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia