Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 16 LISTOPADA 2011 R.
III KO 79/11
1. Sędziego w jego czynnościach może zastąpić m. in. sędzia tego
samego sądu, na podstawie zarządzenia przewodniczącego wydziału lub
prezesa sądu, na wniosek sędziego lub z urzędu, w celu zapewnienia
sprawności postępowania (art. 45 § 1 i 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. –
Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.).
2. Zastąpienie sędziego przez sędziego tego samego sądu, nawet
jeżeli z innego wydziału (§ 60 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. – Regulamin urzędowania sądów
powszechnych, Dz. U. Nr 38, poz. 249 ze zm.), nie wymaga aktu delegacji,
który jest obligatoryjny w razie zastąpienia sędziego przez sędziego innego
sądu równorzędnego lub bezpośrednio wyższego albo bezpośrednio
niższego (art. 45 ust. 1 in fine u.s.p.).
Przewodniczący: sędzia SN K. Cesarz.
Sędziowie SN: T. Arytmiuk (sprawozdawca), B. Skoczkowska.
Sąd Najwyższy w sprawie Jana M., skazanego z art. 148 § 1 k.k. i
innych, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 16 listopada
2011 r. kwestii wznowienia z urzędu postępowania zakończonego
wyrokiem Sądu Apelacyjnego w B. z dnia 26 kwietnia 2007 r.,
utrzymującym w mocy wyrok Sądu Okręgowego w B. z dnia 28 sierpnia
2006 r.,
postanowił stwierdzić, że nie istnieją ustawowe podstawy do wszczęcia z
urzędu postępowania o wznowienie postępowania zakończonego
2
prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w B. z dnia 26 kwietnia 2007
r.
U Z A S A D N I E N I E
Wyrokiem z dnia 28 sierpnia 2006 r., Sąd Okręgowy w B. uznał Jana
M. za winnego popełnienia dwóch przestępstw określonych w art. 148 § 1
k.k. oraz w art. 158 § 3 k.k., i za to orzekł wobec niego karę łączną 25 lat
pozbawienia wolności.
Po rozpoznaniu apelacji wniesionych od tego orzeczenia przez
obrońców oskarżonych (poza Janem M. w sprawie tej skazane zostały
jeszcze dwie inne osoby) i prokuratora, Sąd Apelacyjny w B. wyrokiem z
dnia 26 kwietnia 2007 r., zaskarżony wyrok utrzymał w mocy, zaś Sąd
Najwyższy postanowieniem z dnia 12 grudnia 2007 r., oddalił kasacje
wniesione przez obrońców wszystkich skazanych, w tym m.in. kasację
obrońcy Jana M. jako oczywiście bezzasadną.
W adresowanym do Sądu Najwyższego piśmie z dnia 3 sierpnia 2011
r. skazany Jan M. wniósł (zresztą po raz kolejny) o ustanowienie dla niego
obrońcy z urzędu do sporządzenia wniosku o wznowienie postępowania
zakończonego powołanym wyżej prawomocnym wyrokiem Sądu
Apelacyjnego w B. Uzasadniając wniosek wskazał przy tym, że w jego
ocenie w niniejszej sprawie ujawniła się okoliczność, która świadczy o
wystąpieniu – na etapie rozpoznania jego sprawy przez Sąd Okręgowy w B.
– bezwzględnej przyczyny odwoławczej określonej w art. 439 § 1 pkt 2
k.p.k. (nienależyta obsada sądu), które to uchybienie nie zostało, na skutek
niewłaściwej kontroli instancyjnej, dostrzeżone z urzędu przez Sąd
Apelacyjny w B., co skazany powiązał z kolei z faktem orzekania w składzie
Sądu odwoławczego byłej Prezes Sądu Okręgowego w B. Zdaniem Jana
3
M. nienależyta obsada Sądu pierwszej instancji wynikała z „delegowania”
do jego składu przez Prezesa tego sądu sędziów wydziału odwoławczego,
na co delegujący nie uzyskał zgody Kolegium sądu.
W pisemnym stanowisku prokurator Prokuratury Generalnej wyraził
pogląd, że w niniejszej sprawie brak podstaw do wznowienia z urzędu
postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego
w B. z dnia 26 kwietnia 2007 r., utrzymującym w mocy wyrok Sądu
Okręgowego w B. z dnia 28 sierpnia 2006 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Nie ulega wątpliwości, że wznowienie postępowania z powodu
uchybień, o których mowa w art. 439 § 1 k.p.k., jest możliwe wyłącznie z
urzędu (art. 542 § 3 k.p.k.), nie zaś na wniosek strony, jednakże strona –
nie dysponując w tym zakresie własnym wnioskiem o wznowienie
postępowania – może, w oparciu o treść art. 9 § 2 k.p.k., zasygnalizować
organowi procesowemu potrzebę podjęcia czynności ex officio (zob.
uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2005 r., I KZP 5/05, OSNKW
2005, z. 6, poz. 48).
W ten właśnie sposób, a więc jako inicjatywę Jana M. opartą o
przepis art. 9 § 2 k.p.k., potraktować należało skierowane do Sądu
Najwyższego pismo skazanego z dnia 3 sierpnia 2011 r. Stało się ono
podstawą do przeprowadzenia analizy akt sprawy, która wszelako nie
wykazała, aby w toku postępowania karnego prowadzonego przez Sąd
Okręgowy w B. w sprawie o sygn. III KK 230/05, a także na etapie
postępowania odwoławczego w Sądzie Apelacyjnym w B., doszło do
któregokolwiek z uchybień wymienionych w art. 439 § 1 k.p.k., w tym w
szczególności sugerowanego przez skazanego rozpoznania sprawy w
instancji a quo przez sąd nienależycie obsadzony.
Prawdą jest, że delegowanie przez prezesa sądu okręgowego
sędziego sądu rejonowego albo sędziego sądu okręgowego do pełnienia
4
obowiązków sędziego na obszarze właściwości tego samego sądu
okręgowego, na czas nie dłuższy niż miesiąc w ciągu roku, w oparciu o
przepis art. 77 § 8 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm., dalej w tekście określanej
jako u.s.p.), wymaga uprzedniego uzyskania zgody kolegium sądu
okręgowego, zaś nie dochowanie związanych z taką delegacją wymogów
(m.in. w wypadku braku zgody kolegium) skutkuje wystąpieniem
bezwzględnej przyczyny odwoławczej określonej w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.
(zob. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 21 października 2008 r., III KK
288/08, LEX nr 465924; z dnia 11 lutego 2009 r., II KK 265/08, LEX nr
486547; z dnia 17 maja 2011 r., III KK 104/11, LEX nr 795788). Rzecz w
tym, co trafnie zauważył w swoim pisemnym stanowisku prokurator
Prokuratury Generalnej, że w niniejszej sprawie o tego rodzaju delegacji nie
może być mowy, a to czyni bezprzedmiotowym – jak to zrobił w swoim
piśmie skazany – prowadzenie jakichkolwiek dywagacji na gruncie instytucji
określonej w powołanym wyżej przepisie art. 77 § 8 u.s.p.
Z dokumentacji procesowej znajdującej się w aktach niniejszej sprawy
wynika w sposób jednoznaczny, że wyznaczenie przez Prezesa Sądu
Okręgowego w B. dwóch sędziów Wydziału Odwoławczego tego sądu w
osobach sędziów Sądu Okręgowego w B. Dariusza O. i Ireny R. do
orzekania w sprawie III K 230/05, nastąpiło w oparciu o przepis art. 45
u.s.p. w zw. z § 65 ust. 1 zd. 2 oraz ust. 2 obowiązującego wówczas
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 listopada 1987 r. –
Regulamin wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. Nr
38, poz. 218 ze zm.), a nie na podstawie art. 77 § 8 u.s.p. Zgodnie z
powołanymi regulacjami (analogiczne przewidziane są obecnie w § 60 ust.
1 zd. 2 i ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego
2007 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych – Dz. U. Nr 38, poz.
249 ze zm.), sędziego w jego czynnościach może zastąpić m.in. sędzia
5
tego samego sądu, na podstawie zarządzenia przewodniczącego wydziału
lub prezesa sądu, na wniosek sędziego lub z urzędu, w celu zapewnienia
sprawności postępowania (art. 45 § 1 u.s.p. w zw. z § 2 tego przepisu).
Jeżeli zachodzi przy tym potrzeba wyznaczenia sędziego z innego wydziału
do innych czynności sądowych (§ 65 ust. 2 Regulaminu z 1987 r. –
aktualnie § 60 ust. 2 Regulaminu z 2007 r.), przewodniczący wydziału
zwraca się w tej sprawie do prezesa sądu (§ 65 ust. 1 zd. 2 Regulaminu z
1987 r. i § 60 ust. 1 zd. 2 Regulaminu z 2007 r.). Takie zastąpienie
sędziego przez sędziego tego samego sądu nie wymaga przy tym aktu
delegacji, który obligatoryjny jest jedynie w razie zastąpienia sędziego
przez sędziego innego sądu równorzędnego lub bezpośrednio wyższego
albo bezpośrednio niższego (art. 45 ust. 1 in fine u.s.p.).
W przedmiotowej sprawie, w związku z brakiem możliwości
skompletowania składu sądu z sędziów Wydziału III Karnego Sądu
Okręgowego w B. (dwa wcześniejsze, zapadłe m.in. w stosunku do Jana M.
wyroki zostały uchylone wyrokami Sądu Apelacyjnego w B. z dnia 20
stycznia 2005 r. i z dnia 15 listopada 2005 r., zaś sędziemu Wydziału III
Beacie O. udział w sprawie uniemożliwiał stan zdrowia), przewodniczący
tego wydziału wystąpił do Prezesa Sądu Okręgowego w B. o wyznaczenie
do rozpoznania sprawy dwóch (art. 28 § 4 k.p.k.) sędziów innego wydziału
tego sądu, co też Prezes Sądu Okręgowego zarządzeniem z dnia 28
grudnia 2005 r. uczynił. Zarządzenie to, wydane w oparciu przepis art. 45
u.s.p. oraz o powołane wyżej unormowania regulaminu wewnętrznego
urzędowania sądów powszechnych, nie wiązało się więc z koniecznością
delegowania sędziów Dariusza O. i Ireny R., ponieważ jako sędziowie Sądu
Okręgowego w B. z racji aktu powołania mieli, bez potrzeby ich odrębnego
delegowania, prawo do orzekania w tym sądzie, i to nie tylko w wydziale do
którego organizacyjnie zostali przydzieleni. Tym samym wyrokujący w tej
sprawie w dniu 28 sierpnia 2006 r. z udziałem wymienionych sędziów Sąd
6
Okręgowy w B. był obsadzony prawidłowo, co czyni również
nieuprawnionym twierdzenie skazanego o dokonaniu w tym zakresie przez
Sąd Apelacyjny w B. niewłaściwej kontroli instancyjnej. Za pozbawione
jakichkolwiek podstaw uznać należy przy tym supozycje Jana M. co do
wydania przez Sąd odwoławczy orzeczenia z pominięciem okoliczności
wskazanych w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. z uwagi na udział w składzie tego
sądu sędziego Sądu Apelacyjnego Nadziei S., pełniącej poprzednio funkcję
Prezesa Sądu Okręgowego w B. Tego rodzaju twierdzenie uznane być
musi wyłącznie za niczym nie popartą insynuację, zaś skazany podnosząc
powyższą okoliczność całkowicie przeoczył, że zarządzenie o zastąpieniu
sędziów Wydziału III Karnego Sądu Okręgowego w B. sędziami Wydziału
Karnego Odwoławczego tego sądu wydał Prezes Sądu Okręgowego w
osobie sędziego Jarosława K., a nie sędziego Nadziei S.
Prawidłowa była wreszcie delegacja do orzekania w Sądzie
Apelacyjnych w B. dla sędziego Sądu Okręgowego w W. – Tomasza W.
Uwzględniając, że w toku przedmiotowego badania sprawy przez Sąd
Najwyższy nie potwierdziły się sugerowane przez skazanego okoliczności
świadczące o wystąpieniu uchybień wymienionych w art. 439 § 1 k.p.k.,
orzeczono jak na wstępie.