Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 2 GRUDNIA 2011 R.
III KK 209/11
W razie upływu okresu przedawnienia karalności tuż po wydaniu
wyroku skazującego w pierwszej instancji, który nie został zaskarżony
środkami odwoławczymi i uprawomocnił się, umorzeniu postępowania w
trybie art. 62 § 1 k.p.s.w. z powodu negatywnej przesłanki procesowej
przewidzianej w art. 5 § 1 pkt 4 k.p.s.w. stoi na przeszkodzie powaga
rzeczy osądzonej (art. 5 § 1 pkt 8 k.p.s.w.).
Przewodniczący: sędzia SN P. Kalinowski.
Sędziowie SN: R. Malarski (sprawozdawca), Z. Puszkarski.
Prokurator Prokuratury Generalnej: J. Engelking.
Sąd Najwyższy w sprawie Sylwestra M., obwinionego o wykroczenie z
art. 120 § 1 k.w. po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 2
grudnia 2011 r., kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na
niekorzyść obwinionego od postanowienia Sądu Rejonowego w H. z dnia
15 kwietnia 2011 r.,
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie (...).
U Z A S A D N I E N I E
Sąd Rejonowy w H., wyrokiem z 17 lutego 2011 r., uznał Sylwestra M.
za winnego tego, że w dniu 19 lutego 2009 r. przywłaszczył na szkodę
Mariana G. 10 drzewek lipowych łącznej wartości 20,37 zł, to jest
wykroczenia określonego w art. 119 § 1 k.w., i skazał go za to na karę
2
nagany oraz orzekł wobec obwinionego, na podstawie art. 119 § 4 k.w.,
obowiązek naprawienia szkody. Wyrok ten nie został zaskarżony i
uprawomocnił się w dniu 24 lutego 2011 r.
Ten sam sąd, mianowicie Sąd Rejonowy w H., działając z urzędu,
postanowieniem z 15 kwietnia 2011 r., umorzył – na podstawie art. 5 § 1 pkt
4 k.p.s.w. – postępowanie wobec Sylwestra M., stwierdzając m.in., że w
sprawie doszło do przedawnienia karalności z dniem 19 lutego 2011 r., a
więc przed uprawomocnieniem się wyroku skazującego za wykroczenie.
Postanowienie to uprawomocniło się z dniem 3 czerwca 2011 r.
Kasację od prawomocnego postanowienia o umorzeniu postępowania
złożył na niekorzyść obwinionego, na podstawie art. 111 k.p.s.w.,
Prokurator Generalny. Zarzucił w niej rażące i stanowiące bezwzględną
przyczynę odwoławczą, określoną w art. 104 § 1 pkt 7 k.p.s.w., naruszenie
przepisu prawa procesowego, a mianowicie art. 5 § 1 pkt 8 k.p.s.w.,
polegające na wydaniu w dniu 15 kwietnia 2011 r. postanowienia o
umorzeniu postępowania wobec obwinionego Sylwestra M., podczas gdy
postępowanie wobec wymienionego o ten sam czyn zostało zakończone
prawomocnym wyrokiem skazującym Sądu Rejonowego w H. z dnia 17
lutego 2011 r. W konsekwencji autor kasacji wniósł o uchylenie
zaskarżonego orzeczenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja okazała się zasadna.
Rozważania wypadało rozpocząć od udzielenia odpowiedzi na
pytanie: czy w wypadku upływu terminu przedawnienia tuż po wydaniu
wyroku w pierwszej instancji, gdy nie złożono środka odwoławczego, może
dojść do uprawomocnienia się tegoż wyroku? Brak jest – zdaniem Sądu
Najwyższego – przekonujących argumentów natury prawnej, aby przyjąć
tezę, że w zarysowanym układzie procesowym wyrok nie może uzyskać
cechy prawomocności. Taki właśnie punkt widzenia prezentowany jest w
3
literaturze prawniczej (zob. T. Grzegorczyk: Kodeks postępowania w
sprawach o wykroczenia. Komentarz, Warszawa 2008, s. 75). Warto w tym
miejscu silnie zaakcentować, że w analizowanej sytuacji procesowej wyrok
zapadł przed upływem dwuletniego terminu przedawnienia karalności, o
którym mowa w art. 45 § 1 k.w., i że odmienne zapatrywanie prowadziłoby
do następstw sprzecznych z podstawowymi zasadami i celami
postępowania w sprawach o wykroczenia, np. nie mogłoby nigdy dojść do
przedawnienia wykonania kary (art. 45 § 3 k.w.). Snucie analogii między
komentowaną ujemną przesłanką procesową w postaci przedawnienia
karalności a przeszkodą procesową w postaci śmierci obwinionego (art. 5 §
1 pkt 5 k.s.p.w.) pozostaje nieuprawnione, jako że w tym drugim wypadku
pojawia się niemożność skierowania sprawy do wykonania. Ta właśnie
okoliczność sprawia, że jeżeli obwiniony zmarł po wydaniu wyroku, a przed
jego zaskarżeniem, sąd pierwszej instancji powinien postanowieniem
umorzyć postępowanie (zob. postanowienie SN z 19 września 2006 r., III
KK 261/06, Lex nr 196623).
Skoro miało miejsce uprawomocnienie się pierwszoinstancyjnego
wyroku, to siłą rzeczy wykluczona została możliwość sięgnięcia po
rozwiązanie przewidziane w art. 62 § 1 k.p.s.w. Jakkolwiek bowiem przepis
ten nakazuje okoliczności wyłączające orzekanie, które obejmują
okoliczności wskazane w art. 5 § 1 k.p.s.w., uwzględniać z urzędu w
każdym stadium postępowania, a więc na posiedzeniu po wszczęciu
postępowania, na rozprawie przed otwarciem przewodu sądowego i po jego
rozpoczęciu oraz po wydaniu wyroku – zarówno jeszcze w postępowaniu
pierwszoinstancyjnym, jak i drugoinstancyjnym przed uprawomocnieniem
się orzeczenia, to jednak z przyczyn zasadniczych omawiana instytucja nie
może mieć już zastosowania do wyroków prawomocnych. Ich wzruszenie
nastąpić bowiem może tylko za pomocą nadzwyczajnych środków
4
zaskarżenia, to jest kasacji lub wznowienia postępowania (Rozdział 18 i 19
Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia).
Funkcjonowanie w obrocie prawnym prawomocnego wyroku (w
niniejszej sprawie wyroku skazującego) sprawia, że kolejnego
postępowania przeciwko tej samej osobie o ten sam czyn nie wolno
wszczynać. Zachodzi tu wszak przeszkoda określana jako powaga rzeczy
osądzonej (res iudicata), która ma już to aspekt formalny (dane
rozstrzygnięcie nie może być przedmiotem zaskarżenia w trybie zwykłych
środków odwoławczych), już to materialny (postępowanie o ten sam czyn
tej samej osoby nie może się toczyć – ne bis in idem). Regułę tę, wyrażoną
w art. 5 § 1 pkt 8 k.p.s.w., Sąd Rejonowy w H. w dniu 15 kwietnia 2011 r.
ewidentnie złamał, niwecząc postanowieniem wydanym w
niedopuszczalnym w takim układzie procesowym trybie, prawomocny wyrok
skazujący.
W podsumowaniu należało stwierdzić: w razie upływu okresu
przedawnienia karalności tuż po wydaniu wyroku skazującego w pierwszej
instancji, który nie został zaskarżony środkami odwoławczymi i
uprawomocnił się, umorzeniu postępowania w trybie art. 62 § 1 k.p.s.w. z
powodu negatywnej przesłanki procesowej przewidzianej w art. 5 § 1 pkt 4
k.p.s.w. stoi na przeszkodzie powaga rzeczy osądzonej (art. 5 § 1 pkt 8
k.p.s.w.).
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone
postanowienie, rezygnując z oczywistych względów z wydania tzw.
orzeczenia następczego.