I PK 108/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:12-02-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I PKN 434/97 I PKN 597/98 I PZP 45/94 I PZP 56/94 I UK 245/04 I PR 344/71 I PRN 189/83 I PZP 2/05 III PZP 17/78 III PZP 19/87
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt I PK 108/11
POSTANOWIENIE
Dnia 19 stycznia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Iwulski
w sprawie z powództwa J. P.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o ustalenie pracy w szczególnych warunkach,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 19 stycznia 2012 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 15 kwietnia 2011 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania i
zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 120 (sto
dwadzieścia) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 15 kwietnia 2011 r., Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację powoda J. P. od wyroku Sądu
Rejonowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 21 grudnia 2010 r.,
oddalającego powództwo przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o
ustalenie wykonywania pracy w szczególnych warunkach.
2
Od wyroku Sądu Okręgowego powód wniósł skargę kasacyjną, w której
wniosek o przyjęcie jej do rozpoznania uzasadnił powołaniem się na występujące w
sprawie istotne zagadnienie prawne sprowadzające się do udzielenia odpowiedzi
na pytanie Aczy dopuszczalne jest powództwo o ustalenie stosunku prawnego
(prawa), którego stroną nie jest pozwany w sytuacji gdy pomiędzy stronami tego
stosunku prawnego istnieje zgodność co do jego treści i znaczenia prawnego?". W
związku z tym - według powoda - zachodzi potrzeba wykładni art. 189 k.p.c., gdyż
budzi on poważne wątpliwości, zaś w sprawach o analogicznym stanie faktycznym i
prawnym występuje "całkowity brak orzecznictwa sądowego". Powód wniósł o
uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w całości i przekazanie temu Sądowi sprawy
do ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie w całości zaskarżonego
wyroku i Aorzeczenie co do istoty sprawy@ oraz o zasądzenie kosztów procesu.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną strona pozwana wniosła o jej oddalenie
oraz o zasądzenie od powoda kosztów zastępstwa procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3989
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c., Sąd Najwyższy przyjmuje skargę
kasacyjną do rozpoznania tylko wtedy, gdy w sprawie występuje istotne
zagadnienie prawne lub istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących
poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów.
Powód uważa, że w sprawie zachodzi potrzeba rozstrzygnięcia zagadnienia
prawnego związanego z wykładnią art. 189 k.p.c., który wyznacza ogólną podstawę
materialnoprawną roszczenia o ustalenie istnienia (nieistnienia) stosunku prawnego
lub prawa podmiotowego. Powołanie się na tę przesłankę jest jednak bezzasadne
w okolicznościach, jakie występują w sprawie (faktycznych i procesowych). Powód
żąda bowiem ustalenia przez sąd pracy, że wykonywana przez niego w okresie od
1 lipca 1973 r. do 31 grudnia 1998 r. praca w Mazowieckich Zakładach
Rafineryjnych i Petrochemicznych w Płocku (obecnie w PKN ORLEN S.A.) była
pracą w szczególnych warunkach. Przy tak określonym żądaniu pozwu
skierowanym przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Sąd Okręgowy
trafnie stwierdził, że powództwo zmierza wyłącznie do Awiążącego ustalenia faktów
3
z punktu widzenia prawa do świadczeń emerytalnych powoda@ i celem tego
powództwa z pewnością nie jest zapewnienie ochrony indywidualnego interesu
prawnego powoda w rozumieniu art. 189 k.p.c.
W świetle dotychczasowego, utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego
należy stwierdzić, że żądanie pozwu jest bezzasadne nie tylko z tego powodu, że
stroną pozwaną jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a więc podmiot
niepozostający w jakimkolwiek stosunku cywilnoprawnym (stosunku pracy) z
powodem. Jest tak przede wszystkim z tej przyczyny, że powód zmierza - z
ominięciem przepisów regulującym postępowanie w sprawach z zakresu
ubezpieczeń społecznych - do uzyskania środka dowodowego potwierdzającego
fakt mogący mieć w przyszłości znaczenie dla potrzeb postępowania o ustalenie
prawa do świadczeń emerytalno-rentowych. Tymczasem pracownik nie ma interesu
prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie stosunku pracy (jego treści), gdy
wnosi takie powództwo wyłącznie w celu uzyskania orzeczenia, które ma służyć
ustaleniu dowodów lub faktów w innym postępowaniu, w szczególności w sprawach
zakresu ubezpieczeń społecznych (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego
1979 r., III PZP 17/78, OSNCP 1979 nr 7-8, poz. 143; z dnia 17 czerwca 1987 r., III
PZP 19/87, OSNCP 1988 nr 10, poz. 132; z dnia 3 listopada 1994 r., I PZP 45/94,
OSNAPiUS 1995 nr 6, poz. 74; z dnia 5 lipca 1995 r., I PZP 56/94, OSNAPiUS
1995 nr 24, poz. 299 oraz uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 28 września 2005 r., I PZP 2/05, OSNP 2006 nr 5-6, poz. 71 i
wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 1971 r., I PR 344/71, OSNCP 1972 nr
5, poz. 89; z dnia 1 grudnia 1983 r., I PRN 189/83, OSNCP 1984 nr 7, poz. 121; z
dnia 17 grudnia 1997 r., I PKN 434/97, OSNAPiUS 1998 nr 21, poz. 627 i z dnia 23
lutego 1999 r., I PKN 597/98, OSNAPiUS 2000 nr 8, poz. 301). Brak interesu
prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. w wytoczeniu powództwa o ustalenie
istnienia stosunku pracy (ustalenie wykonywania pracy w szczególnych warunkach)
wynika z tego, że organ rentowy samodzielnie ustala okresy przebyte w
ubezpieczeniu i inne przesłanki warunkujące nabycie prawa do świadczeń z
ubezpieczeń społecznych, bowiem całokształt postępowania dotyczącego nabycia
prawa do świadczenia z tytułu ubezpieczenia społecznego należy do tego organu
zgodnie z art. 83 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
4
ubezpieczeń społecznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2005 r., I
UK 245/04, OSNP 2006 nr 3-4, poz. 57). Decyzja odmawiająca ubezpieczonemu
prawa do świadczenia emerytalnego (na przykład z powodu nieuwzględnienia
okresów jego zatrudnienia jako pracy w szczególnych warunkach) podlega
weryfikacji w postępowaniu odwoławczym przed sądem powszechnym (sądem
ubezpieczeń społecznych).
Skoro kwalifikacja określonej pracy jako wykonywanej w szczególnych
warunkach dla celów emerytalno-rentowych może być dokonywana wyłącznie w
postępowaniu przed organem rentowym w sprawie o przyznanie świadczenia z
ubezpieczeń społecznych (ewentualnie w postępowaniu sądowym wywołanym
wniesieniem odwołania od decyzji organu rentowego), to pracownik wytaczający w
tej materii przed sądem pracy powództwo o ustalenie nie wykazuje w ogóle interesu
prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c., niezależnie od tego przeciwko komu
(pracodawcy, czy organowi rentowemu) skierował pozew. W takim razie
przedstawione w skardze zagadnienie związane z Adopuszczalnością@ wytoczenia
powództwa na podstawie art. 189 k.p.c. przeciwko osobie, która nie jest stroną
stosunku prawnego (prawa) podlegającego ustaleniu w tym procesie, nie ma
żadnego wpływu na wynik sprawy i w konsekwencji nie może uzasadniać przyjęcia
skargi kasacyjnej powoda do rozpoznania.
Z powołanych względów Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej
do rozpoznania na podstawie art. 3989
§ 2 k.p.c. i orzekł o kosztach postępowania
kasacyjnego na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. oraz § 12 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz.
1349 ze zm.).
POSTANOWIENIE
Dnia 19 stycznia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Iwulski
w sprawie z powództwa J. P.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o ustalenie pracy w szczególnych warunkach,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 19 stycznia 2012 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 15 kwietnia 2011 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania i
zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 120 (sto
dwadzieścia) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 15 kwietnia 2011 r., Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację powoda J. P. od wyroku Sądu
Rejonowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 21 grudnia 2010 r.,
oddalającego powództwo przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o
ustalenie wykonywania pracy w szczególnych warunkach.
2
Od wyroku Sądu Okręgowego powód wniósł skargę kasacyjną, w której
wniosek o przyjęcie jej do rozpoznania uzasadnił powołaniem się na występujące w
sprawie istotne zagadnienie prawne sprowadzające się do udzielenia odpowiedzi
na pytanie Aczy dopuszczalne jest powództwo o ustalenie stosunku prawnego
(prawa), którego stroną nie jest pozwany w sytuacji gdy pomiędzy stronami tego
stosunku prawnego istnieje zgodność co do jego treści i znaczenia prawnego?". W
związku z tym - według powoda - zachodzi potrzeba wykładni art. 189 k.p.c., gdyż
budzi on poważne wątpliwości, zaś w sprawach o analogicznym stanie faktycznym i
prawnym występuje "całkowity brak orzecznictwa sądowego". Powód wniósł o
uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w całości i przekazanie temu Sądowi sprawy
do ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie w całości zaskarżonego
wyroku i Aorzeczenie co do istoty sprawy@ oraz o zasądzenie kosztów procesu.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną strona pozwana wniosła o jej oddalenie
oraz o zasądzenie od powoda kosztów zastępstwa procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3989
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c., Sąd Najwyższy przyjmuje skargę
kasacyjną do rozpoznania tylko wtedy, gdy w sprawie występuje istotne
zagadnienie prawne lub istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących
poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów.
Powód uważa, że w sprawie zachodzi potrzeba rozstrzygnięcia zagadnienia
prawnego związanego z wykładnią art. 189 k.p.c., który wyznacza ogólną podstawę
materialnoprawną roszczenia o ustalenie istnienia (nieistnienia) stosunku prawnego
lub prawa podmiotowego. Powołanie się na tę przesłankę jest jednak bezzasadne
w okolicznościach, jakie występują w sprawie (faktycznych i procesowych). Powód
żąda bowiem ustalenia przez sąd pracy, że wykonywana przez niego w okresie od
1 lipca 1973 r. do 31 grudnia 1998 r. praca w Mazowieckich Zakładach
Rafineryjnych i Petrochemicznych w Płocku (obecnie w PKN ORLEN S.A.) była
pracą w szczególnych warunkach. Przy tak określonym żądaniu pozwu
skierowanym przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Sąd Okręgowy
trafnie stwierdził, że powództwo zmierza wyłącznie do Awiążącego ustalenia faktów
3
z punktu widzenia prawa do świadczeń emerytalnych powoda@ i celem tego
powództwa z pewnością nie jest zapewnienie ochrony indywidualnego interesu
prawnego powoda w rozumieniu art. 189 k.p.c.
W świetle dotychczasowego, utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego
należy stwierdzić, że żądanie pozwu jest bezzasadne nie tylko z tego powodu, że
stroną pozwaną jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a więc podmiot
niepozostający w jakimkolwiek stosunku cywilnoprawnym (stosunku pracy) z
powodem. Jest tak przede wszystkim z tej przyczyny, że powód zmierza - z
ominięciem przepisów regulującym postępowanie w sprawach z zakresu
ubezpieczeń społecznych - do uzyskania środka dowodowego potwierdzającego
fakt mogący mieć w przyszłości znaczenie dla potrzeb postępowania o ustalenie
prawa do świadczeń emerytalno-rentowych. Tymczasem pracownik nie ma interesu
prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie stosunku pracy (jego treści), gdy
wnosi takie powództwo wyłącznie w celu uzyskania orzeczenia, które ma służyć
ustaleniu dowodów lub faktów w innym postępowaniu, w szczególności w sprawach
zakresu ubezpieczeń społecznych (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego
1979 r., III PZP 17/78, OSNCP 1979 nr 7-8, poz. 143; z dnia 17 czerwca 1987 r., III
PZP 19/87, OSNCP 1988 nr 10, poz. 132; z dnia 3 listopada 1994 r., I PZP 45/94,
OSNAPiUS 1995 nr 6, poz. 74; z dnia 5 lipca 1995 r., I PZP 56/94, OSNAPiUS
1995 nr 24, poz. 299 oraz uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 28 września 2005 r., I PZP 2/05, OSNP 2006 nr 5-6, poz. 71 i
wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 1971 r., I PR 344/71, OSNCP 1972 nr
5, poz. 89; z dnia 1 grudnia 1983 r., I PRN 189/83, OSNCP 1984 nr 7, poz. 121; z
dnia 17 grudnia 1997 r., I PKN 434/97, OSNAPiUS 1998 nr 21, poz. 627 i z dnia 23
lutego 1999 r., I PKN 597/98, OSNAPiUS 2000 nr 8, poz. 301). Brak interesu
prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. w wytoczeniu powództwa o ustalenie
istnienia stosunku pracy (ustalenie wykonywania pracy w szczególnych warunkach)
wynika z tego, że organ rentowy samodzielnie ustala okresy przebyte w
ubezpieczeniu i inne przesłanki warunkujące nabycie prawa do świadczeń z
ubezpieczeń społecznych, bowiem całokształt postępowania dotyczącego nabycia
prawa do świadczenia z tytułu ubezpieczenia społecznego należy do tego organu
zgodnie z art. 83 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
4
ubezpieczeń społecznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2005 r., I
UK 245/04, OSNP 2006 nr 3-4, poz. 57). Decyzja odmawiająca ubezpieczonemu
prawa do świadczenia emerytalnego (na przykład z powodu nieuwzględnienia
okresów jego zatrudnienia jako pracy w szczególnych warunkach) podlega
weryfikacji w postępowaniu odwoławczym przed sądem powszechnym (sądem
ubezpieczeń społecznych).
Skoro kwalifikacja określonej pracy jako wykonywanej w szczególnych
warunkach dla celów emerytalno-rentowych może być dokonywana wyłącznie w
postępowaniu przed organem rentowym w sprawie o przyznanie świadczenia z
ubezpieczeń społecznych (ewentualnie w postępowaniu sądowym wywołanym
wniesieniem odwołania od decyzji organu rentowego), to pracownik wytaczający w
tej materii przed sądem pracy powództwo o ustalenie nie wykazuje w ogóle interesu
prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c., niezależnie od tego przeciwko komu
(pracodawcy, czy organowi rentowemu) skierował pozew. W takim razie
przedstawione w skardze zagadnienie związane z Adopuszczalnością@ wytoczenia
powództwa na podstawie art. 189 k.p.c. przeciwko osobie, która nie jest stroną
stosunku prawnego (prawa) podlegającego ustaleniu w tym procesie, nie ma
żadnego wpływu na wynik sprawy i w konsekwencji nie może uzasadniać przyjęcia
skargi kasacyjnej powoda do rozpoznania.
Z powołanych względów Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej
do rozpoznania na podstawie art. 3989
§ 2 k.p.c. i orzekł o kosztach postępowania
kasacyjnego na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. oraz § 12 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz.
1349 ze zm.).