Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 118/11
POSTANOWIENIE
Dnia 8 lutego 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Skarbu Państwa - Dyrektora Izby Celnej w K.
przeciwko W. M.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 8 lutego 2012 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 27 stycznia 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od strony powodowej na
rzecz pozwanego kwotę 1800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych)
tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd pierwszej instancji postanowieniem z dnia 3 grudnia 2010 r. odrzucił
pozew Skarbu Państwa i umorzył postępowanie w sprawie przeciwko pozwanemu
członkowi zarządu spółki z o.o. o zapłatę należności z tytułu długu celnego, którego
egzekucja wobec spółki z o.o. okazała się bezskuteczna.
Zażalenie powodowego Skarbu Państwa, kwestionującego stanowisko Sądu
pierwszej instancji o niedopuszczalności drogi sądowej, oddalił Sąd Apelacyjny
postanowieniem z dnia 27 stycznia 2011 r. (sygn. akt I ACz 77/11).
W ocenie Sądu drugiej instancji o bezzasadności zażalenia przesądza
trafność stanowiska o niedopuszczalności w niniejszej sprawie drogi sądowej
przesądzającego w konsekwencji o właściwym zastosowaniu przez Sąd Okręgowy
art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. Zdaniem Sądu odwoławczego, dla dochodzenia należności
celnych jako należności publicznoprawnych istnieje odrębny tryb przewidziany
w przepisach działu IV Ordynacji podatkowej. Ponadto odpowiedzialność na
podstawie art. 116 Ordynacji podatkowej została inaczej ukształtowana niż
odpowiedzialność na podstawie art. 299 k.s.h. Ta ostatnia ma charakter
odszkodowawczy, a więc nie jest odpowiedzialnością za długi mające charakter
publicznoprawny. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, przepis art. 116 Ordynacji
podatkowej ma charakter szczególny wobec art. 299 k.s.h., a ponadto art. 108
Ordynacji podatkowej wyłączył drogę sądową w zakresie stosowania
wspomnianego art. 116. W konkluzji Sąd ten uznał, że droga sądowa dla
dochodzenia przeciwko członkom zarządu spółek kapitałowych kwot z tytułu
należności podatkowych (także celnych) została wyłączona, co przesądzało
o odrzuceniu pozwu i umorzeniu postępowania.
Powodowy Skarb Państwa zaskarżył postanowienie Sądu Apelacyjnego
w całości, opierając skargę kasacyjną na obu podstawach kasacyjnych.
W ramach pierwszej podstawy skarżący zarzucił:
a) błędną interpretację i wadliwe zastosowanie art. 108 i art. 116 ustawy z dnia
29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa;
3
b) błędną interpretację i niezastosowanie art. 262 ustawy z dnia 9 stycznia
1997 r. Kodeks celny;
c) niezastosowanie art. 299 k.s.h.
Zarzut naruszenia art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c w zw. z art. 385 i 386 § 4 k.p.c.
i w zw. z art. 397 § 2 zd. 1 k.p.c. uzasadniono zastosowaniem go do sytuacji
nieobjętej hipotezą tego przepisu.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej powód wywodzi, że z art. 2 § 1 i § 2
Ordynacji podatkowej nie wynika by jej przepisy znajdowały zastosowanie do ceł,
a nadto twierdzi, że stosownie do art. 262 ustawy z dnia 9 stycznia 1997 r. Kodeks
celny do postępowania w sprawach celnych stosuje się przepisy działu IV ustawy -
Ordynacja podatkowa. W ocenie skarżącego art. 262 kodeksu celnego zawiera
odesłanie jedynie do tych przepisów Ordynacji podatkowej, które regulują
postępowanie.
Pozwany w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniósł o jej
oddalenie jako bezzasadnej i o zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego
wg. norm przepisanych. W ocenie pozwanego, przepis art. 66 prawa celnego
jest wyrazem woli ustawodawcy odpowiedniego zastosowania przepisów
Działu III Ordynacji podatkowej do długu celnego. Zawarte w rozdziale 15 działu
III Ordynacji podatkowej przepisy art. 108 i art. 116 uzasadniają zastosowanie trybu
wydania przez organ celny decyzji o odpowiedzialności członka zarządu spółki
z o.o. za niezaspokojenie przez spółkę z o.o. długu celnego, wywodzi pozwany.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zasługiwała na uwzględnienie, wobec braku w niej
uzasadnionych podstaw, chociaż nie wszystkie argumenty zawarte w uzasadnieniu
zaskarżonego postanowienia są trafne. Zaskarżone postanowienie odpowiada
jednak obowiązującemu prawu.
Okolicznością bezsporną jest, że powód wystąpił przeciwko pozwanemu
z powództwem o zapłatę kwoty odpowiadającej wysokości bezskutecznie
egzekwowanego długu celnego spółki z o.o., której członkiem zarządu był
pozwany.
4
W tej sytuacji bezzasadny jest zarzut strony skarżącej dokonania błędnej
interpretacji i wadliwego zastosowania przez Sąd Apelacyjny przepisów art. 108
i art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tj. Dz. U. 2005 r.,
Nr 8, poz. 60 ze zm.).
Zważyć bowiem należy, że z mocy art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 19 marca
2004 r. Prawo celne (Dz. U. Nr 68, poz. 622) do odpowiedzialności m.in. z tytułu
długu celnego stosuje się odpowiednio przepisy m.in. rozdziału 15 działu III ustawy
z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, a więc także przepisy art. 108
i art. 116 ostatnio wymienionej ustawy. Odpowiednie zastosowanie art. 116
Ordynacji podatkowej oznacza, że członkowie zarządu spółki z o.o. odpowiadają
solidarnie także za dług celny spólki z o.o., jeżeli jego egzekucja z majątku spółki
okazała się bezskuteczna, a członek zarządu nie wykazał wystąpienia
którejkolwiek spośród okoliczności zwalniających go od odpowiedzialności.
Rację ma więc Sąd Apelacyjny uznając art. 116 Ordynacji podatkowej za
mający w sprawie odpowiednie zastosowanie, z wyłączeniem zastosowania art.
299 k.s.h., w odniesieniu do odpowiedzialności za określony dług
o publicznoprawnym charakterze. Zarzut naruszenia art. 299 k.s.h. okazał się więc
chybiony. O odpowiednim zastosowaniu przepisu art. 116 Ordynacji podatkowej do
odpowiedzialności członków zarządu spółki z o.o. z tytułu długu celnego tej spółki
świadczy nie tylko norma art. 66 ust. 1 powołanej ustawy – Prawo celne,
ale pośrednio także art. 2 § 2 Ordynacji podatkowej. Nakazuje on stosować
przepisy działu III Ordynacji również do niepodatkowych należności budżetu
państwa, do których ustalenia i określenia uprawnione są inne organy aniżeli
organy podatkowe, a więc m.in. organy celne. Oznacza to odpowiednie
zastosowanie w omawianym stanie faktycznym także art. 108 § 1 Ordynacji
podatkowej, usytuowanego również w rozdziale 15 działu III ostatnio wymienionej
ustawy. Odpowiednie zastosowanie art. 108 § 1 Ordynacji podatkowej do
odpowiedzialności z tytułu długu celnego oznacza, że także o odpowiedzialności
z tego tytułu osoby trzeciej (a więc również członka zarządu zadłużonej osoby
prawnej) orzeka organ celny w drodze decyzji. Oznacza to wyłączenie drogi
sądowej dla dochodzenia takiego roszczenia, co trafnie przyjął Sąd Apelacyjny,
a w konsekwencji zasadnie oddalił zażalenie, aprobując zasadność orzeczenia
5
Sądu pierwszej instancji odrzucającego pozew na podstawie prawidłowo
zastosowanego art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. Nietrafny więc okazał się zarzut naruszenia
tego ostatniego przepisu uzasadniony jego zastosowaniem do sytuacji nieobjętej
hipotezą tego przepisu.
Sąd Apelacyjny nie dopuścił się również zarzucanego mu skargą kasacyjną,
naruszenia art. 262 ustawy z dnia 9 stycznia 1997 r. Kodeks celny (t.j. Dz.U.
2001 r., Nr 75, poz. 802 ze zm.) przez jego pominięcie przy orzekaniu. Zarzutowi
pominięcia tego przepisu przeczy poświęcony mu obszerny wywód w uzasadnieniu
zaskarżonego postanowienia. Zważyć jednak należy, że przepis art. 262, podobnie
jak i cała ustawa z dnia 9 stycznia 1997 r. – Kodeks celny, utracił moc z chwilą
wejścia w życie ustawy z dnia 19 marca 2004 r. Przepisy wprowadzające ustawę -
Prawo celne (Dz. U. Nr 68, poz. 623 ze zm.), a to z mocy art. 25 tej ustawy.
W dacie orzekania przez Sąd Apelacyjny 27 stycznia 2011 r. przepis art. 262
Kodeksu celnego nie obowiązywał już od ponad 6,5 roku. Jego zastosowanie
byłoby możliwe jedynie w sytuacji, gdyby stan faktyczny sprawy odpowiadał
hipotezie normy zawartej art. 26 ustawy z dnia 19 marca 2004 r. – Przepisy
wprowadzające ustawę - Prawo celne, a więc w razie gdyby zaskarżonym
orzeczeniem ustalono, że dług celny spółki z o.o., której członkiem zarządu jest
pozwany, powstał przed dniem uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską
członkostwa w Unii Europejskiej.
W tej sytuacji dokonywanie przez Sąd Apelacyjny analizy i wykładni
nieznajdującego w sprawie zastosowania w ustalonym stanie faktycznym art. 262
Kodeksu celnego było bezprzedmiotowe. Z tego też powodu bezzasadnym okazał
się argument strony skarżącej w postaci przywołania stanowiska zajętego przez
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 kwietnia 1998 r., I CKN 654/97, OSP 1999,
nr 1, poz. 6, ponieważ dług celny oceniany zarówno w tej sprawie, jak i w sprawie
zakończonej wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2006 r., II CK 384/05,
(niepubl.), powstał jeszcze przed uzyskaniem przez Polskę członkowstwa w Unii
Europejskiej.
6
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art.
39414
k.p.c.
O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1
i art. 99 k.p.c oraz na podstawie § 6 pkt 6 w zw. z § 12 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz.
1349 ze zm.).