Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 62/12
POSTANOWIENIE
Dnia 8 sierpnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący)
SSN Maria Szulc
SSA Andrzej Niedużak (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa "Firmy U. S. i T. N." sp.j.
w B.
przeciwko L. N.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 8 sierpnia 2012 r.,
zażalenia strony powodowej na postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 22 lutego 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie w punkcie III, a w dalszej
części zażalenie oddala znosząc wzajemnie koszty
postępowania zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 22 lutego 2012 r. Sąd Okręgowy oddalił zażalenie
strony powodowej na postanowienie o umorzeniu postępowania, zasądził od strony
powodowej na rzecz pozwanej kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
zażaleniowego oraz kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, odmówił
umorzenia postępowania wywołanego wniesieniem zażalenia na postanowienie o
umorzeniu postępowania. Sąd drugiej instancji uznał, że cofnięcie pozwu powinno
skutkować, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy, obciążeniem
strony powodowej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi. Sąd nie
znalazł podstaw do zastosowania przy orzekaniu o kosztach procesu art. 102 k.p.c.
Strona powodowa złożyła zażalenie na zawarte w punktach II i III
orzeczenia o kosztach procesu. Postanowieniu o kosztach postępowania
zażaleniowego (pkt II) zarzucała naruszenie art. 102 k.p.c. przez przyjęcie,
że w rozpoznawanej sprawie nie zachodzą wyjątkowe okoliczności uzasadniające
odstąpienie od obciążania strony powodowej kosztami tego postępowania.
Postanowieniu o kosztach procesu zawartemu w pkt III postanowienia zarzucała
także obrazę art. 102 k.p.c. kontynuując wcześniej przytoczoną argumentację,
zaś „z daleko posuniętej ostrożności procesowej” zarzuciła również obrazę art. 203
§ 3 k.p.c. w związku z art. 109 k.p.c. przez zasądzenie na rzecz pozwanej kosztów
procesu za pierwszą instancję, mimo że jej roszczenie o zasądzenie tych kosztów
wygasło, art. 108 k.p.c. przez zasądzenie wymienionych kosztów przez sąd
odwoławczy, mimo że uprawniony do tego jest wyłącznie sąd pierwszej instancji
oraz art. 321 k.p.c. w związku z art. 361 k.p.c. przez zasądzenie kosztów procesu
mimo braku odpowiedniego wniosku pozwanej. Wnioski zażalenia zmierzały do
zmiany zaskarżonego postanowienia w pkt II i III przez wzajemne zniesienie
kosztów procesu, ewentualnie w pkt III przez uchylenie zawartego tam
postanowienia.
Pozwana w odpowiedzi na zażalenie wnosiła o jego oddalenie i zasądzenie
od strony powodowej na jej rzecz kosztów postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Przepis art. 102 k.p.c. daje przy orzekaniu o kosztach procesu prymat
zasadzie słuszności przed zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy
uregulowaną w art. 98 § 1 k.p.c. Decyzja o zastosowaniu art. 102 k.p.c. jest
suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu, ma charakter dyskrecjonalny,
oparty na swobodnym uznaniu kształtowanym własnym przekonaniem,
poczuciem sprawiedliwości oraz analizą okoliczności rozpoznawanej sprawy
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2012 r., III CZ 10/02, Biul.
SN 2012/4/7, z dnia 9 lutego 2012 r., III CZ 2/12 – niepubl.). Omawiany przepis
powinien znaleźć zastosowanie wyłącznie w takich przypadkach, kiedy orzeczenie
odpowiadające wynikowi sprawy, a więc obciążenie strony przegrywającej pełnymi
kosztami procesu przeciwnika byłoby oczywiście niezgodne z zasadami słuszności.
„Wyjątkowe” okoliczności mogą być związane ze szczególną sytuacją życiową
strony, zarówno w sferze materialnej jak i niematerialnej, mogą się wiązać
z przebiegiem procesu, w każdym jednak przypadku muszą usprawiedliwiać odejście
od zasad podstawowych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia
2012 r., IV CZ 117/11 – niepubl.).
W zażaleniu strony powodowej wyjątkowości przypadku uzasadniającej
zastosowanie art. 102 k.p.c. upatruje się w specyficznej konfiguracji podmiotowej
osób biorących udział w procesie oraz działaniach tych osób, powodowanych
emocjami będącymi wynikiem rodzinnego konfliktu. Wbrew twierdzeniom zawartym
w zażaleniu taka sytuacja nie jest w postępowaniach sądowych rzadka,
a w każdym razie nie stanowi uzasadnienia dla odejścia od podstawowych zasad
orzekania o kosztach procesu.
Odnośnie do dalszych zarzutów podnoszonych w zażaleniu stwierdzić należy,
że art. 109 k.p.c. nie miał w sprawie zastosowania, jako że cofnięcie pozwu nastąpiło
poza rozprawą, a pozwana o jego skutecznym cofnięciu (bez zrzeczenia się
roszczenia) dowiedziała się z doręczonego jej postanowienia o umorzeniu
postępowania. Taka sytuacja w praktyce sądowej jest spotykana i nie ma podstaw
aby twierdzić, że jest to praktyka niedopuszczalna w świetle art. 203 § 3 k.p.c. Istotne
jest, aby strona wygrywająca, wniosek o przyznanie kosztów złożyła
w przepisanym dwutygodniowym terminie. Zawiadomienie pozwanego o cofnięciu
4
pozwu przez doręczenie mu postanowienia o umorzeniu postępowania, nie
pozbawia pozwanego prawa złożenia wniosku o przyznanie kosztów.
Zarzuty naruszenia art. 108 k.p.c. oraz art. 321 § 1 k.p.c. w związku z art. 361
k.p.c. są uzasadnione. Istotnie, adresatem wniosku o przyznanie kosztów złożonego
na podstawie art. 203 § 3 k.p.c. jest sąd pierwszej instancji. Orzeczenie wydane na
skutek tego wniosku stanowi rozstrzygnięcie o kosztach w rozumieniu art. 108 § 1
k.p.c., który statuuje obowiązek zamieszczenia przez sąd orzeczenia o kosztach
procesu w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie (por. postanowienia Sądu
Najwyższego dnia 23 marca 2010 r., II PZ 4/10, z dnia 25 lutego 2010 r., V CZ 7/10 –
niepubl.). Sąd drugiej instancji zastępując Sąd Rejonowy w rozstrzygnięciu
o kosztach procesu naruszył art. 321 § 1 k.p.c. Adresowany do Sądu drugiej instancji
wniosek pozwanej obejmował żądanie oddalenia zażalenia i zasądzenia na rzecz
pozwanej kosztów postępowania zażaleniowego. Nie obejmował i nie mógł
skutecznie obejmować wniosku o przyznanie kosztów za pierwszą instancję.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 39814
k.p.c. i art. 39815
§ 1
k.p.c. w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13