Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 2012 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa M. Ł.

przeciwko P. S. i A. S.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w T.

z dnia 26 kwietnia 2012 r., sygn. akt I C 1449/11

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Skarbu Państwa – (...)na rzecz radcy prawnego G. kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych, powiększoną o należną stawkę podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt V ACa 841/12

UZASADNIENIE

Powód M. Ł. po sprecyzowaniu pozwu wniósł o zasądzenie od każdego z pozwanych po 95.000,- zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych oraz wyrządzenie szkody w postaci pogorszenia zdrowia.

Ponadto wniósł o zasądzenie od każdego z pozwanych kwoty po 35.000,- zł na rzecz Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych.

Podnosił, że pozwani świadczą pomoc prawną na terenie (...), który oddalony jest od (...) około 50 km. Pozwani nie skontaktowali się z powodem przed podjęciem decyzji o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej. Zdaniem powoda takie postępowanie oznacza, że został zlekceważony i stanowi dowód na jego dyskryminację, dlatego, że odbywa karę pozbawienia wolności. Brak kontaktu pozwanych z powodem w okresie, gdy mógł zostać poinformowany o zamiarach pełnomocników z urzędu stanowi, w jego subiektywnym odczuciu, potraktowanie go jako gorszego klienta, w stosunku do osób pozostających na wolności.

Podstawą prawną roszczenia o zadośćuczynienie są przepisy art. 23, 24 i 448 k.c., a podstawą prawną żądania zapłaty na rzecz Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka jest art. 24 § l zdanie 3 kc. (k. 46 - 48).

Obaj pozwani wnieśli o oddalanie powództwa.

Pozwany P. S. zaprzeczył twierdzeniom powoda za wyjątkiem tych, których nie przyznał. W sprawie(...)sporządził opinię o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego, która zawierała stosowne argumenty jurydyczne. O odmowie sporządzenia skargi powiadomił powoda, Sąd i Okręgową Radę Adwokacką w (...). Twierdził, że jako pełnomocnik powoda z urzędu na etapie badania zasadności wniesienia skargi kasacyjnej nie miał obowiązku kontaktu z powodem. Pełnomocnik z urzędu jest powołany w sprawie. Opinię wydał po rzetelnym przeanalizowaniu materiału dowodowego w sprawie. Kontakt z powodem nie mógł wpłynąć na jego stanowisko. Sąd i strona poprzez fakt ustanowienia pełnomocnika z urzędu po wydaniu orzeczenia w instancji odwoławczej nie mogą zobowiązać adwokata do wniesienia skargi kasacyjnej wbrew jego opinii. Powołał przepis art. 28 ustawy prawo o adwokaturze. Zgodnie z art. 28 ust. l tej ustawy adwokat może odmówić udzielenia pomocy prawnej tylko z ważnych powodów, o których ma obowiązek poinformować zainteresowanego. W odniesieniu do skargi kasacyjnej jako ważne powody odmowy jej sporządzenia można wskazać niedopuszczalność skargi albo oczywistą jej bezzasadność.

Ponadto podniósł, że powód nie wykazał związku przyczynowego pomiędzy działaniem pozwanego a swoim psychicznym i fizycznym stanem zdrowia. ( k. 65-67).

Pozwany A. S. podniósł zarzut niewłaściwości (...) i wniósł o przekazanie sprawy do(...)

Przyznał, że został ustanowiony pełnomocnikiem powoda z urzędu do sporządzenia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia bądź skargi o wznowienie postępowania. Po przeanalizowaniu sprawy sporządził opinię o braku podstaw do wywiedzenia tych skarg. Badanie przesłanek do wniesienia tych skarg ma charakter prawny. Przepisy w sposób ograniczony i restrykcyjny określają sytuacje, kiedy możliwe jest skuteczne wywiedzenie którejś z tych skarg.

Opinia została doręczona powodowi i Dziekanowi Okręgowej Rady Adwokackiej w (...). Nie było potrzeby kontaktu z powodem(...). Odwiedzał powoda w (...) (...) przy innych okazjach.

Wyrokiem z dnia 26 kwietnia 2012 r., zapadłym w sprawie o sygn. akt I C 1449/11, Sąd Okręgowy w T.:

1. oddalił powództwo,

2. zasądził od Skarbu Państwa - (...) na rzecz radcy prawnego G. kwotę 5.106,75 zł (pięć tysięcy sto sześć złotych 75/100) tytułem kosztów zastępstwa procesowego powoda z urzędu.

Podjęte rozstrzygnięcie, Sąd Okręgowy uzasadnił w następujący sposób:

Wyrokiem (...) Sąd Apelacyjny (...) oddalił apelację powoda od wyroku(...) z powództwa M. Ł. przeciwko Skarbowi Państwa - (...)o zapłatę. Postanowieniem(...). Sąd ustanowił dla powoda pełnomocnika z urzędu. Okręgowa Rada Adwokacka w (...) wyznaczyła dla powoda adwokata T., który sporządził opinię o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej.

(dowód: wyrok, postanowienie, pismo (...) w (...), opinia k. 125, 140, ,151,157-158 (...)

Postanowieniem z dnia(...)(ustanowił dla powoda pełnomocnika z urzędu dla celów wniesienia skargi o wznowienie postępowania bądź skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Okręgowa Rada Adwokacka w (...) w dniu 13 stycznia 2009r. wyznaczyła pełnomocnikiem powoda, pozwanego A. S..

Pozwany(...) złożył w Sądzie opinię o braku podstaw do wniesienia skargi o wznowienie postępowania i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

(...)oddalił apelację powoda od wyroku (...) M. Ł. przeciwko Skarbowi Państwa -(...)o zapłatę. Postanowieniem (...)ustanowił dla powoda pełnomocnika z urzędu. Okręgowa Rada Adwokacka w (...) wyznaczyła dla powoda pełnomocnika adwokata P. S., który (...)złożył opinię o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej.

Pozwany P. S. pismami z dnia 10 lutego 2009r. zawiadomił o opinii powoda i Okręgową Radę Adwokacką w (...).

Powód po otrzymaniu pisma zawiadomił pozwanego, że pozwał go na podstawie art. 23 i 24 i 448 k.c. „z uwagi na brak konfrontacji między nim a pozwanym w (...) (...)".

Powód w dniu wnoszenia pozwów i w trakcie procesu w obu w/w sprawach przebywał (...) (...). Pozwani przed sporządzeniem opinii opisanych wyżej nie kontaktowali się bezpośrednio z powodem (...)

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie (...)oraz dokumentów złożonych przez strony. Ponieważ okoliczności sporne zostały wyjaśnione Sąd pominął pozostałe wnioski dowodowe.

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Podstawą roszczenia były przepisy art. 23 i 24 w zw. z art. 448 k.c..

W myśl art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość artystyczna i naukowa pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Przepis art. 24 § l k.c. stanowi, że ten czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba, że nie jest ono bezprawne. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Przesłankami ochrony dóbr osobistych, które muszą być spełnione łącznie, są:

1) istnienie dobra osobistego,

2) zagrożenie lub naruszenie tego dobra,

3) bezprawność zagrożenia lub naruszenia.

Pierwsze dwie przesłanki udowodnić winien powód dochodzący ochrony. Pozwany może bronić się, wykazując, że nie działał bezprawnie. Na pozwanym spoczywa natomiast ciężar udowodnienia, że naruszenie nie było bezprawne.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy Sąd a quo stwierdził, że obiektywnie oceniając bezsporne fakty braku kontaktów pozwanych, będących pełnomocnikami powoda w określonych sprawach, z powodem (...)nie można uznać za bezprawne. Subiektywne odczucia powoda nie dają podstaw do oceny, że zachowania pozwanych były bezprawne. Wbrew twierdzeniom powoda, z faktu ustanowienia pełnomocnika z urzędu w celu badania zasadności wniesienia skarg nie wynika obowiązek osobistego kontaktu pełnomocnika z powodem. Obowiązek czuwania nad biegiem sprawy i informowania klienta o jej postępach i wyniku zapisany jest w § 49 Zbioru zasad etyki adwokackiej i godności zawodu. Uchybienie temu obowiązkowi na etapie badania zasadności wniesienia skarg przez pozwanych może być oceniane jedynie w aspekcie etyki zawodowej. Nie jest natomiast działaniem bezprawnym.

Zdaniem Sądu meriti, bez znaczenia jest podnoszona przez powoda okoliczność, że interesował się prawem i sprawami, które wniósł i w związku z tym przez osobisty kontakt mógłby wpłynąć na zmianę stanowiska pełnomocników. Złożone przez pozwanych opinie prawne zostały sporządzone zgodnie z wiedzą prawniczą i zawierają stosowne argumenty jurydyczne.

Mając powyższe na uwadze Sąd I instancji oddalił powództwo jako bezzasadne.

O kosztach orzekł na podstawie 98 § l kpc i § 15 i § 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r., nr 163, poz. 1349 z późn. zm.).

Powyższe rozstrzygnięcie w całości zaskarżył apelacją powód i zarzucając:

1) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 23 kc, art. 24 kc w zw. z art. 448 kc poprzez przyjęcie, iż zachowanie pozwanych nie było bezprawne,

2) naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 kpc przez przekroczenie swobodnej oceny dowodów polegające na przyjęciu, iż krzywda jakiej doznał powód stanowi jego subiektywne odczucie,

3) sprzeczność ustaleń Sądu z materiałem dowodowym w sprawie i przyjęcie, że materiał dowodowy zgromadzony w sprawie pozwala na przyjęcie, że pozwani wywiązali się z obowiązku kontaktu z powodem;

wniósł o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku poprzez:

a) zasądzenie na rzecz powoda od pozwanego P. S. kwoty 95.000,00 zł (słownie: dziewięćdziesiąt pięć tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych oraz wyrządzenie szkody w postaci pogorszenia zdrowia,

b) zasądzenie na rzecz powoda od pozwanego A. S. kwoty 95.000,00 zł (słownie: dziewięćdziesiąt pięć tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych oraz wyrządzenie szkody w postaci pogorszenia zdrowia,

c) zasądzenie od każdego z pozwanych kwoty po 35.000,00 zł (słownie: trzydzieści pięć tysięcy złotych) na rzecz Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych,

2) zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych,

3) z ostrożności procesowej, z uwagi na możliwość, że Sąd nie podzieli poglądów zawartych w apelacji, zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej przez pełnomocnika na rzecz powoda zgodnie z wnioskiem stanowiącym załącznik do apelacji.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny, podziela i przyjmuje za swoje, wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia, ustalenia Sądu pierwszej instancji oraz dokonaną ocenę prawną, o ile poniżej, nie uznał odmiennie.

1. Na wstępie, przypomnieć należy ugruntowaną w judykaturze regułę, a mianowicie, że w wypadku wyroku oddalającego apelację, wydanego na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu w pierwszej instancji, sąd odwoławczy nie musi powtarzać dokonanych prawidłowo ustaleń; wystarczy stwierdzenie, że ustalenia sądu pierwszej instancji podziela i przyjmuje za własne. Konieczne jest jednak ustosunkowanie się do wszystkich zarzutów apelacji (por. wyrok SN z dnia 23.02.2006 r., II (...) niepublikowany, zamieszczony w LEX nr 179973).

Przywołać także należy zasadę, według której Sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania (por. uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 31.01.2008 r., III CZP 49/07, opublikowana w OSNC 2008 z. 6 poz. 55).

W przedmiotowej sprawie nie występują okoliczności, które mogłyby świadczyć o nieważności postępowania.

Powód sformułował w apelacji trzy zarzuty, w tym jeden dotyczący naruszenia prawa materialnego, poprzez uchybienie dyspozycjom przepisów art. 23, 24 i 448 k.c. oraz dwa zarzuty naruszenia prawa procesowego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego powyższe zarzuty okazały się nieuzasadnione.

W pierwszym rzędzie, należało się odnieść do zarzutów formalnych, bowiem, brak uchybień w tym zakresie, stwarzał dopiero możliwość dokonania oceny prawidłowości zastosowania norm prawa materialnego.

2. Nieuzasadniony okazał się zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy zasady swobodnej oceny dowodów.

Gdy chodzi o zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c., a więc normy zakreślającej Sądowi granice oceny zebranego materiału dowodowego, to przypomnieć należy, że do jego naruszenia mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby skarżący wykazał uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów (tak m.in. SN w wyroku z dnia 16.12.2005 r., III (...), niepublikowanym, zamieszczonym w LEX nr 172176).

Powyższą regułę, należy rozwinąć i rozumieć w ten sposób, że nawet, jeżeli na podstawie zebranego materiału dowodowego, można wywnioskować inną wersję wydarzeń, zgodną z twierdzeniami skarżącego, ale jednocześnie, wersji przyjętej przez Sąd I instancji nie można zarzucić rażącego naruszenia szeroko pojętych reguł inferencyjnych, to stanowisko skarżącego stanowić będzie tylko i wyłącznie polemikę ze słusznymi i prawidłowymi ustaleniami Sądu.

Ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego oraz dokonana przez ten Sąd ocena prawna tych okoliczności, w ocenie Sądu Apelacyjnego, nie wykroczyły poza granice swobodnej oceny dowodów, wyznaczonych dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c.

Należy zauważyć, że powód powołując się na naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. (k. 150v akt), nie wskazał dowodów, które jego zdaniem, zostały błędnie ocenione przez Sąd I instancji. W istocie, przywołał tylko prezentowany przez siebie punkt widzenia w toku niniejszego postępowania. Nie można skutecznie podnieść zarzutu naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów, ograniczając się jedynie do ogólnej wypowiedzi na temat poglądu wyrażonego przez Sąd a quo.

3. Chybiony okazał się zarzut popełnienia przez Sąd meriti błędów w ustaleniach faktycznych.

W istocie, kwestią bezsporną była okoliczność, że obaj pozwani nie odbyli bezpośredniej konferencji z powodem przed sporządzeniem opinii o braki podstaw do wywiedzenia określonej skargi. Natomiast, czy podjęte przez pozwanych czynności, stanowiły wystarczającą podstawę do stwierdzenia, że wywiązali się oni z obowiązku prawidłowej reprezentacji powoda, stanowiło już materię oceny zebranego materiału dowodowego z punktu widzenia obowiązującego prawa.

4. Nieuzasadniony okazał się zarzut powoda naruszenia przez Sąd Okręgowy prawa materialnego, w postaci przepisów art. 23, 24 i 448 k.c.

Otóż, w ocenie Sądu Apelacyjnego powód nie wykazał i nie udowodnił, aby pozwani w jakikolwiek sposób naruszyli swoimi działaniami lub zaniechaniami szeroko rozumiany porządek prawny, w tym obowiązujące przepisy prawa czy też zasady współżycia społecznego. Po drugie, powód nie wykazał również i nie udowodnił, aby zachodził jakikolwiek związek przyczynowy pomiędzy działaniami lub zaniechaniami pozwanych a naruszeniem wskazanych przez niego dóbr osobistych.

Należy podkreślić, że pełnomocnik ma prawo, zarówno wnieść określoną skargę, jak i sporządzić opinię o braku podstaw do jej wniesienia. Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego zawierają w odniesieniu do każdej ze skarg (kasacyjnej, o wznowienie postępowania czy o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia), katalog określonych, niezbędnych wymogów formalnych. Z kolei, gdy dana skarga powoduje wszczęcie szeroko rozumianego postępowania przed Sądem Najwyższym, zachodzi wymóg przymusu adwokacko – radcowskiego. Wskazane powyżej uwagi, prowadzą do wniosku, że a priori szansa skutecznego wywiedzenia określonej skargi wymaga oceny prawnej. W takiej sytuacji, gdy ustanowiony pełnomocnik z urzędu zapoznał się z dotychczas zebranym materiałem procesowym i nie widział potrzeby spotkania z powodem, to takie postępowanie mieściło się w zakresie prawidłowo wykonywanej reprezentacji powoda. Dodać trzeba, że w istocie powód nie kwestionował sporządzonych opinii o braku podstaw do wniesienia określonej skargi, a zarzucał jedynie pozwanym brak kontaktu z nim przed ich sporządzeniem.

W rezultacie, słuszne okazało się stanowisko zajęte przez Sąd I instancji o bezpodstawności wytoczonego przez skarżącego powództwa.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację, jako bezzasadną.

W związku z tym, że do chwili powiadomienia przez powoda Sądu odwoławczego o wypowiedzeniu pełnomocnictwa radcy prawnemu G., podejmował on stosowne czynności procesowe w imieniu skarżącego, należało rozstrzygnąć również o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym (punkt II sentencji).

O kosztach tych orzeczono na podstawie § 2 ust. 1, 2 i 3 w zw. z § 6 pkt 7 w zw. z § 12 ust. 1 pkt. 2 w zw. z § 15 i 16 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 z ze zm.).

Na koszty te składało się wynagrodzenie pełnomocnika powoda w kwocie 5400 zł, powiększonej o należną stawkę podatku od towarów i usług.