Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 8/12
POSTANOWIENIE
Dnia 27 września 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski
w sprawie z powództwa PGE Obrót Spółki Akcyjnej w R.
przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki
o nałożenie kary pieniężnej,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 27 września 2012 r.,
na skutek skarg kasacyjnych strony powodowej i strony pozwanej od wyroku Sądu
Apelacyjnego
z dnia 29 czerwca 2011 r.,
odmawia przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej strony
powodowej i skargi kasacyjnej strony pozwanej.
UZASADNIENIE
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (dalej jako Prezes Urzędu) decyzją z
dnia 29 sierpnia 2008 r. nałożył na Zakłady Energetyczne S.A. z/s w L. (obecnie
PGE Obrót S.A. z/s w R., dalej jako powód) kare pieniężną w wysokości
8.750.716,30 zł za niewywiązanie się w roku 2006 z obowiązku zakupu oferowanej
energii elektrycznej wytworzonej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła (dalej jako
energia czerwona).
Powód wniósł odwołanie od powyższej decyzji. Sąd Okręgowy wyrokiem z
dnia 7 maja 2009 r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że umorzył
2
postępowanie. Na skutek apelacji wniesionej przez Prezesa Urzędu, Sąd
Apelacyjny wyrokiem z dnia 17 lutego 2010 r. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał
sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, opierając się na
stanowisku Sądu Najwyższego wyrażonym w uchwale z dnia 6 listopada 2009 r., III
SZP 2/09. Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 13
września 2010 r., oddalił odwołanie powoda.
Powód zaskarżył powyższy wyrok apelacją w całości. Sąd Apelacyjny
wyrokiem z dnia 29 czerwca 2011 r., zmienił wyrok Sądu Okręgowego w ten
sposób, że obniżył karę pieniężną nałożoną na powoda z kwoty 8.750.716,30 zł do
kwoty 1.500.196,29 zł, a w pozostałym zakresie oddalił apelację. Sąd Apelacyjny
wyjaśnił, że zasadniczą okolicznością mająca znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy
była kwalifikacja umowy sprzedaży energii na tzw. wymianę, zawartej przez
powoda z Zakładami Azotowymi Puławy S.A., jako umowy sprzedaży energii
odbiorcy końcowemu. Z treści tej umowy oraz wyjaśnień udzielonych Prezesowi
Urzędu przez Zakłady Azotowe Puławy S.A. wynika, że nabyta na podstawie tej
umowy energia została zużyta na własne potrzeby nabywcy oraz, że nie był on
zobowiązany do dalszej odsprzedaży nabytej od powoda energii. Zmieniając
wysokość kary pieniężnej Sąd Apelacyjny uznał, że w piśmie powoda z dnia 9
września 2010 r. zawarto wyliczenie kary w oparciu o wzór matematyczny
znajdujący się obecnie w art. 56 ust. 2a pkt 3 Prawa energetycznego przy
określeniu jednostkowej opłaty zastępczej, o której mowa w art. 9a ust. 8a Prawa
energetycznego za okres najbliższy rokowi 2006, tj. za II półrocze 2007 r. W ocenie
Sądu Apelacyjnego taka metoda, polegająca na uwzględnieniu średniej ceny
energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym ogłaszanej przez Prezesa Urzędu na
podstawie art. 23 ust. 2 pkt 18b Prawa energetycznego za pierwszy okres, kiedy
cena ta została ogłoszona, jest metodą prawidłową do ustalenia wysokości kary
pieniężnej, pozwalającą na zastosowanie wobec przedsiębiorcy przepisów ustawy
względniejszej zgodnie z zapatrywaniami prawnymi wyrażonymi w uzasadnieniu
uchwały Sądu Najwyższego z dnia 2 listopada 2009 r., III SZP 2/09.
Powód zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną w części
oddalającej apelację powoda. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie art. 535
k.c. w związku z art. 155 § 2 k.c. i art. 348 k.c.; art. 3 pkt 13a w związku z art. 3 pkt
3
13 Prawa energetycznego oraz § 3 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 9
grudnia 2004 r.; art. 9a ust. 8 oraz art. 56 ust. 1 pkt 1a i ust. 6 Prawa
energetycznego, a także art. 328 § 2 k.p.c. Wnosząc o przyjęcie skargi kasacyjnej
do rozpoznania powód powołał się na występowanie w sprawie dwóch zagadnień
prawnych. Pierwsze z nich dotyczy tego, czy „na gruncie art. 155 k.c. można uznać
za skutecznie zrealizowaną umowę sprzedaży energii elektrycznej w sytuacji, w
której nie doszło do jej dostarczenia odbiorcy oraz czy na gruncie art. 348 k.c.
wystarczającym środkiem do przeniesienia energii elektrycznej i jej wydania, w
sytuacji gdy nie dochodzi do fizycznej dostawy tej energii, jest samo zawarcie
umowy sprzedaży energii elektrycznej?”. Drugie z podniesionych przez powoda
zagadnień prawnych dotyczy następującego problemu: „czy na gruncie
postanowień prawa dotyczących obowiązków zakupu energii powstałej w
skojarzeniu, o którym mowa w art. 9a Prawa energetycznego sprzedażą energii
elektrycznej odbiorcy końcowemu jest sprzedaż dokonywana na rzecz podmiotu,
który zarówno zużywa energię na własne potrzeby, jak i prowadzi handel energią
elektryczną, posiadając w tym względzie koncesję, jeżeli zakupiona energia
elektryczna nie została przez taki podmiot przetransportowana, odebrana i fizycznie
zużyta i podmiot ten nie zawarł żadnej umowy przewidującej transport, odbiór i
fizyczne zużycie zakupionej energii?”.
Prezes Urzędu również zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą
kasacyjną w części, w której Sąd drugiej instancji zmienił decyzję Prezesa Urzędu i
obniżył karę pieniężną nałożoną na powoda. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił
naruszenie art. 56 ust. 1 pkt 1a oraz art. 56 ust. 2a pkt 3 w związku z art. 9a ust. 8a
Prawa energetycznego. Wnosząc o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania
Prezes Urzędu powołał się na występowanie w sprawie istotnego zagadnienia
prawnego o następującej treści: „czy dopuszczalne jest wyliczenie wysokości kary
pieniężnej orzeczonej na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego w
brzmieniu obowiązującym po nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 12 stycznia
2007 r. za niewykonanie obowiązku zakupu energii elektrycznej wytworzonej w
skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła w przyłączonych do sieci źródłach energii
znajdujących się na terytorium Rzeczpospolitej w roku 2006, w oparciu o wzór
matematyczny określony w art. 56 ust. 2a pkt 3 Prawa energetycznego przy
4
określeniu jednostkowej opłaty zastępczej, o której mowa w art. 9a ust. 8a Prawa
energetycznego ustalonej przy uwzględnieniu średniej ceny energii elektrycznej na
rynku konkurencyjnym ogłaszanej przez Prezesa Urzędu dla innych okresów.
Ponadto, Prezes Urzędu wskazał na potrzebę wykładni przepisów wywołujących
rozbieżności w orzecznictwie, to jest art. 56 ust. 1 pkt 1 a w związku z art. 56 ust.
2a pkt 3 Prawa energetycznego, powołując się na wyroki Sądu Okręgowego w
Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 4 grudnia 2009 r.,
XVII AmE 14/09; z dnia 14 października 2010 r., XVII AmE 90/10; z dnia 27
września 2011 r., XVII AmE 28/11 oraz Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3
listopada 2011 r., VI ACa 378/11; z dnia 25 listopada 2011 r., VI ACa 749/11 i z
dnia 13 października 2011 r., VI ACa 969/11.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Skargi kasacyjne obu stron postępowania nie zasługiwały na przyjęcie celem
ich merytorycznego rozpoznania.
Wniosek o przyjęcie do rozpoznania skargi kasacyjnej strony powodowej nie
ujawnia istotnego zagadnienia prawnego sprawy w rozumieniu art. 3989
§ 1 pkt 1
k.p.c. Postawione w tym wniosku pierwsze pytanie jest nieadekwatne do podstaw
zaskarżonego rozpatrywaną skargą kasacyjną wyroku Sądu Apelacyjnego. W
sprawie nie chodziło bowiem o ocenę wykonania umowy sprzedaży energii
zawartej przez powoda z Zakładami Azotowymi w Puławach S.A., lecz o określenie
ilościowej podstawy, od której zależał konkretny wymiar obowiązku zakupu energii
wytworzonej w skojarzeniu. Postawione pytanie dotyczy co prawda przepisów,
które zostały objęte podstawą skargi określoną w art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.,
jednakże rozmija się z przepisami prawa znajdującymi zastosowanie do oceny
prawidłowości zachowania powoda i decyzji Prezesa Urzędu. Wywód powoda nie
zawiera argumentacji odnoszącej się do rzeczywistego zakresu obowiązku zakupu
energii wytworzonej w skojarzeniu, którego precyzyjny zakres wynika z § 5
rozporządzenia Ministra Gospodarki. Argumentacja powoda ograniczona do
przepisów prawa cywilnego o przeniesieniu własności rzeczy oznaczonych co do
gatunku pomija okoliczność, że z uwagi na specyfikę systemu
5
elektroenergetycznego samo postawienie do dyspozycji określonej mocy przez
wytwórcę energii elektrycznej może rodzić określone skutki w sferze majątkowej
stron umowy sprzedaży energii elektrycznej. Nie zawiera również wywodu, z
którego wynikałoby - w kontekście przedmiotu niniejszej sprawy - dlaczego z
punktu widzenia prawa cywilnego i niepowołanych we wniosku o przyjęcie skargi
kasacyjnej przepisów Prawa energetycznego odmiennie należałoby traktować
skutki umowy sprzedaży energii elektrycznej bez postanowień dotyczących jej
dostarczenia nabywcy przez zbywcę w zależności od tego, czy publicznoprawne
konsekwencje tej umowy są korzystne dla powoda. Argumentacja powoda we
wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania ogranicza się bowiem jedynie
do przedstawienia wywodu służącego przyjęciu założenia interpretacyjnego,
zgodnie z którym energia elektryczna objęta taką umową nie powinna być wliczana
na poczet podstawy ilościowej, od której naliczany byłby wymagany poziom zakupu
energii elektrycznej wytworzonej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła. Akceptacja
takiego rozumowania oznacza zaś, że „zakupiona” przez powoda na podstawie tej
samej umowy energia elektryczna wytworzona w Zakładach Azotowych Puławy
S.A. w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła, lecz nie przesłana powodowi, nie
mogłaby zostać zaliczona na poczet obowiązku, o którym mowa w art. 9a ustęp 8
Prawa energetycznego.
Także w zakresie drugiego z postawionych przez stronę powodową pytań
wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania nie przedstawia zagadnienia
prawnego sprawy w rozumieniu art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. Ujawnia bowiem raczej
tylko problem zastosowania normy prawnej do wyjaśnionego w sprawie,
skonkretyzowanego stanu faktycznego, który nie został przez powoda
zakwestionowany w procesowej podstawie skargi. Mianowicie z ustaleń
poczynionych w sprawie wynika, że Zakłady Azotowe Puławy S.A. nie były
zobowiązane do sprzedaży zakupionej od powoda energii elektrycznej oraz, że
energia ta została zużyta na własne potrzeby (strona 7 uzasadnienia). Sąd
Najwyższy wyjaśniał już, że kwestia subsumpcji ustalonego stanu faktycznego pod
określoną normę prawną nie stanowi istotnego zagadnienia prawnego (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 września 2010 r., III UK 95/10 – LEX
nr 694244). Ponadto uzasadnienie wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do
6
rozpoznania w tym zakresie nie spełnia wymogów wynikających z utrwalonego
orzecznictwa Sądu Najwyższego tej przesłanki przyjęcia skargi kasacyjnej do
rozpoznania, o której mowa w art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. Przedstawienie okoliczności
uzasadniających rozpoznanie skargi kasacyjnej ze względu na występujące w
sprawie istotne zagadnienie prawne polega na sformułowaniu samego zagadnienia
oraz wskazaniu argumentów prawnych, które prowadzą do rozbieżnych ocen
prawnych, w tym także na sformułowaniu własnego stanowiska przez skarżącego.
Wywód ten powinien być zbliżony do tego, jaki jest przyjęty przy przedstawianiu
zagadnienia prawnego przez sąd odwoławczy na podstawie art. 390 k.p.c.
(postanowienie Sądu Najwyższego z 9 maja 2006 r., V CSK 75/06, LEX nr
1102817). Natomiast wywód powoda w tym zakresie ogranicza się do
sformułowania problemu prawnego, lakonicznego wskazania jego genezy oraz
hasłowego odwołania się do zmian wprowadzonych przez ustawodawcę bez
przedstawienia argumentacji, zgodnie z którą przy definiowaniu odbiorcy
końcowego na użytek wykonania obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 8 Prawa
energetycznego zasadne i celowe jest posłużenie się definicją odbiorcy z art. 3 pkt
13 Prawa energetycznego.
Przedstawione we wniosku o przyjęcie do rozpoznania skargi kasacyjnej
Prezesa Urzędu zagadnienie prawne dotyczy stosowania powołanych w nim
przepisów, a nie wykładni, i jest efektem uwzględnienia przez Sąd Apelacyjny w
zaskarżonym wyroku stanowiska wyartykułowanego przez Sąd Najwyższy w
uchwale z dnia 6 listopada 2009 r., III SZP 2/09. Zbieżność zastosowania
przepisów przez Sąd drugiej instancji z poglądami prawnymi wyrażonymi wcześniej
przez Sąd Najwyższy powoduje - w braku szczególnie przekonywującej
argumentacji wykazującej wadliwość stanowiska Sądu Najwyższego - że
sformułowane przez Prezesa Urzędu zagadnienie prawne pozbawione jest
przymiotu istotności, o którym mowa w art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. Z kolei zgodnie z
dotychczasowym orzecznictwem Sądu Najwyższego, przyjęcie skargi kasacyjnej do
rozpoznania z uwagi na potrzebę wykładni przepisów prawa wymaga od
skarżącego określenia, które przepisy wymagają wykładni Sądu Najwyższego, ze
wskazaniem, na czym polegają związane z tym poważne wątpliwości, lub z
przedstawieniem rozbieżności występujących w orzecznictwie sądów (por. np.
7
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2002 r., III CKN 570/01,
Biuletyn SN 2002 nr 7, s. 10). Chodzi przy tym o rozbieżności w wykładni przepisu
prawa, a nie o rozbieżności w jego zastosowaniu. Prezes Urzędu powołał się co
prawda na orzeczenia, których rozstrzygnięcia odbiegają od treści zaskarżonego
wyroku, lecz zarówno z wyroków tych jak i uzasadnienia wniosku skargi kasacyjnej
Prezesa Urzędu nie wynika, by wskazana rozbieżność wynikała z odmiennej
wykładni prawa.
Mając powyższe na uwadze, z mocy art. 398⁹ § 2 k.p.c. orzeczono jak w
sentencji.