Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 232/12
POSTANOWIENIE
Dnia 4 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jarosław Matras
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 4 października 2012 r.,
sprawy B. B.
w przedmiocie wydania wyroku łącznego
z powodu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 26 marca 2012 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego z dnia 11 lipca 2011 r,
p o s t a n o w i ł :
I. Oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną;
II. Zasądzić od Skarbu Państwa na rzecz adw. R. K.
- Kancelaria Adwokacka 442,80zł (czterysta
czterdzieści dwa złote osiemdziesiąt groszy) w tym 23%
należnego podatku VAT tytułem wynagrodzenia - jako
wyznaczonemu z urzędu obrońcy - za sporządzenie i
wniesienie kasacji.
III. Zwolnić skazanego od kosztów postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 11 lipca 2011 r., Sąd Rejonowy, rozpoznając sprawę
skazanego B. B. w przedmiocie wydania wyroku łącznego w odniesieniu do 13
skazań (opisanych w części wstępnej wyroku), orzekł w sposób następujący:
- rozwiązał kary łączne orzeczone wyrokami w pkt 3, 4, 6 i 11;
- na podstawie art. 569 § 1 k.p.k., art. 85 k.k., art. 86 § 1 k.k. i art. 87 k.k.
połączył kary pozbawienia wolności wymierzone za zbiegające się przestępstwa
2
wyrokami opisanymi w pkt 3, 4, 5, 6 i 11 oraz karę ograniczenia wolności
wymierzona wyrokiem opisanym w pkt 7 i jak karę łączną orzekł 9 (dziewięć) lat
pozbawienia wolności;
- w pozostałym zakresie wskazał, że wyroki, które uległy połączeniu
podlegają odrębnemu wykonaniu;
- na podstawie art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. umorzył postępowanie o wydanie
wyroku łącznego w odniesieniu do kar orzeczonych wyrokami opisanymi w pkt 1 i 2;
- na podstawie art. 572 k.p.k. oraz art. 4 § 1 k.k. w zw. z art. 89 § 1 k.k.
umorzył postępowanie w przedmiocie kary łącznej w odniesieniu do kar
wymierzonych wyrokami w pkt 8,9 i 10 (pkt VII) oraz 12 i 13 (pkt VIII wyroku).
Ponadto w wyroku znalazły się także inne rozstrzygnięcia, które nie mają jednak
znaczenia w kontekście zarzutów kasacji.
Apelacje od tego wyroku wnieśli skazany oraz jego obrońca.
Skazany zarzucił wyrokowi błąd w ustaleniach faktycznych polegający na
uznaniu, że pomiędzy popełnionymi czynami nie zachodził związek przedmiotowo-
podmiotowy uzasadniający zastosowanie pełnej absorpcji oraz nieuwzględnienie
jego zachowania i sposobu życia przed osadzeniem w zakładzie karnym oraz po
jego opuszczeniu, a także zarzucił wyrokowi rażącą surowość orzeczonej kary
łącznej. Podnosząc takie zarzuty skazany wniósł o zmianę wyroku przez znaczne
złagodzenie orzeczonej kary łącznej. Ponadto, skazany zarzucił wyrokowi także
obrazę art. 12 k.k. i art. 91 k.k. a także błędną wykładnię art. 86 § 1 k.k., przy czym
w odniesieniu do tego ostatniego przepisu wskazał, że granice nowej kary łącznej
wyznaczają także poprzednie kary łączne lub karę łączną, które nie mogą
pogorszyć jego sytuacji.
Obrońca skazanego w apelacji sformułował dwa zarzuty: obrazy prawa
materialnego, tj. art. 53 k.k., a także rażącą niewspółmierność kary 9 lat
pozbawienia wolności, której wysokość jest pełną kumulacją kar łącznych
połączonych wyroków, w tym wyroku opisanego w pkt 7. Podnosząc te zarzuty
wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania,
względnie o zmianę wyroku przez znaczne obniżenie wymierzonej skazanemu kary
pozbawienia wolności do lat 2.
Po rozpoznaniu obu wniesionych apelacji, Sąd Okręgowy, wyrokiem z dnia
26 marca 2012 r., utrzymał w mocy zaskarżony wyrok, uznając obie apelacje za
oczywiście bezzasadne.
3
Kasację od tego wyroku wniósł obrońca z urzędu skazanego. Wyrokowi sądu
odwoławczego zarzucił naruszenie przepisów postępowania:
1/ art. 439 §1 pkt 8 k.p.k. w zw. z art. 569 § 1 k.p.k. w zw. z art. 575 § 1 k.p.k.
poprzez przyjęcie, iż kary łączne orzeczone w wyrokach niebędących wyrokami
łącznymi (wskazano wyroki opisane w pkt 3,4,6 i 11) mogą ulec rozwiązaniu, a więc
w tym zakresie nie podlegają powadze rzeczy osądzonej, podczas gdy brak jest
normatywnej podstawy dla takiej tezy, w szczególności skoro z treści art. 575 § 1
k.p.k. wynika, iż może utracić moc jedynie wyrok łączny, nie zaś wyrok, w którym
orzeczono karę łączną;
2/ art.433 § 1 k.p.k. w zw. z art. 413 § 1 pkt 6 k.p.k. poprzez brak
wszechstronnej kontroli instancyjnej orzeczenia sądu pierwszoinstancyjnego, który
wbrew treści art. 413 § 1 pkt 6 k.p.k. w pkt I wyroku nie wskazał stosowanej
podstawy prawnej, co miało istotny wpływ na treść orzeczenia, albowiem wobec
braku takiej podstawy prawnej dla rozwiązania kary łącznej, wyrok ten nie
poddawał się kontroli instancyjnej;
3/ art. 569 k.p.k. w zw. z art. 572 k.p.k. (a contrario) w zw. z art. 4 k.p.k.
poprzez ustalenie, iż zachodziły podstawy do wydania wyroku łącznego tylko w
oparciu o dyrektywy zawarte w art. 85 k.k., podczas gdy przesłanką wydania
wyroku łącznego jest nie tylko istnienie przesłanek materialnoprawnych ale również
ocena sytuacji procesowej skazanego pod kątem treści art. 4 k.p.k. i rozważenie
czy zastosowanie innego połączenia kar (na bazie innego zbiegu przestępstw)
stworzy dla skazanego sytuacje korzystniejszą niż w wypadku odrębnego
wykonywania wyroków;
4/ art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k. w zw. z art. 452 § 2 k.p.k. poprzez
brak rozstrzygnięcia w przedmiocie wniosków dowodowych wskazywanych przez
skazanego w apelacji, a co za tym idzie brak rozpoznania wszystkich zarzutów
apelacyjnych, stawianych wyrokowi sądu i instancji, które to miały zostać poparte
wskazywanymi wnioskami z dokumentów;
5/ art. 458 k.p.k. w zw. z art. 424 § 1 k.p.k. poprzez brak wyjaśnienia w
rozważaniach sądu odwoławczego, czy wskazane przez skazanego dowody
znalazły uznanie w oczach sądu odwoławczego, a jeżeli nie, to z jakich przyczyn i
jaki miało to wpływ na uznanie, iż wyprowadzone przez skazanego zarzuty okazały
się niezasadne.
4
Podnosząc takie zarzuty autor kasacji domagał się uchylenia zaskarżonego
wyroku oraz wyroku sądu I instancji i przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania temu ostatniemu sądowi.
W pisemnej odpowiedzi na kasację, prokurator Prokuratury Okręgowej
wniósł o jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja okazała się oczywiście bezzasadna, co skutkowało jej oddaleniem w
trybie określonym w art. 535 § 3 k.p.k. Pierwszy zarzut kasacji oparty jest na tezie,
że przepis art. 575 § 1 k.p.k. nie daje możliwości do podzielenia twierdzenia, iż kary
łączne orzeczone w poszczególnych wyrokach podlegających łączeniu, a nie
będącymi przy tym wyrokami łącznymi, „tracą moc”; skarżący wskazuje przy tym,
że treść tego przepisu dotyczy tylko utraty mocy wyroku łącznego, a nie kar
łącznych zawartych w innych wyrokach, nie będących wyrokami łącznymi. Na
poparcie swojej tezy wskazuje treść postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 22
listopada 2006 r., III KK 367/06, R-OSNKW 2006/1/2212, w którym wyrażono
pogląd, że skoro wyrokiem łącznym łączy się prawomocne wyroki, to
prawomocność ta dotyczy kary łącznej, która została wymierzona w konkretnej
sprawie objętej następnie wyrokiem łącznym. Rzeczywiście pogląd taki w
uzasadnieniu tego postanowienia został wypowiedziany, aczkolwiek ograniczono
argumentacje do tezy już wskazanej powyżej. Tymczasem materialną podstawą do
wydania wyroku łącznego, jest przepis art. 85 k.k., albowiem tylko ten przepis
określa warunki orzeczenia kary łącznej (art. 569 § 1 k.p.k.). W związku z tym jeśli
warunki do wydania wyroku łącznego są spełnione, to łączeniu podlegają –
stosownie do ustawowego zapisu – „kary z osobna wymierzone za zbiegające się
przestępstwa” (art. 85 in fine k.k.). Nie ma zatem żadnej normatywnej podstawy
pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w postanowieniu w sprawie III KK 367/06,
jakoby połączeniu podlegała kara łączna orzeczona za zbiegające się przestępstwa.
Stojąc na gruncie wykładni przepisu art. 85 k.k. nie sposób wywodzić, że to nie
jednostkowe kary wymierzone za poszczególne przestępstwa, ale kary łączne
stanowią podstaw wymiaru kary łącznej. Warto wskazać, że niejednokrotnie
poszczególne przestępstwa (będzie to sytuacja gdy istnieje duży odstęp czasowy
pomiędzy poszczególnymi czynami) pozostające w zbiegu realnym w trakcie
jednego postępowania karnego, co przecież skutkuje koniecznością wymierzeniem
kary łącznej stosownie do treści art. 85 k.k., w wyniku postępowania w przedmiocie
5
wyroku łącznego zostaną „przydzielone” do różnych zbiegów przestępstw, i tylko
wymiar poszczególnych kar jednostkowych będzie podstawą orzekania kilku kar
łącznych w jednym wyroku łącznym (jest to konsekwencja uchwały SN z dnia 25
lutego 2005 r., I KZP 36/04, OSNKW 2005, z.2, poz.13); uwzględnienie w karach
łącznych orzeczonych w nowym wyroku łącznym poprzednio orzeczonej kary
łącznej nie ma żadnego oparcia prawnego i wymagałoby „zabiegów”, które zupełnie
odrywałyby się od reguł wyznaczonych przepisami prawa. W tym zakresie jednolite
stanowisko zajął w później wydanych judykatach Sąd Najwyższy (por. np.
postanowienia: z dnia 4 lipca 2007 r., V KK 419/06, OSNKW 2007, z.10, poz.74; z
dnia 22 lipca 2010 r., IV KK 162/10, R-OSNKW 2010/1/1482). Tak więc zarzut
obrazy przepisów wskazanych w pkt 1 kasacji okazał się oczywiście chybiony. Na
zakończenie rozważań w tym zakresie wypada skonstatować, że orzeczona w
postępowaniu karnym kara łączna będzie stanowiła przeszkodę do ponownego jej
orzeczenia za poszczególne przestępstwa tworzące realny zbieg wtedy, gdy w
trybie wyroku łącznego miałyby być łączone tylko te same kary orzeczone za te
same przestępstwa (por. np. wyrok SN z dnia 30 listopada 2011 r., II KK 149/11,
OSNKW 2011, z.12, poz.113). W niniejszej sprawie takiej sytuacji zaś nie było.
Nietrafny z tego powodu okazał się także zarzut ujęty w pkt 2, a jego konstrukcja
wynika tylko z niezrozumienia reguł odnoszących się do wydawania wyroku
łącznego, a wynikających z art. 569 § 1 k.p.k. w zw. z art. 85 k.k. Oczywiście
chybiony jest także zarzut w pkt 3 kasacji. Przesłanka umorzenia postępowania w
przedmiocie wyroku łącznego jest, stosownie do zapisu art. 572 k.p.k., brak
warunków do wydania wyroku łącznego, a te znajdują się li tylko w art. 85 k.k.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2003 r., V KK 233/03,
OSNKW 2004, z.1, poz. 6 oparte na innym poglądzie prawnym, tj. takim, iż także
mniej korzystne połączenie kar klasyfikuje się jako brak takiego warunku, nie może
być akceptowane. W później wydanych orzeczeniach Sąd Najwyższy zajmował
odmienne stanowisko (zob. np. wyroki SN z dnia: 4 września 2007 r., V KK 261/07,
Lex 307807; 1 grudnia 2011 r., II KK 174/11, Lex 1108455), zaś przekonywującą
argumentację, opartą także na systematyce rozdziału 60 Kodeksu postepowania
karnego, a dowodzącą wadliwego rozumienia przepisu art. 572 k.p.k. w sposób jak
uczyniono to w postanowieniu z 4 listopada 2003 r., zaprezentowano w
uzasadnieniu postanowienia Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 5 października
2005 r., II AKz 234/05, Lex 166010.
6
Wbrew zarzutom sformułowanym w pkt 4 i 5 kasacji nie doszło również do
naruszenia wskazanych tam przepisów prawa procesowego. Z uzasadnienia
wyroku sądu odwoławczego wynika bowiem bezspornie, że tenże sąd miał na
uwadze te dokumenty, które zostały złożone w toku postępowania odwoławczego,
jak i treść opinii Dyrektora Aresztu Śledczego (str.12 uzasadnienia wyroku). Wbrew
zatem twierdzeniom skarżącego dokumenty te zostały wzięte pod uwagę, a
okoliczności w nich wykazane uwzględnione. Na zakończenie trzeba podkreślić, że
sąd odwoławczy wyraźnie wskazał, iż w konsekwencji nowa kara łączna w
wymiarze 9 lat pozbawienia wolności została ukształtowana w sposób, który w
istocie prowadził do zaakceptowania tezy o pozostawionym „śladzie” poprzednich
kar łącznych, pomimo, iż normatywnie nie ma powodów do brania tych kar pod
uwagę przy orzekaniu nowej kary łącznej. Tak więc nowa kara łączna nie stanowiła
pogorszenia sytuacji skazanego.
Z tych wszystkich powodów orzeczono jak w postanowieniu. Wobec faktu, iż
skazany odbywa karę pozbawienia wolności i nie ma majątku, należało zwolnić go
od ponoszenia kosztów postępowania kasacyjnego.