IV CSK 466/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:18-03-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I CSK 326/07 I CZ 183/04 II CZ 94/04 II PK 98/05 III CSK 180/07 V CSK 3/05 I PKN 341/2001 II CK 324/03 II CK 360/02 IV CK 371/03
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV CSK 466/12
POSTANOWIENIE
Dnia 29 listopada 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski
w sprawie z powództwa M. L. i A. .
przeciwko Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń SA w Warszawie
Oddziałowi Regionalnemu w L.
o odszkodowanie i rentę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 29 listopada 2012 r.,
na skutek skargi kasacyjnej powódki M. L.
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 24 kwietnia 2012 r.,
1) odrzuca skargę kasacyjną w części dotyczącej
postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 24 kwietnia 2012
r.,
2) odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania
w dalszej części,
3) odstępuje od obciążenia powódki kosztami postępowania
kasacyjnego,
4) przyznaje adwokatowi S. H. prowadzącemu Kancelarię
Adwokacką /…/od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego
kwotę 2000 (dwa tysiące) złotych, powiększoną o należny
2
podatek VAT, tytułem pomocy prawnej udzielonej powódce
z urzędu w postępowaniu kasacyjnym.
Uzasadnienie
3
Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania jeżeli:
w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje potrzeba wykładni
przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących
rozbieżności w orzecznictwie sądów, zachodzi nieważność postępowania lub
skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona (art. 3989
§ 1 k.p.c.).
Instytucja przedsądu, jak wynika z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego,
jest zgodna z normami konstytucyjnymi, a także z zaleceniami Rady Europy
zezwalającymi na wprowadzenie środków eliminujących dostęp do sądu
najwyższego szczebla. Skarga kasacyjna służy od prawomocnego orzeczenia, ma
ograniczony zasięg, a jej podstawowym celem jest ochrona interesu publicznego
przez zapewnienie jednolitości wykładni i twórczy wkład Sądu Najwyższego
w rozwój prawa.
Choć skarżąca odwołała się do występowania w sprawie istotnych
zagadnień prawnych oraz oczywistej zasadności skargi, to nie występują
te przesłanki przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Zaskarżone skargą kasacyjną orzeczenie oczywiście narusza prawo, gdy
jest niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni
przepisami, albo zostało wydane w wyniku błędnej wykładni lub niewłaściwego
zastosowania prawa, które jest w sposób pewny i niewątpliwy z góry widoczne dla
prawnika, bez potrzeby głębszej analizy jurydycznej (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 8 marca 2003 r., I PKN 341/2001, OSNP 2004, nr 6, poz. 100).
Skarżący powołujący się na tę przesłankę ma obowiązek przedstawienia, na jakiej
podstawie swoje twierdzenie opiera i które z przepisów zostały naruszone
w sposób kwalifikowany.
W skardze nie zostały przytoczone wystarczające argumenty (wywód
prawny) świadczące o takim kwalifikowanym naruszeniu prawa przez Sąd
Apelacyjny. Wprawdzie skarżąca w uzasadnieniu skargi powołała także art. 446
§ 2 k.c., niemniej brak podstaw do przyjęcia, aby został on naruszony w oczywisty
sposób na skutek odmowy przyznania powódce na jego podstawie wyższej renty
niż dobrowolnie wypłacana przez ubezpieczyciela, ze względów wskazanych
przez Sąd Apelacyjny (k. 14- 15 uzasadnienia). Wbrew stanowisku skarżącej
4
celem tego unormowania, jest naprawienie szkody polegającej na tym,
że uprawniony do alimentów nie może ich uzyskać wobec śmierci zobowiązanego.
Osoba odpowiedzialna za szkodę powinna zatem zapłacić na tej podstawie
rentę odpowiadającą kwocie, jaką zobowiązany (gdyby żył) alimentowałby żonę,
przy czym przesłanka potrzeb uprawnionego jest w tym wypadku limitowana
możliwościami zarobkowymi i majątkowymi zmarłego (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 20 stycznia 2004 r., II CK 360/02, MoP 2006, nr 6, s. 315).
Nie można było przyjąć kwalifikowanego naruszenia art. 446 § 2 k.c., gdyż
kodeks rodzinny i opiekuńczy nie przewiduje wprost istnienia obowiązku
alimentacyjnego pomiędzy małżonkami, a w judykaturze został nawet wyrażony
pogląd, że małżonek nie mieści się w hipotezie normy wynikającej ze wskazanego
uregulowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2004 r., IV CK 371/03,
LEX nr 174213).
W tym stanie rzeczy, skoro nie został naruszony w sposób oczywisty art. 446
§ 2 k.c. to podwyższenie renty na podstawie 907 § 2 k.c. także nie stanowiło obrazy
prawa we wskazany sposób. Gdyby przyjąć brak możliwości jego zastosowania,
to w takim wypadku uchylenie lub zmiana zaskarżonego wyroku stanowiłoby
rozstrzygnięcie na niekorzyść skarżącej. Wprawdzie pełnomocnik z takim żądaniem
nie wystąpił, ale zgłosiła je osobiście M. L., a w toku sprawy ujawnione zostały
zmieniające się stosunki. Pozwany wypłacił skarżącej świadczenia rentowe w
skapitalizowanych kwotach 4 433,38 zł, 5 222,83 zł i 13 700 zł, a skoro w tamtym
czasie powódka nie kwestionowała pobranych świadczeń, to nie stanowiło
oczywistego naruszenia prawa przyjęcie, że doszło wtedy do dorozumianego
uzgodnienia wysokości renty, nienaruszającego w sposób kwalifikowany art. 446
§ 2 k.c. Do uzgodnionej nawet w sposób dorozumiany renty można stosować
art. 907 § 2 k.c.
Nie nastąpiło także kwalifikowane naruszenie art. 446 § 3 k.c.,
jeśli uwzględnić argumenty podniesione już przez Sąd Apelacyjny (por. k 17-18
uzasadnienia).
Stosownie do ugruntowanego stanowiska Sądu Najwyższego, istotnym
zagadnieniem prawnym jest taki problem jurydyczny, który ma znaczenie dla
5
rozwoju prawa, lub stanowi precedens dla rozstrzygnięcia podobnych spraw
(por. postanowienie SN z dnia 7 stycznia 2005 r., I CZ 183/04, niepubl.).
Powołanie się przez skarżącego na istnienie takiego zagadnienia wymaga jego
sformułowania oraz przedstawienia argumentacji jurydycznej uzasadniającej tezę
o możliwości rozbieżnych ocen prawnych z przytoczeniem przepisów prawa, na tle
których ono powstało. Skarżący powinien też wykazać, że ma ono ważne
znaczenie dla rozpoznania lub rozstrzygnięcia sprawy (por. postanowienie SN
z dnia 28 listopada 2003 r., II CK 324/03, niepubl.; postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 7 czerwca 2005 r., V CSK 3/05, niepubl.; postanowienie z dnia
26 września 2005 r., II PK 98/05, OCNP 2006, nr 15 – 16, poz. 243; postanowienie
SN z dnia 13 lipca 2007 r., III CSK 180/07, niepubl.; postanowienie SN z dnia
22 listopada 2007 r., I CSK 326/07, niepubl.). Ponadto prawidłowo sformułowane
zagadnienie musi być sformułowane ogólnie w tym sensie, że nie może chodzić
w nim o sposób rozstrzygnięcia sprawy (por. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 9 września 2004 r., II CZ 94/04, niepubl.).
Oczywiście skarga kasacyjna nie przysługuje od postanowienia, którego
przedmiotem jest przyznanie pełnomocnikowi wynagrodzenia za pomoc prawną
udzieloną stronie z urzędu i z tego względu zarzuty zawarte w skardze kasacyjnej
dotyczące tej kwestii nie mogły mieć żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia
przedsądu. Od postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 24 kwietnia 2012 r., nie
służy także zażalenie, gdyż zapadło ono w wyniku kontroli instancyjnej
postanowienia Sądu Okręgowego w Z. z dnia 23 listopada 2011 r. Zagadnienie
natomiast dotyczące kwestii merytorycznej nie zostało przedstawione w
zasygnalizowany wyżej sposób.
Z tych względów Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do
rozpoznania (art. 3989
§ 2 k.p.c.).
jw
POSTANOWIENIE
Dnia 29 listopada 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski
w sprawie z powództwa M. L. i A. .
przeciwko Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń SA w Warszawie
Oddziałowi Regionalnemu w L.
o odszkodowanie i rentę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 29 listopada 2012 r.,
na skutek skargi kasacyjnej powódki M. L.
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 24 kwietnia 2012 r.,
1) odrzuca skargę kasacyjną w części dotyczącej
postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 24 kwietnia 2012
r.,
2) odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania
w dalszej części,
3) odstępuje od obciążenia powódki kosztami postępowania
kasacyjnego,
4) przyznaje adwokatowi S. H. prowadzącemu Kancelarię
Adwokacką /…/od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego
kwotę 2000 (dwa tysiące) złotych, powiększoną o należny
2
podatek VAT, tytułem pomocy prawnej udzielonej powódce
z urzędu w postępowaniu kasacyjnym.
Uzasadnienie
3
Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania jeżeli:
w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje potrzeba wykładni
przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących
rozbieżności w orzecznictwie sądów, zachodzi nieważność postępowania lub
skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona (art. 3989
§ 1 k.p.c.).
Instytucja przedsądu, jak wynika z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego,
jest zgodna z normami konstytucyjnymi, a także z zaleceniami Rady Europy
zezwalającymi na wprowadzenie środków eliminujących dostęp do sądu
najwyższego szczebla. Skarga kasacyjna służy od prawomocnego orzeczenia, ma
ograniczony zasięg, a jej podstawowym celem jest ochrona interesu publicznego
przez zapewnienie jednolitości wykładni i twórczy wkład Sądu Najwyższego
w rozwój prawa.
Choć skarżąca odwołała się do występowania w sprawie istotnych
zagadnień prawnych oraz oczywistej zasadności skargi, to nie występują
te przesłanki przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Zaskarżone skargą kasacyjną orzeczenie oczywiście narusza prawo, gdy
jest niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni
przepisami, albo zostało wydane w wyniku błędnej wykładni lub niewłaściwego
zastosowania prawa, które jest w sposób pewny i niewątpliwy z góry widoczne dla
prawnika, bez potrzeby głębszej analizy jurydycznej (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 8 marca 2003 r., I PKN 341/2001, OSNP 2004, nr 6, poz. 100).
Skarżący powołujący się na tę przesłankę ma obowiązek przedstawienia, na jakiej
podstawie swoje twierdzenie opiera i które z przepisów zostały naruszone
w sposób kwalifikowany.
W skardze nie zostały przytoczone wystarczające argumenty (wywód
prawny) świadczące o takim kwalifikowanym naruszeniu prawa przez Sąd
Apelacyjny. Wprawdzie skarżąca w uzasadnieniu skargi powołała także art. 446
§ 2 k.c., niemniej brak podstaw do przyjęcia, aby został on naruszony w oczywisty
sposób na skutek odmowy przyznania powódce na jego podstawie wyższej renty
niż dobrowolnie wypłacana przez ubezpieczyciela, ze względów wskazanych
przez Sąd Apelacyjny (k. 14- 15 uzasadnienia). Wbrew stanowisku skarżącej
4
celem tego unormowania, jest naprawienie szkody polegającej na tym,
że uprawniony do alimentów nie może ich uzyskać wobec śmierci zobowiązanego.
Osoba odpowiedzialna za szkodę powinna zatem zapłacić na tej podstawie
rentę odpowiadającą kwocie, jaką zobowiązany (gdyby żył) alimentowałby żonę,
przy czym przesłanka potrzeb uprawnionego jest w tym wypadku limitowana
możliwościami zarobkowymi i majątkowymi zmarłego (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 20 stycznia 2004 r., II CK 360/02, MoP 2006, nr 6, s. 315).
Nie można było przyjąć kwalifikowanego naruszenia art. 446 § 2 k.c., gdyż
kodeks rodzinny i opiekuńczy nie przewiduje wprost istnienia obowiązku
alimentacyjnego pomiędzy małżonkami, a w judykaturze został nawet wyrażony
pogląd, że małżonek nie mieści się w hipotezie normy wynikającej ze wskazanego
uregulowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2004 r., IV CK 371/03,
LEX nr 174213).
W tym stanie rzeczy, skoro nie został naruszony w sposób oczywisty art. 446
§ 2 k.c. to podwyższenie renty na podstawie 907 § 2 k.c. także nie stanowiło obrazy
prawa we wskazany sposób. Gdyby przyjąć brak możliwości jego zastosowania,
to w takim wypadku uchylenie lub zmiana zaskarżonego wyroku stanowiłoby
rozstrzygnięcie na niekorzyść skarżącej. Wprawdzie pełnomocnik z takim żądaniem
nie wystąpił, ale zgłosiła je osobiście M. L., a w toku sprawy ujawnione zostały
zmieniające się stosunki. Pozwany wypłacił skarżącej świadczenia rentowe w
skapitalizowanych kwotach 4 433,38 zł, 5 222,83 zł i 13 700 zł, a skoro w tamtym
czasie powódka nie kwestionowała pobranych świadczeń, to nie stanowiło
oczywistego naruszenia prawa przyjęcie, że doszło wtedy do dorozumianego
uzgodnienia wysokości renty, nienaruszającego w sposób kwalifikowany art. 446
§ 2 k.c. Do uzgodnionej nawet w sposób dorozumiany renty można stosować
art. 907 § 2 k.c.
Nie nastąpiło także kwalifikowane naruszenie art. 446 § 3 k.c.,
jeśli uwzględnić argumenty podniesione już przez Sąd Apelacyjny (por. k 17-18
uzasadnienia).
Stosownie do ugruntowanego stanowiska Sądu Najwyższego, istotnym
zagadnieniem prawnym jest taki problem jurydyczny, który ma znaczenie dla
5
rozwoju prawa, lub stanowi precedens dla rozstrzygnięcia podobnych spraw
(por. postanowienie SN z dnia 7 stycznia 2005 r., I CZ 183/04, niepubl.).
Powołanie się przez skarżącego na istnienie takiego zagadnienia wymaga jego
sformułowania oraz przedstawienia argumentacji jurydycznej uzasadniającej tezę
o możliwości rozbieżnych ocen prawnych z przytoczeniem przepisów prawa, na tle
których ono powstało. Skarżący powinien też wykazać, że ma ono ważne
znaczenie dla rozpoznania lub rozstrzygnięcia sprawy (por. postanowienie SN
z dnia 28 listopada 2003 r., II CK 324/03, niepubl.; postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 7 czerwca 2005 r., V CSK 3/05, niepubl.; postanowienie z dnia
26 września 2005 r., II PK 98/05, OCNP 2006, nr 15 – 16, poz. 243; postanowienie
SN z dnia 13 lipca 2007 r., III CSK 180/07, niepubl.; postanowienie SN z dnia
22 listopada 2007 r., I CSK 326/07, niepubl.). Ponadto prawidłowo sformułowane
zagadnienie musi być sformułowane ogólnie w tym sensie, że nie może chodzić
w nim o sposób rozstrzygnięcia sprawy (por. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 9 września 2004 r., II CZ 94/04, niepubl.).
Oczywiście skarga kasacyjna nie przysługuje od postanowienia, którego
przedmiotem jest przyznanie pełnomocnikowi wynagrodzenia za pomoc prawną
udzieloną stronie z urzędu i z tego względu zarzuty zawarte w skardze kasacyjnej
dotyczące tej kwestii nie mogły mieć żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia
przedsądu. Od postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 24 kwietnia 2012 r., nie
służy także zażalenie, gdyż zapadło ono w wyniku kontroli instancyjnej
postanowienia Sądu Okręgowego w Z. z dnia 23 listopada 2011 r. Zagadnienie
natomiast dotyczące kwestii merytorycznej nie zostało przedstawione w
zasygnalizowany wyżej sposób.
Z tych względów Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do
rozpoznania (art. 3989
§ 2 k.p.c.).
jw