Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 578/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 sierpnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Anna Owczarek
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
Protokolant Anna Banasiuk
w sprawie z powództwa A. S. i J. S.
przeciwko Skarbowi Państwa - Szefowi Wojskowego Zarządu Infrastruktury
w […]
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 21 sierpnia 2013 r.,
skarg kasacyjnych powodów i strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 29 marca 2012 r.,
oddala obydwie skargi kasacyjne i znosi wzajemnie między
stronami koszty postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Powodowie A. S. i J. S. w dniu 22 grudnia 2009 r. wnieśli o zasądzenie od
Skarbu Państwa - Szefa Wojskowego Zarządu Infrastruktury kwoty 80 000 zł z
ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia odpisu pozwu do dnia zapłaty, w tym 50
000 zł tytułem odszkodowania za szkodę wynikającą z konieczności rewitalizacji
akustycznej budynku mieszkalnego i 30 000 zł tytułem odszkodowania za spadek
wartości nieruchomości, wskazując, że obie szkody spowodowane zostały
wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania, na terenie którego położona
jest nieruchomość powodów. Podstawę prawną roszczeń stanowił art. 129 ust. 2
ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (tekst jedn.: Dz. U.
z 2008 r., Nr 25, poz. 150 z późn. zm. – powoływany dalej jako "p.o.ś."). W toku
procesu, mając na uwadze wyliczenia biegłego, powodowie rozszerzyli powództwo
o odszkodowanie za ubytek wartości nieruchomości do 143 886 zł z odsetkami.
Wyrokiem częściowym z dnia 25 maja 2011 r. Sąd Okręgowy orzekł o
należnym powodom odszkodowaniu za obniżenie wartości ich nieruchomości.
Zasądził z tego tytułu od pozwanego kwotę 143 886 zł z ustawowymi odsetkami od
dnia wyrokowania do dnia zapłaty i oddalił dalej idące powództwo o odsetki. Ustalił,
że powodowie są współwłaścicielami nieruchomości od 2001 r. zabudowanej
domem mieszkalnym i garażem. Ich nieruchomość położona jest w sąsiedztwie
funkcjonującego od II wojny światowej wojskowego lotniska […]. Lotnisko to
obsługiwało różne typy samolotów. Od listopada 2006 r. stacjonują na nim samoloty
F-16. Obowiązujący do 31 grudnia 2003 r. miejscowy ogólny plan
zagospodarowania przestrzennego lokował działkę powodów na terenach
ekstensywnej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, w obszarze o znacznej
uciążliwości akustycznej - powyżej 65 dB. Rozporządzeniem z dnia 17 grudnia
2003 r. w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska
wojskowego […] (Dz.U. Nr 200, poz. 3873) Wojewoda utworzył wokół lotniska
obszar ograniczonego użytkowania. Nieruchomość powodów znalazła się w jego
strefie B, w której wprowadzono m. in. zakaz tworzenia nowych terenów zabudowy
mieszkaniowej, z wyjątkiem planowego uzupełnienia istniejących ciągów zabudowy,
zakaz budowy obiektów związanych ze stałym pobytem dzieci i młodzieży;
3
dopuszczono jedynie lokalizowanie nowych obiektów nie wymagających ochrony
akustycznej i nie powodujących zwiększenia hałasu dla zabudowy mieszkaniowej.
We wszelkich budynkach z pomieszczeniami wymagającymi ochrony akustycznej
właściwy klimat akustyczny powinien zostać zapewniony przez zastosowanie
przegród zewnętrznych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej. Rozporządzenie
zostało zmienione z dniem 22 lutego 2008 r. rozporządzeniem Nr 40/07 Wojewody
[…] z dnia 31 grudnia 2007 r. (Dz.U. z 2008, Nr 1, poz. 1). Nieruchomość powodów
od tego momentu znajduje się w strefie I, graniczącej z lotniskiem, w której
obowiązuje zakaz budowy szkół, szpitali i innych budynków związanych ze stałym
pobytem dzieci, młodzieży i osób starszych. Mieszkańcy tej strefy mogą domagać
się wykupienia ich nieruchomości. Zewnętrzną granicę strefy wyznacza linia, na
której dopuszczalny długookresowy średni poziom dźwięku od startów, lądowań i
przelotów statków powietrznych jest równy 60 dB i linia, na której dopuszczalny
długookresowy średni poziom dźwięku od operacji naziemnych i pozostałych źródeł
hałasu związanych z funkcjonowaniem lotniska jest równy 55 dB. Długotrwały
poziom hałasu na nieruchomości powodów wynosi 65,7 dB, przy dopuszczalnym w
polskiej normie poziomie w dzień 60 dB i w nocy 55 dB. Szczególnie uciążliwy jest
hałas towarzyszący startom i lądowaniom samolotów F-16. Wartość nieruchomości
powodów uległa zmniejszeniu na skutek ograniczeń w korzystaniu z niej,
wprowadzonych kolejnymi rozporządzeniami Wojewody […]. Ustanowienie obszaru
ograniczonego użytkowania jest przez ewentualnych nabywców nieruchomości
wiązane z występowaniem hałasu i z ograniczeniami co do zabudowy
nieruchomości, rzutując negatywnie na wysokość możliwej do uzyskania ceny.
Zmniejszenie wartości rynkowej prawa własności nieruchomości powodów w
wyniku wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania Sąd Okręgowy
oszacował za biegłym na 143 886 zł i zasądził tę kwotę na podstawie art. 129 ust.
2 p.o.ś. z odsetkami od dnia wydania wyroku, z uwagi na ustalenie dopiero w toku
postępowania rozmiarów szkody i przesłanek odpowiedzialności pozwanego.
Sąd Apelacyjny, rozpoznający sprawę na skutek apelacji pozwanego, zmienił
wyrok częściowy Sądu Okręgowego w ten sposób, że obniżył zasądzoną kwotę do
69 170 zł i oddalił dalej idące żądanie powodów z tytułu zmniejszenia się wartości
ich nieruchomości, oraz oddalił apelację pozwanego w pozostałej części. Sąd
4
potwierdził wystąpienie związku przyczynowego pomiędzy wprowadzeniem
obszaru ograniczonego użytkowania a obniżeniem się wartości nieruchomości
powodów (ściśle - wolniejszym wzrostem wartości tej nieruchomości) z uwagi na
użytkowe, gospodarcze i prawne ograniczenia sposobu korzystania z niej,
zawężające granice własności poprzez konieczność znoszenia
ponadnormatywnych immisji głównie hałasu, a także prowadzące do stopniowej
degradacji kapitałowej i użytkowej zabudowy. Sąd odwoławczy wskazał, że zgodnie
z postanowieniem art. 129 ust. 4 p.o.ś. z roszczeniami, o którym mowa w art. 129
ust. 1-3 p.o.ś, można wystąpić w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie
rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu
korzystania z nieruchomości. Powodowie dotrzymali tego terminu tylko w zakresie
roszczeń wynikających ze zwiększonych ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości,
wprowadzonych rozporządzeniem zmieniającym z dnia 31 grudnia 2007 r.,
nie zachowali go natomiast co do odszkodowania za szkody wynikłe z ustanowienia
strefy w pierwotnym kształcie. Sąd stwierdził, że nowelizacja rozporządzenia nie
uchylała skutków prekluzji wcześniejszych roszczeń, które wygasły na skutek
niezgłoszenia ich w terminie biegnącym od wejścia w życie pierwotnego
rozporządzenia ustanawiającego obszar ograniczonego użytkowania. Skutkiem
zmian rozporządzenia było włączenie nieruchomości powodów do strefy I, co
spowodowało dalsze obniżenie wartości ich nieruchomości o 69 170 zł z powodu
zwiększonych ograniczeń. Wielkość szkody Sąd Apelacyjny oszacował na
podstawie uzupełniającej opinii biegłego, z której przeprowadził dowód.
Wyrok Sądu Apelacyjnego strony zaskarżyły skargami kasacyjnymi opartymi
na obydwu podstawach z art. 3983
§ 1 k.p.c. Powodowie skierowali skargę
przeciwko części wyroku uwzględniającej apelację pozwanego, pozwany natomiast
zakwestionował ten wyrok w części oddalającej jego apelację.
Powodowie w ramach podstawy naruszenia prawa materialnego zarzucili
niewłaściwą wykładnię art. 129 ust. 2 i 4 p.o.ś.; art. 129 ust. 2 i 4 p.o.ś. w zw. z § 2
pkt 1 rozporządzenia w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania
dla lotniska wojskowego […] i w zw. z § 2 pkt 1 rozporządzenia zmieniającego to
rozporządzenie; art. 129 ust. 2 i 4 p.o.ś. w zw. z art. 361 § 1 k.c., naruszenie art. 1
Protokołu Nr 1 do Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i
5
Podstawowych Wolności, art. 32 pkt 1 zd. 1, a ponadto art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i
art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji RP. Naruszenia przepisów postępowania skarżący
dopatrywali się w uchybieniu art. 316 § 1 k.p.c. oraz art. 380 k.p.c.
We wnioskach domagali się uchylenia wyroku w zaskarżonej części i jego
zmiany poprzez oddalenie apelacji pozwanego w całości oraz orzeczenie o całości
kosztów postępowania; ewentualnie wnieśli o uchylenie wyroku w zaskarżonej
części i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania, z
pozostawieniem temu Sądowi orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego.
Pozwany podniósł naruszenie przepisów postępowania - art. 386 § 4 k.p.c.
w zw. z art. 317 § 1 k.p.c. w zw. z art. 361 § 2 k.c. i art. 129 p.o.ś. oraz art. 317 § 1
w zw. z art. 244 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Zarzucił też niewłaściwe
zastosowanie prawa materialnego - art. 129 ust. 2 p.o.ś. w zw. z art. 361 § 2 k.p.c.;
art. 129 ust. 2 p.o.ś. w zw. z art. 361 § 1 k.p.c., jak również art. 129 ust. 4 p.o.ś.
Domagał się uchylenia wyroku w zaskarżonej części i jego zmiany poprzez
uwzględnienie apelacji pozwanego i oddalenie powództwa w całości oraz
zasądzenia kosztów postępowania według norm przepisanych.
Obydwie strony złożyły odpowiedzi na skargi kasacyjne, domagając się
w nich oddalenia skargi strony przeciwnej i zasądzenia od niej kosztów
postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podniesione w obu skargach zarzuty procesowe odnoszą się do
prawidłowości działań Sądu Apelacyjnego, będących pochodną przyjętej przez ten
Sąd wykładni art. 129 ust. 1, 2 i 4 p.o.ś. i jego zastosowania w sprawie. Dlatego
najpierw rozważyć należy podnoszone przez skarżących kwestie materialnoprawne,
zarzuty formalne zaś w dalszej kolejności.
Najdalej idący jest zarzut wygaśnięcia dochodzonych roszczeń na skutek
prekluzji. Pozwany uważa, że wygasły nie tylko roszczenia wiązane przez powodów
ze szkodami wynikłymi z wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania
w 2003 r. lecz także te, które Sąd Apelacyjny uznał za skutek zmian zakresu
ograniczeń wprowadzonych w 2007 r., a powodowie zgłosili dopiero w wyniku
rozszerzenia powództwa po zapoznaniu się z opinią przez biegłego, ponieważ
rozszerzenie nastąpiło po upływie terminu z art. 129 ust. 4 p.o.ś. liczonego od
6
wejścia w życie rozporządzenia zmieniającego. Problem, jakie czynności stanowią
o zachowaniu terminu do zgłoszenia roszczeń z art. 129 ust. 4 p.o.ś., na co zwrócił
uwagę Sąd Apelacyjny, był już rozstrzygany przez Sąd Najwyższy. W wyroku
z dnia 10 października 2008 r. (II CSK 216/08, nie publ.) wyjaśnione i szeroko
umotywowane zostało stanowisko, akceptowane także przez skład orzekający
w niniejszej sprawie, że termin z art. 129 ust. 4 p.o.ś. stanowi termin zawity,
w którym żądania z art. 129 ust. 1-3 p.o.ś. muszą zostać zgłoszone obowiązanemu
do ich realizacji w celu zachowania prawa dochodzenia tych roszczeń przed
sądem. Zgłoszenie żądań – ze względu na ich charakter i trudności ze stanowczym
i ostatecznym określeniem wielkości szkody, zwłaszcza przy uwzględnieniu zasady
orzekania według stanu, a więc i wielkości szkody istniejącego w chwili zamknięcia
rozprawy – powoduje, że roszczenie dochodzone na drodze sądowej nie musi
odpowiadać kwotowo pierwotnie zgłoszonemu, lecz może być od niego wyższe.
Nie ma przy tym przeszkód, aby rozszerzenie żądań nastąpiło w toku procesu,
stosownie do wyników postępowania dowodowego (podobny pogląd na tle
przepisów o przedawnieniu Sąd Najwyższy wyraził w dotyczącym zachowku
wyroku z dnia 17 kwietnia 2009 r., III CSK 298/08, OSNC-ZD 2009/4/107).
Również część innych problemów podnoszonych przez strony była już
przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, w tym także w sprawach dotyczących
odszkodowań związanych z wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania
wokół lotniska wojskowego w […]. Za ugruntowaną i właściwą można uznać
wykładnię art. 129 p.o.ś. przyjmującą, że naprawieniu na podstawie ust. 1 - 3 tego
przepisu podlega nie tylko szkoda wynikła z obniżenia wartości nieruchomości,
będącego następstwem ograniczeń ustanowionych wprost w rozporządzeniu
o utworzeniu obszaru ograniczonego użytkowania, lecz także zmniejszenie jej
wartości spowodowane koniecznością znoszenia dopuszczalnych na obszarze
ograniczonego użytkowania immisji przekraczających standardy jakości środowiska
(w rozpatrywanym wypadku przede wszystkim hałasu), ponieważ art. 135 ust. 1
p.o.ś. jest wyjątkiem od zasady wyrażonej w art. 144 ust. 1 p.o.ś., zgodnie z którą
eksploatacja instalacji w rozumieniu art. 3 pkt 6 p.o.ś., nie powinna powodować
przekroczenia standardów jakości środowiska (por. uzasadnienia wyroków z dnia
25 lutego 2009, II CSK 546/08, nie publ. i z dnia 6 maja 2010 r., II CSK 602/09, nie
7
publ.; postanowienia z dnia 24 lutego 2010 r., III CZP 128/09, nie publ., czy wyroku
z dnia 25 maja 2012 r., I CSK 509/11, nie publ.). Zatem argumentacja pozwanego
oparta na twierdzeniu, że hałas wokół lotniska występował już wcześniej
i powodowie winni ten fakt uwzględniać dokonując zakupu nie podważa
uprawnienia do odszkodowania z tytułu utworzenia obszaru ograniczonego
użytkowania. Bez jego wprowadzenia powodowie mogliby się domagać
zaniechania nadmiernych immisji dźwiękowych, po jego wprowadzeniu natomiast
muszą je tolerować. Konieczność znoszenia hałasu stanowi więc normalny skutek
wprowadzenia obszaru. Stanowisko pozwanego jakoby długoletnie emitowanie
nadmiernego hałasu mogło doprowadzić do nabycia uprawniającej do tego
służebności jest z gruntu błędne, zakłada bowiem, że taka służebność gruntowa
może powstać, a nadto, że dopuszczalne jest nabycie jej w drodze zasiedzenia.
Tymczasem służebności gruntowe obejmować mogą jedynie uprawnienie
ingerowania w prawa właściciela sąsiedniej nieruchomości w granicach
wyznaczonych przez art. 58 k.c., wykluczone jest więc przyznanie właścicielowi
nieruchomości władnącej prawa naruszania przepisów o ochronie środowiska na
nieruchomości obciążonej. Nieusuwalne lecz z uzasadnionych względów konieczne
przekroczenie standardów ochrony środowiska wymaga legalizacji odpowiednim
aktem prawa miejscowego. Pozwany nie zdołałby przy tym zasiedzieć takiej
służebności, wobec niewypełnienia wymagań z art. 292 k.c. W drodze zasiedzenia
dochodzi jedynie do nabycia służebności czynnych, polegających na korzystaniu
z cudzej nieruchomości w celu zwiększenia użyteczności własnej i to wyłącznie
wówczas, kiedy korzystanie dotyczy trwałego i widocznego urządzenia na tej
nieruchomości. Emitowanie przez pozwanego ponadnormatywnego hałasu nie
wiąże się z wykorzystywaniem jakiegokolwiek urządzenia na nieruchomości
powodów i w ogóle nie polega na korzystaniu z tej nieruchomości. Skoro treść
służebności miałoby stanowić odjęcie powodom prawa korzystania z ochrony
przewidzianej w art. 144 k.c., byłaby to służebność bierna, nie podlegająca
zasiedzeniu.
Pozwany niesłusznie zarzuca też, że o braku normalnego związku
przyczynowego, koniecznego do zastosowania art. 129 ust. 2 p.o.ś. świadczy
oparcie ustaleń co do utraty wartości nieruchomości powodów na skutek
8
ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania na badaniu cen rynkowych
odzwierciedlających stan świadomości uczestników rynku nieruchomości, a nie
skutki wprowadzenia obszaru. Ruchy cen rynkowych są najbardziej uchwytnym
i obiektywnym miernikiem zmian wartości, zaś świadomość uczestników rynku
nieruchomości jest pojęciem abstrakcyjnym, opisującym w sposób uśredniony
reakcje, jakie na rynku nieruchomości wywołało wprowadzenie, a następnie
zmodyfikowanie obszaru ograniczonego użytkowania wokół lotniska. To, że reakcja
rynku wykazuje pewną inercję nie oznacza, że nie jest odpowiedzią na
wprowadzenie obszaru, skoro ten sankcjonuje nieodpowiednie warunki akustyczne
wokół lotniska. Podnoszenie przez pozwanego, że omawiane kryterium jest
niemiarodajne, ponieważ zmiana świadomości uczestników rynku nieruchomości
nie została wymieniona w hipotezie art. 129 ust. 2 p.o.ś. świadczy o opacznym
pojmowaniu argumentacji obu Sądów i wadliwym wykładaniu powołanego przepisu.
Według powołanego przepisu odszkodowanie przysługuje za poniesioną szkodę,
którą jest także zmniejszenie wartości nieruchomości. Ustawodawca nie stworzył
katalogu mierników tej wartości, umożliwiając tym samym wielopłaszczyznową
ocenę czy i o ile wartość uległa zmniejszeniu. Badanie ruchów cen stanowi
powszechnie akceptowany wyznacznik wartości (np. art. 363 § 2 k.c.). To zaś, czy
nieruchomość została już całkowicie wykorzystana na cele budowlane, czy też
ograniczenia wynikające z przepisów rozporządzenia Wojewody uniemożliwią jej
planowane zagospodarowanie jest okolicznością istotną z punktu widzenia rodzaju i
wysokości poniesionej szkody. Działka całkowicie zagospodarowana, tracąca
wartość ze względu na uciążliwości w korzystaniu z niej wynikłe z wprowadzenia
czy zmian zakresu przekroczeń standardów na obszarze ograniczonego
użytkowania także jest źródłem uszczerbku majątkowego podmiotów mających do
niej tytuł prawny. Pozwany nie ma też racji, że zastosowana przez Sądy wykładnia
art. 129 ust. 2 p.o.ś prowadzi do podwójnego naprawienia tej samej szkody, raz
jako odszkodowania za hałas a raz - za skutki hałasu. Odszkodowanie zasądzone
w wyroku częściowym obejmuje rekompensatę zmniejszenia się wartości
nieruchomości powodów w wyniku wprowadzenia zmian w ograniczeniach i
progach dopuszczalnego hałasu w stosunku do obowiązujących wcześniej.
Określenie zakresu szkody nastąpiło przy kompleksowym uwzględnieniu
9
wszystkich negatywnych skutków, które wynikają z nadmiernego poziomu hałasu.
Nie jest to więc odszkodowanie „za hałas” tylko za jego ekonomicznie wymierne
skutki dla wartości nieruchomości. Odrzucić należy też zarzut, że pomiędzy
odszkodowaniem z tytułu umniejszenia wartości nieruchomości a odszkodowaniem
rekompensującym konieczne wydatki na stworzenie w budynku właściwego klimatu
akustycznego zachodzi zależność uniemożliwiająca odrębne orzekanie o każdym
z tych roszczeń, wobec czego wadliwie było wydanie wyroku częściowego.
Powiazanie, na które powołuje się pozwany, zakłada występowanie innego stanu
faktycznego, niż ustalony w niniejszej sprawie. Okoliczności, na bazie których
orzeka Sąd Najwyższy nie potwierdzają wykonania przez pozwanych nakładów
wyciszających, które miałyby wpłynąć na wartość nieruchomości. Dlatego nie ma
podstaw do rozważanie obecnie tej kwestii przy ocenie rzeczywistej szkody
polegającej na ubytku wartości. Będzie ona ewentualnie przedmiotem rozważań
Sądu przy rozpoznawaniu pozostałych roszczeń powodów.
Wreszcie nieskuteczny musi być też zarzut naruszenia art. 317 § 1 w zw.
z art. 244 § 1 oraz z art. 391 § 1 k.p.c., oparty na twierdzeniu, że Sąd Apelacyjny
nie wziął pod uwagę dokumentu urzędowego w postaci kopii odpisu z księgi
wieczystej, w której w 2005 r. nie odnotowano faktu zabudowy nieruchomości.
Powołanie art. 317 § 1 k.p.c. w tym kontekście jest niezrozumiałe, gdyż dotyczy on
wyroku częściowego, a nie kwestii dowodowych, podczas gdy uzasadnienie
zarzutu dotyczy nieobjęcia oceną Sądu Apelacyjnego całości materiału
dowodowego, a więc naruszenia art. 382 k.p.c. Ten przepis jednak nie został
powołany. Tak więc z uwagi na nieprawidłowe sformułowanie podniesiony zarzut
nie może odnieść skutku.
Powodowie skupili się na próbie podważenia stanowiska, że zaniechanie
przez nich dochodzenia odszkodowania w terminie zawitym, biegnącym od dnia
wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania rozporządzeniem z 2003 r.,
spowodowało wygaśnięcie roszczeń w tym zakresie, wobec czego w niniejszej
sprawie mogli domagać się jedynie odszkodowania za szkody, wynikłe ze zmian
struktury obszaru - zasięgu stref i ograniczeń - wprowadzonych rozporządzeniem
Wojewody z 2007 r.
10
Nieuzasadniony jest podstawowy zarzut podnoszony przez powodów, że
obszar ograniczonego użytkowania po zmianie dokonanej rozporządzeniem
Wojewody […] z dnia 31 grudnia 2007 r. traktować należy jako nowy twór,
niepowiązanym ze stanem wcześniejszym, wobec czego niedopuszczalne było
ustalenie ubytku wartości nieruchomości powodów przez porównanie jej wartości
po zmianach rozporządzenia z wartością sprzed zmian, ponieważ prawidłowym
odnośnikiem winna być wartość nieruchomości sprzed wprowadzenia obszaru
rozporządzeniem z 2003 r. Ciągłość istnienia obszaru wynika już z tytułu
rozporządzenia z 2007 r., w którym mowa o zmianie wcześniejszego
rozporządzenia, oraz z brzmienia § 1, który konkretyzuje dokonywane zmiany.
Dotyczą one wprawdzie wszystkich istotnych postanowień pierwotnego aktu,
niemniej wprowadzane są w drodze nowelizacji dotychczasowego rozporządzenia.
Rozporządzenie ukształtowało nowy układ stref i obowiązujące w nich
ograniczenia, a przeprowadzenie tych zmian było nie tylko dopuszczalne, lecz
wręcz konieczne, ponieważ stanowiło konsekwencję dostosowania aktu prawa
miejscowego regulującego zasady obowiązujące wokół lotniska do wymagań prawa
ochrony środowiska, znowelizowanego ustawą z dnia 18 maja 2005 r. o zmianie
ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 113, poz.
954) w celu implementacji dyrektywy 2002/49/WE z dnia 25 czerwca 2002 r.
odnoszącej się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku (Dz. Urz.
WE L 189 z 18.07.2002) i uwzględniało postanowienia nowego rozporządzenia
Ministra Środowiska z dnia 14 lipca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów
hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826). Skoro więc bezsporne jest, że
powodowie nie zgłosili pozwanemu swoich roszczeń odszkodowawczych
w terminie zawitym z art. 129 ust. 4 p.o.ś biegnącym od dnia wejścia w życie
rozporządzenia o utworzeniu obszaru ograniczonego użytkowania z 2003 r., nie
może budzić wątpliwości, że roszczenie o wyrównanie utraty wartości ich
nieruchomości, powiązanej przyczynowo z wprowadzeniem wokół lotniska obszaru
w ówcześnie oznaczonym kształcie i z wówczas określonymi ograniczeniami
wygasło, co prawidłowo stwierdził Sąd Apelacyjny. Zmiana rozporządzenia
powodująca odmienne ukształtowanie obszaru ograniczonego użytkowania
uprawnia powodów jedynie do domagania się odszkodowania za dalsze obniżenie
11
wartości nieruchomości, pozostające w związku z wprowadzonymi zmianami. Nie
jest to rozwiązanie naruszające prawo własności powodów, ponieważ mieli
zapewnione prawo uzyskania odszkodowania za wcześniej poniesioną szkodę.
Nieskorzystanie z przyznanego uprawnienia nie może uzasadniać formułowania
zarzutów naruszenia praw konstytucyjnych powodów do równego traktowania
i ochrony własności (art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji RP),
ani też art. 1 Protokołu Nr 1 do Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności (Dz. U. z 1995 r., Nr 36, poz. 175/1) przez odmówienie
im zasądzenia sprekludowanej części roszczenia.
Nie zasługują też na uwzględnienie zarzuty naruszenia przez Sąd
Apelacyjny art. 380 k.p.c. oraz art. 32 pkt 1 zd. 1 Konstytucji RP poprzez
uzupełnienie postępowania dowodowego przeprowadzonym z urzędu dowodem z
opinii biegłego w celu sprecyzowania ubytku wartości nieruchomości powodów
wywołanego zmianami w ukształtowaniu zasad obowiązujących w obszarze
ograniczonego użytkowania wprowadzonymi rozporządzeniem z 2007 r.
Uzupełnienie postepowania w tym zakresie było konieczną konsekwencją
przyjętego przez Sąd poglądu prawnego, mieściło się w granicach uprawnień
przyznanych sądowi odwoławczemu w art. 232 § 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.
w zw. z art. 382 k.p.c., a przy tym leżało w interesie powodów, a nie pozwanego.
Powodowie mieli obowiązek wykazać rozmiar poniesionej szkody wynikłej dla nich
z wejścia w życie rozporządzenia Wojewody z 2007 r. Dowód z opinii biegłego
określający całościowo utratę wartości ich nieruchomości na skutek wprowadzenia
obszaru nie pozwalał na rozdział wyliczonej szkody według przyczyny powstania,
wobec czego, bez przeprowadzenia opinii Sąd Apelacyjny nie dysponowałby
materiałem pozwalającym oszacować należne powodom odszkodowanie. Taki stan
uniemożliwiałby uwzględnienie powództwa odszkodowawczego, ponieważ nie
byłoby wiadomo czy zmiana postanowień rozporządzenia tworzącego obszar
ograniczonego użytkowania spowodowała szkodę dla powodów i jaką. W związku
z tym pozwany nie był zainteresowany dokonywanie przez Sąd Apelacyjny kontroli
postanowienia oddalającego jego wniosek dowodowy. Przeprowadzenie z urzędu
dowodu umożliwiającego określenie wielkości szkody poniesionej przez powodów,
12
której rekompensaty mają się prawo domagać dorowadziło ostatecznie do wydania
orzeczenia odpowiadającego zasadom sprawiedliwości.
Z przytoczonych względów obydwie skargi kasacyjne, jako pozbawione
uzasadnionych podstaw, podlegały oddaleniu.
Orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego uzasadnia art. 39821
w zw. z art. 391 § 1 i art. 100 k.p.c.
db