Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 602/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 maja 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący)
SSN Stanisław Dąbrowski
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa E. S. i R. S.
przeciwko Skarbowi Państwa - Szefowi Wojskowego Zarządu Infrastruktury w P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 6 maja 2010 r.,
skargi kasacyjnej powodów od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 14 maja 2009 r., sygn. akt I ACa (...),
uchyla zaskarżony wyrok w części oddalającej apelację powodów (punkt dwa) i w
tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Powodowie E. i R. małżonkowie S. domagali się zasądzenia od pozwanego
Skarbu Państwa – Szefa Wojskowego Zarządu Infrastruktury w P. odszkodowania z
tytułu rynkowego obniżenia wartości nieruchomości położonej w P. przy ul. S. w
wysokości 117 457 zł, kosztów robót budowlanych koniecznych dla ochrony budynku
przed hałasem w wysokości 42 700 zł i zwrotu wydatków poniesionych na sporządzenie
wyceny nieruchomości, a także zwrotu kosztów procesu.
Wyrokiem z dnia 11 września 2008 r. Sąd Okręgowy w P. zasądził od pozwanego
na rzecz powodów kwotę 35800 zł z ustawowymi odsetkami od 12 września 2008 r., a w
pozostałej części powództwo oddalił.
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny uchylił powyższy wyrok w punkcie I, a w
punkcie II w części oddalającej roszczenie odsetkowe powodów od kwoty 35800 zł oraz
rozstrzygnięcie o kosztach procesu i w tym zakresie przekazał sprawę do ponownego
rozpoznania, zaś w pozostałej części oddalił apelacje obu stron.
Rozstrzygnięcie to oparł na następujących ustaleniach i wnioskach: Powodowie od 2001
r. są właścicielami nieruchomości położonej w P. przy ul. S., która obejmuje pastwiska,
grunty orne i tereny mieszkaniowe. Obecnie nie została objęta planem
zagospodarowania przestrzennego, a w poprzednio obowiązującym była zaliczona do
peryferyjnej strefy osadnictwa rolniczego z ekstensywną zabudową. Rozporządzeniem
Wojewody X z dnia 17 grudnia 2003 r. w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego
użytkowania dla lotniska wojskowego w P., zmienionym rozporządzeniem z dnia 31
grudnia 2007 r., wprowadzono nowy podział obszaru ograniczonego użytkowania na
strefy, zgodnie z którym nieruchomość powodów zaliczona została do II strefy
(poprzednio do strefy C). Przewidziane dla niej ograniczenia obejmują zakaz
przeznaczenia terenu pod budowę szpitali, domów opieki społecznej i zabudowy
związanej ze stałym pobytem dzieci i młodzieży, takich jak internaty, domy dziecka , jak
też zakaz tworzenia obszarów A ochrony uzdrowiskowej. W odniesieniu do korzystania
z terenów dopuszczono lokalizowanie zabudowy mieszkaniowej pod warunkiem
zapewnienia właściwego klimatu akustycznego w pomieszczeniach wymagających
ochrony akustycznej. Wymagania techniczne dotyczące budynków, znajdujących się w
tej strefie, obejmują konieczność zapewnienia właściwego klimatu akustycznego
w pomieszczeniach wymagających ochrony akustycznej poprzez stosowanie przegród
budowlanych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej. Powództwo oparte zostało na
3
twierdzeniu, że samo wprowadzenie strefy ograniczonego użytkowania doprowadziło do
spadku wartości nieruchomości o jakim mowa w art. 129 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27
kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz.627 ze zm., dalej
„p.o.ś.”), podczas gdy wykazania wymagało, że faktycznie doszło do ograniczenia
dotychczasowego sposobu korzystania. Zmniejszenie wartości nieruchomości musi
pozostawać w związku przyczynowo-skutkowym z wprowadzonymi ograniczeniami,
którego istnienia powodowie nie udowodnili, skoro w dalszym ciągu korzystają z
nieruchomości w dotychczasowym zakresie, a nie wskazali na zamiar wznoszenia
nowego budynku lub rozbudowy obecnego. Rozporządzenie uniemożliwia budowę
nowego obiektu, ale zakaz taki istniał już przed ustanowieniem obszaru ograniczonego
użytkowania. Faktyczne przekroczenie poziomu hałasu pozostaje w funkcjonalnym
związku z wprowadzeniem strefy. Samo objęcie nieruchomości strefą ograniczonego
użytkowania oraz nagłośnienie tej problematyki w środkach masowego przekazu mogło
skutkować subiektywną reakcją rynku, wyrażającą się w spadku wartości tej
nieruchomości, co jednak nie jest objęte normalnym następstwem wydania
rozporządzenia. Biegły J. A. w opinii sporządzonej według stanu z grudnia 2007 r.,
uzupełnionej ustnym wywodem na rozprawie apelacyjnej, stwierdził, że spadek wartości
nieruchomości na skutek zaliczenia jej do strefy C określić należało w oparciu o dane
dotyczące spadku wartości nieruchomości zlokalizowanych w pobliżu lotnisk w innych
krajach, nie kierował się rynkiem lokalnym. Określił to zmniejszenie wartości na kwotę
71100 zł przy uwzględnieniu, że nieruchomość spełnia prawne wymogi izolacyjności
akustycznej. Osiągnięcie tego celu uzależnione jest od przeprowadzenia robót, których
koszt wyliczył. Nie przeprowadzał jednak żadnych pomiarów ani badań akustycznych.
Obliczenie zmniejszenia wartości nieruchomości jest również teoretyczne i ogólnikowe.
Wywody opinii Sąd uznał za nieprzekonujące, skoro nie doszło do ograniczenia sposobu
dotychczasowego jej użytkowania i nie uczynił ich podstawą ustaleń faktycznych. Nie
było podstaw do uwzględnienia roszczenia o zasądzenie odszkodowania w oparciu o
art. 129 ust. 2 p.o.ś., skoro nie było istotnego ograniczenia korzystania z nieruchomości
w odniesieniu do dotychczasowego. Powinna to być szkoda, którą można ocenić w
krótkim, dwuletnim okresie obowiązywania rozporządzenia. Powodowie nie wykazali
przesłanek odpowiedzialności pozwanego przewidzianych art. 435 k.c. w związku z art.
322 do 328 p.o.ś. Nie wskazali zdarzenia, z którym szkoda jest związana oraz daty od
jakiej należałoby określać jej wystąpienie, jak również nie złożyli wniosków
dowodowych, bo za takie nie mogą być uznane pisma wskazujące na potrzebę
4
przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa i ochrony przed
hałasem, czy biegłego akustyka.
Roszczenie obejmujące zwrot wydatków, jakie należy ponieść w celu zabezpieczenia
budynku przed hałasem, uwzględnione przez Sąd Okręgowy, wymaga ponownego
rozpoznania. Nie zostało zgłoszone żądanie zasądzenia na poczet tych należności
dalszej kwoty 5900 zł.
Powodowie oparli skargę kasacyjną na obu przewidzianych art. 3983
§ 1 k.p.c.
podstawach. Naruszenia prawa materialnego upatrują w błędnej wykładni:
- art. 140 k.c. przez przyjęcie, że wprowadzenie rozporządzeniem Wojewody X z
dnia 17 grudnia 2003 r., zmienionym rozporządzeniem z dnia 31 grudnia 2007 r.
ograniczeń w przeznaczeniu ich nieruchomości i konieczności znoszenia
podwyższonego poziomu hałasu nie ogranicza prawa własności i nie wpływa na
wartość nieruchomości,
- art. 129 ust. 2 p.o.ś. przez przyjęcie, że spadek wartości nieruchomości wyliczony
w opinii biegłego nie wynika z ograniczeń wprowadzonych powyższym
rozporządzeniem i nie jest szkodą, podniesienie dopuszczalnego poziomu hałasu
nie jest ograniczeniem możliwości korzystania z nieruchomości, zaś żądanie
zwrotu nakładów poniesionych na dostosowanie budynku do wymogów
zabezpieczenia przed hałasem, stosownie do art. 136 ust. 3 p.o.ś., nie jest objęte
należnym odszkodowaniem,
- art. 322 do 328 p.o.ś. w związku z art. 435 k.c. przez ich niezastosowanie,
pomimo wykazania opinią biegłego, że doznali szkody,
- art. 1 Protokołu Nr 1 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności i art. 21 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej
przez przyjęcie, że ograniczenie prawa własności nieruchomości nie wymaga
kompensacji poniesionej szkody.
Naruszenie przepisów prawa procesowego, które wpłynęło na treść wyroku dotyczy:
- art. 316 § 1 k.p.c. przez nieuwzględnienie ponadnormatywnego poziomu hałasu
w strefie II, jako podstawy do ustalenia odszkodowania na podstawie art. 322
p.o.ś. w związku z art. 435 k.c. oraz pominięcie przepisów Konstytucji i
Konwencji,
- art. 217 § 2 oraz art. 232 k.p.c. przez pominięcie zgłoszonych środków
dowodowych i nieprzeprowadzenie z urzędu dowodu z opinii biegłego, mimo
5
niedostatecznego wyjaśnienia spornych okoliczności, a także wyjątkowej sytuacji,
związanej z ważnym interesem publicznym,
- art. 233 § 1 k.p.c. przez niedochowanie zasad logiki w dokonywaniu ustaleń
i określaniu związków przyczynowo-skutkowych,
- art. 321 § 1 k.p.c. przez niezasądzenie odszkodowania z tytułu spadku wartości
nieruchomości na innej podstawie prawnej, chociaż wskazywał na to ustalony
stan faktyczny,
- art. 322 i art. 383 k.p.c. przez przyjęcie, że zasądzenie kwoty 5900 zł tytułem
zwrotu poniesionych nakładów stanowiłoby orzekanie ponad żądanie, ponieważ
powodowie nie zgłosili takiego żądania, podczas gdy dotyczyła ona poniesionych
już wydatków i była uwzględniona przez biegłego,
- art. 328 § 2 k.p.c. przez pominięcie w treści uzasadnienia wyroku Sądu
Okręgowego rozstrzygnięcia odpowiedzialności pozwanego przewidzianej art.
322 p.o.ś. w związku z art. 435 k.c., a także niewskazanie podstawy faktycznej
rozstrzygnięcia, podstawy prawnej oraz ogólnikowe umotywowanie.
Powodowie wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania ewentualnie uchylenie go i zasądzenie od pozwanego kwoty
77 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 grudnia 2005 r. oraz nieobciążanie ich
ewentualnymi kosztami zastępstwa procesowego z uwagi na precedensowy charakter
sprawy.
Pozwany wniósł o oddalenie skargi kasacyjnej i zasądzenie zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podstawy skargi kasacyjnej, przewidziane w art. 3983
k.p.c., są wymogiem
konstrukcyjnym tego środka zaskarżenia, decydującym o jego istocie i charakterze,
ponieważ wraz z granicami zaskarżenia wyznaczają granice skargi kasacyjnej i zakres
kognicji Sądu Najwyższego (art. 39813
§ 1 k.p.c.). W odniesieniu do objętego art. 3983
§
1 pkt 2 k.p.c. naruszenia przepisów postępowania skarżący powinien wskazać przepis,
który został naruszony przez sąd drugiej instancji, wyjaśnić na czym naruszenie to
polega oraz jaki mogło mieć wpływ na wynik sprawy. Formułując zarzuty w ramach tej
podstawy skargi kasacyjnej, skarżący nie powiązali ich z przepisami regulującymi
postępowanie apelacyjne, co stanowi usterkę wniesionego środka. Z uwagi jednak na
to, że wyjaśniając na czym polega naruszenie wskazanego przepisu prawa, skarżący
6
odnosili się do postępowania Sądu Apelacyjnego oraz okoliczności samej sprawy, Sąd
Najwyższy pominął tę usterkę.
Przepis art. 3983
§ 3 k.p.c. wyłącza możliwość postawienia zarzutu dotyczącego
ustalenia faktów lub oceny dowodów. Odnosi się to również do zarzutu naruszenia art.
233 § 1 k.p.c., który bezpośrednio ma związek z podstawą faktyczną wyrokowania (por.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2009 r. II UK 114/09, niepubl.,
postanowienie z dnia 15 maja 2009 r. III CSK 338/08, niepubl.). Nie mogło zatem
wywołać zamierzonego rezultatu powoływanie się skarżących na nieprawidłowości
postępowania Sądu Apelacyjnego w tej kwestii.
Nie był usprawiedliwiony zarzut naruszenia art. 316 § 1 k.p.c. Uregulowanie to
nakłada na sąd (także odwoławczy w związku z art. 391 § 1 k.p.c.) dokonanie oceny
sprawy przy uwzględnieniu istniejących okoliczności faktycznych i stanu prawnego
obowiązującego na dzień zamknięcia rozprawy. Rzeczą podnoszącego zarzut jest
wskazanie konkretnego zdarzenia, którego nie uwzględnił Sąd Apelacyjny oraz jego
wpływu na wynik sprawy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2006 r. II CSK
153/05, niepubl. i z dnia 21 marca 2006 r. III SK 2/06, OSNP z 2007 r./9-10/146). W
rozpoznawanej sprawie Sądy obu instancji wzięły pod uwagę podwyższenie poziomu
hałasu w utworzonej strefie, zaś uznanie, że nie ma ono znaczenia dla rozstrzygnięcia
sporu, nie jest objęte naruszeniem przepisów postępowania. Odnosi się to również do
zarzutu pominięcia przepisów Konstytucji i Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i
Podstawowych Wolności, skoro Sąd Apelacyjny wskazał, że przepisy rangi
konstytucyjnej oraz umów międzynarodowych brane były pod uwagę przy wykładni
stosowanych przepisów.
Nie zasługiwał na aprobatę zarzut naruszenia art. 321 § 1 k.p.c., ponieważ Sąd
Apelacyjny dokonywał oceny zgłoszonego powództwa na podstawie obu wskazanych
przez powodów podstaw prawnych, zarówno art. 129 ust. 2 p.o.ś., jak i art. 435 k.c. w
związku z art. 325 p.o.ś. W odniesieniu do tego drugiego przepisu stwierdził,
że powodowie nie wykazali przesłanek odpowiedzialności deliktowej. Obowiązek
zastosowania podstawy prawnej, nawet niewskazanej przez powoda, nie oznacza
powinności uwzględnienia powództwa, jeśli - w ocenie sądu - nie zezwala na to stan
faktyczny sprawy.
Nie ma podstaw do przyjęcia, że kwestionowanie odmowy zasądzenia kwoty
5900 zł, jako nieobjętej zgłoszonym żądaniem, mogłoby być dokonywane w ramach
naruszenia art. 322 k.p.c., ponieważ przepis ten nie dotyczy kwestii zakresu orzekania.
7
Uznanie natomiast przez Sąd Apelacyjny, że powodowie po raz pierwszy zgłosili takie
żądanie w postępowaniu apelacyjnym, co było niedopuszczalne wobec zakazu
przewidzianego art. 383 k.p.c., jest następstwem nie dość wnikliwej oceny stanowiska
powodów, także wyrażonego na rozprawie przed Sądem Okręgowym w dniu 13 lipca
2006 r. oraz opinii biegłego.
Za uzasadniony uznać należało zarzut naruszenia art. 217 § 2 k.p.c., który
stanowi, że pominięcie przez sąd zgłaszanych środków dowodowych możliwe jest
jedynie wówczas, gdy sporne okoliczności zostały już dostatecznie wyjaśnione. Taka
sytuacja nie miała miejsca w rozpoznawanej sprawie, skoro nie doszło do uzgodnienia
przez strony spornych kwestii, jak też Sąd uznał, że powodowie nie wykazali faktu
poniesienia szkody. Wbrew stanowisku Sądu Apelacyjnego, powodowie domagali się
dopuszczenia dowodu z opinii biegłych w pismach z dnia 13 czerwca 2008 r. i z dnia 5
sierpnia 2008 r., treść ich wskazuje na stanowcze wnioski, nie zaś sugestię poddaną
pod rozwagę. Opinię biegłego J. A., po wysłuchaniu go na rozprawie apelacyjnej, Sąd
Apelacyjny zdyskwalifikował i uznał, że nie może być ona podstawą ustaleń w sprawie.
Stwierdzenie, że powodowie nie ponieśli szkody w postaci zmniejszenia wartości
nieruchomości oparte zostało jedynie na przekonaniu Sądu. Nie można odmówić
słuszności zarzutowi, że w istocie starania powodów o wykazanie opinią biegłego
poniesienia straty w ogóle nie zostały uwzględnione, bo o odmowie przyznania
przeprowadzonej opinii mocy dowodowej dowiedzieli się po ogłoszeniu wyroku.
Pozbawieni oni zostali zatem możliwości udowodnienia roszczenia, co narusza
wymienione uregulowanie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2004 r. IV
CK 52/04, niepubl.). Rację mają również skarżący, że zaistniały w sprawie przesłanki do
podjęcia przez Sąd inicjatywy dowodowej z urzędu. Skorzystanie przez sąd z
przyznanego mu art. 232 zd. 2 k.p.c. uprawnienia do dopuszczenia dowodu
niewskazanego przez stronę, co do zasady należy do jego dyskrecjonalnej władzy. Nie
pozbawia jednak strony możliwości powołania się na to, że zaistniały w sprawie
podstawy do podjęcia takiego działania, z tej racji, że sama została pozbawiona takiej
możliwości, a nadto przemawiał za nim charakter sprawy obejmujący również element
interesu publicznego oraz dotyczący problemu szerszego grona osób i trudności w
określeniu wysokości szkody. Taka sytuacja zaistniała w rozpoznawanej sprawie.
Naruszenie art. 328 § 2 k.p.c., przez Sąd drugiej instancji, zachodzi wówczas,
gdy uzasadnienie nie zawiera wymienionych w tym przepisie wymagań, co uniemożliwia
dokonania kontroli kasacyjnej rozstrzygnięcia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13
8
maja 1997 r. II CKN 157/97, niepubl. i z dnia 25 lipca 2000 r. III CKN 821/00, niepubl.).
W odniesieniu do ustaleń faktycznych dopuszczone zostało poprzestanie przez sąd
odwoławczy na tych niewadliwie dokonanych przez sąd pierwszej instancji. Mimo
powołania się przez Sąd Apelacyjny na wywód Sądu Okręgowego co do braku podstaw
do uwzględnienia roszczenia w oparciu o art. 129 ust. 2 p.o.ś., co nie jest zgodne z
powołanymi wymogami, to jednak kontrola rozstrzygnięcia w zakresie zgłoszonych
zarzutów była możliwa.
Nie doszło do naruszenia art. 21 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i art. 1
Protokołu Nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
Przepis art. 21 ust. 1 Konstytucji należy do podstawowych zasad ustrojowych, a
zagwarantowana nim ochrona własności stanowi obowiązek państwa, urzeczywistniany
przez działalność prawodawczą, jak i faktyczne czynności organów państwa.
Konstytucyjne rozumienie własności wyznacza także sposób wykładni i stosowania
prawa. Art. 1 Protokołu Nr 1 do Konwencji jest źródłem obowiązującego prawa (art. 87
ust.1 Konstytucji), które określa obowiązek państwa w zakresie działalności
ustawodawczej, mającej na celu ochronę własności ze wskazaniem równowagi między
konkurencyjnymi interesami jednostki i wspólnoty jako całości. Z uwagi na gwarancyjny
charakter tych przepisów, kreujących zasadę ustrojową i prawo podstawowe, nie mogą
być one bezpośrednio stosowane jako samoistna podstawa rozstrzygnięcia.
Uwzględniane są natomiast przy wykładni i stosowaniu prawa objętego zwykłymi
ustawami, które muszą pozostawać w zgodzie z wyznaczonym zakresem ochrony
własności.
Art. 140 k.c. określa treść prawa własności jako najszerszą formę korzystania z
rzeczy. Uprawnienia właściciela mogą doznawać ograniczeń wprowadzanych ustawą ze
względu na ważne interesy społeczne. Rację mają skarżący, że powołanymi
rozporządzeniami Wojewody X wprowadzono opisane w nich ograniczenia w
korzystaniu z nieruchomości. Ograniczenia te zostały powołane w motywach
uzasadnienia zaskarżonego wyroku. Nie można odmówić trafności stanowisku Sądu
Apelacyjnego, że art. 140 k.c. nie stanowi podstawy do formułowania roszczeń
odszkodowawczych.
Podzielić należało zarzut błędnej wykładni art. 129 ust. 2 p.o.ś., który stanowi, że
w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości jej właściciel może
żądać odszkodowania za poniesioną szkodę; szkoda obejmuje również zmniejszenie
wartości nieruchomości.
9
W orzecznictwie Sądu Najwyższego zarysowały się dwa odmienne poglądy
dotyczące oceny roszczenia o naprawienie szkody w postaci zmniejszenia wartości
nieruchomości jako następstwa faktycznego oddziaływania lotniska wojskowego
na środowisko, polegającego na emitowaniu hałasu o natężeniu, które nie pozwala na
dochowanie standardów jakości środowiska na sąsiednich nieruchomościach, co było
podstawą do utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania. Stosownie do jednego z
nich (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2008 r. II CSK 367/08, z dnia 25 lutego
2009 r. II CSK 565/08), podstawą tego roszczenia jest art. 435 w związku z art. 322 p.o.ś.,
ponieważ art. 129 ust. 2 p.o.ś. obejmuje tylko szkodę, którą można ocenić już w
momencie opublikowania aktu prawnego lub w krótkim czasie jego obowiązywania.
Powiązanie wystąpienia szkody z ograniczeniem w korzystaniu z nieruchomości i krótkim,
dwuletnim terminem jej dochodzenia oraz wąskie jej ujęcie, było podstawą do przyjęcia,
że pogorszenie warunków korzystania z nieruchomości, wpływające na pogorszenie
komfortu życia oraz obniżenia wartości nieruchomości, nie spełnia tego uregulowania.
Inne zapatrywanie wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 lutego 2009 r. II CSK
546/08, stwierdzając, że przewidziana art. 129 ust. 2 p.o.ś. odpowiedzialność
odszkodowawcza obejmuje także szkody, które wynikają z przekroczenia standardów
środowiska w zakresie emitowanego hałasu. W art. 129 do 136 p.o.ś. uregulowane
zostały samodzielne podstawy odpowiedzialności za szkody związane z ograniczeniem
sposobu korzystania z nieruchomości oraz z utworzeniem obszaru ograniczonego
użytkowania, oparte na założeniu, że ryzyko szkód związanych ze szkodliwą dla
otoczenia działalnością ponosi podmiot, który podejmuje taką działalność dla własnej
korzyści. Przesłankami tej odpowiedzialności są: wejście w życie rozporządzenia lub aktu
prawa miejscowego ograniczającego sposób korzystania nieruchomości, szkoda
poniesiona przez właściciela, użytkownika wieczystego lub mającego ograniczone prawo
rzeczowe do nieruchomości i związek przyczynowy pomiędzy wprowadzonymi
ograniczeniami a szkodą.
W postanowieniu z dnia 24 lutego 2010 r. III CZP 128/09 Sąd Najwyższy przychylił
się do drugiego z przedstawionych poglądów, co zaakceptował Sąd Najwyższy
w postanowieniu z dnia 9 kwietnia 2010 r. III CZP 17/10. Wskazane zostało w motywach
tych orzeczeń, że, według art. 129 ust. 2 p.o.ś., ograniczeniem sposobu korzystania z
nieruchomości jest także ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania. W związku
z ustanowieniem takiego obszaru pozostaje nie tylko obniżenie wartości nieruchomości,
będące następstwem ograniczeń przewidzianych bezpośrednio w treści rozporządzenia
10
(zwłaszcza dotyczących ograniczeń zabudowy), lecz także obniżenie wartości
nieruchomości wynikające z tego, że wskutek wejścia w życie rozporządzenia dochodzi
do zawężenia granic własności (art. 140 w związku z art. 144 k.c.) i tym samym
ścieśnienia wyłącznego władztwa właściciela względem nieruchomości położonej na
obszarze ograniczonego użytkowania, który będzie musiał znosić dopuszczalne na tym
obszarze immisje, w tym - hałasu. Nie ma przekonującego argumentu za takim
ograniczeniem odpowiedzialności na podstawie art. 129 ust. 2 p.o.ś. Właściwe jest
natomiast dążenie do kompleksowego uregulowania skutków ustanowienia obszaru
ograniczonego użytkowania, prowadzących do obniżenia wartości nieruchomości.
Wobec tego podstawą roszczenia o naprawienie szkody, polegającej na obniżeniu
wartości nieruchomości, jest art. 129 ust. 2 p.o.ś. Nie wyłącza to odpowiedzialności
pozwanego za szkody związane z działalnością lotniska w oparciu o art. 435 k.c. w
zakresie, w jakim ochrony mienia nie wyłączyło ustanowienie obszaru ograniczonego
użytkowania (przy założeniu, że wojskowa baza lotniska jest zakładem w rozumieniu art.
435 k.c.). Są to bowiem odmienne reżimy odpowiedzialności odszkodowawczej. Za
przedstawionym poglądem opowiada się również Sąd Najwyższy w rozpoznawanej
sprawie, podzielając zapatrywanie o potrzebie łącznej oceny wszystkich skutków
opisanej ingerencji w środowisko nieruchomości sąsiadujących z lotniskiem. W związku
z tym, że roszczenie powodów ma podstawę w art. 129 ust. 2 p.o.ś., nie było potrzeby
do odnoszenia się do zarzutu naruszenia art. 435 k.c. w związku z art. 322 p.o.ś.
Z powyższych względów należało w oparciu o art. 39815
§ 1 k.p.c zaskarżony
wyrok uchylić i sprawę przekazać Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Na podstawie art. 108 § 2 w związku z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c. orzeczenie o
kosztach postępowania kasacyjnego pozostawiono końcowemu rozstrzygnięciu.