Pełny tekst orzeczenia

144

POSTANOWIENIE
z dnia 5 stycznia 2004 r.
Sygn. akt Ts 178/03


Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Jerzy Ciemniewski


po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Janiny Wiry w sprawie zgodności:
art. 35 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym (Dz. U. Nr 57, poz. 507 ze zm.) z art. 2, art. 7, art. 8, art. 45, art. 77 ust. 2 i art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w związku z art. 1 ust. 1 i 2, art. 16, art. 25 i art. 47 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych Organizacji Narodów Zjednoczonych,


p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.


UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 28 października 2003 r. skarżąca zakwestionowała zgodność art. 35 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym (Dz. U. Nr 57, poz. 507 ze zm.) z art. 2, art. 7, art. 8, art. 45, art. 77 ust. 2 i art. 176 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 1 ust. 1 i 2, art. 16, art. 25 i art. 47 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Skarga sformułowana została w oparciu o następujący stan faktyczny. Pismem z 17 czerwca 2003 r. skarżąca wniosła protest przeciwko ważności referendum, podnosząc zarzut sprzeczności uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 17 kwietnia 2003 r. o zarządzeniu ogólnokrajowego referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację Traktatu dotyczącego przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej z ustawą z 14 kwietnia 2000 r. o umowach międzynarodowych i z Konstytucją oraz sprzeczności ustawy z 10 maja 2003 r. o zmianie ustawy o referendum ogólnokrajowym z Konstytucją oraz Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych Organizacji Narodów Zjednoczonych, a także sprzeczności z Konstytucją rozporządzenia Ministra Kultury z 3 czerwca 2003 r. w sprawie sposobu przekazywania, przechowywania i udostępniania dokumentów z przeprowadzonego referendum ogólnokrajowego.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu, w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, protestu referendalnego skarżącej, podjął 1 lipca 2003 r. uchwałę (sygn. akt III SW 119/03), w której postanowił pozostawić protest bez dalszego biegu, powołując jako podstawę tego rozstrzygnięcia art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. – Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 46, poz. 499 ze zm.; dalej: ordynacja wyborcza), stosowany odpowiednio, zgodnie z art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym (Dz. U. Nr 57, poz. 507 ze zm.; dalej: ustawa o referendum). Sąd Najwyższy uznał, że wnosząca protest nie zarzuciła tak naruszenia przepisów ustawy o referendum dotyczących głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyniku referendum, jak i dopuszczenia się przestępstwa przeciwko referendum (art. 33 ust. 1 ustawy o referendum). Oznacza to, w ocenie Sądu Najwyższego, że przedmiot protestu wychodząc poza zakres przewidziany ustawą, czyni go niedopuszczalnym. Skarżąca potwierdziła doręczenie uchwały Sądu Najwyższego 28 lipca 2003 r.
W skardze konstytucyjnej, złożonej do Trybunału 28 października 2003 r., skarżąca wniosła o zbadanie konstytucyjności art. 35 ustawy o referendum.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej uczynić można wyłącznie taką ustawę lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd bądź organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o konstytucyjnych wolnościach lub prawach albo obowiązkach skarżącego. Z treści tej regulacji wynika, iż w procedurze skargi konstytucyjnej można podnosić zarzut niekonstytucyjności wyłącznie tych ustaw lub innych aktów normatywnych, które były podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia, zapadłego w sprawie skarżącego i ich zastosowanie pozostaje w merytorycznym związku z naruszeniem praw lub wolności konstytucyjnych przysługujących skarżącemu.

Po wstępnym rozpoznaniu niniejszej skargi Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że podstawą prawną uchwały Sądu Najwyższego, podjętej w wyniku rozpatrzenia protestu referendalnego skarżącej, jest art. 81 ust. 1 ordynacji wyborczej. Sąd Najwyższy opierając na nim swoje rozstrzygnięcie, postanowił pozostawić protest skarżącej bez dalszego biegu. Sąd Najwyższy ustalił bowiem, że protest nie spełnia warunków określonych w art. 33 ust. 1 w związku z art. 34 ust. 2 ustawy o referendum, tzn. nie formułuje zarzutu naruszenia przepisów ustawy o referendum, ani zarzutu dopuszczenia się przestępstwa przeciwko referendum, co – w konsekwencji – czyni go niedopuszczalnym.
Skoro art. 81 ust. 1 ordynacji wyborczej stanowił podstawę pozostawienia protestu bez dalszego biegu, to tak wyznaczony zakres przedmiotowy uchwały oznacza, że Sąd Najwyższy nie rozstrzygał merytorycznie (ostatecznie) o wolnościach lub prawach skarżącej, określonych w Konstytucji. Zgodnie ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego przedstawionym w postanowieniu z 6 stycznia 1998 r. (sygn. Ts 9/97, OTK ZU nr 1/1999, poz. 8) „dopóki działanie organów sądowych czy administracyjnych nie przybierze władczego charakteru określającego sytuację prawną konkretnego podmiotu, dopóty nie można jeszcze mówić o określonym w art. 79 ust. 1 Konstytucji (...) ostatecznym rozstrzygnięciu o przysługujących skarżącemu konstytucyjnych prawach, wolnościach lub obowiązkach”.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, powyższa okoliczność wskazuje, że rozpatrywana skarga konstytucyjna nie spełnia przesłanek kształtowanych – wobec tego środka ochrony wolności i praw – zarówno przez art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o TK).

Trybunał zwraca również uwagę, że jeżeli art. 81 ust. 1 ordynacji wyborczej nie stanowił podstawy ostatecznego orzeczenia o prawach lub wolnościach skarżącej, określonych w Konstytucji, to tym samym niniejsza skarga, zgodnie z art. 79 ust. 1 ustawy zasadniczej w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, jest oczywiście bezzasadna w odniesieniu do zarzutu naruszenia przez powołany przepis ordynacji wyborczej konstytucyjnych wolności lub praw skarżącej. O naruszeniu praw lub wolności konstytucyjnych danego podmiotu można bowiem mówić wówczas, gdy organ władzy publicznej poprzez wydanie konkretnego orzeczenia w sposób nieusprawiedliwiony wkroczył w sferę przysługujących temu podmiotowi praw lub wolności konstytucyjnych, albo prawom tym lub wolnościom odmówił ochrony lub też ich urzeczywistnienia (por. postanowienie z 6 października 1998 r., sygn. Ts 56/98, OTK ZU nr 5/1998, poz. 84).
Trybunał Konstytucyjny stwierdza nadto, że w niniejszym postępowaniu skarżąca zakwestionowała konstytucyjność art. 35 ustawy o referendum. Wystąpiła więc o kontrolę zupełnie innego przepisu, niż art. 81 ust. 1 ordynacji wyborczej, który stanowił podstawę prawną uchwały Sądu Najwyższego (sygn. akt III SW 119/03), podjętej w wyniku rozpoznania wniesionego przez skarżącą protestu referendalnego. Wskazany przez skarżącą art. 35 ustawy o referendum określa warunki wymagane dla realizacji przez Sąd Najwyższy konstytucyjnego zadania (art. 125 ust. 4 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym (Dz. U. z 2003 r. Nr 57, poz. 507 i Nr 85, poz. 782), jakim jest stwierdzanie ważności referendum ogólnokrajowego i zatwierdzającego ustawę o zmianie Konstytucji. Przepis ten precyzuje kompetencje podmiotowe Sądu Najwyższego (skład całej Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych), formę i termin rozstrzygnięcia o ważności (uchwała podjęta w ciągu 60 dni od dnia ogłoszenia wyników referendum) oraz ustala obowiązek ogłoszenia uchwały w sprawie ważności referendum oraz przedstawienia (przesłania) wymienionym organom państwowym.
Trybunał Konstytucyjny uznaje zatem, że w wyżej wskazanym zakresie niniejsza skarga nie spełnia przesłanek określonych prze art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.
Trybunał przypomina także, że stosownie do art. 79 ust. 1 ustawy zasadniczej podstawą skargi konstytucyjnej może być zarzut naruszenia wolności lub praw albo obowiązków określonych jedynie w Konstytucji. Przepis ten formułuje zatem zasadę, zgodnie z którą wszystkie wolności, prawa i obowiązki „określone w Konstytucji”, ale tylko w Konstytucji, podlegają ochronie (także subsydiarnie) w drodze skargi konstytucyjnej. Oznacza to, że rozpatrywana skarga konstytucyjna rozszerzając podstawę kontroli również na postanowienia Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych Organizacji Narodów Zjednoczonych, nie spełnia wymogów, które wobec tego środka ochrony wolności i praw, kształtuje art. 79 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.

W tym stanie rzeczy, działając na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), należało orzec jak w sentencji.


3