Pełny tekst orzeczenia

180/5/B/2006

POSTANOWIENIE
z dnia 9 listopada 2005 r.
Sygn. akt Ts 89/05

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Bohdan Zdziennicki,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Krystyny Parysek o stwierdzenie zgodności
1) art. 8 ust. 2, art. 17 i art. 9 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843) oraz art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 110 ze zm.) z art. 32, art. 77 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 2, art. 78, art. 176 ust. 1, art. 2, art. 87 ust. 1 i art. 91 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) § 31 ust. 1 rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 18 września 2003 r. – Regulamin wewnętrznego urzędowania wojewódzkich sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 169, poz. 1646) z art. 67, art. 45 ust. 1 i art. 2 Konstytucji;
3) art. 399 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym do 5 lutego 2005 r. z art. 45 ust. 1 Konstytucji;
4) art. 407 § 1 i art. 399 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym do 5 lutego 2005 r. z art. 77 ust. 2, art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji;
5) art. 49 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) z art. 2, art. 32, art. 77 ust. 2, art. 91 ust. 2, art. 8 ust. 2 Konstytucji;
6) art. 24 § 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) z art. 77 ust. 2, art. 2, art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
7) art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. Nr 71, poz. 734 ze zm.) z art. 2 i art. 32 Konstytucji;
8) art. 4246 § 1 w zw. z art. 4241 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) w brzmieniu nadanym im ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) z art. 45 ust. 1, art. 32 ust. 1, art. 77, art. 87 ust. 1 i art. 91 Konstytucji,

postanawia:

odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej 8 czerwca 2005 r. zarzucono niezgodność: art. 8 ust. 2, art. 17 i art. 9 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843) oraz art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 110 ze zm.) z art. 32, art. 77 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 2, art. 78, art. 176 ust. 1, art. 2, art. 87 ust. 1 i art. 91 Konstytucji oraz art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności; § 31 ust. 1 rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 18 września 2003 r. – Regulamin wewnętrznego urzędowania wojewódzkich sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 169, poz. 1646) z art. 67, art. 45 ust. 1 i 2 Konstytucji; art. 399 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym do 5 lutego 2005 r. z art. 45 ust. 1 Konstytucji; art. 407 § 1 i art. 399 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym do 5 lutego 2005 r. z art. 77 ust. 2, art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji; art. 49 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) z art. 2, art. 32, art. 77 ust. 2, art. 91 ust. 2, art. 8 ust. 2 Konstytucji oraz z art. 6 i 14 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności; art. 23 ust. 1 i 2, art. 14, art. 16 i art. 26 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych; art. 79 ust. 1 Konstytucji, art. 46 ust. 1, art. 47 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) z art. 1, art. 4 ust. 2, art. 2, art. 5, art. 32, art. 45 ust. 1 i 2, art. 91 ust. 1 i 2 Konstytucji oraz z art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności; art. 24 § 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) z art. 77 ust. 2, art. 2, art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji; art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. Nr 71, poz. 734 ze zm.) z art. 2 i art. 32 Konstytucji oraz art. 4246 § 1 w zw. z art. 4241 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) w brzmieniu nadanym im ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) z art. 45 ust. 1, art. 32 ust. 1, art. 77, art. 87 ust. 1 i art. 91 Konstytucji oraz z art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Zarzut niezgodności art. 8 ust. 2, art. 17 i art. 9 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843) oraz art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 110 ze zm.) skarżąca łączy z wydaniem postanowień Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia: 6 października 2004 r. (sygn. akt II S 3/04), doręczonym skarżącej 27 października 2004 r.; 10 listopada 2004 r. (sygn. akt II S 3/04), doręczonym skarżącej 7 grudnia 2004 r.; 6 października 2004 r. (sygn. akt II S 11/04), doręczonym skarżącej 27 października 2004 r.; 10 listopada 2004 r. (sygn. akt II S 11/04), doręczonym skarżącej 7 grudnia 2004 r.; 15 grudnia 2004 r. (sygn. akt II S 11/04); 18 maja 2005 r. (sygn. akt IV S 04/04) oraz z dnia 18 maja 2005 r. (sygn. akt IV S 05/04). Wszystkie powyższe postanowienia dotyczyły skarg na przewlekłość postępowania.
Zarzut niezgodności § 31 ust. 1 rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 18 września 2003 r. – Regulamin wewnętrznego urzędowania wojewódzkich sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 169, poz. 1646) skarżąca łączy z postanowieniami Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28 października 2004 r. (sygn. akt OPP 4/04 i OPP 5/04) doręczonymi skarżącej 23 listopada 2004 r.
Jako podstawę dla zarzutu niezgodności art. 399 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym do 5 lutego 2005 r. z art. 45 ust. 1 Konstytucji skarżąca przedstawiła postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 29 listopada 2004 r. (sygn. akt I ACa 394/04), doręczone jej 21 grudnia 2004 r. To samo postanowienie uczyniła skarżąca podstawą zarzutu niezgodności art. 407 § 1 i art. 399 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym do 5 lutego 2005 r. z art. 77 ust. 2, art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Zarzut niezgodności art. 49 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) z art. 2, art. 32, art. 77 ust. 2, art. 91 ust. 2, art. 8 ust. 2 Konstytucji, art. 6 i 14 Europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz z art. 23 ust. 1 i 2, art. 14, art. 16 i art. 26 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych łączy skarżąca z postanowieniem Sądu Rejonowego w Poznaniu z dnia 23 września 2004 r. (sygn. akt IV Ko1 690/04), doręczonym jej 4 października 2004 r.
O kontrolę zgodności art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. Nr 71, poz. 734 ze zm.) z art. 2 i art. 32 Konstytucji oraz art. 24 § 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) z art. 77 ust. 2, art. 2, art. 32 ust. 1 i 2 ustawy zasadniczej, skarżąca wniosła na podstawie postanowienia Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Poznaniu z dnia 29 kwietnia 2005 r. (Nr SKO – DM – 4022/26/05).
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 18 lipca 2005 r. wezwano pełnomocnika skarżącej do usunięcia, w terminie 7 dni od dnia doręczenia zarządzenia, braków formalnych skargi konstytucyjnej m.in. poprzez: wskazanie ostatecznych orzeczeń wydanych na podstawie kwestionowanych przepisów kodeksu postępowania cywilnego, ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, ustawy o dodatkach mieszkaniowych oraz dołączenie kopii niektórych orzeczeń. W piśmie procesowym złożonym 16 sierpnia 2005 r., pełnomocnik skarżącej stwierdził, że orzeczeń takich nie może wskazać.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, służącym usuwaniu z systemu prawnego przepisów ustaw lub innych aktów normatywnych, stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, naruszającego wolności lub prawa albo obowiązki skarżącego określone w Konstytucji. Warunkiem dopuszczalności korzystania ze skargi konstytucyjnej jest nie tylko uczynienie jej przedmiotem przepisów, które były podstawą indywidualnego rozstrzygnięcia wydanego w sprawie skarżącego, ale także doprowadzenie do wydania w tej sprawie orzeczenia o charakterze ostatecznym. Wymóg ten stanowi konsekwencję zasady subsydiarności skargi konstytucyjnej, zgodnie z którą skarga wniesiona być może do Trybunału Konstytucyjnego dopiero po wykorzystaniu przez skarżącego innych środków ochrony wolności i praw. Z powyższym założeniem wiąże się ściśle unormowanie art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym. Zgodnie z nim, skarga może być wniesiona dopiero po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Przekroczenie tego terminu czyni skargę konstytucyjną niedopuszczalną.
Należy podkreślić, że przyjęta w prawie polskim konstrukcja skargi konstytucyjnej ogranicza jej przedmiot wyłącznie do takich przepisów (ustawy lub innego aktu normatywnego), które znalazły zastosowanie w sprawie skarżącego jako podstawa prawna ostatecznego orzeczenia. W odróżnieniu od tzw. wniosków (art. 191 ust. 1 pkt 1-5 Konstytucji), skarga nie może więc być potraktowana jako środek inicjowania tzw. abstrakcyjnej kontroli konstytucyjności prawa, a więc kontroli przeprowadzanej niezależnie od uprzedniego zastosowania przepisów stanowiących przedmiot weryfikacji dokonywanej przez Trybunał Konstytucyjny. Oznacza to, że poza zakresem dopuszczalnego przedmiotu skargi konstytucyjnej znalazły się takie unormowania, które nie mają zastosowania w sprawie skarżącego, jako podstawa prawna orzeczenia, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji.
W niniejszej sprawie, w odniesieniu do poszczególnych zarzutów, mamy do czynienia z niespełnieniem wszystkich wskazanych wyżej wymogów dopuszczalności skargi konstytucyjnej.
Skarżąca nie dysponuje orzeczeniami wydanymi w oparciu o art. 4246 § 1 i art. 4241 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) w brzmieniu nadanym im ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98). Tym samym w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nie ma ona legitymacji do wniesienia skargi konstytucyjnej w zakresie zgodności tych przepisów z Konstytucją.
Także zarzuty niezgodności art. 24 § 3 ustawy z 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze z art. 77 ust. 2, art. 2, art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji oraz art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych z art. 2 i 32 Konstytucji nie zostały oparte na ostatecznych rozstrzygnięciach sądu lub organu administracji, a więc w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji nie mogą stać się przedmiotem postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Przedstawione przez skarżącą postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Poznaniu (postanowienie z 29 kwietnia 2005 r. Nr SKO – DM – 4022/26/05) nie jest rozstrzygnięciem ostatecznym w rozumieniu art. 79 ust 1 Konstytucji oraz art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, gdyż jak wskazuje art. 21 ust. 2 ustawy z 12 października 1994 r. o samorządowych kolegiach odwoławczych, przysługuje od niego środek odwoławczy do sądu administracyjnego.
Skarżąca nie dysponuje orzeczeniami wydanymi w oparciu o kwestionowane przepisy ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Dodatkowo kwestionuje ona zgodność z przepisami art. 1, art. 4 ust. 2, art. 2, art. 5, art. 32, art. 45 ust. 1 i 2, art. 91 ust. 1 i 2 Konstytucji, artykułu 79 ust. 1 ustawy zasadniczej. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, iż na podstawie art. 79 ust. 1 oraz art. 188 Konstytucji jest powołany do badania zgodności aktów niższego rzędu z Konstytucją, nie ma zaś kompetencji do badania wewnętrznej spójności regulacji ustawy zasadniczej. Takie rozważania nie mają charakteru hierarchicznej kontroli norm i nie mieszczą się w zakresie kompetencji Trybunału. Formułowanie tego typu zarzutów świadczy nie tylko o nieznajomości ratio legis skargi konstytucyjnej, ale o niezrozumieniu istoty kontroli konstytucyjności prawa.
Z treści art. 79 ust. 1 Konstytucji wynika jednoznacznie, że Trybunał Konstytucyjny nie może w trybie skargi konstytucyjnej badać zgodności aktów normatywnych z Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych. Podstawą kontroli aktów normatywnych dokonywaną w trybie skargi konstytucyjnej mogą być wyłącznie przepisy Konstytucji.
Jak wskazano powyżej, w myśl art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym warunkiem, który musi być spełniony, aby skarga konstytucyjna mogła być rozpatrywana przez Trybunał jest jej złożenie w terminie 3 miesięcy od otrzymania ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie, będącej podstawą skargi. Według art. 48 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym termin ten nie biegnie od momentu złożenia wniosku o ustanowienie pełnomocnika celem sporządzenia skargi konstytucyjnej do zawiadomienia skarżącej o jego ustanowieniu. W niniejszej sprawie skarżąca złożyła taki wniosek 30 grudnia 2004 r., natomiast powiadomienie o wyznaczeniu pełnomocnika z urzędu otrzymała 8 marca 2005 r. Skarga konstytucyjna została złożona 8 czerwca 2005 r. Tak więc zarzuty dotyczące niezgodności § 31 ust. 1 rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 18 września 2003 r. – Regulamin wewnętrznego urzędowania wojewódzkich sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 169, poz. 1646) z art. 67, art. 45 ust. 1 i 2 Konstytucji; art. 399 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym do 5 lutego 2005 r. z art. 45 ust. 1 Konstytucji; art. 407 § 1 i art. 399 § 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego w brzmieniu obowiązującym do 5 lutego 2005 r. z art. 77 ust. 2, art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz art. 49 § 1 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego z art. 2, art. 32, art. 77 ust. 2, art. 91 ust. 2, art. 8 ust. 2 Konstytucji zostały złożone po terminie, gdyż orzeczenia wydane na podstawie tych przepisów zostały doręczone skarżącej przed 8 marca 2005 r.
Odnośnie do zarzutu niezgodności art. 8 ust. 2, art. 17 i art. 9 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843) oraz art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 110 ze zm.) z art. 32, art. 77 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 2, art. 78, art. 176 ust. 1, art. 2, art. 87 ust. 1 i art. 91 Konstytucji Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż w tym zakresie skarga konstytucyjna jest oczywiście bezzasadna. W szczególności za oczywiście bezzasadne należy uznać domaganie się przez skarżącą stwierdzenia przewlekłości postępowania, w sytuacji, gdy postępowanie to zostało już zakończone.
Trybunał Konstytucyjny rozpatrując zarzut niezgodności konkretnych regulacji z Konstytucją musi rozważyć funkcjonowanie kwestionowanego aktu prawnego na tle całokształtu regulacji prawnych. Powołane przez skarżącą przepisy nie zamykają drogi do dochodzenia swoich praw w trybie skargi na przewlekłość postępowania osobom w trudnej sytuacji materialnej, gdyż stosując zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy o skardze na przewlekłość postępowania przepisy dotyczące danego typu postępowania, można starać się o zwolnienie z kosztów sądowych, co więcej w niektórych przypadkach opłata stała nie jest w ogóle wymagana (por. uchwała SN z 19 stycznia 2005 r., sygn. III SPP 109/04 OSNP z 2005 r., nr 9, poz. 133). Rozbieżności w orzecznictwie sądów dotyczące wykładni art. 8 ust. 2 ustawy z 17 czerwca 2004 r. o skardze i ewentualne błędne stosowanie tego przepisu nie mogą być przedmiotem badania przez Trybunał Konstytucyjny. Ocena prawidłowości aktów stosowania prawa, wykracza bowiem poza zakres właściwości Trybunału Konstytucyjnego wynikający z art. 188 Konstytucji.
Na koniec należy wskazać, że skarżąca nie uprawdopodobniła naruszenia art. 78 Konstytucji. Postępowanie o stwierdzenie przewlekłości postępowania sądowego ma charakter incydentalny, stąd ustawodawca ukształtował je jako jednoinstancyjne. Możliwość taką dopuszcza art. 78 Konstytucji. Wskazanie, że jednoinstancyjność tego postępowania jest nieuzasadniona i nie mieści się w dyspozycji cytowanego przepisu Konstytucji nie może ograniczać się do lakonicznego przywołania treści art. 78 i art. 176 Konstytucji. Skarżąca powinna mieć świadomość, że wnosząc skargę konstytucyjną zmierza do obalenia domniemania zgodności ustawy z Konstytucją, dlatego też powinna przedstawić argumenty uzasadniające ten zamiar.