Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE
z dnia 15 czerwca 2011 r.
Sygn. akt Ts 194/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Rzepliński,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Dagmary i Pawła K. w sprawie zgodności:
art. 217a ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, ze zm.) z:
1) art. 47 i art. 49 w związku z art. 2, art. 30 i art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2) art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284) w związku z art. 9 i art. 91 ust. 2 Konstytucji,


p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

1. W sporządzonej przez adwokata skardze konstytucyjnej, wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 11 sierpnia 2009 r. (data nadania), Dagmara i Paweł K. (dalej: skarżący) zarzucili niezgodność art. 217a ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, ze zm.; dalej: k.k.w.) z art. 47 i art. 49 w związku z art. 2, art. 30 i art. 31 ust. 3 Konstytucji, a także z art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284; dalej: Konwencja) w związku z art. 9 i art. 91 ust. 2 Konstytucji.

2. Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym:
Zarządzeniem z 17 kwietnia 2009 r. (sygn. akt 3 Ds. 229/08/15/Sp) prokurator Prokuratury Rejonowej w Wałbrzychu – na podstawie art. 217a k.k.w. – zatrzymał korespondencję Pawła K. do Dagmary K. (obydwoje skarżący byli wówczas czasowo pozbawieni wolności) w części obejmującej pięć sztuk fotografii przedstawiających skarżącą wraz z kilkuletnim chłopcem „z uwagi na to, że mogą one służyć za dowód w sprawie”. Tego samego dnia prokurator Prokuratury Rejonowej w Wałbrzychu wydał postanowienie (sygn. akt 3 Ds. 229/08/Sp) w sprawie uznania za dowody rzeczowe wspomnianych fotografii. W dniu 5 maja 2009 r. obrońca skarżącej wniósł zażalenie na zarządzenie w przedmiocie zatrzymania części korespondencji. Zarządzeniem z 7 maja 2009 r. (sygn. akt 3 Ds. 229/08/Sp) prokurator Prokuratury Rejonowej w Wałbrzychu – na podstawie art. 429 § 1 w związku z art. 465 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) – odmówił przyjęcia zażalenia skarżącej „z uwagi na wniesienie go w sprawie, w której jest ono niedopuszczalne z mocy ustawy”. Obrońca skarżącej 13 maja 2009 r. wniósł do Sądu Rejonowego w Kłodzku zażalenie na zarządzenie prokuratora Prokuratury Rejonowej w Wałbrzychu z 7 maja 2009 r. (sygn. akt 3 Ds. 229/08/Sp). Na podstawie art. 437 § 1 k.p.k. Sąd Rejonowy w Kłodzku – II Wydział Karny w postanowieniu z 9 czerwca 2009 r. (sygn. akt II Kp 260/09) nie uwzględnił zażalenia skarżącej.

3. W ocenie skarżących niezgodność art. 217a k.k.w. ze wskazanymi w petitum skargi wzorcami kontroli polegać ma na „nieprecyzyjnym i blankietowym dopuszczeniu” przez ten przepis możliwości kontroli korespondencji osób tymczasowo aresztowanych „bez wskazania okoliczności, w których kontrola może nastąpić, przyczyn kontroli, jej znaczenia dla i związku z prowadzonym postępowaniem karnym, co w konsekwencji w sposób nieproporcjonalny ingeruje w sferę wolności i praw konstytucyjnych”.

4. Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 20 listopada 2009 r. (doręczonym pełnomocnikowi skarżących 30 listopada 2009 r.) wezwano skarżących do podania daty doręczenia skarżącym zarządzenia prokuratora Prokuratury Rejonowej w Wałbrzychu z 17 kwietnia 2009 r. (sygn. akt 3 Ds. 229/08/15/Sp) oraz postanowienia prokuratora Prokuratury Rejonowej w Wałbrzychu z 17 kwietnia 2009 r. (sygn. akt 3 Ds. 229/08/Sp).

5. W piśmie procesowym sporządzonym przez adwokata i wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego 4 grudnia 2009 r. (data nadania) wyjaśniono, że zarządzenie prokuratora Prokuratury Rejonowej w Wałbrzychu z 17 kwietnia 2009 r. (sygn. akt 3 Ds. 229/08/15/Sp) oraz postanowienie prokuratora Prokuratury Rejonowej w Wałbrzychu z 17 kwietnia 2009 r. (sygn. akt 3 Ds. 229/08/Sp) „dotarły do obrońcy w dniu 4 maja 2009 r.”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji „każdy (…) ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego”. Oznacza to, że skarga konstytucyjna winna odpowiadać – z woli ustawodawcy konstytucyjnego – warunkom merytorycznym i formalnym opisanym w ustawie zwykłej, czyli ustawie o Trybunale Konstytucyjnym (por. J. Trzciński, uwaga 10. do art. 79 Konstytucji, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1999-2007). Zgodnie zaś z art. 36 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny bada, czy odpowiada ona określonym prawem wymogom. Zbadanie zgodności z Konstytucją przepisu wskazanego w skardze konstytucyjnej jest bowiem dopuszczalne, o ile zostaną przez skarżącego spełnione przesłanki określone przez Konstytucję oraz ustawę o TK. Ich niespełnienie skutkuje odmową nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, nawet gdy formułuje ona istotny problem konstytucyjny i uprawdopodabnia naruszenie konstytucyjnych praw skarżącego. Ze względu na sformułowaną w art. 66 ustawy o TK zasadę skargowości Trybunał Konstytucyjny nie może podjąć z urzędu postępowania w sprawie zbadania przedstawionych w skardze konstytucyjnej zarzutów.

2. W niniejszej sprawie skarżący jako przedmiot kontroli wskazali art. 217a k.k.w. Przepis ten stanowił jedynie podstawę prawną wydania przez prokuratora Prokuratury Rejonowej w Wałbrzychu zarządzenia z 17 kwietnia 2009 r. (sygn. akt 3 Ds. 229/09/15/Sp) w przedmiocie zatrzymania części korespondencji, które obrońca skarżących otrzymał 4 maja 2009 r. W świetle zaś art. 6 § 1 k.k.w. zarządzenie takie nie podlega zaskarżeniu, bowiem nie należy do zakresu decyzji zamykających drogę do wydania wyroku (art. 459 § 1 w związku z art. 466 § 1 k.p.k. w związku z art. 1 § 2 k.k.w.). Oznacza to, że w sprawie będącej przedmiotem rozpoznania wstępnego ostatecznym rozstrzygnięciem o prawach skarżących, w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ust. 2 w związku z art. 46 ust. 1 ustawy o TK jest rzeczone zarządzenie o zatrzymaniu części korespondencji. Rozstrzygnięcie to jest niezaskarżalne, należy więc przyjąć, że od doręczenia obrońcy skarżących zarządzenia o sygn. 3 Ds. 229/08/15/Sp biegł termin do złożenia skargi konstytucyjnej. Skarga konstytucyjna została złożona 11 sierpnia 2009 r., a więc z dziewięciodniowym przekroczeniem trzymiesięcznego terminu, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. W myśl powołanego przepisu ustawy o TK skarga konstytucyjna powinna być złożona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile takowa jest przewidziana. W rozpoznawanej sprawie mamy do czynienia z rozstrzygnięciem o prawach skarżących i brakiem drogi prawnej, w której rozstrzygnięcie to mogłoby być zaskarżone.

2.1. Trybunał podkreśla, że wymóg wyczerpania drogi prawnej nakłada na skarżącego obowiązek skorzystania ze wszystkich przysługujących mu środków prawnych w celu uzyskania prawomocnego orzeczenia lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. W ten sposób realizowana jest zasada subsydiarności skargi konstytucyjnej. Równocześnie jednak utrwalone orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego przyjmuje, że w pojęciu wyczerpania drogi prawnej nie mieszczą się próby wnoszenia przez skarżącego środków prawnych, które w świetle obowiązującego prawa mu nie przysługują (por. postanowienia TK z 16 marca 2005 r., SK 41/03, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 31 oraz 11 października 2006 r. i 5 lutego 2007 r., Ts 116/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 50 i 51). Próby takie nie mają też wpływu na bieg trzymiesięcznego terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej. Należy, więc stwierdzić, że wniesienie przez obrońcę skarżącej zażalenia na zarządzenie prokuratora Prokuratury Rejonowej w Wałbrzychu z 17 kwietnia 2009 r. (sygn. akt 3 Ds. 229/09/15/Sp) w przedmiocie zatrzymania części korespondencji jest prawnie irrelewantne dla obliczania terminu, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Dla biegu tego terminu nie ma też znaczenia wydanie przez prokuratora Prokuratury Rejonowej zarządzenia z 7 maja 2009 r. (sygn. akt 3 Ds. 229/08/Sp), a także wydanie przez Sąd Rejonowy w Kłodzku – II Wydział Karny postanowienia z 9 czerwca 2009 r. (sygn. akt II Kp 260/09).

2.2. Trybunał Konstytucyjny zwraca także uwagę, że bezprzedmiotowe w niniejszej sprawie są dołączone do skargi konstytucyjnej przez pełnomocnika skarżących: (1) postanowienie prokuratora Prokuratury Rejonowej w Wałbrzychu z 17 kwietnia 2009 r. (sygn. akt 3 Ds. 229/08/Sp) uznające pięć sztuk fotografii, skonfiskowanych wspomnianym zarządzeniem z 17 kwietnia 2009 r., za dowody rzeczowe w postępowaniu przeciwko skarżącym, a które zostało wydane na podstawie art. 217 k.p.k.; (2) postanowienie prokuratora Prokuratury Rejonowej w Wałbrzychu z 9 czerwca 2009 r. (sygn. akt 3 Ds. 229/08/Sp) – wydane na podstawie art. 126 § 1 i 2 k.p.k. – w przedmiocie odmowy przywrócenia skarżącemu terminu do wniesienia zażalenia na postanowienie prokuratora Prokuratury Rejonowej w Wałbrzychu z 17 kwietnia 2009 r. (sygn. akt 3 Ds. 229/08/Sp) w przedmiocie dowodów rzeczowych; (3) postanowienie Sądu Rejonowego w Kłodzku z 16 lipca 2009 r. (sygn. akt II Kp 296/09) o nieuwzględnieniu zażalenia skarżącego i pozostawieniu w mocy postanowienia prokuratora Prokuratury Rejonowej w Wałbrzychu z 9 czerwca 2009 r. (sygn. akt 3 Ds. 229/08/Sp). Wskazane rozstrzygnięcia dotyczyły bowiem innych kwestii postępowania przygotowawczego, a także – in primis – zostały wydane na zupełnie innej podstawie prawnej niż przedmiot niniejszej skargi, a przez to nie wpływają w żaden sposób na bieg ustawowego terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej.

2.3. Wobec powyższego skardze konstytucyjnej – na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK – należało odmówić nadania dalszego biegu ze względu niespełnienie przez skarżących przesłanki określonej w art. 46 ust. 1 ustawy o TK.

3. Ponadto, Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że z art. 79 ust. 1 Konstytucji wynika, iż skarga konstytucyjna przysługuje tylko w wypadku, gdy zostały naruszone wolności lub prawa określone w Konstytucji. W związku z tym wskazany przez skarżących art. 8 Konwencji nie może stanowić wzorca kontroli w niniejszej sprawie. Podstawą skargi mogą być jedynie zarzuty naruszenia przez akt normatywny praw i wolności gwarantowanych bezpośrednio w samej Konstytucji (por. np. wyroki TK z: 8 czerwca 1999 r., SK 12/98, OTK ZU nr 5/1999, poz. 96; 10 lipca 2000 r., SK 21/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 144; 7 maja 2002 r., SK 20/00, OTK ZU nr 3/A/2002, poz. 29 oraz 15 kwietnia 2009 r., SK 28/08, OTK ZU nr 4/A/2009, poz. 48, a także postanowienie TK z 28 stycznia 2010 r., Ts 320/08, OTK ZU nr 2/B/2010, poz. 106). Z kolei art. 9 i art. 91 ust. 2 Konstytucji nie kreują po stronie obywateli żadnych praw ani wolności konstytucyjnych, gdyż są przepisami ustrojowymi i dotyczą odpowiednio – przestrzegania przez Rzeczpospolitą Polską wiążącego ją prawa międzynarodowego oraz pozycji ratyfikowanych umów międzynarodowych w polskim porządku prawnym. Ponieważ art. 79 ust. 1 ustawy zasadniczej nie przewiduje możliwości kwestionowania w trybie skargi konstytucyjnej zgodności przepisów aktów normatywnych z umowami międzynarodowymi oraz przepisami konstytucyjnymi, z których nie wynikają (choćby pośrednio) jakiekolwiek prawa lub wolności – na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK – należało także, ze względu na niedopuszczalność orzekania, odmówić nadania dalszego biegu niniejszej skardze w zakresie badania zgodności art. 217a k.k.w. z art. 8 Konwencji w związku z art. 9 i art. 91 ust. 2 Konstytucji.

Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.