Pełny tekst orzeczenia

446/4/B/2013


POSTANOWIENIE

z dnia 19 czerwca 2013 r.
Sygn. akt Ts 110/13

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zbigniew Cieślak,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej I.D. w sprawie zgodności:
art. 3983 § 3 w zw. z art. 229, art. 230 i art. 13 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,


p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 4 kwietnia 2013 r. I.D. (dalej: skarżąca) wystąpiła o zbadanie zgodności art. 3983 § 3 w zw. z art. 229, art. 230 i art. 13 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Skargę sformułowano na podstawie następującego stanu faktycznego. Sąd Rejonowy w Ostrowie – Wydział I Cywilny zmienił stwierdzenie nabycia spadku po ojcu skarżącej w ten sposób, że stwierdził, iż spadek (w tym udział w gospodarstwie rolnym w wysokości 1/2 i udział w pozostałym majątku w wysokości 3/24) nabyła także przyrodnia siostra skarżącej (postanowienie z 23 sierpnia 2012 r., sygn. akt I Ns 271/12). Sąd Okręgowy w Kaliszu – II Wydział Cywilny Odwoławczy oddalił apelację od powyższego postanowienia (postanowienie z 6 grudnia 2012 r., sygn. akt II Ca 586/12).
Zdaniem skarżącej zaskarżone przepisy są niezgodne z Konstytucją w zakresie, w jakim uniemożliwiają wniesienie skargi kasacyjnej od prawomocnego postanowienia sądu co do istoty sprawy (postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku) opartej na zarzutach dotyczących ustalenia stanu faktycznego na podstawie art. 229 i art. 230 k.p.c. Skarżąca uważa, że sąd drugiej instancji błędnie uznał, iż skoro uczestnicy postępowania nie wypowiedzieli się co do twierdzeń wnioskodawczyni (przyrodniej siostry skarżącej) mających świadczyć o spełnieniu przez nią przesłanek dziedziczenia gospodarstwa rolnego, to można było uznać ten fakt za przyznany. W opinii skarżącej brak możliwości oparcia skargi kasacyjnej na zarzutach dotyczących ustaleń faktycznych pozbawił ją prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) i naruszył zasadę demokratycznego państwa prawa (art. 2 Konstytucji). Zakres zarzutów, które mogą być stawiane w skardze kasacyjnej, powinien być w jej sprawie szerszy, z uwagi na szczególną rolę, jaką pełni postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku.
Skarżąca wskazała, że złożyła skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego na postanowienie Sądu Okręgowego w Kaliszu – II Wydział Cywilny Odwoławczy z 6 grudnia 2012 r. (sygn. akt II Ca 586/12) i z tego względu wniosła o zawieszenie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym do czasu rozpoznania skargi kasacyjnej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest kwalifikowanym środkiem ochrony wolności lub praw, który musi spełniać szereg przesłanek warunkami jej dopuszczalności. Zostały one uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz uszczegółowione w art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Z użytego w art. 79 ust. 1 Konstytucji terminu „orzekł ostatecznie” wynika jednoznacznie, że warunkiem dopuszczalności skargi jest nie tylko wyczerpanie drogi prawnej przez złożenie wszystkich dopuszczalnych środków zaskarżenia, ale także uzyskanie ostatecznego orzeczenia, wydanego na podstawie zaskarżonego przepisu – a dotyczącego określonych w ustawie zasadniczej wolności, praw lub i obowiązków osoby wnoszącej skargę konstytucyjną. Jednoznaczne brzmienie art. 79 ust. 1 Konstytucji przesądza zatem o niedopuszczalności nadania biegu skardze, w sytuacji w której brak jest orzeczenia wydanego na podstawie kwestionowanego przepisu.
Trybunał stwierdza, że złożona skarga nie spełnia warunków formalnych, co uniemożliwia nadanie jej dalszego biegu. Zasadniczym powodem odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej jest okoliczność, że zaskarżony przepis nie był podstawą wydania rozstrzygnięcia, z którym skarżąca wiąże naruszenie swoich konstytucyjnych praw i wolności.
Zgodnie z art. 3983 § 3 k.p.c. podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów. Te dokonywane są m.in. na podstawie art. 229 k.p.c., zgodnie z którym nie wymagają dowodu fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości, a także na podstawie art. 230 k.p.c., w myśl którego, gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach, sąd, mając na uwadze wynik całej rozprawy, może fakty te uznać za przyznane. Art. 13 § 2 k.p.c. nakazuje stosować odpowiednio przepisy o procesie do innych rodzajów postępowań unormowanych w kodeksie postępowania cywilnego, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
Treść skargi nie pozostawia wątpliwości co do tego, że jej przedmiotem jest art. 3983 § 3 k.p.c. Skarżąca upatruje bowiem naruszenia swoich praw i wolności konstytucyjnych w braku możliwości oparcia skargi kasacyjnej na zarzutach dotyczących ustaleń faktycznych. Pozostałe przepisy proceduralne, wskazane przez skarżącą, mają charakter jedynie przepisów związkowych i nie stanowią samodzielnych przedmiotów kontroli konstytucyjnej w rozpatrywanej skardze.
Trybunał stwierdza, że przepis, który wyłącza możliwość oparcia skargi kasacyjnej na zarzutach dotyczących ustaleń faktycznych, nie był podstawą postanowienia Sądu Okręgowego w Kaliszu – II Wydział Cywilny Odwoławczy z 6 grudnia 2012 r. (sygn. akt II Ca 586/12), z którym skarżąca wiąże naruszenie swoich praw i wolności konstytucyjnych. Przepis ten może być podstawą rozstrzygnięcia wydanego dopiero przez Sąd Najwyższy. Sąd okręgowy rozpoznawał środek zaskarżenia w postaci apelacji, której nie dotyczą ograniczenia właściwe dla skargi kasacyjnej. Sąd okręgowy rozpoznał wszystkie zarzuty zgłoszone apelacji, ale ich nie podzielił. Skarżąca nie przedstawiła zatem orzeczenia wydanego na podstawie art. 3983 § 3 k.p.c. i z tego powodu merytoryczne rozpoznanie skargi jest niemożliwe.
Niezależnie od powyższego Trybunał zwraca uwagę, że z art. 45 Konstytucji nie wynika prawo skarżącego do wniesienia skargi kasacyjnej (zob. postanowienie TK z 19 lipca 2005 r., SK 37/04, OTK ZU nr 7/A/2005, poz. 87). Zgodnie z art. 183 Konstytucji funkcją Sądu Najwyższego jest generalny nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału „usytuowanie Sądu Najwyższego jako sądu kolejnej instancji, nie tylko więc nie jest wymagane przez Konstytucję RP, ale mogłoby zagrozić realizacji tej podstawowej funkcji” (zob. postanowienie TK z 2 października 2003 r., Ts 93/03, OTK ZU nr 4/B/2003, poz. 253). Obowiązujące przepisy kształtują skargę kasacyjną przede wszystkim jako instrument, za pomocą którego Sąd Najwyższy sprawuje nadzór judykacyjny nad orzecznictwem sądów powszechnych. Zadaniem Sądu Najwyższego nie jest ponowna analiza oceny wiarygodności i mocy dowodów oraz ustalanego stanu faktycznego, lecz rozpatrywanie kwestii prawnych budzących spory, wątpliwości i rozbieżności w orzecznictwie sądów i w doktrynie. Do postępowań nadzwyczajnych, takich jak postępowanie kasacyjne, odnoszą się tylko wyrażone w art. 45 ust. 1 Konstytucji gwarancje proceduralne (zob. postanowienie TK z 30 maja 2007 r., SK 68/06, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 53). Skarga kasacyjna winna zatem odpowiadać standardom przyzwoitej legislacji oraz standardom sprawiedliwej procedury sądowej. Żaden przepis Konstytucji nie stoi jednak na przeszkodzie stanowieniu zredukowanych, szczególnych trybów postępowania, a takim jest ograniczenie możliwości stawiania zarzutów w skardze kasacyjnej do zarzutów naruszenia prawa procesowego i materialnego. Konstytucja nie gwarantuje „możliwości wszechstronnego osądu sporu przez Sąd Najwyższy” (postanowienie TK z 18 września 2006 r., Ts 36/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 110). Taka możliwość jest gwarantowana tylko w zakresie dwuinstancyjnego postępowania sądowego. Zarzuty sformułowane w skardze konstytucyjnej nie znalazłyby zatem oparcia w konstytucyjnym prawie do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Z kolei art. 2 Konstytucji nie może stanowić samodzielnego wzorca kontroli w postępowaniu skargowym, ponieważ nie statuuje żadnej konkretnej wolności lub prawa (zob. postanowienie TK z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60, wydane w pełnym składzie; postanowienie z 23 stycznia 2002 r., SK 13/01, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 9).

Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.