Pełny tekst orzeczenia

4/1/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 7 stycznia 2013 r.
Sygn. akt Tw 37/12

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Stanisław Rymar,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Związku Pracodawców Górnictwa Węgla Kamiennego o zbadanie zgodności:
art. 24111 § 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.) z art. 45 ust. l i art. 59 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

postanawia:

odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.

UZASADNIENIE

W dniu 1 sierpnia 2012 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Związku Pracodawców Górnictwa Węgla Kamiennego (dalej: Związek) o zbadanie zgodności art. 24111 § 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.; dalej: k.p.) z art. 45 ust. l i art. 59 ust. 2 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wnioski przedstawiane przez ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców podlegają wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy wniosek odpowiada wymogom formalnym (art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o TK), czy nie jest oczywiście bezzasadny (art. 36 ust. 3 ustawy o TK) i czy braki formalne zostały usunięte w wyznaczonym terminie, a w szczególności, czy pochodzi od uprawnionego podmiotu (art. 191 ust. 1 pkt 3-5 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji). Ponadto, wstępne rozpoznanie zapobiega nadaniu biegu wnioskowi w sytuacji, gdy postępowanie wszczęte przed Trybunałem Konstytucyjnym podlegałoby umorzeniu z powodu zbędności lub niedopuszczalności wydania orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK). Celem wstępnego rozpoznania jest dokonanie – już w początkowej fazie postępowania – eliminacji spraw, które nie mogą stać się przedmiotem merytorycznego rozstrzygania przez Trybunał Konstytucyjny.

2. W myśl art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji jednym z podmiotów uprawnionych do inicjowania abstrakcyjnej kontroli norm są ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, warunkiem sine qua non wszczęcia postępowania z wniosku tego podmiotu jest uchwała ogólnokrajowej władzy organizacji pracodawców w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego (por. postanowienia TK z: 14 stycznia 2003 r., Tw 64/02, OTK ZU nr 1/B/2003, poz. 12; 8 sierpnia 2005 r., Tw 25/05, OTK ZU nr 1/B/2006, poz. 4 i powołane tam orzeczenia).

3. Mając powyższe na uwadze, Trybunał Konstytucyjny zbadał w pierwszej kolejności, czy Związek jest organizacją ogólnokrajową, czy w wyznaczonym przez statut zakresie działania Zarządu Związku mieści się uprawnienie do podjęcia uchwały w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego oraz czy podjęta uchwała stanowi podstawę rozpatrywanego wniosku.

3.1. Trybunał przypomina, że cecha „ogólnokrajowości”, wskazana w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, odnosi się do władz organizacji, co z kolei pozwala twierdzić, że ogólnokrajowe władze może mieć tylko taka organizacja pracodawców, w strukturze której funkcjonują również władze terenowe (regionalne, oddziałowe). Utworzenie jednostek o statusie lokalnym oznacza, po pierwsze, że organizacja obejmuje swoim zakresem działania obszar całego kraju, a po drugie, że członkowie władz terenowych uczestniczą w wyborze i mogą być wybrani do władz ogólnokrajowych. W obowiązującym stanie prawnym kontroli legitymacji Związku nie można ograniczyć jedynie do odczytania jego nazwy, czy też wywiedzenia ogólnokrajowego charakteru ze względu na statutowo określony terytorialny zakres działania, obejmujący obszar Rzeczypospolitej Polskiej (2 ust. 1 statutu).
3.1.1. Trybunał Konstytucyjny ustalił na podstawie odpisu aktualnego (numer KRS: 0000065100) z rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji i publicznych zakładów opieki zdrowotnej dołączonego do akt niniejszej sprawy, że Związek nie posiada w swej strukturze jednostek terenowych lub oddziałów, co potwierdza brak wpisów w rubryce 3 działu 1 rejestru.
3.1.2. Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że Związkowi nie można przypisać przymiotu organizacji ogólnokrajowej w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji. Tym samym należy uznać, że przedstawione przez Zarząd żądanie zbadania zgodności kwestionowanego przepisu z powołanymi wzorcami kontroli pochodzi od podmiotu, któremu nie przysługuje legitymacja do występowania o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm. Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).

3.2. Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że nawet gdyby wnioskodawca udowodnił, iż posiada cechę ogólnokrajowości, ciąży na nim jeszcze obowiązek wykazania, który z jego organów jest „władzą organizacji pracodawców” kompetentną do podjęcia uchwały o wystąpieniu z wnioskiem w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm (por. postanowienia TK z: 9 czerwca 2004 r. i 8 września 2004 r., Tw 33/03, OTK ZU nr 4/B/2004, poz. 227 i poz. 228; 9 czerwca 2004 r., Tw 2/04, OTK ZU nr 5/B/2004, poz. 258).
3.2.1. Z wyciągu z protokołu nr 2/VII/2012 z posiedzenia Zarządu Związku wynika, że 18 kwietnia 2012 r. została podjęta uchwała nr 5/VII/2012 w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego.
Trybunał ustalił, że w myśl § 18 pkt 1 statutu „do kompetencji Zarządu należy prowadzenie spraw bieżących Związku”.
3.2.2. Trybunał zwraca uwagę, że kompetencję do podjęcia uchwały w sprawie wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem inicjującym kontrolę norm należy odróżnić od opartej na przytoczonym postanowieniu statutu Związku kompetencji do prowadzenia spraw bieżących.
Trybunał podkreślał wielokrotnie, że podjęcie uchwały o wystąpieniu z wnioskiem w sprawie hierarchicznej kontroli norm stanowi „czynność o charakterze nadzwyczajnym”, która z tego powodu nie może być dokonana samodzielnie przez organ wykonawczy w ramach kierowania przezeń bieżącą pracą organizacji pracodawców (por. postanowienie TK z 17 lutego 2003 r., Tw 70/02, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 76). Argumentacja przedstawiona we wniosku świadczy o tym, że Związkowi znane jest orzecznictwo Trybunału poświęcone powyższej kwestii. Tymczasem – co potwierdzono we wniosku – „wnioskodawca przejawił wolę w przedmiocie wystąpienia z wnioskiem do TK w postaci uchwały Zarządu”.
3.2.3. Skoro w niniejszej sprawie uchwałę o wystąpieniu z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego podjął Zarząd Związku, to należało stwierdzić, że rozpatrywany „wniosek” nie pochodzi od podmiotu uprawnionego, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji. Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania dalszego biegu wnioskowi ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).

4. Niezależnie od wskazanych podstaw odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu, Trybunał odniósł się do przedstawionych we wniosku zarzutów.

4.1. Przedmiot kontroli stanowi art. 24111 § 5 k.p., który formułuje prawo stron układów zbiorowych pracy – zakładowych i ponadzakładowych – do złożenia odwołania od decyzji o odmowie rejestracji tych układów w ciągu 30 dni od dnia zawiadomienia o odmowie.

4.2. Zdaniem Związku „niezgodność art. 24111 § 5 k.p. z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP polega na tym, że (...) nie przewiduje mechanizmu rozwiązywania konfliktów, co uniemożliwia zarówno pracodawcy, jak i zainteresowanym w odwołaniu organizacjom związkowym skorzystania z drogi sądowej (prawa do sądu)”.
W ocenie wnioskodawcy „niezgodność art. 24111 § 5 k.p. z art. 59 ust. 2 Konstytucji RP polega natomiast na tym, że brak mechanizmu rozwiązywania konfliktów w przypadku, gdy po stronie związkowej występuje więcej niż jeden podmiot, uniemożliwia partnerom społecznym skuteczne korzystanie z prawa do zawierania układów zbiorowych pracy”.
W przekonaniu Związku „ustawodawca, nie przewidując żadnego mechanizmu rozstrzygania ewentualnego konfliktu pomiędzy organizacjami związkowymi, godzi we wspomnianą zasadę [wzajemnej lojalności stron]”.
Wnioskodawca twierdzi, że „brak mechanizmu rozstrzygania konfliktu po stronie związkowej prowadzi do uszczuplenia uprawnień pracowników, co stoi w sprzeczności z wyrażoną w art. 24 Konstytucji RP zasadą ochrony pracy”.

4.3. Analiza przytoczonej argumentacji prowadzi do konkluzji, że Związek domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją zaniechania prawodawczego, polegającego na braku uregulowania, które zadowalałoby wnioskodawcę. Przywołane zarzuty nie mogą być rozpatrywane przez Trybunał z uwagi na brak kognicji w tym zakresie. Należy bowiem pamiętać, że Trybunał Konstytucyjny pełni rolę jedynie „ustawodawcy negatywnego”, który eliminuje z systemu prawnego normy naruszające Konstytucję. Nie ma natomiast kompetencji do stanowienia norm, a taki charakter miałoby orzekanie w sprawie zaniechań ustawodawczych (por. wyrok TK z 2 lipca 2002 r., U 7/01, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 48).
Wskazane okoliczności uzasadniają odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).

4.4. Niezależnie od powyższego, Trybunał Konstytucyjny przypomina, że pełnomocnik jest zobowiązany do działania w zakresie i granicach udzielonego umocowania. Nie posiada kompetencji do samodzielnego kształtowania ani przedmiotu, ani wzorców kontroli, gdyż wiąże go treść uchwały podmiotu legitymowanego do występowania o hierarchiczną kontrolę zgodności norm (por. postanowienie TK z 26 lutego 2009 r., Tw 1/09, OTK ZU nr 4/B/2009, poz. 217).

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że rozpatrywany wniosek w zakresie, w jakim samoistnie określa wzorzec kontroli (art. 24 Konstytucji), pochodzi od podmiotu nieuprawnionego. Okoliczność powyższa uzasadnia odmowę nadania w tym zakresie dalszego biegu wnioskowi ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).