Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 listopada 2014 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 listopada 2014 roku w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa R. C.

przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Olkuszu

z dnia 6 maja 2014 roku, sygnatura akt I C 131/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 1200 (tysiąc dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 6 listopada 2014 roku

Wyrokiem z dnia 6 maja 2014 roku Sąd Rejonowy w Olkuszu oddalił powództwo R. C. przeciwko Towarzystwu (...) z siedzibą w W. o zapłatę kwoty 40.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10 września 2013 roku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej oraz zasądził od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 2.417zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy wskazał, że powódka domagała się zasądzenia od strony pozwanej kwoty 40.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10 września 2013 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów procesu. W uzasadnieniu żądania pozwu powódka podała, że w dniu 14 stycznia 2003 roku w miejscowości P. R.doszło do wypadku drogowego, gdzie sprawca wypadku, kierujący samochodem osobowym marki A., A. S. stracił panowanie nad pojazdem na śliskiej nawierzchni, zjechał na przeciwny pas ruchu i zderzył się z samochodem marki V.. W wyniku wypadku zginął kierowca i pasażer A. P. S. – brat powódki. Przeprowadzone dochodzenie wykazało, że do tego wypadku przyczynił się wyłącznie kierujący pojazdem A. A. S., a wobec jego śmierci dochodzenie umorzono. Sprawca zdarzenia był ubezpieczony u strony powodowej w ramach ubezpieczenia OC komunikacyjnego. Powódka opisała również olbrzymią tragedię i traumę związaną ze śmiercią brata P. S. oraz podała, że w dniu (...) zgłosiła szkodę u strony pozwanej jednak ta odmówiła przyznania zadośćuczynienia pieniężnego za śmierć osoby najbliższej. Jako podstawę prawną roszczenia powódka wskazała art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu podnosząc, że brak jest podstaw do przyjęcia, że działanie sprawcy wypadku komunikacyjnego, który w następstwie przekroczenia przepisów Prawo o ruchu drogowym doprowadził do śmierci P. S. skierowane było przeciwko własnej siostrze z zamiarem naruszenia jej dóbr osobistych. Powołując się na art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych (…) zarzuciła, że obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej obejmuje odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenia ciała i rozstrój zdrowia, zatem nie może być mowy o naruszeniu dóbr osobistych. Podniosła również zarzut przedawnienia roszczenia.

Powyższy wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym:

W następstwie wypadku drogowego z dnia (...)śmierć ponieśli dwaj bracia powódki A. S. i P. S.. A. S. kierował wówczas pojazdem marki A. i jego pojazd w tym dniu posiadał ważną polisę OC komunikacyjnego wykupioną u strony pozwanej. Drugi z braci powódki, P. S. był pasażerem. A. S. wpadł w poślizg, wpadł na przeciwny pas ruchu i zderzył się czołowo z pojazdem marki V. (...). Oprócz braci S. w następstwie tego zdarzenia śmierć poniósł również drugi z pasażerów pojazdu marki A.. Kierowca V. (...) doznał obrażeń ciała. Postępowanie karne w sprawie wypadku drogowego z dnia 14 stycznia 2003 roku zostało prawomocnie umorzone. Pozwany nie kwestionował, że powódka wystąpiła do niego z wnioskiem z dnia 26 lipca 2013 roku o wypłatę zadośćuczynienia w kwocie 60.000 zł związanego z naruszeniem jej dóbr osobistych opartego na art. 448 k.c. w zw. z art. 23 k.c. a strona pozwana pismem z dnia 22 sierpnia 2013 roku odmówiła spełnienia spornego świadczenia. Jak wynika z postanowienia Komendy Powiatowej Policji w O. z dnia (...), sygn. akt (...) zatwierdzonego przez Prokuratora Rejonowego w Olkuszu w dniu 28 marca 2013 roku postanowieniem sygn. akt 2 Ds. 79/03, o umorzeniu dochodzenia w sprawie wypadku drogowego zaistniałego w dniu (...) w P. R., tj. o czyn z art. 177 § 1 k.c. podstawą prawną umorzenia był art. 17 § 1 pkt 5 k.p.k. tj. umorzenie nastąpiło w związku ze śmiercią osoby podejrzewanej o spowodowanie wypadku drogowego, tj. A. S., który przyczynił się wyłącznie do powstania zaistniałego wypadku drogowego, nie dostosował bowiem prędkości jazdy do warunków jakie panowały w tym czasie na drodze. Z uzasadnienia tego postanowienia wynika, że zbadano stan trzeźwości osób uczestniczących w wypadku drogowym i ustalono, że obaj byli trzeźwi natomiast pasażerowie pojazdu marki A., którzy ponieśli śmierć w wypadku, tj. P. S. oraz drugi pasażer byli nietrzeźwi. P. S. miał 0,5 promila we krwi oraz śladowe ilości narkotyków. Zajmował on miejsce na przednim siedzeniu.

Sąd Rejonowy wskazał, że powództwo podlegało oddaleniu w całości. Argumentował, iż trafnie strona pozwana zarzuciła, że powódka nie udowodniła, że w sprawie zachodzi podstawa do zastosowania art. 442 ¹ § 2 k.c. przewidującego 20 letni okres przedawnienia roszczeń odszkodowawczych dotyczących czynów niedozwolonych od dnia popełnienia przestępstwa o ile szkoda wynikła ze zbrodni lub występku. Podniósł, że samo powołanie się na umorzenie postępowania karnego nie dowodzi w sposób nie budzący wątpliwości, że czyn brata powódki A. S. stanowił przestępstwo w rozumieniu prawa karnego a istnienia przestępstwa nie można domniemywać. Wywodził, że do przyjęcia, iż doszło do popełnienia przestępstwa konieczne jest jednoznaczne udowodnienie wszystkich przesłanek takich jak wina, przy wykluczeniu istnienia okoliczności wykluczających bezprawność czynu. Sąd Rejonowy podał, że powódka mogła przedstawić dowody na popełnienie przez jej brata A. S. zbrodni lub występku skutkującego śmiercią drugiego brata, P. S., ale choć była reprezentowana przez fachowego pełnomocnika wystarczających dowodów nie przedstawiła. Sąd pierwszej instancji oddalił wniosek powódki dotyczący przesłuchania świadka M. S. jako zbędny bowiem świadek ten nie był wnioskowany na okoliczności dotyczące popełnienia przez A. S. przestępstwa, ale dla wykazania stopnia naruszenia dóbr osobistych powódki w związku ze śmiercią brata P. S.. Argumentował, że strona pozwana jako ubezpieczyciel A. S. w ramach obowiązkowego OC komunikacyjnego ponosi jedynie gwarancyjną odpowiedzialność za szkodę wynikłą z ruchu pojazdu kierowanego przez A. S., tj. zakres tej odpowiedzialności jest limitowany przez zakres odpowiedzialności posiadacza pojazdu mechanicznego lub osoby kierującej tym pojazdem zgodnie z art. 436 § 2 k.p.c. w zw. z art. 435 k.c. i art. 415 k.c. albowiem odpowiedzialność z tytułu czynu niedozwolonego wobec pasażera pojazdu mechanicznego w stosunku do posiadacza tego pojazdu jest oparta na zasadzie winy. Wobec nieudowodnienia przez powódkę, że szkoda wynikła ze zbrodni lub występku dla oceny zarzutu przedawnienia podniesionego przez stronę pozwaną zastosowanie znajdzie zatem art. 442 ¹ § 1 k.c. Sąd Rejonowy podał, że powódka o szkodzie jak i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia dowiedziała się zaraz po zdarzeniu z dnia 14 stycznia 2003 roku. Nie udowodniła przy tym zaistnienia okoliczności skutkujących przerwaniem biegu przedawnienia czy choćby zawieszeniem tego biegu. W tym stanie rzecz jej roszczenie jest przedawnione, co skutkuje oddaleniem powództwo. Na marginesie Sąd pierwszej instancji podał, że powoływanie się przez powódkę na naruszenie jej dóbr osobistych w postaci prawa do życia w pełnej rodzinie w sytuacji, gdy powódka wiąże swe roszczenie jedynie ze śmiercią brata – pasażera, a gdy domniemanym sprawca wypadku był drugi z braci, budzi poważne wątpliwości odnośnie zasadności roszczenia. O kosztach procesu orzekł Sąd Rejonowy w oparciu o art. 98 k.p.c.

Apelację wniosła powódka zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu:

1.  sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj. naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez przeprowadzenie oceny dowodów w sposób sprzeczny z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego co doprowadziło do nieustalenia, iż czyn sprawcy wypadku wypełniał znamiona zbrodni bądź występku;

2.  naruszenie prawa procesowego, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj. art. 232 zd. 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, że powód nie wywiązał się z obowiązku udowodnienia okoliczności, z której wywodził skutki prawne, podczas gdy powód zaoferował logiczne, wyczerpujące dowody potwierdzające, że czyn sprawy wypadku wypełniał znamiona zbrodni bądź występku;

3.  niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych dla rozstrzygnięcia sprawy wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj. art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. poprzez niewskazanie w uzasadnieniu wyroku przyczyn, dla których Sąd ustalił, że czyn sprawcy wypadku nie wypełniał znamion zbrodni bądź występku;

4.  niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych dla rozstrzygnięcia sprawy wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj. art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez bezzasadne oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka M. S. wskutek przyjęcia, że dowód ten jest zbędny dla rozstrzygnięcia;

5.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 442 ¹ § 1 k.c. poprzez jego zastosowanie i uznanie, że roszczenie jest przedawnione z powodu upływu ponad trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia;

6.  naruszenie prawa materialnego, tj. (...) § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie podczas, gdy czyn sprawcy wypełniał znamiona występku bądź zbrodni i winien mieć zastosowania 20 letni termin przedawnienia.

Podnosząc powyższe zarzuty domagała się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji jako bezzasadnej i zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja powódki nie zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie Sąd Okręgowy wskazuje, że akceptuje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i przyjmuje je za podstawę rozstrzygnięcia apelacyjnego. Zarzuty obrazy art. 233 k.p.c., art. 232 zd. 1 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. były bezzasadne. Zauważyć należy, że Sąd pierwszej instancji w ogóle nie ustalał przebiegu zdarzenia z dnia 14 stycznia 2003 roku a wynikało to z faktu, że na tę okoliczność powódka nie przedstawiła żadnych dowodów. W oparciu o zaoferowany przez nią materiał dowodowy w postaci pism składanych w ramach postępowania likwidacyjnego, odpisów aktów stanu cywilnego i postanowienia o umorzeniu dochodzenia Sąd Rejonowy mógł czynić ustalenia odnośnie stopnia pokrewieństwa pomiędzy nią a P. S., daty zdarzenia a także kręgu uczestników tego zdarzenia. Jednakże na podstawie tych dowodów nie było możliwe ustalenie przebiegu zdarzenia, a w konsekwencji ustalenie sprawcy zdarzenia i jego odpowiedzialności za śmierć brata powódki. Wobec tego nie może powódka w apelacji skutecznie podnosić, że Sąd Rejonowy w oparciu o materiał dowodowy sprawy mógł ustalić, że zdarzenie z dnia 14 stycznia 2003 roku było przestępstwem i zostało popełnione przez A. S.. Przypomnieć należy, że ciężar dowodu, iż zdarzenie to wyczerpywało znamiona przestępstwa stypizowanego w kodeksie karnym spoczywał, zgodnie z art. 6 k.c. na powódce, bowiem to ona z faktu tego wywodziła skutki prawne. Zgodzić należy się z powódką, że w postępowaniu cywilnym jest dopuszczalne prowadzenie postępowania dowodowego na okoliczność wykazania, że dane zachowanie stanowi przestępstwo w rozumieniu kodeksu karnego. Za ugruntowany w orzecznictwie należy uznać pogląd, że w sytuacji, w której w postępowaniu karnym nie stwierdzono przestępstwa, sąd cywilny jest uprawniony do dokonania własnej oceny, czy popełnione zostało przestępstwo (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 1997 r., I CKN 308/97 i 21 listopada 2001 r., II UKN 633/00, OSNP 2003, Nr 17, poz. 422; wyrok Sądu najwyższego z dnia 18 grudnia 2008 r., III CSK 193/08, LEX nr 487538). Stwierdzenie przez sąd cywilny, że popełnione zostało przestępstwo, wymaga dokonania przez ten sąd ustaleń dotyczących istnienia podmiotowych i przedmiotowych znamion przestępstwa, według zasad przewidzianych w prawie karnym. Należy do nich między innymi bezprawność działania i wina sprawcy szkody. Ustalenia w powyższym zakresie są elementami stanu faktycznego, który sąd w postępowaniu cywilnym ustala w oparciu o materiał dowody zaoferowany przez strony. Zważywszy na fakt, że już w odpowiedzi na pozew strona pozwana podniosła zarzut przedawnienia dochodzonego roszczenia i zakwestionowała odpowiedzialność A. S. za skutki tego zdarzenia, powódka zobowiązana była wykazać, że zdarzenie z dnia 14 stycznia 2003 roku zrealizowało znamiona przestępstwa opisanego w art. 177 k.k. Jednakże zawnioskowany przez nią na tę okoliczność dowód z postanowienia o umorzeniu dochodzenia z uwagi na śmierć osoby podejrzewanej o popełnienie tego przestępstwa nie był wystarczający do stwierdzenia tego faktu a zatem do wykazania, że zachowanie A. S. było działaniem bezprawnym, zawinionym i realizowało znamiona występku z art. 177 k.k. Postanowienie o umorzenie postępowania karnego może stanowić jedynie dowód na okoliczność, iż toczyło się konkretne postępowanie, a także odnośnie tego w jaki sposób zostało ono zakończone. W ocenie Sąd drugiej instancji nie może to być jednak wystarczający dowód dla ustalenia samego przebiegu zdarzenia, a w konsekwencji do oceny kto był osobą odpowiedzialną za jego zaistnienie. Zgodnie z art. 11 k.p.c., nie można uznać za wiążące dla określenia osoby odpowiedzialnej za zaistnienie ewentualnej szkody wywołanej czynem zabronionym, motywów jakimi kierował się organ prowadzący postępowanie przygotowawcze podejmując decyzję o jego umorzeniu. Należy zauważyć, że powódka nie zaoferowała jakiegokolwiek dowodu (poza w/w postanowieniem), na podstawie którego możliwe byłoby ustalenie przebiegu zdarzenia, które doprowadziło do śmierci jej braci P. S. i A. S.. Nie zgłoszono bowiem ani dowodu z zeznań jakiejkolwiek osoby uczestniczącej bezpośrednio w tym zdarzeniu, jak również prowadzącej czynności na miejscu zdarzenia, ani dowodu z opinii biegłego, który w oparciu o dane z miejsca zdarzenia byłby w stanie zrekonstruować jego przebieg. W tej sytuacji, w ocenie Sądu Okręgowego, w przypadku uwzględnienia żądania apelującej o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, w zasadzie Sąd pierwszej instancji byłby zmuszony do samodzielnego poszukiwania niezbędnych dowodów, które ewentualnie mogłyby zostać dopuszczone z urzędu w celu ustalenia stanu faktycznego istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy. Takie działanie niewątpliwie stanowiłoby naruszenie obowiązującej w procesie cywilnym zasady kontradyktoryjności i obowiązków stron wynikających z art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c.

Zdaniem Sądu Okręgowego za chybiony należy także uznać zarzut naruszenia art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. gdyż Sąd Rejonowy prawidłowo postąpił oddalając wniosek o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka M. S.. Prowadzenie dowodu na okoliczność wykazania naruszenia dóbr osobistych powódki na wskutek zdarzenia z dnia 14 stycznia 2003 roku było zbędne skoro powódka nie zdołała dowieść, że zdarzenie to było co najmniej występkiem a w konsekwencji, że nie minął jeszcze termin przedawnienia dochodzonego przez nią roszczenia. Nie ma racji apelacja zarzucając Sądowi Rejonowemu, że nieprawidłowo przyjął, że termin przedawnienia roszczenia wynosi trzy lata. Stosownie do treści art. 442 ¹ § 1 k.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Zasadnie przyjął Sąd Rejonowy, że o szkodzie i o domniemanej przez nią osobie obowiązanej do jej naprawienia powódka powzięła wiedzę w dniu zdarzenia, czyli 14 stycznia 2003 roku. Wobec tego trzyletni termin przedawnienia roszczenia upłynął w dniu 14 stycznia 2006 roku, tymczasem powódka szkodę zgłosiła stronie pozwanej już po upływie tego terminu, bo w dniu 26 lipca 2013 roku a zatem także po upływie dziesięcioletniego terminu od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie. W tym stanie rzeczy słusznie Sąd Rejonowy uznał za zasadny podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia i w konsekwencji prawidłowo postąpił oddalając powództwo. Do podobnego wniosku należałoby także dojść w sytuacji, gdyby za moment dowiedzenia się przez powódkę o sprawcy czynu niedozwolonego przyjąć datę wydania postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego. Powódka dochodząc roszczenia o zadośćuczynienie z tytułu popełnienia czynu niedozwolonego i powołując się na dłuższy termin przedawnienia właściwy dla szkody wywołanej czynami stanowiącymi przestępstwo, a określony w art. 442 ¹ §2 k.c. (w związku z art. 2 ustawy z dnia 16.02.2007r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny – Dz.U. nr 80 poz. 538), powinna była wykazać, iż rzeczywiście kierowca ubezpieczony u strony pozwanej w zakresie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów samochodowych popełnił takie przestępstwo, czego w niniejszym procesie nie wykazała.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania odwoławczego orzekł Sąd Okręgowy na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania. Strona pozwana wygrała postępowanie odwoławcze w całości i poniosła koszty związane z tym postępowaniem w wysokości 1.200 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika będącego radcą prawnym ustalone w oparciu o § 6 pkt 5 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013r., poz. 490). W związku z tym taką kwotę należało zasądzić na jej rzecz od powódki tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Ref. SSR E. Kozień - Strukowska