Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W dniu 16 czerwca 2010 roku do Sądu Rejonowego w Bydgoszczy wniesiono dwa przeciwko M. K., prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą (...)w B.. Pierwszy z nich złożyli B. K.i R. W., prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) s.c. w W.. Powodowie domagali się w nim od pozwanej zapłaty kwoty 36.600 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 22 października 2008 r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu. Sprawa została zarejestrowana w repertorium pod sygnaturą akt VIII GC 842/11.W uzasadnieniu powodowie wyjaśnili, iż u podstaw roszczenia pozwu leżą dwie umowy o dzieło zawarte przez strony w dniu 17 października 2008 r, Obie umowy przewidywały identyczny termin realizacji obu dzieł tj. 24 listopada 2008 r. Powodowie podali, że w związku z rażącym przekroczeniem tego terminu odstąpili od umów pismem z dnia 10 marca 2011 r., doręczonym pozwanej 14 marca 2011 r. W tym samym piśmie wezwali pozwaną do zwrotu kwot wpłaconych do tej pory w ramach zawartych umów. Jako postawę prawną odstąpienia od umów powodowie wskazali art. 635 k.c. Wskazali też, że zgodnie z art. 494 k.c. stronie odstępującej od umowy wzajemnej przysługują dwa odrębne roszczenia - o zwrot tego, co świadczyła drugiej stronie oraz o naprawienie szkody wynikłej z wykonania zobowiązania, a przedmiotowym pozwem dochodzą roszczenia o zwrot wszystkich wpłaconych pozwanej w związku z umowami z 17 października 2008 r. kwot. Powodowie wyjaśnili, że jedna z umów zawartych przez strony dotyczyła wykonania systemu elektronicznej obsługi klienta według wcześniejszych ustnych ustaleń, jak i oferty wykonawcy, dla siłowni powodów położonych w W. przy ul. (...), ul. (...) oraz ul. (...) - o wartości dzieła 30.435 zł netto (Umowa (...)). Druga zaś dotyczyła wykonania w tych siłowniach systemu telewizji przemysłowej o wartości równej 25.210 zł netto (Umowa (...)). Stworzone przez pozwaną w ramach wykonania Umowy (...)rozwiązania miały obejmować możliwość kompleksowej obsługi wszystkich czterech należących do powodów klubów. Powodowie wyjaśnili, że jako wspólnicy spółki jawnej (...) posiadają jeszcze jeden obiekt (oprócz tych trzech, których dotyczy pozew), co do którego pozwana i (...)Sp.j. zawarły analogiczne umowy. W dalszej treści uzasadnienia powodowie podnieśli, iż w ramach realizacji zawartych umów wpłacili na rachunek bankowy pozwanej ustalone w nich zaliczki w łącznej wysokości 36.600 zł, a w tym odpowiednio: dla Umowy (...)- 21.960 zł (18.000 zł + 22% VAT) i dla Umowy (...) - 14.640 zł (12.000 zł + 22% VAT). Dalsze płatności miały następować sukcesywnie, w miarę postępu prac nad zamówionymi dziełami. Jednak w związku z brakiem realizacji dzieł, po ponad dwóch latach zamawiający odstąpili od umów na podstawie art. 635 k.c.s żądając zwrotu zapłaconych w ramach tych umów kwot.

W odpowiedzi na pozew B. K. i R. W. pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jej rzecz od powodów kosztów procesu. W uzasadnieniu potwierdziła jedynie fakt zawarcia z powodami przedmiotowych umów, podkreśliła jednak, iż do dnia doręczenia pozwu nie otrzymała od powodów jakichkolwiek sygnałów dotyczących wadliwego wykonania umowy w zakresie systemu telewizji przemysłowej. Wskazała, że umowa ta została przez nią wykonana w całości i w całości przez powodów zapłacona. Zaprzeczyła jakoby nie odpowiedziała na pismo powodów zawierające oświadczenie o odstąpieniu, załączając do odpowiedzi na pozew pismo z dnia 18 kwietnia 2011 r. Na marginesie dodała, że w swoim piśmie powodowie nie odstąpili od umowy na wykonanie telewizji przemysłowej. Przytaczając treść art. 491 k.c. pozwana podniosła, że do dnia wytoczenia powództwa wszystkie zgłaszane przez powodów poprawki, zostały przez jej pracowników wykonane, wobec czego odstąpienie od umów jest bezskuteczne i powództwo powinno być oddalone. Dalej pozwana podniosła, że w całości wykonała umowę z 17 października 2008 r. Podała, że za wykonanie umowy systemu elektronicznej obsługi klienta powodowie powinni zapłacić jej kwotę 37.131 zł netto plus 22% podatku VAT tj. kwotę 45.299,82 zł. Wskazany przez powodów przelew opiewał na kwotę 36.600 zł. Część tej wpłaty - kwotę 14.640 zł pozwana zaliczyła na poczet faktury nr (...) (umowa o wykonanie telewizji przemysłowej) i kwota ta pokryła w całości wynagrodzenie za wykonanie telewizji przemysłowej. Resztę należności w wysokości 21.960 zł pozwana zaliczyła na poczet faktury VAT nr (...) (umowa o wykonanie systemu elektronicznej obsługi klienta), co oznacza, że powodowie nie zapłacili w całości za wykonanie tej umowy, gdyż całość wynagrodzenia pozwanej z tego tytułu wyniosła 45.299,82 zł. Pozwana zwróciła uwagę na treść § 2 ust. 6 umowy, w którym po drugim myślniku zapisano, że „dopuszcza się także zmianę zakończenia prac w przypadku - opóźnień w płatnościach faktur częściowych". W związku z tym, że powódka nie zapłaciła w całości faktur częściowych opisanych w § 4 umowy, to pozostaje w zwłoce ze spełnieniem świadczenia względem pozwanej, wobec czego odstąpienie od umowy, jak i przedmiotowe powództwo są bezzasadne. Pozwana poinformowała również, że wystąpiła przeciwko powódce z pozwem o zapłatę reszty należności (sprawę zarejestrowano pod sygn. akt VIII GC 1136/10).

W odpowiedzi na powyższe powód w piśmie z dnia 11 października 2011 r. podtrzymał żądanie pozwu i zgłoszone w nim wnioski dowodowe. Przyznał, że nie kwestionuje co do zasady prawidłowości wykonania systemu telewizji przemysłowej, ale podkreślił, że system zapewnia wymagane przez umowę właściwości dopiero we współdziałaniu z prawidłowo funkcjonującym systemem elektronicznej obsługi klienta i zagwarantowanym w umowie przez pozwaną prawidłowo funkcjonującym oprogramowaniem komputerowym. Wynika z tego, że telewizja przemysłowa miała być częścią składową elektronicznego systemu, dla w przypadku jego braku nie spełnia ona swoich celów i jest bezużyteczna dla powodów. Ponadto powodowie stwierdzili, iż dołączona przez pozwaną kopia pisma z dnia 18 kwietnia 2011 r. nie może stanowić dowodu w sprawie, gdyż jest jedynie wydrukiem tekstu, pod którym strona składająca oświadczenie nie umieściła swojego podpisu, co sprawia, że nie ma ono żadnej wartości dowodowej w niniejszym procesie. Poza tym zaprzeczyli, aby otrzymali takie pismo od pozwanej i zauważyli, iż dowód doręczenia im tego pisma z podpisem pozwanej powinien zostać dołączony już na etapie odpowiedzi na pozew, a dołączenie go w toku procesu uznać należy za spóźnione z uwagi na prekluzję dowodową. Ustosunkowując się do zarzutów pozwanej powodowie podnieśli, że oświadczenie o odstąpieniu zawarte w piśmie z dnia 10 marca 2011 r. obejmuje również umowę na wykonanie systemu telewizji przemysłowej, która jest bezużyteczna bez prawidłowo funkcjonującego systemu elektronicznego. Podkreślili, że wszystkie cztery zawarte umowy stanowią łącznie jedną umowę o dzieło, jako że zgodnie z zamierzeniem stron umowy, zarówno system elektronicznej obsługi klientów, jak i system telewizji przemysłowej miały działać łącznie i jednocześnie we wszystkich czterech klubach należących zarówno do powodów wspólników (...) s.c., jak i spółki (...) sp.j. Zdaniem powodów przemawiają za tym: wspólna data sporządzenia wszystkich czterech umów, tożsamość stron i przedmiotu wszystkich umów, identyczna cena za trzy kluby należące do wspólników (...) s.c, jako trzykrotność ceny za jeden klub (...) sp.j., jak również zgodny zamiar stron i cel gospodarczy zawartych porozumień jako całości (art. 65 k.c.), jakim było stworzenie zintegrowanego systemu elektronicznej obsługi wszystkich czterech klubów. Wprowadzenie tego systemu miało na celu usprawnienie działalności klubów i ograniczenie kosztów tej działalności m.in. poprzez zmniejszenie zatrudnienia personelu oraz ułatwienie właścicielom zarządzania klubami. W dalszej części powodowie wywiedli, że w piśmie z dnia 10 marca 2011 r. skutecznie odstąpili od wykonania całej umowy, czyli wszystkich czterech poszczególnych umów. Tymczasem pozwana nie tylko nie wykonała dzieła w ramach zakreślonego umową terminu, ale nawet nie zbliżyła się - pomimo wielomiesięcznej zwłoki - do umówionego rezultatu. Odnosząc się do kwestii rachunkowych powodowie podnieśli, że niezrozumiałe dla nich są uwagi pozwanej dotyczące m.in. załączonych faktur VAT oraz zaliczeń. Podkreślili, że kwestie płatności za konkretne umowy zostały przez nich szczegółowo omówione na s.4-6 pozwu i udokumentowane załącznikiem nr 4 do pozwu. Stwierdzili, że uiszczając w dniu 22 października 2008 r. umówione kwoty terminowo wywiązali się ze swoich obowiązków umownych i mogli wymagać wykonania sprawnie działającego systemu w umówionym terminie. Powodowie zarzucili pozwanej, iż w żaden sposób nie dowiodła, aby opóźnienia w konaniu prac spowodowane były nie uiszczeniem przez zamawiających pełnej kwoty zaliczki, bądź też nie uiszczeniem jej w terminie i nie może już tego uczynić z uwagi na prekluzję dowodową. Dlatego bezskuteczne jest, zdaniem powodów, powoływanie się przez nią na zapis umowy świadczący o możliwości zmiany daty zakończenia prac w przypadku opóźnień w płatnościach faktur częściowych. Dalej powodowie zauważyli, że kwota z załączonej przez pozwaną do odpowiedzi na pozew faktury VAT nr (...) tj. 26.900 zł netto (32.818 zł brutto) nie jest adekwatna do ustaleń stron zawartych w Umowie (...). Zgodnie z treścią przytoczonego przez nich § 4 mowy (...): „w ciągu 7 dni od otrzymania wpłaty (zaliczki) Wykonawca wystawi zleceniodawcy fakturę VAT, Wykonawca wystawi drugą fakturę VAT po zakończeniu prac zasadniczych, tj. wszystkich za wyjątkiem ustaleń zebranych w Załączniku nr 2. Wartość drugiej faktury to 17 000 zł netto (+ 22% VAT). Fakturę trzecią, końcową wystawi wykonawca na pozostałą kwotę po zakończeniu wszystkich prac. Tymczasem kwota z wymienionej wyżej faktury nie dotyczy ani zaliczki wpłaconej przez powodów w kwocie 21.960 zł, ani równowartości drugiej płatności - kwoty 20.740 zł, ani wreszcie sumy tych kwot. W ocenie powodów, faktura ta została wystawiona albo na zbyt znaczącą kwotę w stosunku do kwoty zaliczki, albo - wbrew postanowieniem umowy - obejmowała zakończenie zasadniczych, których pozwana nie ukończyła do dnia odstąpienia przez powodów od umowy. Z kolei odnośnie przedłożonej przez pozwaną faktury VAT nr (...) powodowie stwierdzili, że widniejąca w niej kwota 30.756,20 zł z tytułu „wykonania instalacji telewizji przemysłowej wg umowy" stanowi sumę wszystkich płatności wynikających z łączników do Umowy C.. Jest to ich zdaniem niezrozumiałe, skoro zawarta umowa wyraźnie przewidywała określoną zaliczkę, natomiast pozostałej płatności pozwana mogła się pomagać dopiero po realizacji dzieła. Na marginesie powodowie wskazali, że pozwana nie doręczyła im rzeczonych faktur.

Drugi pozew z dnia 16 czerwca 2010 r. wniosła spółka (...)Spółka jawna z siedzibą w W., domagając się od pozwanej zapłaty 12.200 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 22 października 2008 r. do dnia zapłaty i kosztami procesu. Sprawa została zarejestrowana w repertorium pod sygn. akt VIII GC 843/11. W uzasadnieniu powódka podniosła, że w dniu 17 października 2008 r. zawarł z pozwaną dwie osobne umowy o dzieło, których przedmiotem było wykonanie w siłowni powódki położonej w W. przy ul. (...) systemu elektronicznej obsługi (Umowa (...)) - o wartości 12.377 zł netto oraz systemu telewizji przemysłowej (Umowa C.) - o wartości 8.828 zł netto. Według umów dzieła miały być zrealizowane do dnia 24 listopada 2008 r. Dalej powódka wskazała, że w związku z rażącym przekroczeniem terminu odstąpiła od zawartych umów pismem z dnia 10 marca 2011 r., doręczonym pozwanej w dniu 14 marca 2011 r. W tym samym piśmie wezwała pozwaną do zwrotu kwot wpłaconych do tej pory w ramach zawartych umów. Jako podstawę prawną odstąpienia od umów powódka podała art. 635 k.c. i zauważyła, iż zgodnie z art. 494 k.c. odstępującej od umowy wzajemnej przysługują dwa odrębne roszczenia: o zwrot tego, co świadczyła drugiej stronie oraz o naprawienie szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. Następnie powódka podkreśliła, że przedmiotowym pozwem dochodzi roszczenia o zwrot wszystkich wpłaconych pozwanej kwot w związku z umowami zawartymi w dniu 17 października 2008 r. W dalszej treści uzasadnienia powódka podniosła, że stworzone przez pozwaną w ramach wykonania Umowy (...) rozwiązania miały obejmować możliwość kompleksowej obsługi wszystkich czterech należących ówcześnie do jej wspólników obiektów. Wyjaśniła, że wspólnicy spółki jawnej (...)- B. K.i R. W.jako wspólnicy spółki cywilnej (...)s.c. posiadają jeszcze obiekty w trzech innych lokalizacjach w W., co do których pozwana i wymienieni wspólnicy spółki cywilnej zawarli analogiczne umowy. Powódka podała, że w ramach realizacji zawartych umów wpłaciła na rachunek bankowy pozwanej ustalone w nich zaliczki w łącznej wysokości 12.200 zł – odpowiednio dla Umowy (...) 7.320 zł (6.000 zł + 22% VAT) i dla Umowy (...) (4.000 zł + 22% VAT). Dalsze płatności miały następować sukcesywnie, w miarę postępu prac nad zamówionymi dziełami. W związku z brakiem realizacji dzieł, po upływie ponad dwóch lat od zawarcia i od umówionego terminu, powódka odstąpiła od umów na podstawie art. 635 k.c, żądając zwrotu zapłaconych do tej pory w ramach tych umów kwot. Powódka stwierdziła, że kwestia odszkodowania będzie ewentualnie przedmiotem osobnego procesu.

W odpowiedzi na pozew złożony przez (...) Spółkę jawną z siedzibą w W. pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jej rzecz od powódki kosztów procesu. W uzasadnieniu przyznała, że łączyły ją z powódką dwie umowy: umowa systemu telewizji przemysłowej oraz umowa systemu elektronicznej obsługi klienta. Podkreśliła, że do dnia doręczenia pozwu nie otrzymała od powodowej spółki jakichkolwiek sygnałów dotyczących wadliwego wykonania umowy w zakresie systemu telewizji przemysłowej, którą to umowę wykonała w całości, a powódka w całości za nią zapłaciła. Zdaniem pozwanej, treść pozwu nie wskazuje na to, aby powódka twierdziła, że pozwana wykonała tę umowę wadliwie, bądź nie wykonała jej wcale. Zaprzeczyła, jakoby nie odpowiedziała na pismo powódki zawierające oświadczenie o odstąpieniu, załączając pismo z 18 kwietnia 2011 r. Powołując się na treść art. 491 k.c. pozwana podniosła, że do dnia wytoczenia powództwa, wszystkie zgłaszane przez powódkę poprawki zostały przez jej pracowników wykonane. W związku z bezskutecznym odstąpieniem od umowy powództwo powinno być zatem oddalone. Dalej pozwana podkreśliła, że za wykonanie umowy systemu powódka powinna zapłacić jej kwotę 12.377 zł netto plus 22% podatku VAT tj. kwotę 15.099,94 zł. Wskazany przez powodów przelew opiewa na kwotę 12.000 zł, co oznacza, że powódka nie zapłaciła pozwanej całości umówionej należności. Pozwana zwróciła też uwagę na treść § 2 ust. 6 umowy, w którym zapisano, iż „dopuszcza się także zmianę daty zakończenia prac w przypadku - opóźnień w płatnościach faktur częściowych". W związku z tym, że powódka nie zapłaciła w całości faktur częściowych opisanych w § 4 umowy, to ona pozostaje w zwłoce ze spełnieniem świadczenia, wobec czego odstąpienie od umowy jak i powództwo są bezzasadne. Pozwana poinformowała również, że wystąpiła przeciwko powódce z pozwem o zapłatę reszty należności - sygn. akt VIII GC 1136/10.

W piśmie procesowym z dnia 27 września 2011 r. strona powodowa podtrzymała wszystkie żądania i wnioski pozwu. Przyznała, że nie kwestionuje co do zasady prawidłowości wykonania przez pozwaną systemu telewizji przemysłowej, ale wskazała, iż system ten zapewnia wymagane umową właściwości dopiero we współdziałaniu z prawidłowo funkcjonującym systemem elektronicznej obsługi klienta i zagwarantowanym w umowie przez pozwaną prawidłowo funkcjonującym oprogramowaniem komputerowym. Wynika to z tego, że telewizja przemysłowa jest kompatybilną częścią elektronicznego systemu, dlatego w przypadku jego braku nie spełnia swoich celów i jest bezużyteczna. Następnie powódka podniosła, iż dołączona przez pozwaną do odpowiedzi na pozew kopia z dnia 18 kwietnia 2011 r. nie może stanowić dowodu w sprawie z uwagi na brak podpisu osoby składającej zawarte w nim oświadczenie. Pozwana załączyła jedynie wydruk, który nie ma żadnej wartości dowodowej. Powódka zaprzeczyła też, aby otrzymała takie pismo od pozwanej i stwierdziła, że dowód doręczenia jej tego pisma z podpisem pozwanej powinien zostać dołączony już do odpowiedzi na pozew, a dołączenie go w toku su uznać należy za spóźnione z uwagi na prekluzję dowodową. Ustosunkowując się do zarzutów pozwanej z odpowiedzi na pozew powódka podniosła, że zgodnie z treścią zawartych umów należy je zakwalifikować jako umowy rezultatu - umowy o dzieło, przy czym powódka stoi na stanowisku, że wszystkie cztery umowy stanowią łącznie jedną umowę o dzieło. Stanowisko swoje uzasadnia tym, że zgodnie z zamierzeniem stron umowy, zarówno system elektronicznej obsługi klientów, jak i system telewizji przemysłowej miały działać łącznie i jednocześnie we wszystkich czterech klubach należących zarówno do powodów - wspólników (...) s.c, jak i do spółki (...) sp.j.. Zdaniem powódki przemawiają za tym:wspólna data sporządzenia wszystkich czterech umów, tożsamość stron i przedmiotu wszystkich umów, identyczna cena za trzy kluby należące do wspólników (...) s.c. jako trzykrotność ceny za klub (...) sp.j., jak również zgodny zamiar stron i cel gospodarczy zawartych porozumień jako całości (art. 65 k.c), jakim było stworzenie zintegrowanego systemu elektronicznej obsługi wszystkich czterech klubów. Wprowadzenie tego systemu miało na celu usprawnienie działalności klubów i ograniczenie kosztów tej działalności m.in. poprzez zmniejszenie zatrudnienia personelu oraz ułatwienie ich właścicielom zarządzania klubami. Powódka wywodziła, że w piśmie z dnia 10 marca 2011 r. skutecznie odstąpiła od wykonania całej umowy, czyli wszystkich czterech poszczególnych umów, równocześnie żądając zwrotu zapłaconych do tej pory kwot. Stanowczo zakwestionowała wykonanie przez pozwaną dzieła w ramach zakreślonego umową terminu, co więcej zarzuciła jej, że - pomimo comiesięcznej zwłoki - nawet nie zbliżyła się do osiągnięcia umówionego rezultatu. Odnosząc się do kwestii rachunkowych strona powodowa podniosła, że wykonując postanowienia umowy dotyczącej części dzieła, tytułem zaliczki zapłaciła pozwanej kwotę 12.200 zł, czyli kwotę stanowiącą ponad 80% wartości całej umowy. Uiszczając w dniu 22 października 2008 r. niemalże całą umówioną cenę, zgodnie z umową, powódka miała prawo wymagać wykonania sprawnie działającego systemu obsługi klientów w umówionym terminie. Ustosunkowując się do kwestii zapisu umowy o możliwości zmiany daty zakończenia prac w przypadku opóźnień w płatnościach faktur częściowych, powódka zarzuciła pozwanej, że w żaden sposób nie dowiodła, aby opóźnienia w wykonaniu prac spowodowane były uiszczeniem przez zamawiającego pełnej kwoty, bądź też nie uiszczeniem jej w terminie. Powódka podniosła zarzut prekluzji dowodowej co do tych okoliczności. Ponadto powódka przytoczyła treść § 4 Umowy, z którego wynika, że druga faktura wystawiona zostanie „po zakończeniu prac zasadniczych, tj. wszystkich za wyjątkiem ustaleń zebranych w Załączniku nr 2. (...) Fakturę trzecią końcową wystawi wykonawca na pozostałą kwotę po zakończeniu wszystkich prac". Powołując się na ten zapis podkreśliła, że prace nad wykonaniem sprawnie funkcjonującego systemu elektronicznej obsługi klienta zostały zakończone choćby na etapie „zasadniczej części", pomimo upływu przeszło dwoch lat od podpisania umowy. Dlatego powódka podjęła decyzję o odstąpieniu od umowy, co skutecznie uczyniła w piśmie z dnia 10 marca 2011 roku.

W piśmie procesowym z dnia 7 listopada 2011 r. pozwana podtrzymała żądania i wnioski z odpowiedzi na pozew, a ponadto ustosunkowała się do treści zeznań biegłego sądowego z dziedziny informatyki złożonych na rozprawie w dniu 25 października 2011 r. w sprawie o sygnaturze akt VIII GC 1136/10. Podniosła, że biegły wyraźnie wskazał, że w całości zrealizowała ona umowę na wykonanie telewizji przemysłowej, która w jej ocenie nie ma wpływu na działanie systemu komputerowej obsługi klienta. Dlatego, zdaniem pozwanej, odstąpienie od tej umowy było bezzasadne i z tej przyczyny powództwo w przedmiotowej sprawie powinno być oddalone przynajmniej w części dotyczącej kwoty 10.770,16 zł, tj. równowartości umowy na wykonanie telewizji przemysłowej. Pozwana podniosła, że oddała dzieło w listopadzie 2008 r., a więc 13 miesięcy przed datą doręczenia jej oświadczenia strony powodowej o odstąpieniu od umowy. Dalej pozwana wskazała, że z zeznań biegłego wynika też, że wykonany przez nią system elektronicznej obsługi klientów spełniał wszystkie przewidziane umową funkcjonalności, zatem odstąpienie i od tej umowy było bezzasadne. Zaprzeczyła stanowczo twierdzeniom strony powodowej, jakoby system telewizji przemysłowej był kompatybilną częścią elektronicznego systemu obsługi klientów. Pozwana wyjaśniła, że potrzeba powołania nowych dowodów wynikła w związku z treścią zeznań biegłego sądowego w sprawie VIII GC 1136/10.

W dniu 9 listopada 2011 r. Sąd zarządził połączenie sprawy o sygnaturze akt VIII GC 843/11 ze sprawą o sygnaturze akt VIII GC 842/11 do wspólnego rozpozna rozstrzygnięcia. Sprawę prowadzono dalej pod sygnaturą akt VIII GC 842/11.

W piśmie procesowym z dnia 19 marca 2013 r. powodowie podnieśli, że w prawomocnie zakończonym postępowaniu VIII GC 1136/10, które pozostawało w bezpośrednim związku ze sprawą VIII GC 842/11, przeprowadzono obszerne i wyczerpujące postępowanie dowodowe, dlatego niecelowe jest powielanie w przedmiotowym postępowaniu dowodów dotyczących tych samych okoliczności. Tym bardziej, że prawomocny i wydany w sprawie VIII GC 1136/10 ma charakter prejudykatu w niniejszej sprawie. Dlatego powodowie wnieśli o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu ze znajdujących się w aktach sprawy VIII GC 1136/11 protokołów odbytych rozpraw, na których dokonano przesłuchań świadków oraz B. K. w charakterze strony pozwanej, opinii biegłego sądowego wraz z dwiema opiniami uzupełniającymi (pisemną i ustną), wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 12 stycznia 2012 r. z uzasadnieniem oraz wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 28 listopada 2012 r. z uzasadnieniem - na okoliczność niewykonania przez pozwaną M. K. dzieła określonego w umowie, co zdeterminowało skuteczność odstąpienia od zawartych umów, a w konsekwencji dało podstawę do domagania się zwrotu wpłaconych na ten cel należności. W przypadku pozytywnego ustosunkowania się do tych wniosków przez Sąd, powodowie cofnęli wnioski dowodowe zgłoszone w pozwie o przesłuchanie wskazanych w nim świadków A. W., M. D., A. S., E. K. (1), E. K. (2), S. S., P. W., zeznań wspólników w charakterze strony, a także w przedmiocie dowodu z opinii biegłego sądowego.

W piśmie procesowym z dnia 22 marca 2013 r. pozwana wniosła o przeprowadzenie dowodu z dokumentów – umów znajdujących się w aktach sprawy VIII GC 1136/10 na k.48-50, 54-56, 60-63 oraz 192-196 i 205-208, a także dowodu z opinii biegłego w dziedzinie informatyki na okoliczność prawidłowego wykonania umów zawartych między stronami w dniu 17 października 2008 r.

Wyrokiem z dnia 13 grudnia 2013 r., sygn. akt VIII GC 842/11 Sąd Rejonowy w Bydgoszczy:

I. na skutek pozwu wniesionego dnia 16.06.2010 r. z powództwa B. K. i R. W. przeciwko M. K. o zapłatę kwoty 36.600 zł tytułem należności głównej z odsetkami ustawowymi jak w pozwie:

1/ zasądził od pozwanej na rzecz powodów solidarnie kwotę 36.600 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 marca 2011 r. do dnia zapłaty,

2/ oddalił powództwo w pozostałym zakresie,

3/ zasądził od pozwanej na rzecz powodów solidarnie kwotę 4.247 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

II. na skutek pozwu wniesionego dnia 16.06.2010 r. z powództwa (...)spółka jawna z siedzibą w W. przeciwko M. K. o zapłatę kwoty 12.200 zł tytułem należności głównej z odsetkami ustawowymi jak w pozwie:

1/ zasądził od pozwanej na rzecz powoda solidarnie kwotę 12.200 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 marca 2011 r. do dnia zapłaty,

2/ oddalił powództwo w pozostałym zakresie,

3/ zasądził od pozwanej na rzecz powodów solidarnie kwotę 3.027,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Stan faktyczny sprawy ustalono w oparciu o dokumenty prywatne, których autentyczność i moc dowodowa nie zostały skutecznie podważone przez strony i których wiarygodność nie wzbudziła wątpliwości Sądu. Charakter prawny zawartej przez strony umowy oraz kwestię jej wykonania Sąd ustalił mając na uwadze wynik prawomocnie zakończonego postępowania w sprawie o sygnaturze VIII GC 1136/10 i motywy rozstrzygnięcia w tej sprawie z uwagi na dyspozycję art. 365 § 1 k.p.c Sąd Rejonowy dał wiarę zeznaniom świadków: M. P. (k. 217-221 akt), W. K. (k. 225-226) i G. G. (k. 226-227) w zakresie, w jakim nie były one sprzeczne z ustaleniami poczynionymi w sprawie na podstawie innych dowodów, tym przede wszystkim z wiążącymi niniejszy Sąd ustaleniami Sądu Rejonowego w sprawie VIII GC 1136/10.

Na rozprawie w dniu 26 kwietnia 2013 r. Sąd postanowił pominąć twierdzenia pełnomocnika pozwanej z pisma z dnia 22 marca 2013 r. jako sprekludowane - na mocy art. 479 ¹⁴ § 2 k.p.c.

Na tej samej podstawie Sąd Rejonowy pominął i oddalił wniosek pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu informatyki, zgłoszony w piśmie procesowym z dnia 22 marca 2013 r., uznając, iż strona nie uzasadniła należycie potrzeby jego powołania dopiero w tym piśmie. W związku z toczącym się w tym samym czasie postępowania w sprawie VIII GC 1136/10 strona miała świadomość kwestionowania przez przeciwnika prawidłowości i terminowości wykonania umów z 17 października 2008 r., a nawet faktu ich wykonania w ogóle, zatem miała możliwość i potrzebę złożenia tego wniosku w odpowiedzi na pozew. Sąd I instancji miał również na uwadze fakt przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego sądowego w sprawie o sygn. akt VIII GC 1136/10. W ocenie Sądu Rejonowego, z chwilą uprawomocnienia się wyroku w sprawie VIII GC 1136/10 doszło do prekluzji materiału faktycznego tej sprawy. Oznacza to, że w sytuacji, gdy określone okoliczności i oparte na nich zarzuty lub wypływające z nich wnioski istniały i dały się sformułować w chwili zamknięcia rozprawy, lecz strona ich skutecznie nie podniosła lub nie przytoczyła, a w związku z tym nawet nie zostały spożytkowane przez sąd przy wydaniu wyroku, podlegają prekluzji, czyli wykluczającemu działaniu prawomocności oraz powagi rzeczy osądzonej. Skutek ten jest niezależny od tego, czy strona ponosi winę zaniechania przytoczenia określonych okoliczności lub podniesienia właściwych zarzutów (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego 29 lipca 2013 r., I Aca 747/13, Lex nr 1363421).

Przy dokonywaniu ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy nie wziął pod uwagę faktur VAT i pisma datowanego na dzień 18 kwietnia 2011 r. - załączonych przez pozwaną do odpowiedzi na p0zew, gdyż powodowie skutecznie zaprzeczyli ich prawdziwości i wiarygodności, podnosząc, iż nigdy nie otrzymali tych dokumentów od strony pozwanej. Pozwana, na której ciążył obowiązek dowodowy w tym zakresie (art. 6 kc), nie wykazała zasadności swoich twierdzeń w tej części.

Na wstępie rozważań Sąd Rejonowy wskazał, że z uwagi na fakt, iż pozwy w przedmiotowej sprawie zostały wniesione do Sądu w dniu 16 czerwca 2010 r., Sąd rozpoznał sprawę zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego zawartymi w dziale IVa. Postępowanie w sprawach gospodarczych, to jest w brzmieniu obowiązującym przed dniem 3 maja 2012 r.

Sąd zważył, iż kluczowe dla przesądzenia o zasadności żądań pozwów było ustalenie, czy oświadczenie złożone pozwanej w piśmie doręczonym 14 marca 2011 r. było skuteczne, a w konsekwencji - czy zaktualizował się po stronie pozwanej obowiązek zwrotu tego, co otrzymała w ramach realizacji umowy. Powodowie wskazali jako podstawę swojego uprawnienia do odstąpienia od umowy o dzieło przepis art. 635 k.c, zgodnie z którym, jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym, zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła. Odnosząc się do brzmienia powołanej regulacji podkreślono, iż odstąpienie na tej podstawie przez zamawiającego od umowy o dzieło dopuszczalne było, tak jak miało to miejsce w niniejszej sprawie, również po upływie terminu do wykonania dzieła ustalonego w umowie (por. wyrok SN z dnia 12 stycznia 2012 r. (IV CSK 182/11, opubl.: OSNC z 2012 r., Nr 7-8, poz. 90) W art. 635 k.c. przewidziano, że w okolicznościach w nim wskazanych zamawiający może odstąpić od umowy jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła, z czego wynika, że odstąpienie od umowy jest możliwe także w późniejszym czasie. Jak wskazał SN, gdyby zamiarem ustawodawcy było ograniczenie prawa do odstąpienia od umowy tylko do wyznaczonego terminu wykonania dzieła, słowo „jeszcze” byłoby w art. 635 kc zbędne, a jego użycie jednoznacznie przemawia za dopuszczeniem odstąpienia od umowy o dzieło zarówno w terminie oznaczonym na wykonanie umowy, jak i po upływie tego terminu.

W ocenie Sądu Rejonowego, odstąpienie przez powodów od umowy z pozwaną było skuteczne z uwagi na ustalenie, że pozwana nie wykonała dzieła ani w terminie uzgodnionym w umowie ani później - do dnia złożenia przez zamawiających oświadczenia o odstąpieniu. Podkreślono, że Sąd Rejonowy w tym zakresie jest związany prawomocnym orzeczeniem wydanym w sprawie VIII GC 1136/10. Wskazano, że w świetle art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Z bezspornych ustaleń Sądu wynika, że rozpoznawane pod wspólną sygnaturą VIII GC 842/11 sprawy dotyczą czterech umów z dnia 17 października 2008 r., których przedmiotem było wykonanie przez pozwaną systemu elektronicznej obsługi klientów oraz telewizji przemysłowej w czterech klubach fitness należących do strony powodowej. Powodowie w niniejszej sprawie dochodzą od pozwanej zwrotu kwoty 48.800 zł wpłaconej na jej rachunek bankowy z tytułu zaliczek na poczet wykonania zawartych umów w związku z odstąpieniem od tych umów w dniu 14 marca 2011 r. Z kolei przedmiotem rozpoznania w sprawie VIII GC 1136/10 były żądania powódki (a pozwanej w niniejszej sprawie) M.

(...) zgłoszone w czterech pozwach, a dotyczące zapłaty za wykonanie w całości – jak twierdziła - umów zawartych z pozwanymi (a powodami w niniejszej sprawie) w dniu 17 października 2008 r. Sąd Rejonowy wskazał, iż wyrokiem z dnia 12 stycznia 2012 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił wszystkie powództwa M. K.. Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiło ustalenie, ż dniu 17 października 2008 r. strony zawarły cztery odrębne umowy dotyczące wykonania przez powódkę (w niniejszej sprawie pozwaną) w klubach pozwanych (w niniejszej sprawie powodów) jednego wspólnego dzieła w postaci kompleksowego komputerowego systemu elektronicznej obsługi klienta oraz, że dzieło to nie zostało przez powódkę wykonane. Sąd Rejonowy ustalił, że do dnia ogłoszenia w sprawie rozstrzygnięcia system nie został wykonał wdrożony do eksploatacji zgodnie z umową stron i oczekiwaniami zamawiających. Argumentował, że powódka zobowiązała się nie tylko dostarczyć i zainstalować poszczególne urządzenia objęte umowami, oprogramowanie poszczególnych komputerów itp., ale również zapewnić ich działanie systemowe jako całości w czterech klubach. Sąd Rejonowy podkreślił, iż celem wspomnianych umów było osiągnięcie jednego określonego rezultatu - objęcia wszystkich tych klubów wspólną i spójną siecią komputerową i cel ten nie został osiągnięty. W tej sytuacji, wobec nie działania systemu komputerowego, jako całości, bez znaczenia było wykazanie przez powódkę, że poszczególne urządzenia dostarczyła, zainstalowała na poszczególnych komputerach oprogramowanie i działają one jako odrębne urządzenia tylko w ramach danego klubu. Celem umowy było bowiem stworzenie jednego systemu obejmującego cztery kluby, a celu tego nie osiągnięto nawet w okresie wdrażania programu, co potwierdził biegły sądowy, na którego opinii Sąd oparł swoje ustalenia, jak również przesłuchani w sprawie świadkowie - pracownicy klubów. Sąd Rejonowy zważył też, że powódka nie wykazała, aby dzieło wcześniej ukończyła, zostało ono odebrane lub oddane do użytku zgodnie z jego przeznaczeniem i celem umowy. System nie działał z uwagi na dostarczenie przez powódkę plików instalacyjnych do przedłużenia licencji, a poszczególne urządzenia wchodzące w jego skład z osobna są co do zasady bezużyteczne dla pozwanych. Sąd Rejonowy w sprawie VIII GC 1136/10, po przeprowadzeniu postępowania dowodów doszedł do przekonania, że powódka, która nie oddała pozwanym zamówionego dzieła w stanie zdatnym do zwykłego użytku i nie sprzeciwiającym się wyraźnie umowie stron, nie miała podstaw prawnych aby żądać od nich wynagrodzenia. Ustalenia Sądu Rejonowego poczynione w sprawie VIII GC 1136/10 podzielił i uznał za prawidłowe Sąd Okręgowy w Bydgoszczy, który wyrokiem z dnia 28 listopada 2012 r. w sprawie VIII Ga 78/12 oddalił apelację powódki.

W przedmiotowej sprawie Sąd I instancji nie miał wątpliwości co do tego, że kwestie rozstrzygane w postępowaniu VIII GC 1136/10 miały charakter prejudykatu dla rozstrzygnięcia sporu stron i są wiążące dla Sądu orzekającego w niniejszej sprawie, przesądzenie o fakcie nie wykonania przez M. K. umów z dnia 17 października 2008 r. ma bowiem bezpośrednie przełożenie na ocenę skuteczności oświadczeń powodów o odstąpieniu od zawartych umów. Zdaniem Sądu Rejonowego, wynikająca z art. 365 § 1 k.p.c. moc wiążąca orzeczenia merytorycznego, do którego należy wyrok oddalający powództwo, musi być brana pod uwagę w kolejnym postępowaniu, w jakim pojawia się dana kwestia, nie podlegająca ponownemu badaniu. Związanie orzeczeniem oznacza bowiem niedopuszczalność nie tylko dokonywania ustaleń sprzecznych z nim, ale nawet przeprowadzania postępowania dowodowego w tym zakresie. Sąd Rejonowy wskazał, iż rozpatrując w niniejszej sprawie kwestię skuteczności oświadczenia powodów o odstąpieniu od umowy z pozwaną nie był uprawniony do dokonywania ustaleń odnoszących się do kwestii wykonania przez pozwaną spornej umowy odmiennych od tych, które legły u podstaw wydania prawomocnego wyroku oddalającego wytoczone przez nią powództwo o zapłatę wynagrodzenia za wykonane dzieło. W tym stanie rzeczy, wobec wiążącej mocy orzeczenia wydanego w sprawie o sygnaturze VIII GC 1136/10 oraz w świetle treści zgromadzonego materiału dowodowego, Sąd Rejonowy uznał, że pozwana nie wykonała zamówionego dzieła w sposób zgodny z ustaleniami umownymi stron i oczekiwaniami zamawiających. Stosownie zaś do treści art. 635 k.c. zamawiający może odstąpić od umowy o dzieło nawet w wypadku, gdy przyjmującemu zamówienie nie można postawić zarzutu naruszenia należytej staranności wymaganej w stosunkach danego rodzaju, a ponadto - nie musi oznaczać drugiej stronie odpowiedniego terminu do wykonania koniecznych czynności, z zastrzeżeniem, że po jego bezskutecznym upływie będzie mógł od umowy odstąpić. Podkreślono, że uregulowanie zawarte w art. 635 k.c. ma charakter szczególny w stosunku do ogólnych unormowań dotyczących skutków niewykonania umów wzajemnych, a zatem wyłącza stosowanie powoływanego przez stronę pozwaną w odpowiedzi na pozew przepis art. 491 k.c. W tym stanie rzeczy, Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że stronie powodowej przysługiwało prawo do odstąpienia od umów zawartych w dniu 17 października 2008 r. w trybie natychmiastowym z art. 635 k.c, tj. bez wyznaczania dodatkowego terminu. Jednocześnie za słuszne uznano twierdzenie strony powodowej w zakresie skuteczności oświadczenia o odstąpieniu w odniesieniu do wszystkich czterech umów objętych pozwami. Jest to wynikiem ustalenia przez Sąd, że wszystkie te umowy dotyczyły wykonania jednego dzieła - kompleksowego systemu elektronicznej obsługi klienta, i nawet realizacja niektórych umów dotyczących tego dzieła - jak np. systemu telewizji przemysłowej, czemu powodowie nie zaprzeczają - nie zmienia faktu nie osiągnięcia końcowego rezultatu, kompletnego dzieła. Sąd Rejonowy zważył, że w sprawie bezsporne jest, że powodowie wpłacili na rachunek bankowy pozwanej na poczet zawartych umów łącznie kwotę 48.800 zł, a wobec skutecznego odstąpienia od przedmiotowych umów należy im się zwrot wpłaconych zaliczek. Mając powyższe na uwadze na mocy przepisów art. 635 k.c. w zw. z art. 494 k.c Sąd Rejonowy zasądził od pozwanej na rzecz powodów żądane pozwami kwoty, to jest:

1.  od pozwanej na rzecz powodów B. K. i R. W. solidarnie kwotę 36.600 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 marca 2011 r. do dnia zapłaty (punkt I.1. sentencji),

2.  od pozwanej na rzecz powódki (...) Spółka Jawna kwotę 12.200 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 marca 2011 r. do dnia zapłaty (punkt II.2 sentencji).

Rozstrzygnięcie w zakresie odsetek zapadło na podstawie art. 481 § k.c. i art. 455 k.c. W pozostałej natomiast części, tj. za okres od dnia 22 października 2008 r. do dnia 17 marca 2011 r. Sąd Rejonowy oddalił żądanie o odsetki, jako nieuzasadnione.

O kosztach procesu orzeczono na mocy art. 100 kpc, uznając, że powodowie ulegli pozwanej w nieznacznej części oraz na podstawie art. 99 kpc. Tytułem zwrotu poniesionych kosztów procesu Sąd Rejonowy zasądził od strony pozwanej na rzecz powodów B. K. i R. W. solidarnie kwotę 4,247 zł, a w tym: 1.830 zł opłaty sądowej od pozwu i 2.417 zł kosztów zastępstwa procesowego (punkt 1.3. sentencji). Z kolei na rzecz powódki (...) Spółka Jawna od pozwanej orzeczono zwrot łącznej kwoty 3.027 zł, na którą złożyło się 610 zł opłaty od pozwu i 2.417 zł tytułem kosztów zastępstwa przez profesjonalnego pełnomocnika (punkt II.3. sentencji). Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika powodów będącego radcą prawnym ustalono w oparciu o przepisy § 2 w zw. z § 6 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013 r., poz. 490 j.t).

Pozwana w apelacji zaskarżyła wyrok Sądu Rejonowego w części, tj. w punkcie 1.1 i 3 wyroku to jest co do zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda kwoty i 36.600,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 marca 2011 r. do dnia zapłaty oraz rozstrzygnięcia o kosztach procesu, w punkcie II. 1 i 3 wyroku to jest co do zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda kwoty 12.200,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 marca 2011 r. do dnia zapłaty oraz rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Skarżąca zarzuciła:

1/ Naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, to jest art. 365 § 1 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie przez Sąd I instancji, że powagą rzeczy osądzonej objęte zostały motywy uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy VIII Wydziału Gospodarczego w sprawie o sygn. akt VIII GC 1136/10 upr, które nie stanowiły podstaw sentencji zapadłego w tej sprawie wyroku oraz kwestie, które nie były przedmiotem sporu w sprawie o sygn. akt VIII GC 1136/10 upr.

2/ Naruszenie prawa materialnego, to jest art. 635 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie przez Sąd I instancji, że odstąpienie z dnia 10 marca 2011 r. strony powodowej od umów zawartych z pozwaną w dniu 17 października 2008 r. było uzasadnione i skuteczne.

3/ naruszenie art. 65 § 2 k.c. poprzez błędną jego wykładnię, tj. przyjęcie, że strony zawierając w dniu 17 października 2008 r. cztery różne umowy miały zgodny zamiar wykonania tylko jednego dzieła, mimo że nie ma podstaw dla takiego ustalenia ze względu na zgodny zamiar stron ani ze względu na cel umowy, zaś wykonanie telewizji przemysłowej nie jest funkcjonalnie ani technologicznie powiązane z wykonaniem systemu elektronicznej obsługi klienta;

4/ Naruszenie prawa materialnego, to jest art.65 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i uznanie przez Sąd I instancji, że oświadczenie o odstąpieniu z dnia 10 marca 2011r. obejmowało również umowy o wykonanie systemu telewizji przemysłowej przez pozwaną pomimo że powodowie wskazali wprost od których umów odstępują oraz pomimo faktu, że strony postępowania zawarły cztery oddzielne umowy o dzieło, a także pomimo okoliczności, że umowy o wykonanie telewizji przemysłowej zostały przez pozwaną wykonane w całości, odebrane przez powodów i rozliczone przez strony, zaś strona powodowa korzystała z przedmiotu umów o wykonanie telewizji przemysłowej zgodnie z jego przeznaczeniem.

5/Naruszenie prawa materialnego, to jest art.494 k.c. poprzez jego niezastosowanie i zaniechanie przez Sąd I instancji orzeczenia o obowiązku strony powodowej do zwrotu pozwanej wszystkiego co w związku z wykonaniem przez nią umowy otrzymała

6/Naruszenie art. 6 k.c. w zw. z art. 635 k.c. poprzez błędną ich wykładnię i przyjęcie w zakresie odstąpienia od umowy o wykonanie telewizji przemysłowej, że strona powodowa skutecznie odstąpiła od zawartej umowy, a także udowodniła, że pozwana opóźniała się z wykończeniem dzieła tak dalece, że nie było prawdopodobne, że zdoła je ukończyć w czasie właściwym, w sytuacji gdy nie odzwierciedlają tego zebrane w sprawie dowody.

7/Naruszenie art. 494 k.c. w zw. z 635 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie w zakresie umów o wykonanie telewizji przemysłowej i zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów kwoty 36.600,00 zł oraz kwoty 12.200,00 zł. mimo że nie odstąpiono od umowy na wykonanie telewizji przemysłowej.

8/Naruszenie przepisów postępowania, to jest art. 479 ¹⁴ § 2 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie wniosków dowodowych pozwanej za spóźnione pomimo wykazania przez pozwaną że konieczność ich powołania wynikła później.

9/naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a mianowicie art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. przez pominięcie w dniu 29 listopada 2013 r. wniosku dowodowego pozwanej w przedmiocie dopuszczenia dowodu opinii biegłego z dziedziny informatyki zgłoszony w piśmie procesowym z dnia 22 marca 2013 r.

10/ Naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. mające istotny wpływ na wynik sprawy poprzez przekroczenie zasad swobodnej oceny dowodów i ustalenie, że strona powodowa skutecznie odstąpiła od umów na wykonanie telewizji przemysłowej, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, aby oświadczenie powodów obejmowało umowy na wykonanie telewizji przemysłowej, a wyłącznie umowy na wykonanie systemu elektronicznej obsługi klienta.

11/ Naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. mające istotny wpływ na wynik sprawy poprzez sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego przyjęcie, że system elektronicznej obsługi klienta oraz system telewizji przemysłowej stanowią jedno dzieło, które miało uprościć działanie klubów sportowych należących do powodów, zapewnić klientom większy komfort, a pracownikom narzędzie do pracy, podczas gdy nie zostało w toku postępowania wykazane, w jaki sposób telewizja przemysłowa miała wpływać na działanie klubów sportowych, komfort klientów i pracowników, a także działanie systemu obsługi klienta w ogóle.

W tej sytuacji pozwana domagała się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed sądem I i II instancji według norm prawem przepisanych, ewentualnie o uchylenie wyroku Sadu I instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Trafny okazał się, w ocenie Sądu Okręgowego, zarzut skarżącej dotyczący naruszenia art. 365 § 1 kpc. Uszło bowiem uwadze Sądu Rejonowego, iż sentencja wyroku w sprawie o sygn. akt VIII GC 1136/10 upr odnosiła się do oddalenia powództwa M. K. przeciwko powodom (pozwanym w sprawie VIII GC 1136/10 upr) jedynie w zakresie dotyczącym zapłaty wynagrodzenia z tytułu umów o wykonanie dzieła - systemu elektronicznej obsługi klienta. Powództwo w sprawie VIII GC 1136/10 upr zostało oddalone w związku z przyjęciem przez sąd orzekający, że system sieciowy (komputerowy) nie został przez powódkę (skarżącą) wykonany i wdrożony do eksploatacji zgodnie z umową stron i oczekiwaniami zamawiających (powodów). Powyższa konstatacja skutkowała odmową uwzględnienia roszczenia skarżącej co do zapłaty reszty wynagrodzenia z tego tytułu.

Przedmiotem postępowania w sprawie VIII GC 1136/10 upr nie było natomiast roszczenie M. K. wynikające z realizacji umów o wykonanie systemu telewizji przemysłowej na rzecz powodów. Pozwana, jak twierdziła, wykonała ten system na rzecz powodów w sposób prawidłowy, za co otrzymała od nich wynagrodzenie. Powodowie zaś nie kwestionowali prawidłowości wykonania przez pozwaną systemu telewizji przemysłowej, zarzucili jedynie w replice na odpowiedź na pozew, że system ten zapewnia wymagane przez umowę właściwości dopiero we współdziałaniu z prawidłowo funkcjonującym systemem elektronicznej obsługi klienta i prawidłowo funkcjonującym oprogramowaniem komputerowym (k. 80 akt).

Sąd Rejonowy słusznie zatem przyjął, że pozwana nie wykonała dzieła w postaci komputerowego systemu elektronicznej obsługi klienta. Fakt ten został bowiem ustalony w prawomocnie zakończonym postępowaniu w sprawie VIII GC 1136/10 upr. Sąd ten nie miał natomiast podstaw do przyjęcia, że nie został wykonany system telewizji przemysłowej. Przedmiotem sporu w sprawie VIII GC 1136/10 upr nie były bowiem roszczenia związane z realizacją umów o wykonanie systemu telewizji przemysłowej na rzecz powodów.

Ponadto, jakkolwiek osią sporu w sprawie VIII GC 1136/10 upr nie były kwestie związane z wykonaniem systemu telewizji przemysłowej, zatem i opinia biegłego sporządzona w tej sprawie odnosiła się do kwestii wykonania przez pozwaną systemu obsługi klienta F., to jednak z poczynionych przez biegłego, i nie zakwestionowanych, ustaleń wynika, że pozwana wykonała umowę w zakresie dotyczącym telewizji przemysłowej. Biegły W. B. w szczególności wskazał, że wykonany przez pozwaną system telewizji przemysłowej stanowi całkowicie niezależny - od elektronicznego systemu obsługi klienta - system, w ramach którego powodowie (zamawiający) mogli korzystać ze zdalnego monitoringu - nawet po wygaśnięciu licencji na program F..

Rację ma zatem, w ocenie Sądu Okręgowego, skarżąca, która podniosła, że doszło w sprawie do naruszenia dyspozycji art. 65 § 2 kc poprzez jego błędną wykładnię, tj. przyjęcie przez Sąd Rejonowy, że wolą stron było osiągnięcie jednego dzieła, rozumianego jako „objęcie wszystkich klubów sportowych jedną wspólną i spójną siecią komputerową”, podczas gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że strony zawarły odrębnie umowę na wykonanie systemu elektronicznej obsługi klienta i odrębnie - na wykonanie systemu telewizji przemysłowej, przy czym systemy te mogły działać niezależnie od siebie. Konsekwencją nieprawidłowego przyjęcia przez Sąd I instancji, iż strony łączył jeden stosunek prawny, było dojście przez ten Sąd do błędnego przekonania, że pozwana nie wykonała także systemu telewizji przemysłowej. Powyższa konstatacja doprowadziła Sąd Rejonowy do wydania błędnego orzeczenia.

Błędnie natomiast twierdzi pozwana, iż brak było w sprawie podstaw do uznania za skuteczne zawartego w piśmie z dnia z dnia 10 marca 2011 r. odstąpienia od umowy - w zakresie dotyczącym wykonania systemu obsługi elektronicznej klienta,. W przedmiotowej sprawie Sąd I instancji związany był prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 12 stycznia 2012 r. wydanym w sprawie VIII GC 1136/10 upr, którym oddalone zostały roszczenia pozwanej o zapłatę reszty wynagrodzenia z tytułu wykonania dzieła - systemu elektronicznej obsługi klienta. Rozstrzygnięcie to zostało utrzymane w mocy przez Sąd Okręgowy w Bydgoszczy (por. wyrok w sprawie VIII Ga 78/12). W szczególności, z niezakwestionowanych skutecznie ustaleń biegłego sądowego wynika, że system komputerowy nie został przez M. K. wykonany i wdrożony do eksploatacji zgodnie z umową stron i oczekiwaniami zamawiających (powodów). Skoro zatem z prawomocnych ustaleń Sądu Rejonowego w sprawie VIII GC 1136/10 wynika, że powódka (obecnie pozwana) nie wykonała swego zobowiązania umownego w zakresie sieci komputerowej, to Sąd Rejonowy zobowiązany był uznać za skuteczne oświadczenie powodów o odstąpieniu złożone w piśmie z dnia 11 marca 2011 r. (k.47 akt) - w zakresie dotyczącym odstąpienia od umowy na wykonanie systemu elektronicznej obsługi klienta.

Jako przyczynę odstąpienia od umów z dnia 17 października 2008 r. „o wykonanie elektronicznej obsługi klienta dla siłowni przy ul. (...), ul. (...), ul. (...) w W.”, powodowie wskazali rażące przekroczenie terminu realizacji umów wymienionych w tytule oraz brak jakichkolwiek działań ze strony M. A. Krus celem wykonania zamówionego dzieła - systemu komputerowego. Tymczasem apelująca podniosła, że nie wykonała w terminie umów z przyczyn leżących po stronie zamawiających rozumianych jako „brak koniecznego współdziałania polegającego na uregulowaniu wynagrodzenia umownego za realizację prac zasadniczych”. Pozwana wywiodła, że jeżeli zamawiający odstępuje od umowy w sytuacji, gdy opóźnienie jest wynikiem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność, to odstąpienie na podstawie art. 635 kc, jest bezskuteczne.

Rzecz jednak w tym, zdaniem Sądu Okręgowego, iż przepis art. 635 kc nie przewiduje jako przesłanki odstąpienia od umowy braku winy po stronie zamawiającego, akcentując jedynie, że warunkiem skorzystania z tego uprawnienia jest opóźnienie przyjmującego zamówienie w jego realizacji w stopniu tak znaczącym, iż rodzi wysokie prawdopodobieństwo nieukończenia dzieła w czasie umówionym. W świetle art. 635 kc nie są istotne przyczyny, dla których wykonawca opóźnia się z wykonaniem dzieła, w tym w szczególności, czy są konsekwencją okoliczności przez niego zawinionych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 26 lipca 2013 r., I ACa 277/13). Podkreślenia przy tym wymaga, iż powoływany przez pozwaną pogląd, wskazujący na wyłączenie dopuszczalności skorzystania z uprawnienia z art. 635 k.c. dotyczy szczególnej sytuacji, gdy wyłączną przyczyną zaistnienia opóźnienia w wykonaniu dzieła jest zawinione działanie bądź zaniechanie po stronie zamawiającego. Zaprezentowana w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 września 2006 r. (I CSK 129/2006) wykładnia art. 635 kc służyć ma bowiem ochronie przyjmującego zamówienie przed nielojalnym postępowaniem drugiej strony, w szczególności brakiem jego współdziałania, które uniemożliwia terminowe ukończenie dzieła, pomimo prawidłowego oraz rzetelnego wykonywania swych obowiązków przez wykonawcę.

Tymczasem pozwana nie wykazała w trakcie przedmiotowego postępowania, że wyłączną przyczyną zaistnienia opóźnienia po jej stronie było zawinione przez powodów (zamawiających) działanie (lub zaniechanie). Dowiedzenie powyższej okoliczności było zaś niewątpliwie rzeczą pozwanej (art. 6 kc). W postępowaniu w sprawie VIII GC 1136/10 upr i VIII Ga 78/12 sądy nie prowadziły zaś postępowania dowodowego w kierunku ustalenia, po czyjej stronie leżały przyczyny związane z przekroczeniem terminów realizacji umowy (dotyczącej systemu elektronicznej obsługi klienta), strony zaś wzajemnie jedynie przerzucały się tam odpowiedzialnością.

Konsekwencją powyższej wykładni jest, w ocenie Sądu Okręgowego, przyjęcie, że powodowie pismem z dnia 10 marca 2011 r. (k.47 akt) skutecznie odstąpili od umowy z pozwaną w zakresie wykonania elektronicznej obsługi klienta dla siłowni przy ul. (...), ul. (...), ul. (...) w W..

W sposób nieuzasadniony natomiast, i tu rację ma skarżąca zarzucając naruszenie art. 65 § 1 kc, postąpił Sąd Rejonowy uznając, iż powodowie skutecznie odstąpili od zawartej z pozwaną umowy o wykonanie systemu telewizji przemysłowej. Zawarte w piśmie z dnia 10 marca 2011 r. oświadczenie odnosiło się przecież wyłącznie do wskazanych przez powodów umów o wykonanie elektronicznej obsługi klienta, co wynika wprost z treści tego pisma (k.47 akt). Trudno zresztą przyjąć, zdaniem Sądu Okręgowego, iż wolą powodów było odstąpienie również od umowy o wykonanie systemu telewizji przemysłowej, w sytuacji, gdy nie kwestionowali prawidłowości wykonania tego systemu, zapłacili pozwanej z tego tytułu pełne wynagrodzenie (co pozwana przyznała), a z ustaleń biegłego sądowego w sprawie VIII GC 1136/10 upr wynika, że mogli swobodnie korzystać z tego systemu zgodnie z jego przeznaczeniem, niezależnie od systemu elektronicznej obsługi klienta. Chybiony jest zatem, zdaniem Sądu Okręgowego, pogląd Sądu I instancji, iż pismem z dnia 10 marca 2011 r. zamawiający skutecznie odstąpili od „wszystkich czterech umów objętych pozwami”.

Nietrafne okazały się z kolei, w ocenie Sądu Okręgowego, zarzuty pozwanej dotyczące naruszenia przepisu art. 217 § 1 kpc w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. oraz art. 479 ¹⁴ §2 kpc , w szczególności poprzez pominięcie wniosku dowodowego pozwanej w przedmiocie dopuszczenia dowodu z opinii biegłego z dziedziny informatyki zgłoszonego w piśmie procesowym z dnia 22 marca 2013 r. na okoliczność prawidłowego wykonania przez pozwaną umów zawartych pomiędzy stronami w dniu 17 października 2008 r. W ocenie Sądu Okręgowego, uwzględnienie wniosku pozwanej o ponowne dopuszczenie dowodu na te same okoliczności, pozostawałoby, w ocenie Sądu Okręgowego, w sprzeczności z powagą rzeczy osądzonej. W sprawie o sygn. akt VIII GC 1136/10 przeprowadzono przecież dowód z opinii biegłego sądowego z dziedziny informatyki m.in. na okoliczność, czy powódka (pozwana w niniejszej sprawie) wykonała dzieło zgodnie z umowami zawartymi z pozwanymi (powodami w niniejszej sprawie).

Ponadto, w sposób nieuzasadniony pozwana zarzuciła Sądowi Rejonowemu naruszenie art. 494 kc, którego upatruje ona w niezastosowaniu i zaniechaniu przez Sąd I instancji orzeczenia o obowiązku strony powodowej zwrotu pozwanej wszystkiego co w związku z wykonaniem przez nią umowy otrzymała. Należy wskazać, iż art. 494 kc nie ma charakteru przepisu proceduralnego a zawiera normę prawa materialnego. Orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 12 września 1997 r., na które powołała się skarżąca - to postanowienie zapadłe na skutek zażalenia wniesionego od zarządzenia Przewodniczącego określającego wysokość wpisu sądowego od zażalenia. Istotnie, w uzasadnieniu tego postanowienia Sąd Apelacyjny wyraził m.in. pogląd, iż w przypadku uwzględnienia powództwa z umowy wzajemnej Sąd winien w sentencji dać wyraz obowiązkowi powoda jednoczesnego zwrotu wzajemnego świadczenia na rzecz pozwanego. Jednakże orzeczenie to zapadło na tle kwestii związanej z wysokością opłaty a powyższe rozważania mają charakter uboczny. W przedmiotowych pozwach powodowie wnosili jednak jedynie, co istotne, o zwrot wpłaconych na rzecz pozwanej zaliczek z tytułu odstąpienia od umowy, a i pozwana - choćby z ostrożności procesowej - nie zgłosiła w odpowiedzi na pozew żądania o zwrot świadczenia wzajemnego nie precyzując przy tym czego dokładnie ten zwrot ma dotyczyć , a jedynie wniosła o oddalenie powództwa. Gdyby zatem uwzględnić stanowisko pozwanej, to w okolicznościach sprawy niniejszej, w istocie oznaczałoby to, w ocenie Sądu Okręgowego, wyjście ponad żądanie stron. Tymczasem Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie (art. 321 § 1 kpc). Fakt, że Sąd Rejonowy nie zasądził na rzecz pozwanej od powodów zwrotu wzajemnego świadczenia nie jest sprzeczny z art. 494 kc , a w szczególności nie pozbawia pozwanej możliwości dochodzenia w odrębnym procesie roszczenia o zwrot tego, co świadczyła na rzecz powodów, jak również skorzystania z prawa zatrzymania ( art. 496 kc ).

Podsumowując powyższe rozważania, Sąd Okręgowy zważył, iż apelacja pozwanej zasługiwała na częściowe uwzględnienie. Należało bowiem oddalić powództwo w części dotyczącej zwrotu dochodzonych przez powodów kwot uiszczonych na poczet wykonania systemu telewizji przemysłowej. Konsekwencją powyższego była częściowa zmiana zaskarżonego orzeczenia, o czym Sąd na podstawie art. 386 § 1 kpc orzekł jak w pkt I sentencji , oddalając apelację w pozostałej części na mocy art. 385 kpc ( pkt II sentencji ). Skutkiem częściowej zmiany zaskarżonego wyroku była konieczność zmiany rozstrzygnięcia o kosztach procesu za I instancję stosownie do art. 100 kpc , zgodnie z którym w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone.

W pkt 3 orzeczono o kosztach postępowania odwoławczego również na mocy art. 100 zd. 1 kpc. Sąd Okręgowy zważył, że powód - (...) spółka jawna w W. poniósł w postępowaniu odwoławczym koszty związane z zastępstwem procesowym pełnomocnika (1.200 zł), pozwana poniosła zaś opłatę od apelacji w kwocie 1.830 zł i koszty zastępstwa procesowego (1.200 zł), łącznie zatem 3.030 zł. Uznając, iż powód „wygrał” postępowanie odwoławcze w 60 %, a pozwana uległa mu w 40 %, należało zasądzić od pozwanej na rzecz powoda - (...)spółka jawna -kwotę 492 zł, stanowiącą różnicę pomiędzy iloczynami 3.030 zł x 40 % i 1.200 zł x 60% (1.212 zł - 720 zł = 492 zł).

W pkt 4 Sąd Okręgowy zniósł wzajemnie koszty postępowania odwoławczego pomiędzy (...)spółka jawna w W. na podstawie art. 100 zd. 1 kpc. Sąd Okręgowy zważył, że powód - (...)spółka jawna poniósł w postępowaniu odwoławczym koszty związane z zastępstwem procesowym pełnomocnika (1.200 zł), pozwana poniosła zaś opłatę od apelacji w kwocie 610 zł i koszty zastępstwa procesowego (1.200 zł), łącznie zatem 1.810 zł. Uznając, iż powód „wygrał” postępowanie odwoławcze w 60 %, a pozwana uległa mu w 40 %, Sąd Okręgowy zważył, że powodowi należałaby się od pozwanej kwota 720 zł (1.200 x 60 %), zaś pozwanej od powoda kwota 724 zł (1.810 zł x 40 %). Zbliżony stopień poniesienia kosztów procesu przez strony uzasadniał, zdaniem Sądu, ich wzajemne zniesienie.