Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 3 listopada 2014 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi- Śródmieścia w Łodzi XI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych umorzył postępowanie w sprawie z wniosku (...)w Ł. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi Ł. o świadczenie rehabilitacyjne.

W uzasadnieniu tego postanowienia wskazano, że decyzją z dnia 27 sierpnia 2014 roku w sprawie numer (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał M. O. prawo do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 16 lipca 2014 roku do 13 października 2014 roku. Decyzja ta została przesłana ubezpieczonemu oraz jego pracodawcy (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł..

Odwołanie od powyższej decyzji złożył płatnik składek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł.. Niemniej jednak na rozprawie w dniu 3 listopada 2014 roku skarżący cofnął odwołanie. Pełnomocnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wyraziła zgodę na dokonanie tej czynności.

W ocenie Sądu Rejonowego cofnięcie odwołania nie było sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego, nie zmierzało do obejścia prawa, nie naruszało również słusznego interesu ubezpieczonego (art.203§4 k.p.c. w zw. z art.469 k.p.c.). Sąd podkreślił, iż odwołanie od decyzji przyznającej świadczenie rehabilitacyjne M. O. wniósł jego pracodawca (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł., który nie był adresatem decyzji i tym samym nie przysługiwało mu prawo do jej zaskarżenia. Z tych też względów postępowanie w sprawie podlegało umorzeniu na podstawie art.355§1 k.p.c.

Z zażaleniem na powyższe orzeczenie wystąpiła (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. wnosząc o jego uchylenie i zasądzenie zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.

W uzasadnieniu zażalenia skarżący podniósł, że oświadczenie o cofnięciu odwołania zostało złożone przez Prezesa Zarządu spółki w sposób wadliwy bowiem nie rozumiał on skutków takiego postępowania. Ponadto żalący wskazał na błędną jego zdaniem ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego polegającą na ustaleniu, że pracodawca ubezpieczonego nie może być zainteresowany czy jego pracownikowi zasadnie przyznano świadczenie rehabilitacyjne w spornym okresie przez co była usprawiedliwioną bądź nieusprawiedliwioną nieobecność w pracy pracownika od dnia 16.07.2014 r. Skarżący podniósł, iż powyższe rzutuje na ustalenie ewentualnych świadczeń należnych pracownikowi od pracodawcy w tym okresie, a co za tym idzie pracodawca jest zainteresowanym w rozstrzygnięciu sprawy.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje.

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 378 § 1 kpc. sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji (zażalenia); w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania.

W myśl art. 379 pkt 5 kpc nieważność postępowania zachodzi, jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw.

Pozbawienie strony możności obrony swych praw polega na uniemożliwieniu jej uczestniczenia w postępowaniu rozpoznawczym wbrew jej woli. Najczęściej zachodzi to poprzez niezawiadamianie o terminie posiedzeń, pozbawienie możności składania pism procesowych czy wniosków dowodowych (zob. wyr. SN z 10.1.2001 r., I CKN 999/98, niepubl.). Innymi słowy, pozbawienie strony możności obrony swych praw polega na tym, że z powodu wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej, będących skutkiem naruszenia konkretnych przepisów kodeksu postępowania cywilnego, strona nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części (zob. wyrok SN z dnia 10 maja 1974 r., II CR 155/74, OSP 1975, z. 3, poz. 66; postanowienie SN z dnia 6 marca 1998 r., III CKN 34/98, Prok. i Pr.-wkł. 1999, nr 5, poz. 41; wyrok SN z dnia 13 czerwca 2002 r., V CKN 1057/00, LEX nr 55517). Ocena, czy doszło do pozbawienia strony możności obrony jej praw, powinna być dokonywana przez pryzmat konkretnych okoliczności sprawy. A zatem analizując, czy doszło do pozbawienia strony możności działania, trzeba w pierwszej kolejności rozważyć, czy nastąpiło naruszenie przepisów procesowych, następnie ustalić, czy uchybienie to wpłynęło na możność strony do działania w postępowaniu, w końcu zaś ocenić, czy pomimo zaistnienia tych okoliczności strona mogła bronić swych praw w procesie. Dopiero w razie kumulatywnego spełnienia wszystkich tych przesłanek można przyjąć, że strona została pozbawiona możności działania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2008 r., V CSK 488/07 Lex nr 424315).

Zgodnie z art. 477 ¹¹ § 1 kpc w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych stronami są ubezpieczony, inna osoba, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, organ rentowy i zainteresowany.

Zainteresowanym jest ten, czyje prawa lub obowiązki zależą od rozstrzygnięcia sprawy. Jeżeli osoba taka nie została wezwana do udziału w sprawie przed organem rentowym, sąd wezwie ją do udziału w postępowaniu bądź z urzędu, bądź na jej wniosek lub na wniosek jednej ze stron. (§ 2 wskazanego przepisu).

Stronami postępowania przed sądem rozpoznającym sprawę z zakresu ubezpieczeń społecznych są (w znaczeniu muszą być) wszystkie podmioty materialnego stosunku ubezpieczenia społecznego, czyli osoby wymienione w art. 477 ¹¹ k.p.c. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29 grudnia 2004 r. III AUa 2134/03 LEX nr 151776).

Niezbędne jest zatem prawidłowe ustalenie kręgu podmiotów będących stronami w konkretnym procesie, gdyż niewezwanie któregokolwiek z nich do udziału w sprawie powoduje pozbawienie strony możności obrony jej praw i skutkuje nieważnością postępowania (art. 379 pkt 5) (tak w uzasadnieniach: wyroku SN z dnia 3 października 1996 r., II URN 36/96, OSNP 1997, nr 9, poz. 156, uchwały SN z dnia 29 lipca 1998 r., III ZP 20/98, OSNP 1998, nr 23, poz. 690 i wyroku SN z dnia 8 grudnia 2000 r., II UKN 128/00, OSNP 2002, nr 15, poz. 368, z glosą częściowo aprobującą M. C., OSP 2003, z. 3, s. 30).

W rozpoznawanej sprawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał M. O. prawo do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 16 lipca 2014 roku do 13 października 2014 roku. Odwołanie od powyższej decyzji złożył pracodawca ubezpieczonego (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł.. Postępowanie w sprawie dotyczy zatem świadczenia należnego bądź nienależnego ubezpieczonemu M. O.. Tymczasem toczyło się ono bez wiedzy ubezpieczonego w tym przedmiocie i bez jego udziału. Ubezpieczony M. O. nie został wezwany do udziału w procesie, choć orzeczenie kończące sprawę bezpośrednio rzutować mogło na jego prawa i obowiązki. Tym samym uznać należało, iż ubezpieczony w wyniku takiego działania Sądu (choć nie wydano orzeczenia co do meritum) został pozbawiony możliwości obrony swych praw, a postępowanie w zakresie jego prawa do świadczenia rehabilitacyjnego toczące się jedynie przy udziale ZUS i odwołującego pracodawcy dotknięte było nieważnością – art. 379 pkt 5 kpc. W konsekwencji więc postępowanie to musi być zniesione i powtórzone, ale już z udziałem ubezpieczonego.

Niezależnie od powyższego podnieść należy, iż zgodnie z treścią art. 5 k.p.c., sąd powinien udzielać stronie działającej bez adwokata potrzebnych wskazówek co do czynności procesowych oraz pouczać ją o skutkach prawnych tych czynności i skutkach zaniedbań. Zakres tego przepisu wyznaczony jest „potrzebą procesową”. Ta zachodzi natomiast wtedy gdy brak udzielenia wskazówki lub pouczenia, prowadzi do działania lub zaniechania strony powodującego dla niej ujemne skutki prawne. Pouczenia sądu udzielane w trybie art. 5 k.p.c. są zatem konieczne, gdy bez ich udzielenia strona nie ma zapewnionej odpowiedniej wiedzy o możliwych i celowych czynnościach procesowych bądź też skutkach prawnych czynności podejmowanych. Co prawda z art. 5 k.p.c. nie wynika powinność sądu o charakterze ogólnego obowiązku do udzielania w każdym wypadku pouczeń osobom stającym przed sądem, tylko dlatego, że występują bez zawodowego pełnomocnika (udzielenie pouczenia musi być bowiem w danej sytuacji uzasadnione i zależy od oceny i uznania sądu - wyrok S. A.. 12-10-2012 I ACa 570/12 w W. LEX nr 1238239), jednakże zdaniem Sądu Okręgowego taka konieczność zachodziła właśnie w przedmiotowym stanie faktycznym.

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. - pracodawca ubezpieczonego wniosła odwołanie od decyzji ZUS przyznającej M. O. prawo do świadczenia rehabilitacyjnego, kwestionując jej zasadność. Na rozprawie w dniu 3 listopada 2014 roku Prezes Zarządu Spółki pierwotnie podtrzymywał swe stanowisko podnosząc, że został przez pracownika oszukany. Następnie cofnął odwołanie. Odwołujący działał bez profesjonalnego wsparcia, a Sąd nie upewnił się, że strona rozumie przebieg postępowania i wie jakie skutki wiążą się z ewentualnym cofnięciem odwołania. Tym samym uznać należy, że w tym przypadku również brak pouczenia strony przez Sąd o znaczeniu i skutkach prawnych cofnięcia pozwu, mógł wpłynąć na pozbawienie jej prawa do obrony własnego stanowiska procesowego i powodować nieważność postępowania.

Z tych wszystkich względów, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 2 kpc w związku z art. 397 § 2 k.p.c. zaskarżone postanowienie uchylił, zniósł postępowanie w sprawie począwszy od dnia 20 października 2014 roku ( tj. od dnia wyznaczenia rozprawy z naruszeniem prawa ubezpieczonego do obrony powodującym nieważność) oraz przekazał sprawę do Sądowi Rejonowemu dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi, jako właściwemu do jej ponownego rozpoznania.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd pierwszej instancji celem wyjaśnienia kwestii spornej winien rozpoznać sprawę przy udziale wszystkich stron uprawnionych do działania w procesie w tym ubezpieczonego. W razie zaś potrzeby winien udzielać stronom stosownych pouczeń tak, by nie doszło do naruszenia ich uprawnień procesowych. Dopiero bowiem, spełnienie tych wymogów poprzez usunięcie wad wywołujących nieważność stworzy gwarancje obiektywnego rozpoznania roszczeń zgłoszonych w procesie, ponadto pozwoli na merytoryczną instancyjną kontrolę wydanego rozstrzygnięcia.

Mając powyższe na uwadze orzeczono, jak w sentencji.

Przewodniczący: Sędziowie:

Z/. odpis postanowienia wraz z uzasadnieniem doręczyć odwołującemu się oraz pełnomocnikowi organu rentowego.