Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 listopada 2014 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 2014 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy Miejskiej K.

przeciwko C. A., Z. A.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie

z dnia 22 maja 2014 r., sygnatura akt I C 3067/12/P

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz strony powodowej kwotę 600 zł (sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego;

3.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie na rzecz adwokata M. K. kwotę 738 zł (siedemset trzydzieści osiem złotych) brutto, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, udzielonej pozwanym z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE WYROKU

z dnia 19 listopada 2014 r.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 22 maja 2014 roku, sygn. akt I C 3067/12/P, Sąd Rejonowy dla Krakowa-Podgórza w Krakowie w punkcie I zasądził solidarnie od pozwanych Z. A. i C. A. na rzecz strony powodowej Gminy Miejskiej K. kwotę 7.152,98 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwoty 5.416,25 zł od dnia 21 stycznia 2011 roku do dnia zapłaty oraz od kwoty 1.736,73 od dnia 7 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty; w punkcie II oddalił powództwo w pozostałej części; w punkcie III zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz strony powodowej kwotę 1.408 zł tytułem zwrotu kosztów procesu; w punkcie IV zasądził od strony powodowej solidarnie na rzecz pozwanych kwotę 1.440 zł tytułem zwrotu części kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu przez adwokata M. K.; w punkcie V przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa Podgórza w Krakowie adwokatowi M. K. kwotę 1.180,80 zł tytułem części kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu; w punkcie VI nakazał pobrać od strony powodowej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa Podgórza w Krakowie kwotę 132,25 zł tytułem części nieuiszczonych wydatków, pokrytych tymczasowo ze Skarbu Państwa.

Jako okoliczności bezsporne Sąd I instancji ustalił, że wyrokiem Sądu Rejonowego dla Krakowa-Podgórza w Krakowie z dnia 23 kwietnia 2008 roku nakazano pozwanym C. A. i Z. A. opuszczenie, opróżnienie i wydanie J. S. lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w K.. Orzeczono nadto o uprawnieniu pozwanych do otrzymania lokalu socjalnego z zasobu Gminy Miejskiej K. oraz wstrzymano wykonanie wyroku o eksmisję do czasu złożenia pozwanym oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego przez Gminę Miejską K.. Pozwani nie opuścili ww. mieszkania i nadal z niego korzystali, zaś Gmina Miejska K. nie złożyła im oferty najmu lokalu socjalnego. Dnia 25 marca 2010 roku strona pozwana zawarła z J. S. – właścicielem przedmiotowego lokalu ugodę, na mocy której zobowiązała się zapłacić mu kwotę 9.136,56 zł tytułem odszkodowania za niedostarczenie pozwanym lokalu socjalnego w okresie od 15 maja 2008 roku do 28 lutego 2010 roku oraz kwotę 424 zł miesięcznie za dalsze okresy. Na podstawie tej ugody, w dniu 19 marca 2010 r. Gmina Miejska K. wypłaciła J. S. kwotę 9.560 zł tytułem odszkodowania za okres od 15 maja 2008 roku do dnia 30 marca 2010 roku oraz do dnia 8 listopada 2011 roku łącznie kwotę 8,480 zł w formie comiesięcznych wpłat tytułem odszkodowania za okres od kwietnia 2010 roku do listopada 2011 roku. Pismem z dnia 30 grudnia 2010 roku doręczonym w dniu 5 stycznia 2011 roku, strona powodowa wezwała pozwanych do zapłaty kwoty 13.376,56 zł tytułem roszczenia regresowego związanego z wypłaconym właścicielowi odszkodowaniem za okres od 15 maja 2008 roku do dnia 31 grudnia 2010 roku, ustalając termin zapłaty na 14 dni od daty doręczenia wezwania. Następnie pismem z dnia 15 listopada 2011 roku doręczonym w dniu 22 listopada 2011 roku, wezwała pozwanych do zapłaty kwoty 4.664 zł tytułem roszczenia regresowego związanego z wypłaconym odszkodowaniem za okres od 1 stycznia 2011 roku do dnia 30 listopada 2011 roku, ustalając termin zapłaty na 14 dni od daty doręczenia wezwania.

Nadto Sąd Rejonowy na podstawie pisma administratora nieruchomości z dnia 28 marca 2006 roku i zeznań świadka H. D. ustalił, że pozwani do czasu ustania stosunku najmu przedmiotowego lokalu obowiązani byli uiszczać na rzecz jego właściciela kwotę 461 zł, tytułem czynszu najmu lokalu oraz opłat za używanie lokalu. W oparciu o dowody wpłat oraz opinię biegłego ds. rachunkowości Sąd I instancji ustalił też, że pozwani w okresie od maja 2008 roku do listopada 2011 roku uiszczali na rzecz J. S. miesięcznie kwoty po 299,47 zł, tytułem czynszu i opłat za używanie lokalu. Mając na uwadze czynsz, jaki obowiązani byli płacić przed ustaniem stosunku najmu, ich zaległość wobec J. S. z tytułu korzystania z ww. lokalu w okresie od maja 2008 roku do grudnia 2010 roku wynosiła 5.416,25 zł, a w okresie od stycznia 2011 roku do listopada 2011 roku - 1736,73 zł.

Oceniając materiał dowodowy, Sąd Rejonowy wskazał w szczególności, że pozwani przyznali, że do czasu ustania stosunku najmu byli zobowiązani uiszczać czynsz wraz z opłatami w wysokości 461 zł. Również w sprawie eksmisyjnej (sygn. akt I C 60/08/P) Z. A. oświadczył, że był zobowiązany do płacenia czynszu i opłat w kwocie 461 zł miesięcznie.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Rejonowy cytując art. 18 ust 1 ustawy z dnia z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2014, poz. 150) wskazał, że powództwo było częściowo zasadne. Odwołał się do poglądów judykatury, że odpowiedzialność odszkodowawcza gminy wobec właściciela za niedostarczenie lokalu socjalnego byłemu lokatorowi, uprawnionemu, według wyroku orzekającego eksmisję, do lokalu socjalnego i odpowiedzialność tego lokatora wobec właściciela, oparta na art. 18 ust. 1 i 3 ustawy o ochronie praw lokatorów, ma - w zakresie, w jakim ich obowiązki pokrywają się – charakter odpowiedzialności in solidum (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2007 roku, sygn. akt III CZP 121/07). Odpowiedzialność odszkodowawcza gminy za niedostarczenie lokalu socjalnego służyć ma ochronie właściciela, a nie byłego lokatora uprawnionego do lokalu socjalnego i dlatego gminie, która zapłaciła właścicielowi odszkodowanie przysługuje regres w stosunku do tego lokatora w granicach jego obowiązku określonego w art. 18 ust. 1 i 3 ww. ustawy (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 2008 r., V CSK 31/08 i z dnia 23 kwietnia 2004 r., sygn. akt I CK 581/03). Zaaprobował też pogląd, iż „brak ustawowego uregulowania kwestii wielości osób zobowiązanych wobec tego samego wierzyciela, który może uzyskać tylko jedno odszkodowanie, gdy tytuły odpowiedzialności są różne, nie stoi na przeszkodzie uznaniu - przy uwzględnieniu natury konkretnych stosunków prawnych - że pomiędzy zobowiązanymi powstaje więź prawna, będąca źródłem uprawnień i obowiązków w tym stosunku wewnętrznym. Za dopuszczoną przez naukę prawa i orzecznictwo Sądu Najwyższego formułę charakteryzującą opisany stan rzeczy przyjąć można odpowiedzialność in solidum. Jako dominujący, przy istnieniu odmiennych stanowisk, można ocenić pogląd o dopuszczalności stosowania do tej odpowiedzialności w drodze analogii niektórych przepisów o solidarności, w tym przepisów regulujących roszczenia regresowe pomiędzy zobowiązanymi, powstałe w wyniku spełnienia świadczenia przez jednego z nich. Jeżeli więc możliwe okaże się takie właśnie zakwalifikowanie konkretnego stosunku pomiędzy zobowiązanymi, z których jeden spełnił świadczenie, zwalniając tym samym drugiego z zobowiązania wobec wierzyciela, dopuścić należy rozliczenie w tym stosunku wewnętrznym pomiędzy dłużnikami; rozliczenie to przybierze formę roszczenia regresowego - zwrotu tego, co zostało świadczone. Wobec braku normy dającej podstawę takiego świadczenia wprost, należy jej poszukiwać w drodze analogii”. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2004 r., IV CK 361/03, LEX nr 174211).

Mając na uwadze powyższe Sąd Rejonowy uznał, że strona powodowa uiszczając odszkodowanie za niedostarczenie lokalu socjalnego na rzecz właściciela lokalu - J. S., zwolniła w tym zakresie z długu samych pozwanych. W tym zakresie dostrzegł pewną analogię do sytuacji opisanej w art. 518 § 1 pkt 1 k.c., który również przewiduje roszczenie regresowe i wskazał, że do roszczeń regresowych sensu largo Sąd Najwyższy w różnych stanach faktycznych dopuścił analogiczne stosowanie art. 441 § 2 i § 3 k.c. (uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1994 r., III CZP 5/94, OSNCP 1994, nr 7-8, poz. 145, i z dnia 21 października 1997 r., III CZP 34/97, OSNC 1998, nr 2, poz. 19, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2001 r., III CZP 5/01, OSNC 2001, nr 11, poz. 161, oraz powołany wyżej wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2004 r., IV CK 361/03, nie publ.). W konsekwencji Sąd I instancji uznał, że zasadnym było domaganie się przez Gminę Miejską K. od pozwanych zwrotu odpowiedniej części kwoty odszkodowania za niedostarczenie lokalu socjalnego. Wysokość tego regresu kształtuje się w granicach określonego w art. 18 ust. 1 i 3 cytowanej ustawy obowiązku pozwanych względem właściciela lokalu, a zatem w wysokości w jakiej świadczenie strony powodowej na rzecz właściciela lokalu zwalniało pozwanych z ich osobistego długu związanego z korzystaniem z lokalu. Skoro pozwani przed ustaniem stosunku najmu obowiązani byli uiszczać czynsz i opłaty w wysokości 461 zł miesięcznie, a uiszczali kwoty po 299,47 zł, to ich zadłużenie wobec właściciela lokalu w spornym okresie wyniosło 7.152,98 zł i w takim zakresie zobowiązani byli wobec strony powodowej, tytułem roszczenia regresowego. Dalej idące roszczenia strony powodowej - w ocenie Sądu I instancji - podlegało oddaleniu, jako bezzasadne. O odsetkach orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c. Za niezasadny uznał zarzut pozwanych, nadużycia prawa podmiotowego przez stronę powodową. Okoliczności związane z ich złą sytuacją materialną, nie mogą bowiem zasadniczo wpływać na ocenę roszczenia strony powodowej, przez pryzmat art. 5 k.c. Również okoliczność, iż strona powodowa nie dostarczyła pozwanym lokalu socjalnego, nie stanowi w okolicznościach niniejszej sprawy, podstawy do uznania roszczenia gminy za nadużycie prawa. Sąd Rejonowy wskazał, iż miał na względzie znaczną ilość mieszkańców oczekujących na lokal socjalny, nie mających zaspokojonych potrzeb materialnych, których sytuacja majątkowa jest jeszcze mniej korzystna niż pozwanych. Zwrócił uwagę na ograniczony zasób mieszkań socjalnych, jakimi dysponuje gmina oraz jej ograniczone środki na budowę, czy kupno nowych lokali, co z kolei związane jest również z obciążeniami wynikającymi z jej odpowiedzialności odszkodowawczej wobec właścicieli lokali, za niedostarczenie lokali socjalnych, z których korzystają byli lokatorzy, na mocy orzeczeń eksmisyjnych, do czasu dostarczenia im lokali socjalnych. O kosztach procesu orzekł na podstawie art. 100 k.c., uwzględniając że roszczenie strony powodowej zostało uwzględnione w 40 %, a zatem w tym zakresie jest wygrywającą sprawę. Koszty procesu poniesione przez nią wynosiły 3.520 zł, w tym: 903 zł tytułem opłaty od pozwu, 2400 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika procesowego, 200 zł tytułem zaliczki na opinię biegłego. Strona pozwana powinna ponieść te koszty w 60 %, ponieważ w tym zakresie przegrała sprawę, co stanowi kwotę 2.112 zł. Pozwani są zatem zobowiązani do zwrotu na jej rzecz różnicy pomiędzy kosztami przez nią poniesionymi, a kosztami ją obciążającymi, czyli kwoty 1.408 zł (3520 – (...)).

Koszty procesu poniesione przez pozwanych wynosiły 2.400 zł z tytułu wynagrodzenia pełnomocnika procesowego i powinni oni ponieść te koszty w 40 %, ponieważ w tym zakresie przegrali sprawę, co stanowi kwotę 960 zł. Strona powodowa jest zatem zobowiązana do zwrotu pozwanym różnicy pomiędzy kosztami przez nich poniesionymi, a kosztami ich obciążającymi, czyli kwoty 1.440 zł (2400 – 960).

O wynagrodzeniu pełnomocnika pozwanych z urzędu orzekł na zasadzie art. 29 ust. 1 ustawy Prawo o adwokaturze i art. 122 § 1 zd. 1 k.p.c., a o kosztach opinii biegłego zgodnie z art. 113 k.p.c.

W apelacji od punktów I oraz III ww. wyroku, pozwani zarzucili naruszenie:

1. przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c., poprzez przyjęcie, iż byli oni zobowiązani do zapłaty czynszu w wysokości 461 zł miesięcznie, podczas gdy z zeznań pozwanego wynika, iż wysokość ta wynosiła 299,87 zł,

2. przepisów prawa materialnego, tj. art. 18 ust 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, poprzez jego błędne zastosowanie w niniejszej sprawie.

W konsekwencji pozwani wnioskowali o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, za przyznaniem kosztów procesu za obie instancje.

W uzasadnieniu podali w szczególności, że byli zobowiązani do uiszczania na rzecz właściciela zajmowanego przez nich lokalu w dniu wydania wyroku eksmisyjnego czynszu w wysokości 299,87 zł miesięcznie, a nie tak jak to ustalił Sąd I instancji w wysokości 461 zł. Fakt ten znajduje odzwierciedlenie w załączonych do odpowiedzi na pozew kserokopiach dowodów wpłat, jak i w zeznaniach pozwanego. Dodali, że gdyby mieli uiszczać wyższą kwotę czynszu, właściciel lokalu wzywałby ich do zapłaty, co jednak nie miało miejsca. Skoro przez cały czas stosownie do art. 18 ust 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego uiszczali czynsz w należnej wysokości, to nie są zobowiązani do zapłaty na rzecz strony powodowej zasądzonej kwoty.

Strona powodowa domagała się oddalenia apelacji i zasądzenia kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanych była bezzasadna, co skutkowało jej oddaleniem.

Wbrew zarzutowi skarżących, Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, wyrażające oceny, które nie pozostają w sprzeczności z zasadami logicznego myślenia i doświadczenia życiowego oraz nie wskazują błędów natury faktycznej, dlatego też Sąd Okręgowy przyjął je za własne.

Całkowicie chybiony był zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., poprzez przyjęcie, iż pozwani byli zobowiązani do zapłaty czynszu w wysokości 461 zł miesięcznie, podczas gdy z zeznań pozwanego i dowodów wpłaty wynika, iż wynosił on 299,87 zł. Przypomnieć należy, że jeśli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza logiczne wnioski i zgodne są one zasadami doświadczenia życiowego, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać, nawet wówczas, gdy w równym stopniu, na podstawie tego samego materiału dowodowego, można wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie Sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez Sąd pierwszej instancji ocena dowodów może być skutecznie podważona ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 27.09.2002r. II CKN 817/00). Pozwani zapominają, że ich pełnomocnik na rozprawie w dniu 13 sierpnia 2013 r. (k. 135) oświadczył, że „ nie kwestionuje faktu, iż wysokość czynszu na datę orzeczenia eksmisji wynosiła 461 zł, a pozwani płacili kwotę 261 zł, a to w związku z faktem, że właścicielem nie wzywał go o zapłatę pozostałej kwoty.”. Przypomnieć też należy, że pozwany w sprawie o eksmisję o sygn. akt I C 60/08/P na rozprawie w dniu 5 marca 2008 r. (k. 42) przyznał, że od 1 kwietnia 2006 r. był „ zobowiązany do płacenie za mieszkanie po 461,00 złotych miesięcznie, z tym, że kwoty tej w całości co miesiąc nie reguluje, a to z tego względu, że oboje z matką są osobami niepełnosprawnymi – na rencie i ich na to po prostu nie stać.”. Przyznał też, że od podwyżki czynszu na kwotę 461 zł nie odwoływał się, choć uważał, że „ całkowicie została wzięta z sufitu”. Fakty te są też potwierdzone dowodami uznanymi przez Sąd I instancji za wiarygodne - w postaci pisma administratora nieruchomości z dnia 28 marca 2006 roku i zeznań świadka H. D.. Jak wyjaśniła H. D. (k. 127), pozwani płacili 260,87 zł, a różnicę pomiędzy należną kwotą czynszu w wysokości 461,15 zł, a tą kwotą miała dopłacać Gmina Miejska K.. Jednakże jak ustalił Sąd I instancji, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w K. nie udzielał pozwanym pomocy tytułem pokrycia części należności czynszowych za zajmowany przez nich lokal (pismo MOPS z 7 sierpnia 2013 r. k. 136), zaś właściciel nieruchomości nie wzywał ich o pozostałą część należności. W sprawie o eksmisję pozwanych J. S. określił wartość przedmiotu sporu na kwotę 1.383,45 zł, co dodatkowo potwierdza trafność ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego.

Bezzasadny był też zarzut naruszenia art. 18 ust 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, poprzez jego błędne zastosowanie. W tej kwestii Sąd Odwoławczy w pełni podziela wywody prawne Sądu Rejonowego i nie widzi potrzeby ich powielania.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy orzekł jak punkcie 1 tenoru wyroku, na zasadzie art. 385 k.p.c.

Natomiast kosztach postępowania odwoławczego, które stanowiły koszty zastępstwa prawnego strony powodowej, wyrzekł na podstawie art. 98 § 1 w zw. z art. 99, art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 2, § 6 pkt 4 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1349 z późn. zm.). Sąd II instancji nie znalazł podstaw do odstąpienia od obciążenia pozwanych kosztami postępowania odwoławczego, mimo ich trudnej sytuacji finansowej, gdyż ich apelacja oparta była na kwestionowaniu faktów, które ich pełnomocnik przyznał w postępowaniu przed Sądem Rejonowym.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu przez adwokata M. K., orzekł na zasadzie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku Prawo o adwokaturze (t. jedn. Dz. U. z 2009 r. nr 146, poz. 1188, ze zm.) w zw. z § 2 ust. 3, § 6 ust. 4 zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 i § 19 i nast. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163 poz. 1348, ze zm.), z uwzględnieniem należnego podatku VAT.

Ref. SSR K. D.