Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powódki J. K. i B. M.żądały zasądzenia zadośćuczynień za doznana krzywdę od pozwanego (...) SA w W. w kwotach po 15.000,00 złotych każda wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 21 marca 2013 roku do dnia zapłaty oraz domagały się zwrotu kosztów procesu. W pozwie wskazały, że w dniu 22 marca 2005 roku w wypadku komunikacyjnym zginął ich brat D. K.. Sprawca tego zdarzenia był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy poj azdów mechanicznych u pozwanego. Pozwany odmówił zaspokój enia jakichkolwiek żądań powoda z tytułu zadośćuczynienia. Powódki powołały się na doznane negatywne przeżycia po tym zdarzeniu. Powołały się na orzeczenia Sądu Najwyższego wskazujące na możliwość przyznania zadośćuczynienia powodom za śmierć osoby najbliższej na podstawie przepisów obowiązujących w dniu zdarzenia. Żądanie odsetek za opóźnienie uzasadniły obowiązkiem pozwanego likwidacji szkody w określonym terminie od wezwania.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Uznał za bezsporne zdarzenie w postaci śmierci D. K. w wypadku drogowym spowodowanym przez posiadacza pojazdu mechanicznego, któremu udzielił ochrony ubezpieczeniowej od odpowiedzialności cywilnej. Jednakże wskazał, że przepis art. 446 § 4 k.c, z którego wywodzić można odpowiedzialność za krzywdę doznaną na skutek deliktu przez śmierć osoby najbliższej nie obowiązywał w momencie samego zdarzenia. Podważył także wysokość samego żądania uznając je za wygórowane i zakwestionował żądanie zasądzenia odsetek od zdarzenia wskazanego w pozwie.

2

Sąd Rejonowy w Świeciu wyrokiem z dnia 26 marca 2014 r. zasądził od

pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz

powódek J. K. i B. M.kwoty po 7.000,00 zł dla

każdej z powódek z odsetkami ustawowymi od dnia 21 marca 2013r. do dnia

zapłaty; oddalił powództwo w pozostałym zakresie i zniósł wzajemne

roszczenia stron z tytułu kosztów procesu. Sąd I instancji ustalił i zważył, że

pomiędzy stronami nie było sporu, co do okoliczności śmierci D. K. w

wypadku drogowym w dniu 22 marca 2005 roku, którego sprawca był

ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów

mechanicznych u pozwanego. Sąd ustalił, że w chwili śmierci D. K.

zamieszkiwał ze swoimi braćmi w P., był osobą pełnoletnią,

lecz w 2003 roku rozwiódł się i nie posiadał dzieci, a rodzeństwo było dla niego

najbliższą rodziną. Powódki mają swoje rodziny, jednak ze względu na silne

poczucie więzi rodzinnej oraz sytuację osobistą zmarłego utrzymywały z nim

bardzo ścisłe kontakty. Powódki często odwiedziały powoda, rozmawiały z nim,

wspierały w okresie po rozwiązaniu małżeństwa i poszukiwaniu zatrudnienia.

Wobec trudnej sytuacji materialnej D. K. wspierały go także

materialnie. Obie powódki prowadzą gospodarstwa rolne i systematycznie

przekazywały bratu D. żywność przez siebie produkowaną, wspierały

także brata, który przyjął D. K. do swego domu po rozwodzie. O

wypadku komunikacyjnym powódki dowiedziały się od osoby trzeciej, jednak

nie otrzymały żadnej pewnej wiadomości o stanie brata. Na wiadomość o

wypadku, powódka J. K. udała się wraz z mężem do B., aby

uzyskać pewne informacje o swym bracie. Jednakże ze względu na zbyt późną

porę takich informacji jej nie udzielono. Następnego dnia obie powódki

ponownie udały się do B.. Tam poinformowano je o śmierci brata oraz

poproszono o identyfikację jego ciała. Powódki wraz z braćmi przystąpiły do

organizacji pogrzebu D. K.. Obie powódki bardzo przeżyły śmierć

brata, przez długi okres towarzyszyło im poczucie osamotnienia, miały

3

Problemy ze snem, zażywały leki uspokajające. Po pogrzebie powódki

regularnie odwiedzają grób swego brata. Wysiłkiem całej rodziny został

postawiony nagrobek. Sąd Rejonowy wskazał, że powyższe ustalenia opierały

się na przesłuchaniu samych powódek. Uznał, ze złożone przez nie wyjaśnienia

są jasne i logiczne, poszczególne fakty łączą się chronologicznie, zostały

potwierdzone wzajemnie pomiędzy sobą i wszystkimi innymi dowodami

przeprowadzonymi w postępowaniu i w efekcie stwierdził, iż są wiarygodne. W

ocenie Sądu Rejonowego silne przeżycia i doznany szok wynikający z relacji

powódek potwierdza ich zachowanie po otrzymaniu informacji o śmierci brata.

Podkreślił, że powódki i zmarły utrzymywali silna więź. Zmarły mieszkał ze

swoimi braćmi, nie posiadał własnej rodziny, a wobec braku źródeł utrzymania

cała rodzina roztoczyła nad nim pieczę. Te okoliczności same w sobie, zdaniem

Sądu Rejonowego, potwierdzają silne więzi emocjonalne istniejące pomiędzy

powódkami a zmarłym. Sąd uznał za wiarygodne wszystkie twierdzenia

powódek o odczuwanych następstwach zdarzenia jako zgodne z zasadami

wiedzy i doświadczenia logicznego, bo mieszczące się w normie odczuć po

utracie najbliższego członka rodziny. Mając powyższe na uwadze Sąd I instancji

zważył, że sama zasada odpowiedzialności nie budzi wątpliwości. Wskazał, ze

zgodnie z treścią art. 822§1 i § 4 k.c. przez umowę ubezpieczenia

odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia

określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim,

wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo

ubezpieczony, a uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem

objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić

roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela, a zakres ubezpieczenia

odpowiedzialności cywilnej sięga tak daleko, jak odpowiedzialność cywilna

samego ubezpieczającego, zatem będzie analogiczna podstawa

odpowiedzialności opartej na zasadzie winy, ryzyka, słuszności oraz w

sytuacjach, gdy odpowiedzialności nadano charakter absolutny. Sąd Rejonowy

4

powołał się na przepis art. 34 ustawy z 2003 r. o ubezpieczeniach

obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim

Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych i uznał, że w żadnym razie nie

stanowi on o wyłączeniu odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń w zakresie

zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych osób bliskich osoby zmarłej w

wyniku wypadku komunikacyjnego, za który odpowiedzialność ponosi jego

sprawca. W tym zakresie Sąd I instancji podzielił stanowisko zawarte w

uchwale Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2012 r., wydanej w sprawie 111

CZP 93/12. Podkreślił, że zasada pełnej odpowiedzialności ubezpieczyciela za

skutki wypadków komunikacyjnych była przedmiotem wielu orzeczeń i obecnie

musi być uznana za niewątpliwą. Dalej Sąd zważył, że nie budzi wątpliwości w

orzecznictwie sądowym prawo do żądania zadośćuczynienia za krzywdy

spowodowane śmiercią osób najbliższych także w okresie, gdy nie

obowiązywała jeszcze regulacja art. 446 § 4 k.c, gdyż samoistną podstawą tego

typu roszczeń może być obowiązujący w czasie zdarzenia przepis art. 448 k.c.

W tym zakresie Sąd meriti odwołał się do poglądu wyrażonego w uchwale Sądu

Najwyższego z dnia 20 grudnia 2012 r., wydanej w sprawie III CZP 93/12.

Ponadto Sąd I instancji powołał się na utrwalony w judykaturze pogląd

(uchwały z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10 i z dnia 13 lipca 2011 r.,

III CZP 32/11), że już samo spowodowanie śmierci osoby bliskiej mogło

stanowić naruszenie dobra osobistego członków rodziny zmarłego w postaci

szczególnej więzi rodzinnej. Dlatego w uznał, że możliwa jest wbrew zarzutom

pozwanego, kompensacja szkód niemajątkowych wynikłych z naruszenia dóbr

osobistych na ogólnej podstawie, jaką jest art. 448 k.c. tym bardziej, że chodzi o

własne dobro osobiste osób najbliższych i że zadośćuczynienie przysługuje z

tytułu własnej krzywdy tych osób, poszkodowanych bezpośrednio przez

spowodowanie śmierci osób. Sąd wskazał, że w orzecznictwie podkreśla się, iż

przyznanie zadośćuczynienia jest możliwe tylko wtedy, gdy krzywda

poszkodowanego jest realna i istotna (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3

5

listopada 1976 r., IV CR 433/76), a przy ustalenia wysokości zadośćuczynienie

należy mieć na uwadze czas trwania cierpień, intensywność ujemnych doznań

fizycznych i psychicznych ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 kwietnia

2006r., IV CSK 99/05). Sąd Rejonowy zważył, że powódki wskazywały na

intensywność swoich przeżyć jakich doznały po dowiedzeniu się o śmierci

swego brata, z którym ze względu na jego sytuacje życiowa łączyły silne więzi

emocjonalne i uznał, że w takiej sytuacji normalnymi są przeżycia silnego stresu

wobec bliskiej osoby, z którą utrzymuje się intensywne kontakty, wspiera i

pomaga w ułożeniu życia. Dlatego, w ocenie Sądu Rejonowego, u powódek

wystąpiły wiec uczucia osamotnienia wynikające ze śmierci osoby najbliższej co uznał za ich krzywdę wymagającą stosownego zadośćuczynienia. Wskazał,

że krzywdą powódek były same przeżycia związane z dowiedzeniem się o

śmierci brata. Wiadomość ta miała silny wpływ na powódki. Doznawały one

kolejnych wielu negatywnych przeżyć przygotowując pogrzeb, a pamięć

zmarłego jest ciągle żywa wśród powodów - dbają one o jego grób,

współfinansowały nagrobek. Sąd podkreślił, że zadośćuczynienie musi mieć

charakter kompensacyjny, a więc musi przedstawiać odczuwalną wartość

ekonomiczną nie będącą jednakże wartością nadmierną w stosunku do doznanej

krzywdy. Zadośćuczynienie winno mieć wreszcie wartość utrzymaną w

granicach odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej

społeczeństwa. Sąd wziął wiec pod uwagę wskazywane wyżej przeżycia

powódek, które były bezpośrednim skutkiem wypadku, czas ich trwania oraz

intensywność i uznał, że adekwatną kwotą zadośćuczynienia w rozumieniu art.

448 k.c. byłaby kwoty po 7 tysięcy złotych. Sąd zważył, że żądanie zasądzenia

odsetek ustawowych uzasadnione charakterem zobowiązania, gdyż nie ma ono

charakteru terminowego i wymagalność zależy od żądania złożonego przez

uprawnionego zobowiązanemu. Dlatego Sąd zasądził na rzecz powodów odsetki

od wezwania skierowanego wobec pozwanego ze skonkretyzowanym już

roszczeniem. Mając na uwadze wyniki postępowania tj. okoliczność, iż powódki

6

uzyskały około 50% dochodzonej kwoty Sąd uznał, że na art. 98 k.p.c. koszty procesu poniesione przez strony wzajemnie się zniosły .

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany, który zaskarżył wyrok w części zasądzającej zadośćuczynienie od pozwanego na rzecz każdej z powódek w wysokości 7.000,00 zł. Pozwany zarzucił Sądowi Rejonowemu:

1) naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie przepisów:

- art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. wskutek przyjęcia, że śmierć D. K.
brata powódek stanowi naruszenie dóbr osobistych w postaci zerwania więzi
emocjonalnych oraz uznania, że zostały spełnione wszystkie przesłanki
przyznania zadośćuczynienia w zasądzonej kwocie wraz z odsetkami
ustawowymi;

- art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach
obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim
Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych ( Dz. U z 2003 r., nr 124, poz. 1152
ze zmianami) regulującego odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń w ramach
umowy gwarancyjnej odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów
mechanicznych,

2) naruszenie prawa procesowego:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie przez Sąd I instancji granic
swobodnej oceny dowodów przez uznanie za udowodniony fakt, że wskutek
śmierci D. K. nastąpiło naruszenie dóbr osobistych powódek w postaci
zerwania więzi emocjonalnej z bratem, które należy chronić przyznaniem
zadośćuczynienia oraz uznania, że zostały spełnione wszystkie przesłanki
zasądzenia na rzecz powodów zadośćuczynienia w zaskarżonej wysokości;

Wskazując na te zarzuty wniósł: 1) o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 1 i oddalenie powództwa,

7

2) o zmianę wyroku w punkcie 3 poprzez zasądzenie od każdej z powódek na rzecz pozwanego (...) S.A kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

W przypadku nieuwzględnienia żądania zmiany wyroku pozwany wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, przy uwzględnieniu kosztów dotychczasowego postępowania.

Powódki wniosły o oddalenie apelacji i o zasądzenie od pozwanego na rzecz każdej z nich zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest uzasadniona. Sąd Rejonowy dokonał ustaleń faktycznych bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów określonej w przepisie art. 233 § 1 k.p.c. Sąd ten dał wiarę wszystkim dowodom przeprowadzonym w sprawie tj. dokumentom i przesłuchaniu powódek. Brak jest postaw do tego, aby te dowody zakwestionować. Dlatego Sąd Okręgowy stan faktyczny ustalony przez Sąd I instancji przyjął jako własny.

Nie był także zasadny zarzut naruszenia przepisu art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U z 2003 r., nr 124, poz. 1152 ze zmianami). W orzecznictwie Sądu Naj wyższego ukształtowało się j ednolite stanowisko zgodnie z którym, najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną przed dniem 3 sierpnia 2008 r. krzywdę, stanowiącą następstwo naruszenia deliktem dobra osobistego w postaci prawa do życia w pełnej rodzinie czy też szczególnej więzi rodzinnej ze zmarłym, której zerwanie powoduje ból, cierpienia psychiczne, poczucie krzywdy i osamotnienia (por. uchwały Sądu Najwyższego: z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10, OSNC-ZD 2011, nr B, poz. 42, z dnia 13

8

lipca 2011 r, III CZP 32/ll,OSNC 2012, Nr 1, poz. 10, z dnia 7 listopada 2012 r, III CZP 67/12,OSNC 2013, Nr 4, poz. 45, z dnia 20 grudnia 2012 r., III CZP 93/12, OSNC 2013, nr 7-8, poz. 84 oraz wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 10 listopada 2010 r., II CSK 248/10, z dnia 11 maja 2011 r., I CSK 621/10). W myśl przepisu art. 36 ust. 1 powyższej ustawy ubezpieczyciel odpowiada w granicach odpowiedzialności sprawcy szkody. Nie ma żadnych podstaw, aby z tej odpowiedzialności wyłączyć zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych spowodowanych śmiercią poszkodowanego.

Zasadny był natomiast zarzut naruszenia przepisu art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. W uchwale z dnia z dnia 13 lipca 2011 r., wydanej w sprawie III CZP 32/11 Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że nie każdą więź rodzinną niejako automatycznie należy zaliczyć do katalogu dóbr osobistych, lecz jedynie taką której zerwanie powoduje ból, cierpienie, rodzi poczucie krzywdy. Osoba dochodząca roszczenia na podstawie art. 448 k.c. powinna zatem wykazać istnienie tego rodzaju więzi, stanowiącej jej dobro osobiste podlegające ochronie.

W przedmiotowej sprawie postępowanie dowodowe ograniczyło się w zasadzie do dowodu z przesłuchania powódek na rozprawie w dniu 26 marca 2014 r. Wynika z nich, że śmierć brata miała wpływ na stan psychiczny powódek, lecz nie wymagał on korzystania z pomocy lekarzy specjalistów, czy też psychologa. Powrót do normalnego życia nie nastręczał powódkom szczególnych trudności, poza koniecznością stosowania leków ziołowych.

Wobec tego Sąd Okręgowy uznał, że skutki naruszenia więzi rodzinnej powódek przez śmierć brata, nie uzasadniają przyznania zadośćuczynienia na podstawie przepisu art. 448 k.c.

Dlatego Sąd Okręgowy na podstawie przepisu art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że powództwo oddalił i nie obciążył powódek kosztami procesu ( art. 102 k.p.c). Sąd Okręgowy zastosował ten przepis z

9

uwagi na ocenny charakter sprawy oraz naruszenie dobra osobistego powódek w postaci więzi rodzinnej. Z tej samej przyczyny Sąd na podstawie przepisów art. 102 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. nie obciążył powódek kosztami postępowania apelacyjnego.