Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 maja 2013 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2013 r. w Gdańsku

sprawy S. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji S. Z.

od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 19 września 2012 r., sygn. akt IV U 1175/12

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 1923/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 05 czerwca 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., powołując się na przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, ze zm.), odmówił ustalenia S. Z. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym stwierdzając, że nie wykazał posiadania wymaganego co najmniej 15-letnego stażu pracy w warunkach szczególnych i 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych na dzień 01 stycznia 1999 r.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł S. Z. wskazując, że świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze wydane przez (...) Zakłady (...) z dnia 30 sierpnia 1995 r. jest błędne, gdyż winno być wystawione za okres od dnia 27 września 1984 r. do dnia 08 sierpnia 1995 r., a nie od dnia 27 września 1984 r. do dnia 31 stycznia 1988 r., gdyż ubezpieczony przez cały czas pracował na tym samym stanowisku i na tym samym miejscu, jako drobiarz przy tunelach zamrażalniczych, gdzie była niska temperatura i zagrożenie amoniakalne w sytuacjach awaryjnych i był to najbardziej szkodliwy odcinek produkcji na Wydziale Drobiarskim.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji. Organ ten wskazał dodatkowo, że nie zaliczył wnioskodawcy jako pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w Fabryce (...) w P. od dnia 05 grudnia 1983 r. do dnia 21 września 1984 r. z uwagi na wskazany niewłaściwy charakter wykonywania pracy zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r., w którym w dziale XIV, poz. 17 widnieje lakierowanie ręczne lub natryskowe - nie zhermetyzowane, a także brak właściwego stanowiska pracy, wykazu, działu, pozycji i punktu zgodnego z zarządzeniem nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. (Dz. Urz. (...) nr 1).

W piśmie procesowym z dnia 06 września 2012 r. organ rentowy podał, iż dokonał weryfikacji dokumentów przedłożonych przez ubezpieczonego i zaliczył do jego stażu pracy okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia 11 kwietnia 1968 r. do dnia 23 kwietnia 1972 r. W konsekwencji łączny staż pracy wnioskodawcy do dnia 01 stycznia 1999 roku wynosi 27 lat, 4 miesiące oraz 15 dni.

Wyrokiem z dnia 19 września 2012 r. w sprawie IV U 1175/12 Sąd Okręgowy w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

S. Z.urodził się w (...)r. Ubezpieczony nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązał stosunek pracy. Wnioskodawca pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy.

W dniu 14 marca 2012 r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę.

Decyzją z dnia 05 czerwca 2012 r., wydaną na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z F.U.S. (Dz. U. z 2004 r., Nr 39, poz. 353 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury z uwagi na nie wykazanie 15-lat stażu pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy przyjął za udowodnione na dzień 01 stycznia 1999 r. 23 lata, 4 miesiące i 3 dni ogólnego staży pracy i 7 lat, 9 miesiące i 18 dni okresów pracy w szczególnych warunkach.

Ubezpieczony w toku swojej aktywności zawodowej pracował:

- od dnia 11 kwietnia 1968 r. do dnia 23 kwietnia 1972 r. w gospodarstwie rolnym swoich rodziców;

- od dnia 01 sierpnia 1972 r. do dnia 15 sierpnia 1974 r. w Spółdzielni Kółek Rolniczych w S. na stanowisku kierowcy ciągnikowego,

- od dnia 09 września 1974 r. do dnia 05 października 1976 r. w Spółdzielni Kółek Rolniczych w R. na stanowisku kierowcy ciągnika (przy czym w okresie od dnia 17 lutego 1975 r. do dnia 16 grudnia 1975 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową);

- od dnia 02 maja 1977 r. do dnia 31 marca 1980 r. w Przedsiębiorstwie (...) w D. na stanowisku kierowcy ciągnika;

- od dnia 20 kwietnia 1980 r. do dnia 28 marca 1981 r. w Nadleśnictwie D. na stanowisku kierowcy ciągnika;

- od dnia 05 grudnia 1983 r. do dnia 21 września 1984 r. w Fabryce (...) na stanowisku lakiernika;

- od dnia 27 września 1984 r. do dnia 08 sierpnia 1995 r. w (...) sp. z o.o. w T.;

- od dnia 24 czerwca 1996 r. do dnia 19 lipca 2002 r. w (...) T..

W okresie zatrudnienia w (...) sp. z o. o. w T. wykonywał prace wózkowego na oddziale pakowania drobiu. Do obowiązków ubezpieczonego należało zawożenie i odwożenie za pomocą wózka - ręcznego lub akumulatorowego - kartonów z kurczakami do tunelu chłodniczego i komór zamrażalniczych. W tunelu chłodniczym było ok. - 2 °C, a w zamrażalniczym - 30 °C, a na hali, gdzie pakowano kurczaki panowała temperatura dodatnia. Ubezpieczony tylko niekiedy wnosił towar to komory chłodniczej lub zamrażalniczej - gdy otrzymał takie polecenie nie układał kurczaków na taśmociągu prowadzącym do tunelu chłodniczego. Na zmianie pracował jeden pracownik, który obsługiwał wózki. Gdy jedna z osób pracująca przy taśmie prowadzącej do tunelu chłodniczego musiała pójść do toalety, ubezpieczony zastępował ją w tym czasie. S. Z. nie pracował przy uboju zwierząt, utylizacji surowców zwierzęcych, przy zawieszaniu drobiu, skubaniu, patroszeniu, schładzaniu oraz pakowaniu drobiu.

Z umowy o pracę zawartej między S. Z., a (...) Zakładami (...) w T. w dniu 26 września 1984 r. wynikało, że zostaje on przyjęty na stanowisko drobiarza.

W świadectwie pracy z dnia 08 sierpnia 1995 r. pracodawca wskazał, że S. Z. w okresie od dnia 27 września 1984 r. do dnia 08 sierpnia 1995 r. pracował na stanowisku robotnika magazynowego.

Następca prawny (...) Zakładów (...) w (...) sp. z o. o. w T. wydał - 30 sierpnia 1995 r. S. Z. świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Z dokumentu tego wynikało, iż ubezpieczony w czasie zatrudnienia od dnia 27 września 1984 r. do dnia 08 sierpnia 1995 r. wykonywał pracę w warunkach szczególnych od dnia 27 września 1984 r. do dnia 31 stycznia 1988 r. na stanowisku drobiarz - schładzacz drobiu.

W życiorysie składanym u kolejnego pracodawcy S. Z. wskazał, że w (...) Zakładach (...) w T. pracował jako drobiarz, kierowca wózków akumulatorowych, oraz że kurs operatora wózków akumulatorowych i spalinowych ukończył w czasie zatrudnienia w (...).

W (...) S.A. w S. Zakład w T. wnioskodawca pracował na stanowisku drobiarza. Pracodawca nie wydał za ten okres świadectwa potwierdzającego pracę w warunkach szczególnych.

W A. Fabryce (...) w P. S. Z. wykonywał pracę lakiernika - malował kombajny przy użyciu pistoletu do malowania. Zakład (...) potwierdził pracę w warunkach szczególnych w całym okresie zatrudnienia wydając stosowne świadectwo.

W okresie od dnia 02 maja 1977 r. do dnia 31 marca 1980 r. wnioskodawca pracował jako kierowca ciągnika w Przedsiębiorstwie (...) w D.. Archiwum przechowujące akt osobowe po w/w Przedsiębiorstwie potwierdziło zatrudnienie wnioskodawcy na tym stanowisku wystawiając świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Organ rentowy zaliczył wnioskodawcy do pracy w warunkach szczególnych jedynie 7 lat, 9 miesięcy i 18 dni. Na ten okres składało się zatrudnienie w (...) S. od dnia 24 kwietnia 1972 r. do dnia 15 sierpnia 1974 r., w (...) R. od dnia 09 września 1974 r. do dnia 16 lutego 1975 r. i od dnia 01 października 1976 r. do dnia 05 października 1976 r., w Nadleśnictwie D. od dnia 20 kwietnia 1980 r. do dnia 28 marca 1981 r. oraz w (...) w T. (następnie (...)) od dnia 27 września 1984 r. do dnia 31 stycznia 1988 r.

Przedstawiony powyżej stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie wymienionych wyżej dokumentów, zarówno znajdujących się w aktach emerytalnych powoda, jak i tych złożonych bezpośrednio do akt sądowych niniejszej sprawy, jak również w oparciu o zeznania świadków: E. T. i częściowo M. K. oraz częściowo na podstawie zeznań wnioskodawcy złożonych w toku jego przesłuchania w charakterze strony. Sąd ten uznał wszystkie wyżej wskazane dokumenty za wiarygodny materiał dowodowy, jako że były one jasne, logiczne i zrozumiałe oraz wzajemnie się uzupełniały, tworząc łącznie spójną całość. Nie znalazł podstaw do podważenia autentyczności któregokolwiek z powołanych wyżej dokumentów.

Z tych samych względów Sąd I instancji uznał za wiarygodne zeznania świadka E. T.. Jeśli natomiast chodzi o zeznania świadka M. K., to Sąd ten dał im wiarę jedynie częściowo, tj. w zakresie, w jakim były one zbieżne z pozostałymi dowodami zgromadzonymi w niniejszej sprawie. Nie uznał za wiarygodnej tej części zeznań M. K., w której twierdził on, że na hali, gdzie pakowano kurczaki była temperatura ujemna -5 °C, gdyż było to sprzeczne z zeznaniami świadka E. T. pracującej bezpośrednio na stanowisku pakowania drobiu, a nadto z innym fragmentem zeznań świadka, gdzie stwierdził on, że w komorze chłodniczej było - 2°C, a więc było tam cieplej niż na hali, co jest oczywiście absurdem.

Poza tym utrzymywanie tak niskiej temperatury na hali, gdzie pakowano kurczaki byłoby zupełnie nieracjonalne, gdyż proces chłodzenia jest bardzo energochłonny, uciążliwy dla pracowników, a nie był on wymagany ze względu na specyfikę produkcji, skoro zaraz po zapakowaniu kurczaki trafiały do tunelu chłodzącego, a potem do komory zamrażalniczej i chłodniczej. W pozostałej części Sąd Okręgowy uznał zeznania świadka M. K. za wiarygodne.

Jeżeli zaś chodzi o zeznania wnioskodawcy, to Sąd ten dał im wiarę jedynie w tej części, w jakiej były one zgodne ze stanem faktycznym ustalonym w sprawie. W ocenie Sądu I instancji treść zeznań wnioskodawcy była podyktowana tym, iż chciał on wykazać - wbrew faktom - iż wykonywał on pracę w szczególnych warunkach. Powoduje to, iż jego zeznania są w wielu miejscach wewnętrznie sprzeczne - w jednym miejscu wskazuje on, że odwoził kurczaki w kartonach do komór zamrażalniczych i odbierał z tunelu chłodniczego, a w innym, że nie obsługiwał środków transportowych takich jak wózki ręczne i akumulatorowe, a zajmował się wieszaniem na hakach częściowo przymrożonych kurczaków, przy czym uczynił to na wyraźną sugestię żony, która była jego pełnomocnikiem.

Zdaniem Sądu Okręgowego odwołanie wnioskodawcy jest bezzasadne i jako takie winno zostać w całości oddalone.

Sąd ten wskazał, że zgodnie z przepisem art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.), nazywanej w dalszej części niniejszego uzasadnienia „ustawą emerytalną”, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

W myśl ust. 2 tego samego artykułu ustawy emerytalnej - emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Warunki wymagane do nabycia emerytury na podstawie przepisu art. 184 ustawy emerytalnej muszą zostać spełnione przez ubezpieczonego „w dniu wejścia w życie ustawy”, tj. według stanu na dzień 01 stycznia 1999 r. (por. art. 196 ustawy emerytalnej) - za wyjątkiem osiągnięcia wieku emerytalnego, który ubezpieczony może ukończyć także później, tj. po dniu 01 stycznia 1999 r. (por. np. wyroki S.N.: z dnia 18 lipca 2007 r. w sprawie I UK 62/07, publik. OSNP z 2008 r., nr 17-18, poz. 269, LEX nr 446010 i z dnia 08 lipca 2008 r. w sprawie I PK 309/07, publik. LEX nr 497692).

Okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, o którym mowa w przepisie art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, wynosić musi co najmniej 15 lat (§ 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - Dz. U. Nr 8, poz. 43, ze zm.), przy czym w myśl § 2 ust. 1 cytowanego rozporządzenia - okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Rodzaje prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze wymienione zostały w wykazie „A”, stanowiącym załącznik do cytowanego wyżej rozporządzenia, zaś poszczególne stanowiska pracy w warunkach szczególnych - w zarządzeniach „resortowych” poszczególnych ministrów, wydanych na podstawie delegacji zawartej w przepisie § 1 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r.

Sąd I instancji podniósł, że istotny w niniejszej sprawie jest również § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 07 lutego 1983 r., w myśl którego okresami pracy uzasadniającymi prawo do wcześniejszej emerytury są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, ustalonym dla danego stanowiska. Sąd ten stwierdził, że pod pojęciem pracy wykonywanej stale należy rozumieć pracę wykonywaną na danym stanowisku pracy, zgodnie z rozkładem czasu pracy i w pełnym wymiarze czasu pracy, ustalonym dla danego stanowiska. W związku z powyższym nie będzie uznawana za taką pracę praca, wykonywana, np. w połowie wymiaru czasu pracy lub tylko kilka lub kilkanaście dni w miesiącu.

Sąd Okręgowy zważył, że w przedmiotowej sprawie jedyną kwestią, która była sporna między stronami, był staż pracy S. Z. w warunkach szczególnych.

(...) Oddział w T. konsekwentnie utrzymywał, że ubezpieczony nie legitymuje się co najmniej 15-letnim okresem wykonywania pracy w warunkach szczególnych - według stanu na dzień wejścia w życie przepisów ustawy emerytalnej, tj. na dzień 01 stycznia 1999 r. Organ rentowy nie kwestionował natomiast, że ubezpieczony spełnia pozostałe warunki niezbędne do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury, o których mowa w przepisie art. 184 ustawy emerytalnej, to znaczy będąc urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. ukończył obniżony wiek emerytalny - 60 lat, ma wymagane okresy składkowe i nieskładkowe, będąc pracownikiem rozwiązał stosunek pracy oraz nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

Wobec powyższego Sąd I instancji ograniczył swoje rozważania do jedynego zagadnienia będącego przedmiotem sporu między stronami, tj. do tego, czy S. Z. legitymuje się co najmniej 15-letnim okresem wykonywania pracy w warunkach szczególnych - na dzień 01 stycznia 1999 r. Tym niemniej Sąd ten zwrócił uwagę na okoliczność, że organ rentowy w sposób nieprawidłowy obliczył sumaryczny staż ubezpieczonego. W decyzji z dnia 05 czerwca 2012 r. organ ten wskazał, iż ubezpieczony udowodnił 23 lata, 4 miesiące i 3 dni okresów składkowych i nieskładkowych, a uwzględniając częściowo odwołanie ubezpieczonego doliczył mu okres wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia 11 kwietnia 1968 r. do dnia 23 kwietnia 1972 r. uznając, iż udowodnił on 27 lat, 4 miesiące i 15 dni łącznego stażu pracy. Tymczasem prawna możliwość uwzględnienia okresów pracy w gospodarstwie rolnym rodziców do ustalania powszechnych uprawnień emerytalnych przewidziana w art. 10 ust. 1 ustawy emerytalnej występuje w sytuacji, gdy okresy składkowe i nieskładkowe, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury i uwzględniane są w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. W związku z powyższym, uwzględniając okres zatrudnienia w gospodarstwie rolnym rodziców, ubezpieczony udowodnił łącznie 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

Zdaniem Sądu Okręgowego wnikliwa analiza całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy prowadzi do wniosku, że S. Z. nie legitymuje się co najmniej 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych - według stanu na dzień wejścia w życie przepisów ustawy emerytalnej, tj. na dzień 01 stycznia 1999 r. - wymaganym do nabycia prawa do emerytury, o której mowa w przepisie art. 184 ustawy emerytalnej.

Organ rentowy w swojej decyzji wskazał, że ubezpieczony udowodnił 7 lat, 9 miesięcy i 18 dni wykonywania pracy w warunkach szczególnych, z tytułu zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w S., Spółdzielni Kółek Rolniczych w R., Nadleśnictwie D. i (...) od dnia 27 września 1984 r. do dnia 31 stycznia 1988 r. Tym niemniej w ocenie Sądu I instancji wątpliwe jest uznanie za pracę w szczególnych warunkach tego ostatniego okresu, mimo iż znajduje on potwierdzenie w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze z dnia 30 sierpnia 1995 r. wystawionego przez (...) sp. z o. o. w T., gdzie wskazano iż ubezpieczony w tym okresie wykonywał pracę drobiarz - schładzacz drobiu na stanowisku schładzacz drobiu wymieniony w dziale X, poz. 8, pkt 5 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie stanowisk pracy wykonywanej w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, gdyż przeczą temu zeznania świadków: E. T. i M. K., a także samego ubezpieczonego.

Z zeznań tych wynika, że praca ubezpieczonego polegała na przewożeniu za pomocą wózka (ręcznego i akumulatorowego), kartonów z kurczakami z hali, gdzie je pakowano, do zamrażalni i chłodni. Jedynie okazjonalnie i przez krótki czas (gdy zastępował przy taśmie pracowników korzystających z toalety), wykonywał prace pakowacza, czy schładzacza drobiu. Nie wykonywał żadnej pracy „wykonywanej bezpośrednio przy uboju zwierząt” wymienionej w wykazie A, dział X, stanowiącej załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. W żadnym razie nie pracował jako drobiarz, gdyż nie zawieszał drobiu na linii uboju, ani też nie pracował jako schładzacz drobiu, gdyż nie pracował stale w chłodni i zamrażalni (wykaz A, Przemysł drobiarski, Dział X, poz. 8, pkt 1 i 5, stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie stanowisk pracy wykonywanej w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze - Dz. Urz. MRiGŻ z dnia 31 października 1983 r., nr 3, poz. 7).

Na hali, gdzie pakowano drób panowała temperatura dodatnia, a ubezpieczony co do zasady w ogóle nie wchodził i nie wjeżdżał do chłodni i zamrażalni, gdzie panowała ujemna temperatura (robił to jedynie niekiedy, a i wtedy nie układał drobiu, a jedynie zostawiał kartony na podłodze), nie sposób zatem uznać, iż wykonywał pracę „w chłodniach składowych i przyzakładowych o temperaturze wewnętrznej poniżej 0° C”, wymienioną w wykazie A, dział X, stanowiący załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r.

Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy nie miał wątpliwości, że pracując w (...) w T., ubezpieczony przez cały okres zatrudnienia – od dnia 27 września 1984 roku do dnia 08 sierpnia 1995 r. nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych, określonej w wymienionych wyżej przepisach. Jednak nawet uznając okres zatrudnienia w warunkach szczególnych opisany przez pracodawcę w stosownym świadectwie, tj. okres od dnia 27 września 1984 r. do dnia 31 stycznia 1988 r., okresy zatrudnienia uznane przez ZUS za pracę w warunkach szczególnych oraz doliczone przez ten Sąd (o czym będzie mowa poniżej) nie stanowiły łącznie 15 lat.

W ocenie Sądu I instancji na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego można było doliczyć do pracy w warunkach szczególnych okres zatrudnienia wnioskodawcy w (...) D. od dnia 02 maja 1977 r. do dnia 31 marca 1980 r. (2 lata, 11 miesięcy), w A. P. od dnia 05 grudnia 1983 r. do dnia 21 września 1984 r. (9 miesięcy i 18 dni) oraz w D. w S. od dnia 24 czerwca 1996 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. (po odjęciu okresu niezdolności do pracy 2 lata, 1 miesiąc i 14 dni).

W (...) w D. wnioskodawca wykonywał pracę kierowcy ciągnika opisaną w zarządzeniu Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 01 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach nadzorowanych przez (...), na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz. Urz. Nr 3, poz. 6) - Dział VIII poz. 3. Stanowisko to wymienia także zarządzenie R.M. z dnia 07 lutego 1983 r. (cytowane wyżej) w Dziale VIII, poz. 3.

Praca lakiernika natryskowego w lakierniach niezhermetyzowanych, którą ubezpieczony wykonywał w A. w P. wymieniona została jako praca w warunkach szczególnych w zarządzeniu Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz. Urz. Nr 1-3, poz. 1) - Dział XIV poz. 17 pkt 2. Ponadto także rozporządzenie R.M. z dnia 07 lutego 1983 r. zawiera tego rodzaju prace - Dział XIV poz. 17.

Praca drobiarza wykonywana w D. w S. także zaliczana jest do pracy w warunkach szczególnych według przepisów powołanych we wcześniejszych rozważaniach.

W tym stanie sprawy, nawet przy najbardziej korzystnym dla wnioskodawcy wyliczeniu okresów zatrudnienia w warunkach szczególnych, tj. przy zaliczeniu okresów uwzględnionych przez ZUS - 7 lat, 9 miesięcy i 18 dni (z okresem od dnia 27 września 1984 roku do dnia 31 stycznia 1988 r.) oraz przy doliczeniu okresów uznanych przez Sąd Okręgowy wnioskodawca na dzień 01 stycznia 1999 r. wykazał jedynie 13 lat, 7 miesięcy i 20 dni okresów pracy w warunkach szczególnych.

Dlatego Sąd ten, w oparciu o przepis art. 477 (14) § 1 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł S. Z. zaskarżając ten wyrok w całości oraz zarzucając temu orzeczeniu cyt. „wadliwą ocenę i interpretację dowodów zebranych w sprawie, tj. art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) i w wyniku tego nie uznanie całego okresu zatrudnienia S. Z. w (...) Zakładach (...) w T. oraz (...) sp. z o. o. jako pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze na podstawie odpowiednich przepisów”.

W uzasadnieniu apelacji skarżący dokonał streszczenia postępowania sądowego-pierwszoinstancyjnego w niniejszej sprawie oraz wskazał, że Sąd II instancji w swoim uzasadnieniu przypisuje wnioskodawcy pracę przez cały jego okres zatrudnienia w (...) sp. z o. o. niezgodnie z faktami, gdyż przez większość tego okresu wnioskodawca pracował w (...) Zakładach (...) w T., a dopiero od 1993 r. u jego następcy (...) sp. z o. o. Według apelującego Sąd ten na skutek zupełnej nieznajomości procesu technologicznego na jego odcinku pracy dokonał wadliwej oceny faktów. Wywodził dalej, że świadkowie: E. T., która była w rzeczywistości brygadzistką tuneli zamrażalniczych oraz kierownik Wydziału Drobiarskiego wskazywali temperatury w różnych miejscach, gdyż dla nie znającego realiów Sądu Okręgowego tunele zamrażalnicze są tunelami chłodzącymi, w których jest - 2 st. C, a praca przy tunelach mylona jest z pracą na pakowni kurcząt. Sąd ten nie zauważył, że na stanowisku, gdzie był zatrudniony wnioskodawca, były otwarte z obu stron 2 tunele zamrażalnicze i drzwi od komór zamrażalniczych w których była temperatura - 30 st. C, a w komorze chłodniczej była wymuszona temp. - 2 st. C z uwagi na jej charakter.

Odnosząc się do dokonanej w postępowaniu pierwszoinstancyjnym oceny zeznań świadka K., dotyczących temperatury na hali, gdzie pakowano kurczaki skarżący wskazał, że świadek ten mówił o temperaturze przy wyjściu towaru z tunelu zamrażalniczego, gdyż pakownia kurcząt była oddzielnym bytem ciągnącym się w linii prostej na odległość ponad 50 metrów od obsługi tuneli zamrażalniczych, zaczynającym się od wodnych schładzalników, a kończącym się w bezpośrednim sąsiedztwie tuneli zamrażalniczych. Zdaniem wnioskodawcy powyższe czyni wiarygodną podaną przez tego świadka temperaturę -5 st. C przy otwartych cały czas drzwiach tuneli zamrażalniczych, w których wewnątrz jest temp poniżej -30 st. C , przy dodatkowym wymuszonym nawiewie powietrza wylatującego z tych tuneli, oraz przy dodatkowo otwartych w odległości 5 metrów drzwiach dwóch komór zamrażalniczych, w których również panowała temp. ok. -30 st. C. Apelujący dodał, że praca odbywała się równocześnie przy dwóch tunelach zamrażalniczych (drobiu grzebiącego i wodnego).

W takich warunkach oraz przy obsłudze tych dwóch tuneli zamrażalniczych pracował przez cały swój okres zatrudnienia S. Z. i był nierozłącznym składnikiem obsługi tuneli zamrażalniczych (czyli jak to określano schładzaczy drobiu) wynoszącym na każdej zmianie po kilkunastu pracowników. Każdy z nich wykonywał inną czynność, a wnioskodawca z uwagi ,że był jednym z nielicznych mężczyzna tak zatrudnionych i uzyskał uprawnienia wózkowego pracował przy przemieszczaniu zamrożonych w tunelach zamrażalniczych kurcząt, kaczek, gęsi, kur i indyków, gdzie po wyjściu ich z tuneli zamrażalniczych, po ocenie ich jakości, po zamknięciu wieka kartonów, w których był zamrożony drób, ich zataśmowaniu, po oetykietowaniu ich i oznakowaniu oraz po umieszczeniu kartonów w paletach wnioskodawca przemieszczał je sukcesywnie do komory chłodniczej (temp -2 st. C) lub do komór zamrażalniczych (-30 st. C).

Skarżący podkreślił, że w spornym okresie produkcja obejmowała około 36 tys. sztuk kurcząt na każdej ze zmian - początkowo ubój odbywał się na dwie zmiany, a później na jedną zmianę, z których duża część, a niejednokrotnie całość była zamrażana i równocześnie na równoległej linii ubojowej ok. 8 tys. kaczek lub 4 tys. gęsi, które były wszystkie zamrażane w tunelach zamrażalniczych. Oprócz prac transportowych wnioskodawca pomagał przy tych w pracach na wniosek brygadzisty, przy konieczności okresowej zamiany poszczególnych pracowników, przy obsłudze tuneli zamrażalniczych co należało do jego normalnych obowiązków. W związku z powyższym apelujący zakwestionował stwierdzenia Sądu I instancji, że ubezpieczony tylko niekiedy wnosił towar do komory chłodniczej lub zamrażalniczej - gdy otrzymał takie polecenie, nie układał kurczaków na taśmociągu prowadzącym do tunelu chłodniczego wskazując, że kłóci się to z ustaleniem, że był jedynym pracownikiem na zmianie, który wwoził cały towar do komór zamrażalniczych i chłodniczej z dwóch tuneli zamrażalniczych.

Wywodził dalej, że zastępując poszczególnych pracowników przy obsłudze tuneli zamrażalniczych cały czas był na swoim stałym stanowisku pracy, gdyż był integralną częścią tej załogi. Nie opuszczał swego stanowiska również, gdy sporadycznie pomógł przemieścić palety z pakowni kurcząt jak to oświadczyła w swoim zeznaniu brygadzistka E. T., gdyż często zapasy przygotowanych na nich kartonów z drobiem przygotowanym przez pakownie drobiu do zamrożenia oczekiwały do podwiezienia i zamrożenia w tunelach zamrażalniczych lub do wwiezienia do komory chłodniczej (drób świeży).

Te gotowe już palety były ustawione przez pracowników tych pakowni na wysokości tuneli zamrażalniczych i bezpośrednio przed komora chłodniczą. Stąd, aby uniknąć blokady przez nie tuneli zamrażalniczych wnioskodawca je wówczas przemieszczał w inne miejsce lub wwoził do komory chłodniczej. Zresztą wszyscy pracownicy obu pakowni drobiu (wodnego i grzebiącego) jako pakowacze drobiu mieli również poświadczoną pracę w warunkach szczególnych, o czym świadczą również liczne decyzje ZUS jak i sądów.

Ustosunkowując się do twierdzenia Sądu Okręgowego, zgodnie z którym zachodzi sprzeczność w zeznaniach, gdyż ubezpieczony raz twierdzi, że odwoził kurczaki w kartonach do komór, zaś w innym miejscu twierdzi, iż nie obsługiwał środków transportowych takich jak wózki ręczne i akumulatorowe, gdyż zajmował się wieszaniem częściowo przymrożonych kurczaków wnioskodawca wskazał, że w/w zeznanie odnosiło się do dużo późniejszego okresu pracy wnioskodawcy w 2002 r. w (...), który to okres nie był rozpatrywany w tej sprawie.

W ocenie skarżącego wydane przez (...) Zakłady (...) świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z dnia 30 sierpnia 1995 r. zawiera błąd w dacie, gdyż powinno być wystawione do dnia 08 sierpnia 1995 r., a nie do dnia 31 stycznia 1988, gdyż przez cały ten czas był zatrudniony na tym samym stanowisku i w tych samych warunkach - przy tunelach zamrażalniczych, co jest bezsprzecznie udokumentowanym faktem. Ponadto podniósł, że ten sam pracodawca wydał mu dwa świadectwa pracy, z których w jednym podano, że w spornym okresie był zatrudniony na stanowisku robotnika magazynowego, a w drugim (świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach) poświadczono, że pracował wówczas na stanowisku drobiarza-schładzacza.

Zdaniem apelującego wszystkie wskazane wyżej nieścisłości nie powinny działać przeciwko niemu, a wręcz przeciwnie powinny przemawiać za przyjęciem, że wszystkie ustalenia, zarówno ZUS w T., jak i Sądu I instancji, odmawiające uznania wnioskodawcy pracy w warunkach szczególnych, zostały dokonane na podstawie błędnych ustaleń spowodowanym zupełnym brakiem rozeznania zrozumienia oraz znajomości procesu technologicznego na Wydziale Drobiarskim, a szczególnie na stanowisku, na którym był on zatrudniony.

Dodatkowo wnioskodawca podkreślił, że z uwagi na bardzo niskie temperatury wszyscy pracownicy tam zatrudnieni, w tym również on, otrzymywali dodatki szkodliwe oraz specjalną odzież ochronną.

Nadmienił także, iż stanowisko schładzacz drobiu jest wymienione w pkt 5, poz. 8, działu X, wykazu A, stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie stanowisk pracy wykonywanej w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. Urz. MRiGŻ z dnia 31 października 1993 r. Nr 3, poz.7).

Spełnia również warunki uznania jego pracy jako wykonywanej „w chłodniach składowych i przyzakładowych o temperaturze wewnętrznej poniżej 0 st. C”, wymienionej w dziale X, wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

W konkluzji apelacji skarżący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji ZUS/Oddział w T. z dnia 05 czerwca 2012 r. i przyznanie mu prawa do emerytury.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja S. Z. nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ nie zawiera zarzutów skutkujących uchyleniem lub zmianą wyroku Sądu I instancji.

Z treści apelacji wynika zarzut naruszenia przez ten Sąd prawa procesowego, a w szczególności art. 233 § 1 k.p.c., poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę materiału dowodowego, a w konsekwencji błędne ustalenie, że wnioskodawca nie wykazał posiadania na dzień 01 stycznia 1999 r. wymaganego do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Wyrok Sądu Okręgowego nie narusza prawa, choć nie wszystkie ustalenia i oceny prawne tego Sądu są prawidłowe, co zostanie wykazane w dalszej części uzasadnienia.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do oceny, czy S. Z. spełnia, wynikające z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną), przesłanki ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Stosownie do treści art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym (mężczyznom) urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje prawo do emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej (60 lat - § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm., nazywanego dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego), jeżeli w dniu wejścia tej ustawy w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r. osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy emerytalnej (co najmniej 25 letni).

Takim ubezpieczonym przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym od dnia 01 stycznia 2013 r.).

Przepis art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej dotyczy zatem wyłącznie tych ubezpieczonych, którzy w dniu wejścia w życie ustawy emerytalnej, tj. 01 stycznia 1999 r. już legitymowali się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym, w tym wymaganym okresem pracy w warunkach szczególnych, lecz nie osiągnęli jeszcze wymaganego wieku emerytalnego.

W przedmiotowej sprawie sporne jest spełnianie przez wnioskodawcę przesłanki w postaci osiągnięcia w dniu wejścia ustawy emerytalnej w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 roku, wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, tj. co najmniej 15 lat (art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej w zw. z § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego).

Dla oceny kwestii spełniania przez S. Z., wynikającej z treści art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, przesłanki osiągnięcia w dniu wejścia ustawy emerytalnej w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r. okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, kluczowa jest odpowiedź na pytanie, czy ubezpieczony w oparciu o przeprowadzone w niniejszej sprawie dowody zdołał wykazać, że w okresie zatrudnienia w (...) Zakładach (...) w T. od dnia 27 września 1984 r. do dnia 08 sierpnia 1995 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach.

W dniu 23 listopada 2011 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r. Nr 237, poz. 1412, nazywanego dalej rozporządzeniem w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe).

W świetle treści § 42 rozporządzenia w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe do wniosków w sprawach świadczeń złożonych po dniu jego wejścia w życie (jak w niniejszej sprawie) stosuje się przepisy tego rozporządzenia.

W myśl § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe zainteresowany zgłaszający wniosek o emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy powinien dołączyć do wniosku m.in. dokumenty stwierdzające okresy uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokość.

Stosownie do treści § 22 ust. 1 rozporządzenia w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności:

1) legitymacja ubezpieczeniowa;

2) legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.

Zgodnie z treścią § 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

W toku postępowania administracyjnego w niniejszej sprawie S. Z.przedłożył świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z (...) sp. z o. o.w T.z dnia 30 sierpnia 1995 r. (k. 9 akt em. ZUS), w którym podano, że wnioskodawca zatrudniony u tego pracodawcy od dnia 27 września 1984 r. do dnia 08 sierpnia 1995 r., w okresie od dnia 27 września 1984 r. do dnia 31 stycznia 1988 r. stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał prace drobiarza-schładzacza drobiu na stanowisku schładzacza drobiu wymienionym w pkt 5, poz. 8, działu X, wykazu stanowisk pracy, stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. Urz. MRLiGŻ Nr 2, poz. 4, nazywanego dalej zarządzeniem resortowym).

Pokreślenia wymaga, że świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym, ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach w postępowaniu sądowym traktować należy, jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (por. wyrok S.N. z dnia 16 czerwca 2009 r. w sprawie I UK 24/09, publik. LEX nr 518067).

Tym samym treść świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach podlega weryfikacji zarówno w toku postępowania administracyjnego przed organem rentowym, jak i w toku postępowania sądowego przed sądami ubezpieczeń społecznych.

Zdaniem Sądu II instancji przedłożone w toku postępowania administracyjnego: świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z (...) sp. z o. o. w T. z dnia 30 sierpnia 1995 r. (k. 9 akt em. ZUS) nie spełnia wymogów formalnych, gdyż nie zawiera prawidłowego wskazania rodzaju wykonywanej pracy według pozycji, działu i wykazu, stanowiącego załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, a ponadto zachodzi rozbieżność pomiędzy nazwą stanowiska pracy ubezpieczonego podaną w tym świadectwie, tj. „schładzacz drobiu”, a nazwą stanowiska pracy wynikającą ze świadectwa pracy wystawionego przez tego pracodawcę w dniu 08 sierpnia 1995 r. (k. 11-12 akt ren. ZUS), tj. „robotnik magazynowy”.

W związku z powyższym zasadnie organ rentowy uznał, że ubezpieczony w oparciu o to świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach nie wykazał, że w spornym okresie zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze czasu obowiązującym na danym stanowisku pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach (k. 33 akt em. ZUS).

Podkreślenia wymaga jednak, że w sądowym postępowaniu sądowo-odwoławczym fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego, a do sądu należy ocena ich wiarygodności (por. wyrok S.N. z dnia 02 lutego 1996 r. w sprawie II URN 3/95, publik. LEX nr 24774).

Tym samym ubezpieczony ma możliwość i obowiązek udowodnienia faktu świadczenia pracy w szczególnych warunkach w spornym okresie zatrudnienia przy zastosowaniu różnorodnych środków dowodowych.

Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji jednego z wykazów, stanowiących załączniki do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego (por. wyrok S.N. z dnia 01 czerwca 2010 r. w sprawie II UK 21/10, publik. LEX nr 619638).

Z treści przepisu § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego wynika natomiast, że do zaliczenia okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze do okresów pracy uzasadniających prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym rozporządzeniu konieczne jest, aby praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Przeanalizowania zatem wymaga, czy zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy, a w szczególności: dokumenty dotyczące spornego okresu zatrudnienia, zeznania świadków: E. T. (k. 38v. akt sprawy) i M. K. (k. 38v.-39 akt sprawy), jak również przesłuchanie S. Z. (k. 39-39v. akt sprawy), dają podstawy do stwierdzenia, że w spornym okresie zatrudnienia wnioskodawca wykonywał prace w szczególnych warunkach, o których mowa w wykazach A lub B, stanowiących załączniki do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, a w przypadku pozytywnej odpowiedzi, czy prace te wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w wykazach A i B, stanowiących załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego nie uprawnia do uzyskania emerytury w obniżonym wieku emerytalnym (por. wyrok S.N. z 20 października 2005 r. w sprawie I UK 41/05, publik. LEX nr 195788).

Jednakże zarządzenia resortowe mogą mieć znaczenie w sferze dowodowej. Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego, czy centralny związek spółdzielczy, w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może – w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych – stanowić negatywną przesłankę dowodową (por. wyrok S.N. z dnia 16 listopada 2010 r. w sprawie I UK 124/10, publik. LEX nr 707404).

W przypadku ustalenia, że stanowisko pracy wnioskodawcy widniejące na dokumentach dotyczących spornego okresu zatrudnienia, widnieje w wykazie stanowiącym załącznik do właściwego zarządzenia resortowego, zachodziłoby zatem domniemanie faktyczne, że w okresie zatrudnienia na tym stanowisku wykonywał on pracę w szczególnych warunkach.

Sąd Apelacyjny zauważa, że wynikające z treści świadectwa pracy z (...) sp. z o. o. w T. z dnia 08 sierpnia 1995 r. (k. 11 akt ren. ZUS i k. 35-36 akt sprawy) stanowisko „robotnik magazynowy” nie jest wymienione w przepisach resortowych – w poz. 8 „Prace wykonywane bezpośrednio przy uboju zwierząt”, dziale X „W rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym – Przemysł drobiarski” wykazu stanowisk pracy, stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia resortowego, lecz stanowiska pracy podane: w umowie o pracę zawartej z (...) Zakładami (...) w T. w dniu 26 września 1984 r. (k. 37 akt sprawy) oraz w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 30 sierpnia 1995 r. (k. 9 akt em. ZUS), tj. odpowiednio: „drobiarz” i „schładzacz drobiu” figurują, odpowiednio w pkt 1 i 5, poz. 8, działu X tego wykazu.

Fakt wykonywania przez wnioskodawcę w spornym okresie zatrudnienia pracy na stanowisku drobiarza znajduje również pośrednio potwierdzenie w treści dokumentu w postaci protokołu nr (...) ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy w dniu 18 października 1991 r. (k. 3-4v. akt wyp. ZUS), którego treść wskazuje, że do dnia wypadku ubezpieczony był zatrudniony na stanowisku drobiarza.

Tym samym w odniesieniu do spornego okresu zatrudnienia S. Z. na tym stanowisku zachodzi domniemanie faktyczne, że wykonywał on pracę w szczególnych warunkach.

W świetle zeznań świadków: E. T. (k. 38v. akt sprawy) i częściowo M. K. (k. 38v.-39 akt sprawy) w okresie zatrudnienia w (...) Zakładach (...) w T., a następnie w (...) sp. z o. o. w T. wnioskodawca przewoził za pomocą wózków ręcznych lub akumulatorowych zapakowany w osłonki i kartony schłodzony drób z tunelu chłodzącego, gdzie panowała temperatura wewnętrzna poniżej 0 º C, do komory zamrażalniczej, gdzie panowała temperatura – 30 º C.

Zarówno tunele chłodzące, jak i komory zamrażalnicze znajdowały się na terenie jednej hali, w której panowała temperatura powyżej 0 º C. W trakcie wykonywania pracy wnioskodawca wjeżdżał z wózkiem załadowanym schłodzonym drobiem do komory zamrażalniczej lub dojeżdżał do tej komory.

Odnosząc się do rozbieżności zachodzącej pomiędzy zeznaniami tych świadków w części dotyczącej temperatury na hali, gdzie odbywał się proces produkcyjny wskazać należy, że zgodne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego jest przyjęcie, że praca na stanowiskach pakownia odbywała się w temperaturze powyżej 0 º C, a dopiero w tunelach chłodzących i w komorach zamrażalniczych temperatura wynosiła poniżej 0 º C. Trafnie Sąd Okręgowy uznał bowiem, że utrzymywanie temperatury poniżej 0 º C poza tunelami chłodzącymi i komorami zamrażalniczymi byłoby nieracjonalne – wiązałoby się bowiem ze zwiększonymi kosztami, będąc równocześnie uciążliwym dla pracowników, a nie było potrzebne ze względu na specyfikę produkcji.

Stąd prawidłowo Sąd ten dał wiarę zeznaniom świadka E. T., która podała (k. 38v. akt sprawy), że cyt. „na hali temperatura była na plusie, a w tunelu temperatura była ujemna”. Zasadne jest zatem przyjęcie, że nie zasługują na wiarę zeznania świadka M. K. (k. 38v.-39 akt sprawy) w części, w której stwierdził, że cyt. „na hali do pakowania drobiu panowała temperatura minus 5 stopni, a w tunelu minus 20 stopni”. Trafnie Sąd I instancji podkreślił również wewnętrzną niespójność w zeznaniach świadka M. K. (k. 38v.-39 akt sprawy), który najpierw podał, że temperatura na hali do pakowania drobiu wynosiła - 5 º C, a następnie wskazał, że w komorze chłodniczej było - 2 º C, co prowadziłoby do absurdalnego wniosku, że na hali produkcyjnej panowała temperatura niższa, aniżeli w tunelu chłodzącym.

Niewątpliwie podzielić również należy stanowisko tego Sądu co do tego, że przesłuchanie S. Z. (k. 39-39v. akt sprawy) zawiera wewnętrzną sprzeczność dotyczącą kwestii obsługi przez niego w spornym okresie zatrudnienia wózków ręcznych lub akumulatorowych. Wnioskodawca najpierw bowiem podał, że cyt. „musiałem odbierać z tunelu chłodniczego kartony z zamrożonymi kurczakami, zamknąć go taśmą i położyć na paletę”, cyt. „jak już było dużo palet to odwoziłem te palety na bok. Jak się nazbierało ok. 100 palet to odwoziłem je do komór zamrażalniczych i wracałem na halę pakowania” oraz cyt. „było tak jak mówiła T., że jak ona i inne pracownice zapakowały kurczaki w kartony i załadowały palety to ja podjeżdżałem i odwoziłem pod tunel”, aby następnie stwierdzić, że cyt. „...nie obsługiwałem środków transportu takie jak wózki ręczne, czy akumulatorowe”.

Ponadto treść przesłuchania ubezpieczonego we wskazanej części pozostaje w sprzeczności z treścią zeznań świadków: E. T. (k. 38v. akt sprawy) i M. K. (k. 38v.-39 akt sprawy), którzy zgodnie podali, że obsługiwał wózki ręczne i akumulatorowe.

Zasadne jest zatem przyjęcie, że w powyższym zakresie treść przesłuchania S. Z. (k. 39-39v. akt sprawy) nie zasługuje na wiarę.

Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego nie zachodzi natomiast sprzeczność co do twierdzenia ubezpieczonego, że zajmował się wieszaniem na hakach częściowo przymrożonych kurczaków, ponieważ z treści przesłuchania jednoznacznie wynika (k. 39-39v. akt sprawy), że wypowiedź ta odnosi się już do okresu jego zatrudnienia w (...) S.A. w S. Zakłady (...) w T., który nie był następcą prawnym (...) w T. (pismo k. 32 akt sprawy).

Nietrafnie Sąd ten uznał również, że S. Z. w ogóle nie wykonywał w spornym okresie zatrudnienia prac w szczególnych warunkach. Podkreślenia wymaga bowiem, że zeznania świadków: E. T. (k. 38v. akt sprawy) i M. K. (k. 38v.-39 akt sprawy) jednoznacznie wskazują, że w spornym okresie zatrudnienia wnioskodawca w trakcie wykonywania pracy wjeżdżał z wózkiem ręcznym lub akumulatorowym, załadowanym schłodzonym drobiem, do komory zamrażalniczej, gdzie panowała temperatura poniżej 0 º C.

Świadek E. T. wskazała bowiem (k. 38v. akt sprawy), że cyt. „kartony były stawiane na taśmociąg, który kierował je do tunelu chłodzącego i po kilku godzinach wyjeżdżały z tego tunelu i wózkowy odwoził je do drzwi komory chłodzącej, a czasami wciągał do komory chłodzącej”, cyt. „do komory chłodniczej wciągał magazynier za to odpowiedzialny ale zdarzało się, że robił to także wnioskodawca. Musiał wjechać, żeby ustawić paletę i tam ją przejmował magazynier” oraz cyt. „wózkiem akumulatorowym również wjeżdżał do komory chłodniczej. Wnioskodawca po wjechaniu na widłach opuszczał paletę i wyjeżdżał wózkiem”.

Z kolei świadek M. K. stwierdził (k. 38v.-39 akt sprawy), że cyt. „z tego co pamiętam drób wodny był schładzany w tunelu, a drób grzebiący nie był schładzany w tunelu, ale tylko w części nie był. Wnioskodawca potem odbierał towar z tunelu i wjeżdżał nim do komory zamrażalniczej. Wjeżdżał do środka i tam magazynier przejmował paletę”.

Powyższe zeznania znajdują również potwierdzenie w treści przesłuchania S. Z., który podał (k. 39-39v. akt sprawy), że cyt. „Jak się nazbierało ok. 100 palet to odwoziłem je do komór zamrażalniczych i wracałem na hale pakowania. Czasami ustawiałem je na wysokość w tych komorach”.

Tym samym zasadne jest przyjęcie, że w spornym okresie zatrudnienia ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach, o której mowa w poz. 7 „Prace w chłodniach składowych i przyzakładowych o temperaturze wewnętrznej poniżej 0 º C”, dziale X „W rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym”, wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Na marginesie tylko wskazać należy, że ustalony charakter prac wykonywanych przez S. Z. odpowiada w istocie stanowisku pracy podanemu w świadectwie pracy z (...) w T. z dnia 08 sierpnia 1995 r. (k. 11-12 akt em. ZUS i k. 35-36 akt sprawy), tj. „robotnik magazynowy”, a nie stanowiskom wynikającym z treści umowy o pracę z dnia 26 września 1984 r. (k. 37 akt sprawy) oraz ze świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 30 sierpnia 1995 r. (k. 9 akt em. ZUS), tj. odpowiednio: „drobiarz” i „schładzacz drobiu”.

Jednocześnie w świetle przeprowadzonych dowodów z treści zeznań świadków: E. T. (k. 38v. akt sprawy) i M. K. (k. 38v.-39 akt sprawy), korespondujących z przesłuchaniem wnioskodawcy (k. 39-39v. akt sprawy), pracy w szczególnych warunkach, wymienionej w poz. 7, działu X, wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, ubezpieczony nie wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy, ponieważ oprócz prac w chłodniach wykonywał również prace nie wymienione w wykazie A lub B, tj. prace polegające na transporcie za pomocą wózków ręcznych lub akumulatorowych towaru wewnątrz hali produkcyjnej, gdzie panowała temperatura powyżej 0 º C.

Z uwagi na to, że prac w szczególnych warunkach wnioskodawca w spornym okresie nie wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy, stosownie do treści § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, okres ten nie podlega zaliczeniu do wymaganego do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

W konsekwencji uznać należy, że przeprowadzone w przedmiotowej sprawie postępowanie dowodowe skutecznie podważyło treść świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 30 sierpnia 1995 r. (k. 9 akt em. ZUS).

Dla ustalenia S. Z. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym nieodzowne jest łączne spełnienie przez niego wszystkich przesłanek z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej.

Podlegające zaliczeniu do okresu pracy w szczególnych warunkach okresy zatrudnienia wnioskodawcy: w Przedsiębiorstwie (...) w D. od dnia 02 maja 1977 r. do dnia 31 marca 1980 r. (2 lata i 11 miesięcy), w Fabryce (...) w P. od dnia 05 grudnia 1983 r. do dnia 21 września 1984 r. (9 miesięcy i 18 dni) oraz w (...) S.A. w S. Zakłady (...) w T. od dnia 24 czerwca 1996 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. (2 lata, 1 miesiąc i 14 dni), licząc okresy uwzględnione przez organ rentowy (7 lat, 9 miesięcy i 18 dni), wynoszą łącznie 13 lat, 7 miesięcy i 20 dni, a zatem mniej aniżeli wymagany okres co najmniej 15 lat (art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej w zw. z § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego).

Wnioskodawca nie spełnia zatem, wynikającej z treści art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, przesłanki nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w postaci osiągnięcia na dzień wejścia w życie ustawy emerytalnej, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r. wymaganego w przepisach dotychczasowych okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Ponieważ przeprowadzone w niniejszej sprawie dowody wykazały, że S. Z. nie spełnia łącznie wszystkich przesłanek ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, a zatem brak jest podstaw prawnych do przyznania mu tego świadczenia.

Stosownie do treści art. 385 k.p.c. sąd drugiej instancji oddala apelację, jeżeli jest ona bezzasadna.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.