Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 marca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Przemysław Majkowski

Protokolant : sekr. Joanna Wołczyńska – Kalus

po rozpoznaniu w dniu 18 marca 2015 r. w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa J. M.

przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w S.

o zadośćuczynienie

1.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w S. na rzecz powoda J. M. kwotę 2.000,00 ( dwa tysiące ) zł,

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

3.  zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu na rzecz adwokata M. S. kwotę 120 ( sto dwadzieścia ) zł powiększoną o należny podatek 23 % VAT tj, łączną kwotę 147,60 ( sto czterdzieści siedem 60/100) zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej ustanowionej dla powoda z urzędu,

4.  nie obciąża powoda J. M. obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na rzecz pozwanego.

Sygn. akt I C 134/11

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 04 sierpnia 2011 roku (data wpływu do Sądu) powód J. M. wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w S. kwoty 80.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia. W uzasadnieniu swojego stanowiska wskazał, iż w czasie odbywania kary pozbawienia wolności u pozwanego w okresie od 15 maja 2010 roku do 18 lipca 2011 roku umieszczony był w celi mieszkalnej z osobami palącymi tytoń, mimo iż zgłaszał administracji Zakładu Karnego, że jest osobą niepalącą, co naruszyło jego dobra osobiste w postaci zdrowia, (pozew- k.3-3v)

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa – Zakład Karny w S.- wnosił o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany wskazał, że powód nie był jak twierdzi w pozwie „skazany na ten dym 24 godziny na dobę" ponieważ korzystał codziennie z godzinnego spaceru na świeżym powietrzu, raz w tygodniu korzystał z kąpieli w łaźni pawilonowej, gdzie obowiązuje zakaz palenia, uczestniczył w czynnościach procesowych poza oddziałem aresztu śledczego i mógł także brać udział w zajęciach oświatowo-kulturalnych organizowanych w świetlicy oddziałowej, w której obowiązuje zakaz palenia oraz z widzeń, gdzie również obowiązywał zakaz palenia (odpowiedź na pozew- k. 23-24).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Powód J. M. przebywał w Areszcie Śledczym w S. w okresie od 15 maja 2010 roku do 18 lipca 2011 roku. Przy przyjęciu do zakładu karnego zadeklarował, że jest osobą niepalącą, (okoliczność niesporna, kserokopia akt osobowych powoda części A – k.33).

W książce zdrowia osadzonego z okresu przebywania w ZK w S. także odnotowano, że powód jest osobą niepalącą, (dowód: kserokopia książki zdrowia osadzonego – k.46).

W czasie pobytu w Zakładzie Karnym w S. powód przebywał w pięciu różnych celach, zawsze z osobami palącymi tytoń.

(dowód: zeznania powoda – k.110, zeznania świadków: S. Ż. – protokół rozprawy z dnia 25.07.2013 r. – 00:10:28 – 00:29:01 w zw. z k. 162v-163, P. K. – k.207v).

Z uwagi na dym papierosowy powód uskarżał się na bóle głowy. J. M. wielokrotnie zgłaszał wychowawcy żądanie zmiany celi na tę dla niepalących, lecz nie został na takową przeniesiony. W związku z tym urządzał głodówki, połyki, chcąc w ten sposób wymusić przeniesienie go do celi dla niepalących, (dowód: zeznania powoda – k.110, zeznania świadków: S. Ż. – protokół rozprawy z dnia 25.07.2013 r. – 00:10:28 – 00:29:01 w zw. z k. 162v-163, P. K. – k.207v, M. R. – k.279-280; P. B. – k.332-333; kserokopia książki zdrowia osadzonego – k.45-73).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o zeznania powoda oraz świadków S. Ż., P. K., M. R. i P. B.. Zeznania tych osób są zgodne, konsekwentne i logiczne a nadto znajdują potwierdzenie w złożonych przez stronę pozwaną dokumentach w postaci kserokopii akt osobowych powoda części A oraz książki zdrowia osadzonego, z których jednoznacznie wynika, iż powód w czasie pobytu w ZK w S. deklarował, że jest osobą niepalącą.

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka J. Ś. w zakresie twierdzenia, że powód zmienił swoją deklarację i oświadczył, że jest osobą palącą, a następnie nie zgłaszał zastrzeżeń związanych z osadzeniem go w celi dla palących i nie żądał przeniesienia do celi dla niepalących, gdyż zeznania świadka są sprzeczne z wiarygodnymi zeznaniami powoda oraz wyżej wymienionych świadków. Zwrócić przy tym należy uwagę i na tę istotną okoliczność, iż świadek jako wychowawca Oddziału, na którym przebywał powód, był zainteresowany w złożeniu zeznań korzystnych dla strony pozwanej, ponieważ mógł ponieść konsekwencje służbowe w związku z umieszczeniem powoda w celi dla palących.

Pozwany w myśl art. 244 k.p.c. powinien wykazać okoliczności przeciwne, czego jednak nie uczynił, ograniczając się jedynie do samego zaprzeczenia twierdzeniom powoda.

Sąd oddalił wnioski dowodowe strony powodowej o przesłuchanie pozostałych zawnioskowanych świadków, albowiem świadkowie ci mieli zeznawać na okoliczności wyjaśnione już w toku procesu, a nawet przyznane przez stronę przeciwną, odnośnie osadzenia powoda z osobami palącymi w jednej celi.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Zgodnie z art. 24 § 1 k.c., ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne; w razie dokonanego naruszenia może żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności, ażeby złożyła oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie; wreszcie na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego. Z kolei art. 448 k.c. stanowi, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Do dóbr osobistych podlegających ochronie prawnej zaliczyć należy godność osobistą, mimo że nie jest ona wprost wymieniona w art. 23 k.c., zawierającym jedynie przykładowy katalog dóbr osobistych. Godność jako przedmiot szczególnej ochrony prawnej wskazana została natomiast w art. 30 Konstytucji, zgodnie z którym przyrodzona i niezbywalna godność człowieka jest nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych (por. też uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28.02.2007 r., V CSK 431/06). Iistotnym dobrem osobistym prawnie chronionym jest zdrowie, co wynika wprost z art. 23 k.c.

Zgodnie z treścią art. 417 k.c. za szkody wyrządzone przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa. Wynikająca z art. 417 k.c. oraz z art. 77 Konstytucji RP odpowiedzialność Skarbu Państwa jest odpowiedzialnością za samo naruszenie prawa przy wykonywaniu władzy publicznej, a zatem jest oderwana od zawinienia. Delikt ten obejmuje zaniechania ze strony organu państwowego lub samorządowego, jeżeli ciążył na nim obowiązek działania wyznaczony przez obowiązujące przepisy prawa. Również przepisy art. 24 k.c. i 448 k.c. stanowiące podstawę roszczeń z tytułu naruszenia dóbr osobistych, nie wymagają dla obciążenia sprawcy tego naruszenia wykazania po jego stronie winy oraz przewidują domniemanie bezprawności jego działania (zob. uchwałę SN (7) z dnia 18.10.2011 r., III CZP 25/11).

W ocenie Sądu postępowanie administracji Zakładu Karnego w S. nie było prawidłowe, ponieważ powód zgłaszał ustnie prośby o przeniesienie go do celi dla niepalących, a kierownictwo Zakładu Karnego nie podjęło czynności zmierzających do przeniesienia go do odpowiedniej celi. Działanie pozwanego doprowadziło do naruszenia dobra osobistego powoda w postaci prawa niepalących do życia w środowisku wolnym od dymu tytoniowego, skonkretyzowanego w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r., nr 10 poz. 55 ze zm.), któremu to działaniu można przypisać cechę bezprawności. W okresie osadzenia powoda w pozwanym Zakładzie Karnym obowiązywało (do dnia 15 maja 2011 r.) Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 listopada 1996 r. w sprawie określenia zasad dopuszczalności używania wyrobów tytoniowych w obiektach zamkniętych podlegających Ministrowi Sprawiedliwości (Dz. U. nr 140 poz. 658 ze zm.), wydane na podstawie art. 5 ust. 3 w/w ustawy, a zgodnie z którym w zakładach karnych typu zamkniętego dopuszcza się możliwość używania wyrobów tytoniowych w celach mieszkalnych przez osoby pozbawione wolności, zwane dalej „osadzonymi" (§ 2 ust. 1). Rozporządzenie to w § 2 ust. 2 nakazywało umieszczanie osadzonych palących wyroby tytoniowe w odrębnych celach mieszkalnych. Zgodnie natomiast z § 3 ust. i 2 tego rozporządzenia w zakładach karnych typu półotwartego i otwartego używanie wyrobów tytoniowych jest dopuszczalne tylko poza celami mieszkalnymi, natomiast w zakładach karnych typu półotwartego, w przypadku zamknięcia cel mieszkalnych w porze nocnej, stosuje się zasady używania wyrobów tytoniowych określone dla zakładów karnych typu zamkniętego. Od 30 czerwca 2011 r. obowiązuje rozporządzenie ministra Sprawiedliwości z dnia 20 czerwca 2011 r. w sprawie szczegółowych warunków używania wyrobów tytoniowych na terenie obiektów podlegających Ministrowi Sprawiedliwości ( Dz. U. nr 135 poz. 795), które przewiduje analogiczne rozwiązania dotyczące używania wyrobów tytoniowych w zakładach karnych, jak poprzednie ( § 6 i 7 rozporządzenia).

W sprawie to pozwanego obciąża obowiązek udowodnienia, iż sposób odbywania kary pozbawienia wolności odpowiadał obowiązującym przepisom oraz, że nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda ( por. wyrok SN sygn. V CSK 431/06,OSNC 2008, nr1, poz.13 oraz uchwała SN z 18 października 2011r. III CZP 25/11). Powoda obciąża w takiej sprawie tylko dowód odbywania kary pozbawienia wolności w określonych warunkach i sprostał temu obowiązkowi. W ocenie sądu nie sposób także zgodzić się z poglądem pozwanego, zawartym w odpowiedzi na pozew, że brak oficjalnych, pisemnych skarg ze strony powoda na warunki odbywania kary, należy traktować jako dorozumianą zgodę na przebywanie w celi dla palących. Osadzenie powoda w celi dla osób palących tytoń, podczas gdy jest on osobą niepalącą, było niezgodne z prawem w świetle art. 3 ust. 1 cytowanej powyżej ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych
(Dz. U. z 1996 r., nr 10 poz. 55 ze zm.). Oceny przesłanek bezprawności działania pozwanego ZK w stosunku do powoda należy dokonać również pod kątem wymagań nałożonych na Państwo przez art. 40 i 41 ust 4 i 47 Konstytucji RP oraz art. 3 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz. U. z 1993 r., Nr 61, poz. 284 ze zm.). Przepisy te zawierają zakaz poniżającego i nieludzkiego traktowania, a także nakazują traktowanie w sposób humanitarny osób pozbawionych wolności. W efekcie należy przyjąć, że brak możliwości zapewnienia powodowi odbywania kary w strefie wolnej od dymu tytoniowego narusza jego dobra osobiste, a tym samym przesądza o zasadności powództwa.

W tych okolicznościach Sąd doszedł do przekonania, że powód może domagać się zadośćuczynienia za krzywdę doznaną wskutek osadzenia go w warunkach narażenia na wdychanie dymu tytoniowego. Jednakże żądanie zgłoszone przez powoda w pozwie zostało zdecydowanie zawyżone. Zgodnie bowiem z art. 448 k.c. sąd może przyznać odpowiednią sumę zadośćuczynienia w razie naruszenia dóbr osobistych, co oznacza, że nie zachodzi w tym zakresie automatyzm działania, sąd rozważa wszelkie okoliczności sprawy.

Zadośćuczynienie za doznaną krzywdę stanowi świadczenie, które ma na celu złagodzenie skutków doznanej krzywdy. Krzywdy takiej nie da się w pełni przeliczyć tak, jak szkody majątkowej. Nie ma ona żadnego wzorca, nie podlega żadnej standaryzacji i każdorazowo jest oceniana w okolicznościach konkretnego przypadku. Ustalenie sumy zadośćuczynienia na poziomie odpowiednim uwzględniać winno wszystkie istotne okoliczności sprawy. Zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny. Jego wysokość musi uwzględniać rodzaj naruszonego dobra, charakter, rozmiar naruszenia, natężenie odczuwanych skutków, ich długotrwałość.

Sąd uznał zatem, iż całokształt okoliczności sprawy, w tym czas trwania dolegliwości i stopień ich natężenia, uzasadnia przyznanie powodowi zadośćuczynienia najwyżej w wysokości 2.000 zł. W ocenie Sądu ta kwota nie jest wygórowana oraz adekwatna do stopnia naruszenia dobra osobistego powoda tj. konieczności przebywania w zadymionym pomieszczeniu, z uwzględnieniem okresu czasu, kiedy powód przebywał w celi dla palących oraz faktu, że powód miał możliwość w trakcie odbywania kary korzystania ze spacerów, przebywania na świetlicy, kiedy nie miał styczności z dymem papierosowym.

Dalej idące powództwo podlegało oddaleniu jako nieusprawiedliwione wynikami postępowania dowodowego.

O przyznaniu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu orzeczono na podstawie przepisu § 11 ust. 1 pkt 25 w zw. z § 2 ust 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).

Powództwo zostało uwzględnione jedynie w niewielkim zakresie, jednakże Sąd uznał za niecelowe obciążanie powoda kosztami postępowania w tym kosztami zastępstwa prawnego pozwanego – art. 102 k.p.c. Pozwany bowiem poza odpowiedzią na pozew mającą stereotypowy charakter, ograniczającą się do zebrania informacji na temat osadzenia powoda w celach nie wykazał się należytą inicjatywą procesową i nie zgłosił praktycznie żadnych wniosków dowodowych. Tym samym nakład pracy pełnomocnika pozwanego był znikomy i nie ma powodu, aby obciążać powoda kosztami strony pozwanej, co zresztą zmniejszyłoby istotnie przyznane powodowi zadośćuczynienie. Z tych samych względów niecelowe byłoby obciążanie powoda niepokrytą opłatą od pozwu w części liczonej od oddalonego żądania – art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 z późn. zm.). Na decyzję Sądu w tym zakresie miała także wpływ sytuacja majątkowa powoda, który nie posiada żadnego majątku oraz nie uzyskuje żadnych dochodów.