Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 4 marca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Barbara Bojakowska

Sędziowie SSO Elżbieta Zalewska-Statuch

SSO Antoni Smus

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 4 marca 2015 r. w Sieradzu

na rozprawie sprawy

z wniosku M. G. i S. G.

z udziałem (...) SA w L.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Sieradzu

z dnia 4 grudnia 2014 r. sygn. akt I Ns 965/12

postanawia:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie 2 i 3 w ten tylko sposób, że obniżyć kwotę z tytułu ustanowienia służebności z 10693 złote do kwoty 4680 (cztery tysiące sześćset osiemdziesiąt) złotych;

II.  zasądzić od wnioskodawców M. G. i S. G. na rzecz uczestnika postępowania (...) SA w L. kwotę 160 (sto sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt. I Ca 47/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Sieradzu, w sprawie z wniosku S. G. i M. G. z udziałem (...) S.A. Oddział Ł. Teren w Ł. o ustanowienie służebności przesyłu ustanowił na rzecz uczestnika postępowania służebność przesyłu szczegółowo opisaną w punkcie 1 tegoż postanowienia oraz zasądził od uczestnika postępowania solidarnie na rzecz wnioskodawców kwotę 10 693,00 zł tytułem jednorazowego wynagrodzenia w związku z obciążeniem nieruchomości wnioskodawców służebnością przesyłu, oddalając wniosek o zasądzenie wynagrodzenia w pozostałej części.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na ustaleniach i wnioskach, których istotne elementy przedstawiały się następująco:

Wnioskodawcy są współwłaścicielami nieruchomości położonej w C., gmina S. stanowiącej działkę oznaczoną numerem ewidencyjnym (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Sieradzu prowadzona jest księga wieczysta o nr (...).

Przez nieruchomość wnioskodawców przebiega napowietrzna linia elektroenergetyczna średniego napięcia (15 kV) o trójkątnym ułożeniu przewodów; na nieruchomości tej posadowiony jest również bliźniaczy słup żelbetowy. Służebność przesyłu wynikająca z szerokości pasa eksploatacyjnego przedmiotowej linii jest równa 7,2 m, a powierzchnia gruntu wynikająca z tak rozumianej służebności przesyłu jest równa 546,18 m ², co odpowiada 0,054618 ha.

Zakres służebności korzystania przez zakład energetyczny z nieruchomości wnioskodawców według opinii biegłego z zakresu budowy i eksploatacji urządzeń energetycznych został oznaczony na mapie do ustalenia służebności przesyłu w skali 1:1000 punktami nr (...). Obszar niezbędny do korzystania przez uczestnika z jego urządzeń o powierzchni 0,0531 ha został zaprojektowany w odległości po 3,60 m od osi linii energetycznej SN 15kV.

Uczestnik postępowania w celu konserwacji, modernizacji oraz naprawy urządzeń energetycznych będzie mógł korzystać z dojazdu przez działkę nr (...) ( droga publiczna) oraz specjalnie zaprojektowaną służebność gruntową przejścia i przejazdu na działce nr (...).

Wysokość jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na działce wnioskodawców o nr 455/2 dla linii elektroenergetycznej 15 kV
w pasie technologicznym o pow. 0,0531 m ² i drogi dojazdowej do linii wynosi 4.680,00 zł.

Wynagrodzenie za wejście na tę nieruchomość i posadowienie na niej słupa energetycznego i sieci energetycznej powodujące obniżenie wartości nieruchomości w tym pasie wynosi 6013,00 zł.

Łącznie jednorazowe wynagrodzenie wynosi 10693,00 zł.

Wynagrodzenie okresowe - roczne za ustanowienie tej służebności wynosi 187,18 zł. Powyższy stan faktyczny Sad Rejonowy ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, a także opinii biegłych (za wyjątkiem opinii biegłego R. M.) z zakresu energetyki, geodezji, a także szacowania wartości nieruchomości, które zdaniem jako jasne, szczegółowe, stanowcze i logiczne były w pełni przydatne na potrzeby rozpoznawanej sprawy.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Rejonowy stwierdził, iż wnioskodawcy byli uprawnieni do wystąpienia z wnioskiem o ustanowieniem służebności za wynagrodzeniem.

Wnioskodawcy są jedynymi współwłaścicielami nieruchomości, przez którą przebiega linia energetyczna średniego napięcia 15 kV, stanowiąca własność uczestnika postępowania. W takiej sytuacji zachodzą przesłanki do ustanowienia służebności przesyłu na rzecz każdoczesnego właściciela przedmiotowych urządzeń przesyłowych, która uregulowałaby wzajemne prawa i obowiązki właścicieli nieruchomości oraz przedsiębiorcy przesyłowego w zakresie niezbędnego korzystania przez takiego przedsiębiorcę z nieruchomości wnioskodawców.

W rozpoznawanej sprawie zakres obszarowy służebności przesyłu została ustalona w oparciu o opinię biegłego sądowego z zakresu energetyki i biegłego geodety. Biegły z zakresu energetyki w sposób wszechstronny zanalizował kwestie związane z oddziaływaniem linii energetycznej średniego napięcia i szerokości pasów ochronnych i technologicznych. Opinia biegłego odpowiada standardom w tym zakresie oraz została prawidłowo umotywowana.

Ustalając wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu Sąd pierwszej instancji opierał się na ustaleniach biegłej sądowej z zakresu szacowania nieruchomości B. M. (1), która w swej opinii ustaliła wartość służebności przesyłu, uwzględniając faktycznie zajęty przez przedsiębiorstwo energetyczne obszar.

Biegła wydając swoją opinię uwzględniła charakter nieruchomości, obszar, wartość rynkową przed obciążeniem służebnością przesyłu oraz obniżenie wartości nieruchomości związane z ustanowieniem służebności przesyłu i faktycznym ograniczeniem w sposobie korzystania przez właściciela nieruchomości, a także fakt, że na nieruchomości wnioskodawców znajduje się słup energetyczny.

Sąd Rejonowy podkreślił, że lokalizacja nieruchomości w terenach o funkcji mieszkaniowej i jednorodzinnej z niekorzystnym sąsiedztwem ograniczenia w strefie ochronnej pasa technicznego, ma decydujący wpływ na stopień współkorzystania przez strony z nieruchomości i dlatego należy uznać, iż oszacowana wartość wynagrodzenia
za ustanowienie służebności przesyłu zawiera elementy rekompensaty za obniżenie wartości nieruchomości, ekwiwalent za wyrażenie zgody i prawo do korzystania z gruntu przez (...)
w latach eksploatacji linii energetycznej. Wynagrodzenie za wejście na nieruchomość
i posadowienie na niej słupa energetycznego i sieci energetycznej powodujące obniżenie wartości nieruchomości w tym pasie wynosi 6013 zł.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji w okolicznościach rozpoznawanej sprawy celowym jest zasądzenie jednorazowego wynagrodzenia w kwocie 10693 zł, wynikającej z opinii biegłej rzeczoznawcy majątkowej B. M. (1) uzupełnionej na rozprawie w dniu 20 listopada 2014 r.

Powyższe postanowienie w zakresie dotyczącym zasądzenia wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu ponad kwotę 4680 zł zaskarżył uczestnik postępowania.

W złożonej apelacji uczestnik zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 305 ² § 2 k.c. poprzez uznanie, że elementem wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu jest odszkodowanie za obniżenie wartości nieruchomości, bez ustalenia, czy szkoda w postaci zmniejszenia wartości nieruchomości nastąpiła rzeczywiście w majątku wnioskodawców oraz naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, poprzez .niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, to jest brak ustalenia czasu wybudowania linii energetycznej w odniesieniu do daty nabycia nieruchomości przez wnioskodawców.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżąca wnosiła o dokonanie zmiany zaskarżonego orzeczenia i oddalenie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem ponad kwotę 4680 zł oraz o zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

W odpowiedzi na apelację, wnioskodawcy wnieśli o jej oddalenie w całości jako całkowicie bezzasadnej i zasadzenie od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawców kosztów postępowania odwoławczego w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy rozpoznając apelację zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika postępowania zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy zauważyć , że wiedzę o wysokości wynagrodzenia za „wejście na nieruchomość wnioskodawców i posadowienie na niej słupa energetycznego i sieci energetycznej powodujące obniżenie wartości nieruchomości w wysokości 6013 zł” Sąd Rejonowy powziął na rozprawie w dniu 20 listopada 2014 r.) bezpośrednio poprzedzającej wydanie zaskarżonego orzeczenia (tom II, k.202). W tym stanie rzeczy uczestnik postępowania (którego pełnomocnik nie był obecny na rozprawie w dniu 20 listopada 2014 r.) mógł -stosownie do treści art. 162 k.p.c.- wnieść zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego, w tym braku ustalenia czasu wybudowania linii energetycznej na działce wnioskodawców w odniesieniu do daty nabycia przez nich przedmiotowej nieruchomości, dopiero w apelacji od zaskarżonego orzeczenia.

W rezultacie zaistniały także podstawy z art. 381 k.p.c. pozwalające na dopuszczenie dowodu z protokołu nr (...) dotyczącego odbioru technicznego i przekazania do eksploatacji z dniem 11 marca 1992 r. przedmiotowej linii energetycznej. Jak wynika z orzecznictwa pominięcie nowych faktów jest możliwe jedynie wtedy, gdy strona mogła powołać je przed sądem pierwszej instancji i już wówczas istniała potrzeba powołania się na nie. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy potrzeba powołania się przez uczestnika na wspomniany protokół zaistniały dopiero po złożeniu przez biegłą B. M. (1) ustnej opinii uzupełniającej, w której to podniesiono, ze wnioskodawcom należy się dodatkowe wynagrodzenie za obniżenie wartości ich nieruchomości w kwocie 6013 zł. Tym samym wniosek o dopuszczenie dowodu z tego dokumenty na etapie postępowania apelacyjnego należy uznać za dopuszczalny. Marginalnie już tylko można dodać, że ograniczenie dopuszczalności powołania nowych faktów i dowodów w postępowaniu apelacyjnym nie wyklucza uwzględnienia przez sąd drugiej instancji nowych faktów, choćby strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji (zob. wyrok SN z dnia 12 września 2000 r., I PKN 28/00, OSNP 2002, nr 7, poz. 161).

W świetle wspomnianego dowodu z protokołu nr (...) dotyczącego odbioru technicznego i przekazania do eksploatacji z dniem 11 marca 1992 r. przedmiotowej linii energetycznej za usprawiedliwione należy uznać twierdzenie, ze wynagrodzenie wnioskodawców za ustanowienie służebności przesyłu „ nie powinno obejmować odszkodowania za obniżenie wartości nieruchomości , ponieważ w dacie nabycia tej nieruchomości przez wnioskodawców (27 grudnia 1996 r.) , linia energetyczna 15 kv już istniała” . W tym zakresie Sąd Okręgowy podziela zapatrywanie wyrażona w uzasadnieniu apelacji, a mianowicie, że obniżenie wartości przedmiotowej nieruchomości nastąpiło w okresie gdy wnioskodawcy nie byli jeszcze jej właścicielami. Nabywając te nieruchomość wnioskodawcy winni brać pod uwagę powyższe i liczyć się z tym , ze wartość ich nieruchomości musi uwzględniać wcześniejszy fakt usytuowania na niej urządzeń energetycznych. Tym samym legitymowanymi do dochodzenia roszczenia z omawianego tytułu są poprzednicy prawni wnioskodawców.

Wreszcie nie można zapominać o tym, że art. 305 ² k.c. przewiduje ustanowienie służebności przesyłu za odpowiednim wynagrodzeniem, nie zawierając co do niego żadnych wskazówek. "Odpowiednie wynagrodzenie" sąd ustala więc na podstawie konkretnych okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu kryteriów wypracowanych w orzecznictwie i piśmiennictwie, także na tle art. 145 § 1 k.c., czyli wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej. Wynagrodzenie to powinno być ustalane przy uwzględnieniu wszystkich czynników wpływających na jego wysokość i mające równoważyć w całości konsekwencje trwałego obciążenia nieruchomości. Zakres ograniczeń własności zależy w szczególności od rozmiaru i przeznaczenia nieruchomości oraz od rodzaju, usytuowania i sposobu korzystania z urządzeń przesyłowych. Wynagrodzenie należy się właścicielowi nieruchomości obciążonej za samo ustanowienie służebności, ma zrekompensować ograniczenie w korzystaniu z niej, przy uwzględnieniu stopnia ingerencji w prawo własności, i jest niezależne od poniesienia szkody. Jeżeli właściciel poniósł szkodę, powinien to udowodnić, a doznany uszczerbek majątkowy musi być wzięty pod uwagę przy ustalaniu "odpowiedniego" wynagrodzenia. Takie stanowisko, aprobowane w piśmiennictwie, zostało ukształtowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. m.in. uchwały z dnia 1 grudnia 1970 r., III CZP 68/70, OSNC 1971, Nr 5, poz. 145 i z dnia 8 września 1988 r., III CZP 76/88, OSNC 1989, Nr 11, poz. 182, postanowienie z dnia 8 maja 2000 r., V CKN 43/00, OSNC 2000, Nr 11, poz. 206 oraz niepublikowane postanowienia z dnia 26 października 2000 r., IV CKN 1197/00, z dnia 14 lutego 2008 r., II CSK 517/07, z dnia 19 listopada 2010 r., III CSK 32/10 i z dnia 5 kwietnia 2012 r., II CSK 401/11).

Należy zauważyć , że wszystkie wspomniane kryteria były brane pod uwagę przez biegłą sądowa B. M. (1) przy ustalaniu jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na poziomie 4680 zł . Za takim poglądem przemawia treść pisemnej opinii biegłej , w tym stwierdzenie, że „oszacowana wartość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, zawiera elementy rekompensaty za obniżenie wartości nieruchomości i ekwiwalent za wyrażenie zgody i prawo do korzystania z gruntu przez (...) w latach eksploatacji linii energetycznej.” (tom I , k 177 –pisemna opinia biegłej B. M.)

Z tych wszystkich względów należało na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. dokonać zmiany zaskarżonego postanowienia i obniżyć wynagrodzenie z tytułu ustanowienia służebności z kwoty 10693,00 zł do kwoty 4680,00 zł.

Wobec uwzględnienia apelacji należało na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. zasądzić od wnioskodawców na rzecz uczestnika zwrot kosztów postępowania apelacyjnego obejmujących koszty zastępstwa prawnego i opłatę sądową uiszczoną od apelacji. (§ 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 7 pkt 3 i § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t. j. Dz. U. z 2013 roku, poz.490.) i art. 23 pkt. 1 w zw. z art. 18 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. j. z 2010 roku, Dz. U. Nr 90, poz. 594 ze zm.).