Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

W., dnia 30 stycznia 2013 roku

Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSR Marzena Sznajderska

Protokolant:Maja Ruda

po rozpoznaniu w dniu 30 stycznia 2013 roku we Wrocławiu

sprawy z powództwa S. K.

przeciwko (...) Bank S.A. we W.

- o stwierdzenie nieważności umów

I.  stwierdza nieważność umowy pożyczki nr (...) zawartej w dniu 28 stycznia 2008 roku, umowy pożyczki powtórnej nr NP. (...) zawartej w dniu 28 lipca 2008 roku, umowy o kartę kredytową nr KK (...) zawartej w dniu 2 grudnia 2008 roku oraz umowy kredytu konsolidacyjnego powtórnego nr (...) zawartej w dniu 11 maja 2009 roku pomiędzy powodem S. K. a stroną pozwaną (...) Bank S.A. we W.;

II.  zasądza od strony pozwanej na rzecz adw. M. W. z Kancelarii Adwokackiej we W. kwotę 2 952 zł (dwa tysiące dziewięćset pięćdziesiąt dwa złote) tytułem pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu;

III.  nakazuje stronie pozwanej uiścić na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Śródmieścia) kwotę 1 001,26 zł (tysiąc jeden złotych i dwadzieścia sześć groszy) tytułem kosztów sądowych od ponoszenia, których powód został zwolniony.

Sygnatura akt I C 233/11

UZASADNIENIE

Powód S. K. wystąpił z powództwem przeciwko stronie pozwanej Towarzystwu (...) S.A. w W. oraz stronie pozwanej (...) Bank S.A. we W. o stwierdzenie nieważności umowy kredytu nr (...) zawartej w dniu 11 maja 2009 roku oraz umów wcześniejszych, a także umowy karty kredytowej nr KK (...) zawartej w dniu 2 grudnia 2008 roku. Podniósł, że z uwagi na chorobę – schizofrenię paranoidalną, nie był on zdolny do kierowania swoim postępowaniem i właściwej oceny danej sytuacji, stąd zawarte przez niego umowy były nieważne. Powód oświadczył, że w czasie nasilenia procesu chorobowego ucieka z domu i przejawia skłonności do zaciągania zobowiązań finansowych, a umowy zawarto z nim bez uprzedniego sprawdzenia, czy jest on zdolny do późniejszej spłaty zaciągniętego długu. Dokumenty sporządzone i wypełnione zostały przez pracownika pozwanego Banku, a rola powoda ograniczała się jedynie do podpisywania dokumentów bez zapoznawania się z ich treścią. W czasie zawierania umowy kredytu poinformowano go, iż kredyt został całkowicie ubezpieczony i w przypadku śmierci lub choroby kredytobiorcy rodzina kredytobiorcy nie będzie pociągnięta do odpowiedzialności. Opiekun powoda wielokrotnie informowała pozwany Bank o fakcie ubezwłasnowolnienia powoda.

Pozwany (...) Bank S.A. we W. wniósł o oddalenie powództwa w całości zarzucając, iż powód nie udowodnił, że w chwili zawierania przedmiotowych umów znajdował się w stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji w zakresie zaciągnięcia zobowiązania finansowego. Zdaniem strony pozwanej, ubezwłasnowolnienie powoda nie dawało podstaw do uznania, że w grudniu 2008 roku i maju 2009 roku nie mógł on świadomie i samodzielnie podejmować decyzji w zakresie swoich zobowiązań pieniężnych. Powód dokonywał nieregularnych spłat swoich zobowiązań wobec Banku, co świadczy o tym, że miał świadomość, iż posiada dług i z jakiego tytułu, który musi regulować. Powód aktywnie korzystał z produktów bankowych oferowanych przez stronę pozwaną i inne banki. Powód zaciągnął również u strony pozwanej w styczniu i lipcu 2008 roku dwie inne pożyczki, które spłacił.

Pozwane Towarzystwo (...) S.A. w W. wniosło o oddalenie powództwa w całości podnosząc, iż nie było stroną żadnej z objętych żądaniem pozwu umów i nie zawierało ich z powodem ani w żadnym innych charakterze nie uczestniczyło w ich zawieraniu. Ochrona ubezpieczeniowa na rzecz powoda świadczona była na podstawie generalnych umów ubezpieczenia zawieranych wyłącznie z (...) Bank S.A. Powód nie był stroną umów ubezpieczenia, a jedynie ubezpieczonym w związku z tym Towarzystwo (...) S.A. nie było procesowo legitymowane biernie w niniejszej sprawie.

Postanowieniem z dnia 21 listopada 2011 roku Sąd prawomocnie umorzył postępowanie w stosunku do pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. wobec cofnięcia pozwu przez powoda, z jednoczesnym zrzeczeniem się roszczenia w stosunku do tego pozwanego.

W dniu 13 grudnia 2011 roku powód sprecyzował żądanie pozwu domagając się ustalenia unieważnienia zawartych pomiędzy powodem, a pozwanym Bankiem umowy pożyczki nr (...) z dnia 28 stycznia 2008 roku, umowy pożyczki powtórnej nr NP. (...) z dnia 28 lipca 2008 roku, umowy o kartę kredytową nr KK (...) z dnia 2 grudnia 2008 roku oraz umowy kredytu konsolidacyjnego powtórnego nr (...) z dnia 11 maja 2009 roku wskazując, że spłata pożyczek dokonywana była poprzez ponowne zaciąganie zobowiązań.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny

Powód S. K. zawarł ze stroną pozwaną (...) Bank S.A. we W. w dniu 28 stycznia 2008 roku umowę pożyczki nr (...), w dniu 28 lipca 2008 roku umowę pożyczki powtórnej nr NP. (...), w dniu 2 grudnia 2008 roku umowę o kartę kredytową nr KK (...) oraz w dniu 11 maja 2009 roku umowę kredytu konsolidacyjnego powtórnego nr (...). Część środków z kredytu konsolidacyjnego przekazana została przez kredytodawcę na spłatę zadłużenia z tytułu umowy nr NP. (...), umowy nr (...) oraz umowy zawartej przez powoda z Bankiem (...). Na rachunki bankowe powoda u strony pozwanej dokonywane były wpłaty gotówkowe.

dowód: umowa o kartę kredytową nr KK (...), k. 59 – 63,

umowa kredytu konsolidacyjnego powtórnego nr (...), k. 66, 67,

informacja (...) Bank S.A. o zawartych z powodem umowach, k. 213,

wyciąg z rachunku powoda nr (...), k. 48 – 54,

wyciąg z rachunku powoda nr (...), k. 55 – 58,

oświadczenie o spłacie konsolidowanych zobowiązań, k. 71

Powód cierpi na schizofrenię przewlekłą z objawami afektywnymi i tendencją do objawowego nadużywania alkoholu. W związku z powyższym, leczy się w poradniach zdrowia psychicznego od roku 1984. Z powodu swojej choroby był kilkanaście razy hospitalizowany. W okresach zaostrzeń procesu psychotycznego zachowuje się nieracjonalnie – ucieka z domu, zaciąga pożyczki, pije alkohol, wydaje pieniądze w sposób niekontrolowany. Zachowaniem zagraża swojemu zdrowiu, a także może zagrażać swojemu życiu. Powód nie jest zdolny do samodzielnego zabezpieczania własnych, nawet podstawowych potrzeb życiowych ani do zadbania o swoje interesy. Wymaga całodobowej opieki innych osób. Ze względu na swoją chorobę powód miał całkowicie zniesioną zdolność do świadomego i swobodnego podejmowania decyzji oraz wyrażania woli w dniach zawierania ze stroną pozwaną umów nr (...), nr NP. (...), nr KK (...) oraz nr (...).

dowód: dokumentacja medyczna powoda, k. 288 – 304 oraz k. 3 – 7, 29 akt SO w Rzeszowie o sygn. I Ns 139/09,

opinia biegłego sądowego K. W., k. 327 – 330,

opinia uzupełniająca biegłego sądowego K. W., k. 355,

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Łańcucie z dnia 19 marca 2001 roku wydanego w sprawie sygn. akt III R Ns 13/01 pozbawiono S. K. prawa samodzielnego pobierania pieniędzy z prowadzonego wspólnie z żoną rachunku bankowego oraz nakazano wypłacać należną powodowi rentę do rąk jego żony. Orzeczeniem z dnia 8 stycznia 2010 roku lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ustalił, iż powód do dnia 31 stycznia 2013 roku był niezdolny do samodzielnej egzystencji oraz całkowicie niezdolny do pracy. Sąd Okręgowy w Rzeszowie postanowieniem z dnia 20 stycznia 2010 roku wydanym w sprawie toczącej się pod sygnaturą akt I Ns 139/09 orzekł o całkowitym ubezwłasnowolnieniu S. K. z powodu choroby psychicznej.

dowód: postanowienie SR w Łańcucie z 19.03.2001 r., k. 12,

orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z 8.01.2010 r., k. 4,

postanowienie z 20.01.2010 r., k. 42 akt SO w Rzeszowie sygn. I Ns 139/09

Opiekun prawny powoda K. K., po uzyskaniu informacji o zaciągnięciu przez niego zobowiązań względem (...) Bank S.A. informowała stronę pozwaną o chorobie powoda, a także kwestionowała prawidłowość zawierania umów z powodem.

dowód: pismo opiekuna powoda z 7.05.2010 r., k. 15,

pismo opiekuna powoda z 29.05.2010 r., k. 16,

pismo opiekuna powoda z 20.07.2010 r., k. 17

Sąd zważył, co następuje

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Powództwo wytoczone przez powoda w niniejszej sprawie znajduje swoje oparcie w art. 189 k.p.c. Z treści tego przepisu wynika, iż powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Zgodnie z treścią art. 82 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

U powoda zdiagnozowano chorobę psychiczną w postaci przewlekłej schizofrenii. W związku z dolegliwościami psychicznymi powód od roku 1984 poddaje się leczeniu, które kilkunastokrotnie kończyło się jego hospitalizacją. Powód ze względu na swoją chorobę nie jest zdolny do samodzielnego zabezpieczania nawet podstawowych potrzeb życiowych ani dbania o swoje interesy i wymaga opieki innych osób. W okresach zaostrzeń choroby powód zachowuje się irracjonalnie – ucieka z domu, nadużywa alkoholu, zaciąga zobowiązania finansowe, wydaje pieniądze w sposób niekontrolowany. Zachowaniem zagraża wówczas swojemu zdrowiu, a także może zagrażać swojemu życiu. Stan zdrowia powoda był również przedmiotem badania w kilku wcześniejszych postępowaniach sądowych oraz w postępowaniu administracyjnym toczącym się przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych Oddziałem w R.. Sąd Rejonowy w Łańcucie postanowieniem z dnia 19 marca 2001 roku wydanym w sprawie toczącej się pod sygnaturą akt III R Ns 13/01 pozbawił S. K. prawa samodzielnego pobierania pieniędzy z prowadzonego wspólnie z żoną rachunku bankowego oraz nakazał wypłacać należną powodowi rentę do rąk jego żony. Orzeczeniem z dnia 8 stycznia 2010 roku lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ustalił, iż powód do dnia 31 stycznia 2013 roku był niezdolny do samodzielnej egzystencji oraz całkowicie niezdolny do pracy. Sąd Okręgowy w Rzeszowie postanowieniem z dnia 20 stycznia 2010 roku wydanym w sprawie toczącej się pod sygnaturą akt I Ns 139/09 orzekł zaś o całkowitym ubezwłasnowolnieniu S. K. z powodu choroby psychicznej. Sąd Okręgowy w Rzeszowie uzasadniając postanowienie z dnia 20 stycznia 2010 roku wskazał m. in., iż „nie budzi wątpliwości związek między chorobą uczestnika, a powstałym zadłużeniem” oraz „uczestnik wymaga pomocy we wszystkich sprawach życiowych, a w szczególności wymaga pomocy opiekuńczej i w sferze finansowej”. W toku postępowania przed Sądem Okręgowym w Rzeszowie ustalono, że powód choruje na schizofrenię przewlekłą z tendencją do jej okresowego zaostrzania.

W celu ustalenia, czy powód w czasie zawierania przedmiotowych umów tj. w dniach 28 stycznia 2008 roku, 28 lipca 2008 roku, 2 grudnia 2008 roku oraz 11 maja 2009 roku działał samodzielnie i w pełni świadomie, przeprowadzono dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu psychiatrii. Biegły sądowy K. W. ustalił, iż powód w dniach zawierania ze stroną pozwaną umów nr (...), nr NP. (...), nr KK (...) oraz nr (...) miał całkowicie zniesioną zdolność do świadomego i swobodnego podejmowania decyzji oraz wyrażania woli. Sąd uznał sporządzoną w sprawie opinię biegłego K. W. za w pełni wiarygodną. Przedmiotowa opinia stanowiła dokument wszechstronnie, fachowo i rzetelnie wyjaśniający zagadnienia istotne z punktu widzenia niniejszego postępowania. Wyprowadzane w niej wnioski były zbieżne i wzajemnie się uzupełniały, a sama opinia była pełna, wewnętrznie spójna i nie zawierała niejasności.

W ocenie Sądu zarzut strony pozwanej dotyczący świadomości powoda w zakresie istnienia zobowiązań finansowych względem (...) Banku oraz konieczności ich uregulowania przejawiających się w nieregularnej spłacie przez powoda jego zobowiązań oraz całkowitej spłacie pożyczek ze stycznia 2008 roku oraz lipca 2008 roku nie zasługiwał na uwzględnienie.

Sąd Najwyższy wyraził pogląd (wyrok z dnia 27 lipca 2010 roku wydany w sprawie o sygnaturze akt II CSK 147/10, LEX nr 621139), że stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli nie oznacza całkowitego zniesienia świadomości. Wystarczające jest istnienie takiego stanu, który powoduje brak rozeznania, niemożność rozumienia posunięć własnych i posunięć innych osób oraz niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania. Należało zatem uznać, iż w niniejszej sprawie zaistniały przesłanki wskazane w treści art. 82 k.c.

Z przedłożonych przez stronę pozwaną wyciągów z rachunków bankowych powoda o numerach (...) oraz (...) wynika, iż wpływały na nie nieregularnie rozmaite kwoty pieniędzy. Wpłaty te oznaczone każdorazowo były jako wpłata gotówkowa. Nie sposób na tej podstawie ustalić osoby dokonującej wpłat. Natomiast część środków z kredytu konsolidacyjnego nr (...) przekazana została przez stronę pozwaną na spłatę zadłużenia z tytułu umowy nr NP. (...), umowy nr (...) oraz umowy zawartej przez powoda z Bankiem (...). Sam fakt zawarcia przez strony umowy kredytu konsolidacyjnego nie świadczy, iż to powód był inicjatorem zawarcia tejże umowy. Okoliczności spłaty zadłużenia przez powoda nie została zatem przez stronę pozwaną udowodniona.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie również ustalił okoliczności zaciągania kredytów w okresach zaostrzonego stanu choroby psychicznej. Okoliczności te w trakcie zawierania czterech wymienionych wyżej umów zestroją pozwana zostały potwierdzone opinią psychiatryczną wydaną w nin. sprawie. Korzystanie przez powoda z usług strony pozwanej jak również innych banków nie może świadczyć o świadomości powoda S. K. o konsekwencjach związanych z zawarciem umów objętych żądaniem pozwu. Nie sposób zatem przychylić się do zarzutu strony pozwanej w tymże zakresie

Mając powyższe na względzie należało orzec, jak w punkcie I sentencji wyroku.

Powództwo zostało uwzględnione w całości, zatem orzeczenie o kosztach oparto na treści art. 98 § 1 k.p.c., na mocy którego strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Ponieważ powód zwolniony został od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych w całości, zastosować należało art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2005 roku, nr 167, poz. 1398 ze zmianami), który stanowi, że kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić lub których nie miał obowiązku uiścić kurator albo prokurator, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu. Powód reprezentowany był w niniejszej sprawie przez pełnomocnika z urzędu – adw. M. W.. Wynagrodzenie pełnomocnika powoda w kwocie 2 400 zł wynikające z treści § 6 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2002 roku, nr 163, poz. 1348 ze zmianami) należało na mocy § 2 ust. 3 powyższego rozporządzenia podwyższyć o stawkę podatku od towarów i usług.

Natomiast zgodnie z treścią art. 83 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie sąd orzeka o poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa wydatkach, poprzez odpowiednie zastosowanie art. 113 w/w ustawy. Skarb Państwa poniósł koszt opłaty sądowej od pozwu w kwocie 812 zł oraz przyznanego biegłemu sądowemu K. W. wynagrodzenia za sporządzenie pisemnej opinii w niniejszej sprawie w kwocie 189,26 zł, co łącznie wyniosło 1 001,26 zł.