Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 1356/12

(...)

W pozwie z dnia 6 września 2012 roku powód M. M. (1) domagał się zasądzenia od pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezesa Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim na jego rzecz kwoty 969 tys. zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu tytułem odszkodowania. W uzasadnieniu powód wskazał, iż był użytkownikiem wieczystym położonej w R. działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...) o pow. 1,2075 ha w oraz współwłaścicielem znajdujących się tam budynków a także był wespół z żoną użytkownikiem wieczystym działki o nr (...) o pow. 0,9134 ha . W dniu 20 kwietnia 2007 roku wystąpił do wójta w gminie R. o wydanie decyzji w przedmiocie zamierzenia inwestycyjnego dotyczącego zmiany sposobu użytkowania istniejących na działce nr (...) budynków m.in. na stację demontażu samochodów i zmianę sposobu zagospodarowania terenu . (...) komunikacyjna działki odbywała się przez zjazd biegnący przez działkę nr (...).

W dniu 30 lipca 2008 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim w sprawie I Co 1896/03 przysądził prawo użytkowania wieczystego nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...) na rzecz W. L..

Po przysądzeniu prawa użytkowania wieczystego działki nr (...) jej nowy użytkownik wieczysty pozbawił powoda dojazdu do działki. Przedłużające się postępowanie o ustanowienie służebności drogi koniecznej doprowadziło do tego, że powód nie mógł na swojej działce prowadzić działalności gospodarczej i poniósł przez to straty które ocenił na kwotę 986.000 zł .

W odpowiedzi na pozew reprezentująca pozwanego Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa wyniosła oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz Skarbu Państwa zwrotu kosztów postępowania. W uzasadnieniu swojego stanowiska wskazała, iż powód nie wykazał przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej oraz zarzuciła brak związku przyczynowego między zdarzeniem określanym przez powoda jakoś źródło szkody a wskazywaną szkodą zarzuciła także ,że powód nie wykazał samej szkody , ani też bezprawności Sądów .

Postanowieniem z dnia 24 października 2013r. Sąd ustalił prawidłową reprezentację Skarbu Państwa wskazując , iż jednostkami organizacyjnymi Skarbu Państwa z których działalnością wiąże się dochodzone przez powoda roszczenie są Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim i Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim .

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód wraz z żoną był użytkownikiem wieczystym nieruchomości położonych w R. oznaczonych numerami działek (...).

Dowód: - odpisy z ksiąg wieczystych k. 4-19 akt I Ns 1254/08 SR w Piotrkowie Trybunalskim

(...) komunikacyjna działki powoda nr (...) odbywała się przez zjazd biegnący przez działkę nr (...).

/ bezsporne/

Decyzją z 12 lutego 2008 roku wójt gminy R. po rozpoznaniu wniosku powoda z 20 kwietnia 2007 roku ustalił środowiskowe warunki zgody na realizację przedsięwzięcia inwestycyjnego w postaci zmiany sposobu użytkowania budynku magazynowego na potrzeby stacji demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji na działce nr (...). Postanowieniem z dnia 28 maja 2007 roku wydanym przez Dyrektora Zarządu Dróg Powiatowych w P. uzgodniono projekt decyzji o warunkach zabudowy dla inwestycji polegającej na zmianie sposobu użytkowania istniejących budynków na stację demontażu samochodów, zmianie sposobu zagospodarowania terenu polegającej na budowie parkingów ,budowie wagi, separatorów na działce (...) przyległej do pasa drogowego drogi powiatowej R. – L. – B. na warunkach określonych w postanowieniu.

Postanowieniem wydanym 29 maja 2007r. przez Starostwo Powiatowe w P. uzgodniono również warunki zabudowy dla inwestycji powoda pod względem ochrony gruntów rolnych.

Dowód: - decyzja z dnia 12.02.2008r. k. 8-11, postanowienie z 28.05.2007r. k. 12, postanowienie z 29 maja 2007r. k. 13

Postanowieniem z 30 lipca 2008 roku w sprawie I Co 1896/03 Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim przysądził prawo użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w R. składającej się z działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...) oraz prawo własności budynków znajdujących się na przedmiotowej nieruchomości stanowiących odrębną nieruchomość będącej przedmiotem licytacji w dniu 13 lipca 2008 roku na rzecz przejmującego wierzyciela W. L. za kwotę 230 tys. zł która została w całości zapłacona i jednocześnie nakazał dłużnikom H. M. i M. M. (1) wydanie wierzycielowi W. L. nieruchomości której użytkowanie wieczyste zostało przysądzone. Na terminie licytacji powód uzyskał pouczenie , iż w takim wypadku skoro nie ma dojazdu do drogi publicznej to winien wystąpić z wnioskiem o ustanowienie służebności drogi koniecznej .

dowód : - postanowienie Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. w sprawie I Co 1896/03 k. 3 akt I Ns 1254/08 SR w Piotrkowie Trybunalskim , zeznania powoda M. M. k. 81odw.-82

Nieruchomością powoda był w 2008r. zainteresowany W. B. (1) który rozważał wydzierżawienie tej nieruchomości w sierpniu lub wrześniu 2008r. na rozpoczęcie działalności stacji demontażu pojazdów. Nie było jednak dostępu do drogi publicznej w związku z czym W. B. (1) już do tego tematu w późniejszym okresie nie wracał.

Dowód: - zeznania świadka W. B. k. 49-51 / 00:04:55-00:23:38/

Powód w dniu 6 września 2008r. w godzinach dopołudniowych w miejscowości R. po uprzednim przecięciu naciągu bramy wjazdowej dokonał wtargnięcia na teren ogrodzonej działki nr (...) stanowiącej własność W. L. i wyrokiem Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 29 maja 2009r. w sprawie VII K 79/09 został uznany za winnego popełnienia czynu z art. 193 k.k. i w stosunku do niego postępowanie zostało warunkowo umorzone na okres 1 roku.

Dowód: - wyrok Sądu Rejonowego z 29.05.2009r. k. 18

Powód M. M. (1) w dniu 12 września 2008 roku wystąpił do Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z wnioskiem o ustanowienie służebności drogi koniecznej za wynagrodzeniem na nieruchomości uczestnika W. L.. Sprawa została zarejestrowana pod nr I Ns 1254/08 . W toku postępowania wyznaczono 17 terminów rozpraw , dopuszczono dowód z pisemnej opinii biegłego geodety oraz ustnych opinii uzupełniających , przeprowadzono oględziny nieruchomości. Biegły sporządził i zaewidencjonował mapę z oznaczoną służebnością. Postanowieniem z 10 listopada 2011 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim ustanowił dla nieruchomości położonej w R. oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...) stanowiącej własność Gminy R. której wieczystym użytkownikiem jest W. L. na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w R. oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...) której właścicielem jest gmina R. a użytkownikiem wieczystym M. M. (1) służebność drogi koniecznej oznaczonej kolorem żółtym na mapie sporządzonej przez geodetę uprawnionego J. B. zaewidencjonowanej w powiatowym ośrodku dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej w P. w dniu 19 kwietnia 2011 roku stanowiącą integralną części orzeczenia i zasądził od M. M. (1) na rzecz W. L. kwotę 3.018,60 zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej. Apelację od tego rozstrzygnięcia złożył uczestnik W. L.. Postanowieniem z 22 marca 2012 roku w sprawie II Ca 80/12 Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim oddalił apelację uczestnika. Od tego dnia orzeczenie jest prawomocne. Uczestnik W. L. wywiódł skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego. Skarga kasacyjna nie została jednak przyjęta do rozpoznania bowiem Sąd Najwyższy postanowieniem z 30 stycznia 2013 roku w sprawie w II CSK 483 /12 odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.

Dowód: - wniosek o ustanowienie służebności k. 1 , protokoły z rozpraw k. 44-46, 61-62, 99,109-110, 114, 139-140, 179, 216-217, 235-237, 242, 262-264 , opinie biegłego k.76-79, 194-195, protokół z oględzin k.119 , postanowienie Sądu Rejonowego k.266-267 , apelacja uczestnika k.281-288, postanowienie Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. k. 317, postanowienie Sądu Najwyższego k. 367 akt I Ns 1254/08 Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił przede wszystkim w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach sprawy I Ns 1254/08 Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim oraz zawarte w aktach sprawy mniejszej . Prawdziwość tych dokumentów nie była kwestionowana . Podstawą rozstrzygnięcia były także w części zeznania powoda M. M. (1) oraz przesłuchanego w sprawie świadka W. B. (1) . Sąd nie dał wiary powodowi jakoby rozkradzenie jego mienia nastąpiło na skutek przedłużającego się postępowania o ustanowienie służebności drogi koniecznej . Powód tej okoliczności w żaden sposób nie udowodnił . Nie udowodnił nawet , że jakiekolwiek mienie zostało mu rozkradzione. Nie znajdują także żadnego potwierdzenia w materiale dowodowym twierdzenia powoda o wysokości rzekomych dochodów jakie miałby uzyskiwać z tytułu prowadzenia na swojej nieruchomości działalności gospodarczej.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo jest bezzasadne i jako takie podlega oddaleniu

Zgodnie z art. 417 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna i osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

Przesłankami odpowiedzialności Skarbu Państwa są zatem przede wszystkim bezprawność działania lub zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej, związek przyczynowy między niezgodnym z prawem działaniem lub zaniechaniem Skarbu Państwa oraz powstałą szkodą , a także szkoda powstała wskutek niezgodnego z prawem działania lub zaniechania Skarbu Państwa . Wszystkie te przesłanki muszą być spełnione łącznie .

Powód w niniejszej sprawie domagał się zasądzenia na jego rzecz odszkodowania powołując się na fakt , iż na skutek przewlekającego się procesu o ustanowienie służebności drogi koniecznej poniósł szkodę majątkową polegającą na tym, iż nie miał możliwości prowadzenia działalności gospodarczej w postaci stacji demontażu pojazdów. Tym samym jak twierdził utracił zysk po 20 tys. zł miesięcznie ponadto przewlekające się postępowanie doprowadziło do tego, że nie zawarł on umowy dzierżawy ,a tym samym utracił dochód w kwocie 585 tys. zł. Dodatkowo twierdził, iż poniósł szkodę w wyniku naliczenia mu podatku w kwocie 39 tys. zł od nieruchomości której w istocie nie użytkował . W jego ocenie szkoda została wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie Sądu Rejonowego i Okręgowego w P. wynikające z tego, iż rozpoznanie jego sprawy nastąpiło z naruszeniem zasady szybkości postępowania oraz zasady rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.

W ocenie sądu powód nie wykazał przesłanek warunkujących odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa. Przede wszystkim nie wykazał bezprawności działania strony pozwanej . Powód co prawda w toku postępowania o ustanowienie służebności drogi koniecznej nie wnosił skargi w trybie ustawy z 17 czerwca 2004r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. nr 179 poz.1843 ze zm. ) . Sam fakt niezłożenia takiej skargi nie wpływa jednak na możliwości wystąpienia przez powoda o odszkodowanie przeciwko Skarbowi Państwa bowiem taką możliwość daje powodowi art. 16 wyżej wymienionej ustawy . Zgodnie z tym przepisem strona, która nie wniosła skargi na przewlekłość postępowania zgodnie z art. 5 ust. 1, może dochodzić - na podstawie art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.) - naprawienia szkody wynikłej z przewlekłości, po prawomocnym zakończeniu postępowania co do istoty sprawy.

Postępowanie co do istoty sprawy zostało już zakończone prawomocnie zatem otwarła się powodowi droga do formalnego dochodzenia odszkodowania za przewlekłość postępowania .

Zadaniem sądu w niniejszej sprawie jest zatem ustalenie czy postępowanie w sprawie I Ns 1254/08 toczyło się przewlekle co by dawało powodowi możliwości domagania się odszkodowania z tego tytułu po wykazaniu pozostałych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej . Przeprowadzając analizę postępowania w wyżej wymienionej sprawie stwierdzić należy, iż postępowanie to zostało zainicjowane wnioskiem powoda z 12 września 2008 roku. Już w dniu 6 stycznia 2009 roku wpłynęła do sądu odpowiedź uczestnika postępowania W. L. na wniosek złożony w tej sprawie. Już od samego początku było wiadome, że nie będzie możliwe ustanowienie służebności drogi koniecznej w takim terminie w jakim oczekiwał tego wnioskodawca bowiem uczestnik W. L. od samego początku wnosił o oddalenie wniosku. Stanowisko swoje podtrzymywał w dalszych swoich pismach procesowych. Składał liczne pisma procesowe w których proponował inne warianty drogi oraz składał wnioski dowodowe, a także środki zaskarżenia (skarga na orzeczenie referendarza , apelacja ) . Brak zatem podstaw do przyjęcia, że sądy orzekające w niniejszej sprawie działały opieszale. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim wyznaczał kolejne terminy rozpraw w rozsądnych odstępach. Po wydaniu orzeczenia przez sąd pierwszej instancji i po wpływie sprawy do Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim sprawa została niezwłocznie osądzona. Postępowanie dowodowe przed Sądem Rejonowym zostało przeprowadzone w sposób kompleksowy przeprowadzono dowód z opinii biegłego z zakresu geodezji dopuszczono także dowód z opinii uzupełniających tego biegłego bowiem opinia ta została zakwestionowana przez uczestnika postępowania. Sporny bowiem był nie tylko przebieg drogi koniecznej ale także wynagrodzenie za jej ustanowienie. Przeprowadzone były także oględziny nieruchomości . W tym stanie rzeczy nie sposób upatrywać się w postępowaniu Sądu Rejonowego i Sądu Okręgowego bezprawnej opieszałości w toku postępowania o ustanowienie służebności drogi koniecznej. Sprawy tego rodzaju są z natury sprawami skomplikowanymi w toku których muszą być rozważone różne warianty przeprowadzenia drogi koniecznej. Trudno oczekiwać , iż możliwe byłoby zakończenie takiej sprawy w przeciągu trzech miesięcy zwłaszcza w sytuacji sporu zarówno co do przebiegu drogi jak i co do wysokości wynagrodzenia . Powód nie wykazał bezprawności działania sądów orzekających w tej sprawie, a co za tym idzie brak podstawowej przesłanki związanej z odpowiedzialnością odszkodowawczą Skarbu Państwa.

Brak jakiegokolwiek związku przyczynowego pomiędzy działaniem pozwanego Skarbu Państwa a powstaniem rzekomej szkody po stronie powoda. W tym zakresie powód nie zdołał wykazać aby istniał normalny związek przyczynowy między wskazywaną przez niego szkodą, a długością postępowania sądowego. Zgodnie z art. 361§ 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi bowiem odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania z którego szkoda wynikła.

Dodatkowo wskazać należy, iż powód nie wykazał także wysokości poniesionej szkody w wyniku rzekomej opieszałości sądów. Na okoliczność szkody powód powołał świadka W. B. (1) z zeznań tego świadka wynika jednak, iż przestał się on interesować nieruchomością kiedy dowiedział się, że nie ma ona dostępu do drogi publicznej. Powodem rezygnacji z prowadzenia działalności gospodarczej na nieruchomości powoda nie było zatem toczące się przewlekle postępowanie - jak twierdzi powód - ale wyłącznie fakt, że nieruchomość nie miała dostępu do drogi publicznej. W późniejszym okresie nie toczyły się między powodem ,a świadkiem rozmowy na temat ewentualnej dzierżawy przedmiotowej nieruchomości. Twierdzenie powoda o tym ,iż on sam z prowadzonej działalności gospodarczej mógłby osiągać 20.000 zł zysku miesięcznie i to już od samego początku jest całkowicie gołosłowne . Na chwilę wszczęcia sprawy o ustanowienie służebności drogi koniecznej powód dysponował tylko ogólnymi decyzjami , nie miał pozwolenia na budowę , nie dysponował szczegółowym planem swojego przedsięwzięcia, nie przedstawił pozwolenia na wytwarzanie odpadów o których mowa w decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych co wskazuje na to , iż działalność powoda była tak naprawdę jeszcze w powijakach i w żaden sposób nie mogłaby być prowadzona już od września 2008r. czy nawet od następnych miesięcy. Kolejnym składnikiem odszkodowania była kwota 150.000 zł która miała stanowić szkodę jaka wyrządzono powodowi na skutek zdemolowania jego obiektów. Na te okoliczność powód nie przedstawił jednak żadnych dowodów , jego twierdzenia są zatem całkowicie gołosłowne. Z uwagi na stanowisko strony pozwanej która wnosiła o oddalenie powództwa i zaprzeczała powstaniu szkody w tym zakresie to na powodzie zgodnie z art. 6 k.c. spoczywał ciężar udowodnienia wysokości szkody . Powód nie sprostał temu obowiązkowi.

Kolejnym elementem szkody była kwota 39.000 zł stanowiąca kwotę naliczonego powodowi podatku od nieruchomości w okresie 3 lat w sytuacji gdy powód z tej nieruchomości nie mógł korzystać. W tym zakresie nie można mówić o szkodzie bowiem obowiązek podatkowy jest związany m.in. z istnieniem więzi prawnej między przedmiotem opodatkowania ( tu: nieruchomością ) a określonym podmiotem ( tu: użytkownikiem wieczystym nieruchomości i właścicielem budynków ) , a nie z faktem korzystania z nieruchomości czy też z faktem możliwości korzystania z takiej nieruchomości .

Wszystkie w/w okoliczności sprawiają, że powód nie wywiązał się z obowiązku udowodnienia zarówno wysokości szkody, jak i przede wszystkim związku przyczynowego oraz bezprawności.

Mając na uwadze powyższe na podstawie art. 415 k.c. w zw. z art. 417 k.c. sąd orzekł jak w punkcie 1 wyroku.

Uwzględniając fakt, iż powód pozostawał w głębokim aczkolwiek błędnym przekonaniu o zasadności swoich roszczeń Sąd na podstawie art. 102 k.p.c. postanowił nie obciążać powoda obowiązkiem zwrotu kosztów na rzecz strony pozwanej zwłaszcza, że sytuacja powoda jest ciężka, a powód korzystał w toku procesu ze zwolnienia od kosztów sądowych.