Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 października 2013 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny
w składzie:

Przewodniczący: SSO Aneta Fiałkowska – Sobczyk

Protokolant: Aneta Łokaj

po rozpoznaniu w dniu 31 października 2013 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa J. L., S. L., M. B., J. B., Z. L., P. L., H. L. i A. L.

przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą we W.

o ustalenie

I.  ustala, że umowa kredytu złotowego nr (...) z dnia 3 października 2008 r. zawarta pomiędzy E. L. (1), a pozwanym (...) Bank S.A. z siedzibą we W. jest nieważna;

II.  zasądza od pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą we W. solidarnie na rzecz powodów J. L., S. L., M. B. i J. B. kwotę 3 617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

III.  nakazuje stronie pozwanej (...) Bank S.A. z siedzibą we W. uiścić na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego we Wrocławiu) kwotę 5 527 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych, od uiszczenia których powodowie byli zwolnieni.

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt I C 1230/12

UZASADNIENIE

Powód E. L. (1) w pozwie przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą we W. wniósł o ustalenie, że jego oświadczenie woli złożone pozwanemu w umowie kredytu złotowego nr (...) z dnia 1 października 2008 r., jest nieważne.

W uzasadnieniu pozwu powód podniósł, że w dniu 1 października 2008 r. zawarł z pozwanym bankiem umowę kredytu złotowego, której przedmiotem było udzielenie kredytu w kwocie 103 708,33 zł z przeznaczeniem na zakup samochodu marki F. (...) za cenę 95 000 zł. Powód podał, że od dłuższego czasu cierpi na chorobę psychiczną w postaci zaburzeń afektywnych dwubiegunowych epizodu mieszanego z objawami psychotycznymi. Zachowanie wynikające z objawów choroby psychicznej stwarza bezpośrednie zagrożenie dla jego życia, co było podstawa zatrzymania powoda w Szpitalu (...) w T. zgodnie z art. 28 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Choroba ta dotknęła powoda przed podpisaniem umowy kredytowej, albowiem przebywał on w szpitalu psychiatrycznym od dnia 16 października 2007 r. do 5 listopada 2007 r.

Zdaniem powoda, ze względu na powyższe okoliczności, w chwili podpisywania umowy kredytowej z pozwanym bankiem, znajdował się w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli i w żaden sposób nie miał rozeznania co do podpisywanej umowy.

Powód podniósł, że w piśmie z dnia 12 listopada 2010 r. jego brat, działając w charakterze pełnomocnika, zwrócił się do banku z propozycją wyrażenia zgody na zbycie samochodu wraz z cesją praw wynikających z umowy oraz umorzenie lub rozłożenie na raty pozostałej części zadłużenia. W związku z chorobą psychiczną powoda, jego brat udzielał mu pomocy w spłacie zadłużenia. Ze względu jednak na obecną sytuację życiową, również on nie jest już w stanie dalej pomagać powodowi.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) Bank S.A. z siedzibą we W. wniósł o oddalenie powództwa w całości.

Pozwany zarzucił, że sam tylko fakt choroby psychicznej, na jaką cierpi powód, nie uzasadnia wniosku, że w chwili zawarcia oświadczenia woli znajdował się on w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Takiej zaś okoliczności powód nie wykazał. Przy czym, pozwany twierdził, że ze złożonych w sprawie dowodów wynika, że jego stan psychiczny w chwili zawarcia umowy kredytu łączącej strony, umożliwiał mu świadome i swobodne powzięcie decyzji. Powód był bowiem dwukrotnie hospitalizowany w związku z zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi. Łącząca strony umowa kredytowa została zawarta rok po zakończeniu pierwszego pobytu w szpitalu. Powód przez pierwsze 20 miesięcy regularnie, w terminach wynikających z umowy, spłacał wymagalne raty z tytułu zaciągniętego kredytu. W dniu 23 czerwca 2010 r. powód zwrócił się do pozwanego z wnioskiem o prolongatę spłaty czterech rat kredytu. Wystąpienie z wnioskiem o takiej treści wskazuje na to, że doskonale zdawał on sobie sprawę z treści umowy i wynikających z niej zobowiązań. Z okoliczności sprawy wynika zatem, że powód w sposób prawidłowy i ze znacznym wyprzedzeniem oceniał swoje możliwości finansowe. Zdaniem pozwanego nie jest zatem prawdziwe twierdzenie, że w chwili zawierania umowy z bankiem zachowanie powoda charakteryzowało się brakiem rozeznania, niemożnością zrozumienia własnych posunięć, ani też znaczenia własnego postępowania.

Ponadto, pozwany podniósł, że powód zakwestionował ważność zawartej umowy dopiero w momencie, gdy jego sytuacja finansowa uniemożliwiła mu prawidłowe regulowanie zaciągniętych zobowiązań. W piśmie z dnia 2 listopada 2010 r. w sprawie ugody powód przyznał, że z uwagi na swoją chorobę oraz utratę pracy nie jest w stanie na bieżąco spłacać zadłużenia wobec banku. Natomiast, w pismach kierowanych do pozwanego przez brata powoda, działającego jako jego pełnomocnik, okoliczność choroby psychicznej powoda była wykorzystywana jako argument mający skłonić bank do zawarcia z powodem ugody, której treść była niekorzystna dla pozwanego. Pełnomocnik powoda nie odniósł się zaś do propozycji ugody przedstawionej przez bank. Zdaniem pozwanego, świadczy to o tym, że powód kierował się jedynie zamiarem uchylenia się od zapłaty względem pozwanego pozostałej części kredytu. Skoro zaś powód był w stanie udzielić pełnomocnictwa procesowego swojemu bratu, to choroba psychiczna jest przez niego traktowania w sposób koniunkturalny i w zależności od potrzeb kreuje się jako osobę bardziej lub mniej świadomą podejmowanych decyzji.

W piśmie procesowym z dnia 23 marca 2011 r. powód podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie, podnosząc dodatkowo, że zarówno w zakresie początkowej spłaty kredytu, jak i późniejszych pism kierowanych do pozwanego banku, powód korzystał z pomocy rodziny. W żaden sposób nie przeczy to twierdzeniu, że w chwili zawarcia umowy kredytowej, ze względu na stwierdzoną już wcześniej chorobę psychiczną, znajdował się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Brak zgody na zawarcie ugody na warunkach proponowanych przez bank wynika z tego, że żaden z członków rodziny powoda nie wyrażał zgody na udzielenie zabezpieczenia w postaci poręczenia czy weksla in blanco. Zdaniem powoda, nie można też wywodzić wniosku o braku podstaw do stwierdzenia nieważności umowy tylko z tego względu, że powód udzielił swojemu bratu pełnomocnictwa procesowego w niniejszej sprawie.

W piśmie procesowym z dnia 15 kwietnia 2011 r. pozwany podniósł dodatkowo, że w chwili zawarcia umowy powód był zatrudniony w Urzędzie Miasta w K. na stanowisku inspektora, uzyskując wynagrodzenie w wysokości 3 000 zł netto. Charakter zajmowanego stanowiska oraz wysokość wynagrodzenia, wskazują na to, że w okresie, w którym powód zawarł z pozwanym bankiem umowę kredytu, miał on pełne rozeznanie co do znaczenia i skutków dokonywanej czynności. Powód zakończył pobieranie zasiłku chorobowego dnia 1 stycznia 2010 r., a początek jego niezdolności do pracy przypadł na połowę 2009 r. Zdaniem pozwanego wynika z tego, że prawie rok po zawarciu z bankiem umowy kredytu powód świadczył pracę na odpowiedzialnym i dobrze płatnym stanowisku w instytucji publicznej, gdzie jakakolwiek niedyspozycja intelektualna zostałaby z łatwością dostrzeżona. Gdyby zaś rodzina powoda wiedziała o tym, w jakim znajduje się on stanie umysłowym, to z pewnością ktokolwiek z jego krewnych wystąpiłby o ubezwłasnowolnienie, wobec istniejącego prawdopodobieństwa, że będzie on w dalszym ciągu zawierał umowy, z których nie będzie się w stanie wywiązać.

Postanowieniem z dnia 17 sierpnia 2011 r. Sąd zawiesił postępowanie w sprawie w uwagi na śmierć powoda E. L. (1) w dniu (...) r.

Postanowieniem z dnia 8 sierpnia 2012 r. Sąd podjął postępowanie w sprawie z udziałem spadkobierców E. L. (1) – J. L., S. L., M. B., J. B., Z. L., P. L., H. L. i A. P..

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 1 października 2008 r. E. L. (1) w salonie (...) Sp. z o.o. w G. nabył samochód marki F. (...) za cenę 95 000 zł. Zakup ten był kredytowany przez (...) Bank S.A. z siedzibą we W., na podstawie umowy kredytu złotowego z dnia 1 października 2008 r. numer (...). Zgodnie z umową, bank na wniosek kredytobiorcy udzielił mu kredytu w kwocie 103 708,33 zł z przeznaczeniem na zakup powyższego pojazdu wraz kosztami ubezpieczeń oraz prowizją bankową. Powód jako kredytobiorca zobowiązał się do spłaty kredytu wraz z odsetkami w 96 równych ratach miesięcznych, z zastrzeżeniem, że wysokość pierwszej i/lub ostatniej raty może odbiegać wysokością od pozostałych rat w przypadku wskazanym w umowie.

( dowód: umowa kredytu złotowego, k. 8 – 10);

E. L. (1) przez pierwsze 20 miesięcy w terminach wynikających z umowy, spłacał wymagalne raty z tytułu zaciągniętego kredytu.

(okoliczność bezsporna);

W dniu 15 lipca 2010 r. na jego wniosek strony zawarły aneks do powyższej umowy kredytowej, w którym bank udzielił prolongaty spłaty czterech rat kredytu, począwszy od raty nr 22 płatnej na dzień 26 lipca 2010 r., do raty nr 25 płatnej na dzień 26 października 2010 r. Trzy raty spłacił za E. L. (1) jego brat.

W pismach z dnia 12 i 22 listopada 2010 r. E. L. (1) osobiście oraz za pośrednictwem swojego brata J. L., któremu udzielił pełnomocnictwa, zwrócił się do pozwanego banku z prośbą o wyrażenie zgody na sprzedaż samochodu, na zakup którego został mu udzielony kredyt, spłatę pozostałego zadłużenia z ceny sprzedaży, a w pozostałym zakresie o częściowe umorzenie i rozłożenie na raty zadłużenia. Powyższa propozycja uzasadniana była tym, że E. L. (1) nie ma możliwości spłaty zadłużenia w związku z utratą pracy i chorobą psychiczną. W przypadku braku zgody na te propozycję, bank został poinformowany o możliwości wystąpienia z roszczeniem o ustalenie nieważności umowy. Bank uzależnił możliwość spłaty zadłużenia pozostałego po sprzedaży pojazdu od dokonania częściowej spłaty kredytu z kwoty uzyskanej ze sprzedaży oraz przedstawienia innego zabezpieczenia na pozostałą kwotę, w postaci poręczenia wekslowego osoby trzeciej posiadającej zdolność kredytową do spłaty pozostałych rat.

( dowody: aneks nr (...) z dnia 15.07.2010 r., k. 12, pisma z dnia 12.11.2010 r. i 22.10.2010 r., k. 34 – 40, pismo z dnia 30.12.2010 r., k. 65, pismo z dnia 23.06.2010 r., k. 86);

E. L. (1) od dnia 1 lipca 1991 r. do dnia 30 czerwca 2008 r. posiadał zarejestrowaną działalność gospodarczą pod nazwą „ Przedsiębiorstwo (...) – Usługowe (...).

W okresie od 7 kwietnia 2008 r. do 6 lipca 2009 r., na podstawie umowy o pracę na czas określony, był on zatrudniony w Urzędzie Miasta K. na stanowisku inspektora ds. sieci sanitarnych w Wydziale (...), w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem zasadniczym w wysokości 3 100 zł miesięcznie. Stosunek pracy ustał w wyniku rozwiązania umowy o pracę z upływem okresu, na który była zawarta.

W związku z zaprzestaniem pobierania zasiłku chorobowego od dnia 1 stycznia
2010 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Inspektorat w Z. przyznał E. L. (1) rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, w wysokości 1514 zł, która przysługiwała do dnia 28 lutego 2011 r.

( dowód: dokumenty znajdujące się w dołączonych aktach pracowniczych, decyzja ZUS z dnia 9.03.2010 r., k. 87);

E. L. (1) cierpiał na chorobę psychiczną – zaburzenia afektywne dwubiegunowe. Po raz pierwszy choroba ta została rozpoznana w czasie jego pobytu w Szpitalu (...) w T. w okresie od 16 października 2007 r. do 5 listopada
2007 r. z powodu epizodu maniakalnego z objawami psychotycznymi. Został wypisany ze szpitala na własne żądanie. W dniu 12 listopada 2007 r. zgłosił się do Poradni (...), gdzie był leczony z rozpoznaniem choroby afektywnej dwubiegunowej. Początkowo opisywano objawy epizodu maniakalnego. Pod wpływem leczenia jego stan psychiczny w styczniu 2008 r. uległ poprawie. Przyjmował wówczas leki i zgłaszał się do kontroli do kwietnia 2008 r. W czasie wizyty w dniu 10 września 2008 r. przyznał, że brał tylko jedną tabletkę spośród dwóch przepisanych mu leków. Opisując jego stan w dokumentacji medycznej wskazano, że wyraźnie urojeniowo interpretuje rzeczywistość, przypuszcza że ma jakieś specjalne moce; napęd wzmożony, nastrój podwyższony, zatraca dystans. Na tej podstawie zdiagnozowano epizod hipomaniakalny w stronę epizodu maniakalnego. Zalecono nowe dawki leków. W dniu 1 października 2008 r. w trakcie kolejnej wizyty opisano stan chorego w następujący sposób: „Wesołkowaty. Mówi, że podpisał umowę na kupno samochodu, ponieważ bóg mu powiedział (pod postacią….), że ten samochód został przygotowany specjalnie dla niego”. Wskazano, że chory nie ma poczucia choroby psychicznej, zatraca dystans. Lekarz zmienił lek przepisany pacjentowi na inny, podczas kolejnych wizyt opisano stopniową normalizację nastroju. Ostatnia wizyta w Poradni (...) miała miejsce w dniu 1 grudnia 2010 r.

E. L. (1) opowiadał rodzinie o swoich przeżyciach. Mówił, że czuje się wywyższony przez Boga i ma objawienia. Twierdził, że spłaci zadłużenie z tytułu zaciągniętego kredytu ze spadku, jaki miał odziedziczyć po J. K.. Ponadto, uważał, że osiągnie zysk kupując i odsprzedając Hutę (...) z grupą nieokreślonych osób. Jego choroba była ukrywana w rodzinie, nie powiedział o niej w pracy. Nikt nie wystąpił o jego ubezwłasnowolnienie. E. L. (1) mówił braciom o kupnie samochodu. Uważali oni, że nowe auto nie jest mu potrzebne, ponieważ już wcześniej miał samochód.

W okresie od dnia 14 października 2010 r. do dnia 16 listopada 2010 r. E. L. (1) ponownie przebywał w Szpitalu (...) w T. z rozpoznaniem zaburzeń afektywnych dwubiegunowych, stan po przebyciu epizodu maniakalnego z objawami psychotycznymi, obecnie epizod depresji.

Zarządzeniem z dnia 20 października 2010 r. Sąd Rejonowy w Gliwicach w sprawie o sygn. akt IV RNs 573/10 wszczął z urzędu postępowanie o przyjęcie E. L. (1) do Szpitala (...) w T. bez wymaganej zgody. Postanowieniem z dnia 3 listopada 2010 r. Sąd Rejonowy w Gliwicach stwierdził zasadność przyjęcia do szpitala bez wymaganej zgody.

( dowody: karta informacyjna k. 21, historia choroby, k. 22 – 30, karta informacyjna z dnia 16.11.2010 r., k. 31, dołączone akta Sądu Rejonowego w Gliwicach, sygn. akt IV RNs 573/10, zeznania świadka S. L., k. 155 – 156, przesłuchanie E. L. (1) w charakterze strony, k. 156 – 157, przesłuchanie J. L. w charakterze strony, k. 246 – 250);

E. L. (1) z uwagi na swój stan psychiczny w październiku 2008 r. był w stanie psychicznym wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji oraz wyrażenie woli.

( dowód: opinia z dnia 28.07.2013 r. lek. med. T. G. – biegłego sądowego z zakresu psychiatrii, k. 295 – 298);

E. L. (1) zmarł w dniu (...) r. Spadek po nim na podstawie ustawy nabyli: rodzeństwo J. L., S. L., G. B. i Z. L., po 1/5 części oraz bratankowie: P. L., H. L. i A. P., po 1/15 części. G. L. zmarła w dniu (...) r., a spadek po niej na podstawie ustawy nabyli synowie: M. B. i J. B..

( dowody: odpis skrócony aktu zgonu, k. 129, postanowienie z dnia 23.01.2012 r., sygn. akt I Ns 2292/11, k. 176, akt poświadczenia dziedziczenia, k. 177).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Powód E. L. (1) domagał się w niniejszej sprawie ustalenia nieważności umowy kredytu na zakup samochodu zawartej z (...) Bank S.A. z siedzibą we W., twierdząc że w chwili składania oświadczenia woli w tym zakresie ze względu na stwierdzoną u niego chorobę psychiczną, znajdował się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. W związku ze śmiercią powoda w dniu (...) r., Sąd postanowieniem z dnia 17 sierpnia 2011 r. zawiesił postępowanie, które następnie zostało podjęte postanowieniem z dnia 8 sierpnia 2012 r. z udziałem następców prawnych powoda.

Z uwagi na rodzaj żądania dochodzonego w niniejszej sprawie, podstawę prawną dopuszczalności roszczenia stanowi w pierwszej kolejności art. 189 k.p.c., zgodnie z którym, powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Decydujący dla korzystania z formy powództwa o ustalenie prawa lub stosunku prawnego jest zatem interes prawny powoda (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z 30 grudnia 1968 r., III CZP 103/68, OSNCP 1969, nr 5, poz. 85).

Istnienie interesu prawnego w ustaleniu prawa lub stosunku prawnego jest jednocześnie warunkiem umożliwiającym dopiero dalsze badanie powództwa w zakresie istnienia lub nieistnienia ustalanego prawa lub stosunku prawnego. Tylko po stwierdzeniu, że zarówno powód E. L. (1), jak i powodowie będący jego spadkobiercami, mają interes w ustaleniu nieważności umowy kredytowej zawartej przez E. L. (1) z pozwanym bankiem, aktualna stanie się kwestia rozważania podnoszonych przez nich twierdzeń dotyczących podstawy nieważności, która została podniesiona w pozwie.

W tym kontekście Sąd zważył, że interes prawny, o jakim mowa w art. 189 k.p.c., jest to interes dotyczący szeroko rozumianych praw i stosunków prawnych (zob. T. Rowiński, „ Interes prawny w procesie cywilnym i w postępowaniu nieprocesowym”, s. 22, także E. Budna, „ Glosa do orz. SN z 19 kwietnia 1988 r., III CZP 26/88”, OSP 1991, nr 1, s. 9 i n. oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 15 kwietnia 1999 r., I ACa 1046/98, OSA 1999, nr 11–12, poz. 49), a w przypadku ustalania praw czy stosunków prawnych występuje z reguły (ale nie tylko) wówczas, gdy istnieje niepewność tego prawa lub stosunku prawnego zarówno z przyczyn faktycznych, jak i prawnych. W rozpoznawanej sprawie taka niepewność co do stosunku prawnego stanowi podstawę żądania powodów, którzy zmierzają do ustalenia nieważności umowy kredytowej zawartej przez E. L. (1) w związku z zakupem samochodu. Skoro zaś zobowiązanie kredytobiorcy dotyczy jego obowiązków majątkowych, a w kontekście spadku po nim, jaki został nabyty przez spadkobierców, ma to znaczenie w celu ustalenia składników masy spadkowej i długów spadkowych obciążających spadek, niewątpliwie posiadają oni interes prawny w ustaleniu, którego domagają się w niniejszej sprawie.

Zgodnie z art. 82 k.c., nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych. Brak świadomości i swobody w rozumieniu tego przepisu rozumiany jest przy tym w orzecznictwie w ten sposób, że chodzi o brak rozeznania, niemożności rozumienia znaczenia swojego zachowania, zrozumienia sensu składanych oświadczeń, nie ma przy tym znaczenia, czy stan ten ma charakter trwały czy przemijający. Powzięcie decyzji i wyrażenie woli jest swobodne, gdy zarówno proces decyzyjny, jak i uzewnętrznienie woli nie zostały zakłócone przez destrukcyjne czynniki wynikające z właściwości psychiki czy procesu myślowego osoby składającej oświadczenie woli. Stan wyłączający swobodę musi wynikać z przyczyny wewnętrznej, umiejscowionej w samym podmiocie składającym oświadczenie woli, a nie w sytuacji zewnętrznej.

Sąd stanął na stanowisku, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy przekonuje, iż w chwili podpisywania umowy kredytowej w dniu 1 października 2008 r. E. L. (1) znajdował się w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli z uwagi na istniejącą u niego chorobę psychiczną – zaburzenia afektywne dwubiegunowe.

W ocenie Sądu za przyjęciem takiego stwierdzenia przemawiają w szczególności wnioski opinii biegłego sądowego T. G., której ustalenia korespondowały ze zgromadzoną w sprawie dokumentacją medyczną, a także zeznaniami świadków oraz E. L. (1) i J. L. przesłuchiwanych w charakterze strony. Przy czym, należało mieć na uwadze to, że biegły swoją opinię wyraził jednoznacznie, uzasadniając ją w sposób prawidłowy pod względem logicznym i odwołując się zarówno do posiadanej wiedzy specjalnej, jak i materiału dowodowego zebranego w sprawie. Ponadto, żadna ze stron nie zakwestionowała wartości dowodowej opinii, nie wnosząc do niej żadnych zastrzeżeń. W ocenie Sądu zatem, opinia ta mogła stanowić w pełni wartościowe źródło ustaleń faktycznych w sprawie, w zakresie w jakim jej rozstrzygnięcie wymagało posiadania wiedzy specjalnej z zakresu psychiatrii.

Sąd stwierdził, że z ustalonego w sprawie stanu faktycznego wynika, że choroba psychiczna została u E. L. (1) zdiagnozowana już w 2007 r., w czasie jego pierwszego pobytu w szpitalu psychiatrycznym. Opisano wówczas, że przeszedł on epizod maniakalny z objawami psychotycznymi. Następnie, przez kilka miesięcy powód leczył się w Poradni(...) i z początku również opisywano objawy epizodu maniakalnego. Na początku 2008 r. jego stan psychiczny uległ poprawie, niemniej jednak w czasie wizyty we wrześniu 2008 r. po raz kolejny zaobserwowano urojeniowa interpretację rzeczywistości i myśli maniakalne, co było podstawą stwierdzenia kolejnego epizodu hipomaniakalnego w stronę epizodu maniakalnego. W sposób szczególny zaś stan psychiczny powoda uległ pogorszeniu w dniu zawarcia umowy, której ważność jest kwestionowana w niniejszej sprawie. Dopiero po przepisaniu nowych leków, podczas kolejnych wizyt opisano stopniowa normalizację nastroju. Sąd stwierdził, na podstawie wyjaśnień zawartych w opinii biegłego psychiatry, że powód wykazywał typowe objawy, odpowiadające naturze stwierdzonej u niego choroby psychicznej. W uzasadnieniu opinii z dnia 28 lipca 2013 r. lek. med. T. G. wskazał, że zaburzenia afektywne dwubiegunowe charakteryzują się występowaniem u jednego pacjenta zarówno epizodów maniakalnych, jak i depresyjnych. Epizody te u jednego pacjenta występują ze zmiennym natężeniem, w różnym czasie, trwają różnie długo. Nie można również często prześledzić stałego schematu zaostrzeń, tzn. rzadko zmiany nastroju mają charakter sinusoidalny, naprzemiennego występowania epizodów manii i depresji. (…) Epizody maniakalne charakteryzują się zmożeniem aktywności złożonej, nastroju, skróceniem snu, nadmiernie optymistycznym postrzeganiem rzeczywistości, w tym własnych zdolności, dochodów, możliwości finansowych, podejmowaniem niekorzystnych decyzji finansowych, w tym braniem nieuzasadnionych trudnych do spłacenia kredytów, zakładaniem firm, promiskuityzmem, nadużywaniem substancji psychoaktywnych i przede wszystkim całkowitym bezkrytycyzmem. W niektórych sytuacjach zaburzenia myślenia ujawniają się również poprzez powstanie urojeń, w tym przede wszystkim urojeń wielkościowych, ale również odnoszących i prześladowczych.

W świetle powyższych ustaleń, w okresie bezpośrednio poprzedzającym zawarcie z pozwanym bankiem umowy kredytowej, u E. L. (1) obserwowano objawy świadczące o nawrocie epizodu maniakalnego z objawami psychotycznymi, co znajduje potwierdzenie zarówno w dokumentacji medycznej jak i osobowych źródłach dowodowych, zasadne jest stwierdzenie, że z uwagi na swój stan psychiczny w październiku 2008 r. był on w stanie psychicznym wyłączającym świadome, jak i swobodne wyrażenie woli oraz podejmowanie decyzji.

Sąd stanął przy tym na stanowisku, że pozwany nie przedstawił takich dowodów, które podważałyby powyższe ustalenia. Poddając szerokiej analizie twierdzenia i dowody przedstawione przez pozwanego na poparcie okoliczności, z których bank wywodził wniosek o braku przesłanej z art. 82 k.c., Sąd miał na uwadze, że dokonanym w sprawie ustaleniom faktycznym nie przeczy to, że E. L. (1) w chwili zawarcia umowy prowadził normalną aktywność zawodowa. Nie ma też znaczenia to, że początkowo regulował on zadłużenie wynikające z kredytu w terminie i był w stanie należycie zadbać o swoje interesy, skoro składał wnioski o prolongatę w spłacie, czy proponował zawarcie ugody. Pomijając ustalone w sprawie okoliczności, z których wynikało, że E. L. (1) korzystał już wówczas z pomocy brata, i tak należało stwierdzić, że zachowanie oceniane jako normalne, nie wyklucza możliwości wcześniejszego stanu psychicznego wyłączającego świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Jak bowiem wynika z opinii biegłego, w przypadku zaburzeń afektywnych dwubiegunowych, typowe są również okresu remisji, które mogą utrzymywać się różnie długo (…). W czasie remisji zaburzeń praktycznie nie można uchwycić objawów choroby, a pacjent funkcjonuje w sposób zbliżony do funkcjonowania przed chorobowego, uwarunkowanego trwałymi cechami osobowości. W tym czasie może wykonywać wszelkie swoje obowiązki bez zarzutu. Jak wynika z materiału dowodowego sprawy, powód i jego rodzina ukrywali jego chorobę i nie chcieli, aby dowiedziano się o niej w Urzędzie Miasta K., gdzie E. L. (1) był zatrudniony. Nie ma natomiast znaczenia to, że nikt z rodziny nie wystąpił o jego ubezwłasnowolnienie i w żaden sposób nie świadczy to o tym, że w momencie zawierania umowy kredytowej był on w stanie umożliwiającym świadome albo dobrowolne podjęcie decyzji i wyrażenie woli.

W świetle okoliczności faktycznych ustalonych w sprawie Sąd stwierdził zatem, że powództwo o ustalenie nieważności umowy kredytowej z dnia 1 października 2008 r. zawartej między E. L. (1), a (...) Bank S.A. z siedzibą we W., jest nieważna.

Z powyższych względów, na podstawie podanych przepisów prawnych orzeczono jak w punkcie I sentencji wyroku.

Sąd orzekł o kosztach procesu na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zasądzając w punkcie II sentencji wyroku od pozwanego solidarnie na rzecz powodów J. L., S. L., M. B. i J. B. zwrot kosztów zastępstwa procesowego wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa (§ 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu).

W punkcie III sentencji wyroku, na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 98 § 1 k.p.c., Sąd nakazał stronie pozwanej (...) Bank S.A. z siedzibą we W. uiścić na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego we Wrocławiu) kwotę 5 527 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych, od uiszczenia których powód E. L. (1) został zwolniony.

_______________________

(...)

1.  (...)

2.  (...)