Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Wrocław, dnia 27 maja 2014 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Hreczańska-Cholewa

Protokolant: Błażej Łój

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 maja 2014 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa K. S.

przeciwko Skarbowi Państwa - Zakładowi Karnemu w W.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda K. S.na rzecz strony pozwanej Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 514/13

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 8 kwietnia 2013 r. K. S.wniósł o zasądzenie na jego rzecz od strony pozwanej Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w W.kwoty 100 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia wydania wyroku oraz kosztami procesu.

W uzasadnieniu swojego żądania wskazał, że kwoty tej domaga się tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jego dóbr osobistych w postaci godności i prawa do intymności w trakcie jego pobytu w pozwanej jednostce penitencjarnej w okresie od 9 września 2010 r. do 1 lutego 2012 roku. Powód podał, że wbrew przepisom kodeksu postępowania wykonawczego oraz postanowieniom Europejskiej Konwencji Praw Człowieka

umieszczony był w przeludnionych celach, w których panowały warunki uwłaczające ludzkiej godności. Powód wskazał, że nie posiadał dostępu do ciepłej wody, na ścianach cel mieszkalnych występował grzyb i pleśń, a ponadto były one niepomalowane i brudne. Okna były nieszczelne, co powodowało szczególną uciążliwość zwłaszcza w okresie zimowym. Dodatkowo zimą nie miał możliwości przestrzegania podstawowych zasad higieny, ponieważ wyprana odzież nie chciała schnąć. Zdaniem powoda cele były niedostatecznie oświetlone, panował w nich półmrok, co uniemożliwiało czytanie pisanie itp. Z powodu braku miejsca przy stole bądź odpowiedniej ilości taboretów posiłki zmuszony był spożywać na łóżku. Powód zarzucił również, że w Zakładzie Karnym w W. brak było wystarczających zajęć kulturalno-oświatowych i sportowych (oprócz spacerów funkcjonowała jedynie hala sportowa, do której dostęp był utrudniony), brak świetlic do ogólnego użytku oraz utrudniony dostęp do biblioteki, a zwłaszcza do znajdujących się w niej aktów prawnych. Podkreślił, że odzież, którą otrzymał przy przyjęciu do zakładu była zniszczona, materace zapleśniałe i przegniłe, a dodatkowo w celach występowało robactwo. Powód podał również, że strona pozwana nie wyraziła zgody na uczęszczanie przez niego do szkoły, a funkcjonariusze nagminnie zachowywali się wobec niego arogancko, prowokacyjnie i traktowali go przedmiotowo, co w ocenie powoda wyczerpuje znamiona znęcania się psychicznego.

Jako podstawę prawną swoich roszczeń powód wskazał art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. W jego ocenie żądana kwota 100 000 zł jest w pełni adekwatna do stopnia łamania jego praw przez stronę pozwaną.

W odpowiedzi na pozew Skarb Państwa – Zakład Karny w W. wniósł o oddalenie powództwa oraz o obciążenie powoda kosztami postępowania w sprawie, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W pierwszej kolejności strona pozwana potwierdziła, że powód był osadzony w Zakładzie Karnym w W. w okresie od 9 września 2010 r. do 1 lutego 2012 r., zaprzeczając jednocześnie wszystkim zarzutom powoda stawianym tej jednostce penitencjarnej. Strona pozwana podkreśliła, że nie jest możliwym aby powód przebywał w celach przeludnionych, ponieważ ten problem nie występuje już w Zakładzie Karnym w W. od dnia 6 grudnia 2009 r. Podniosła, że stan sanitarny cel mieszkalnych odpowiada obowiązującym standardom, a za porządek w nich odpowiadają sami mieszkańcy. Pozwany zaprzeczył aby stan odzieży więziennej był zły oraz dodał, że skazani mają prawo do noszenia własnych ubrań. Odnośnie zarzutów powoda pod adresem funkcjonariuszy Służby Więziennej, pozwany podniósł, że są one całkowicie bezpodstawne i stanowią pomówienie. Pozwany wyjaśnił, że zatrudnia przeważnie ludzi młodych, świeżo po studiach, którzy w swej pracy wykazują wyjątkowe zaangażowanie oraz wrażliwość na potrzeby osadzonych.

Niezależnie od powyższego pozwany wskazał, że w Zakładzie Karnym w W. znajduje się duża biblioteka oraz organizowane się zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowe dla osadzonych. Zakład posiada dużą świetlicę, która pełni również rolę sali gimnastycznej. Na każdym spacerniku znajdują się boiska i siłownie. W każdej celi jest dostęp do telewizji publicznej a ponadto administracja nadaje swój program lokalny dla osadzonych przygotowywany przez osadzonych i wychowawców. W celach skazanych są umywalki oraz oddzielne, zamykane na drzwi ubikacje. Skazani korzystają co tydzień z łaźni, a dla osób, które nie mają pieniędzy administracja wydaje środki czystości. Kantyna dla skazanych jest obficie zaopatrzona w artykuły żywnościowe i higieniczne, zaś opieka lekarska jest zapewniana na należytym poziomie. Zakład zatrudnia na stałe kilku lekarzy ogólnych oraz dentystę, a także na zlecenie - specjalistów z różnych dziedzin. Zdaniem pozwanej, biorąc pod uwagę możliwość korzystania z widzeń, spacerów, uczestniczenia w zajęciach sportowych, kulturalnych, spotkaniach grup wyznaniowych oraz nabożeństwach w kaplicy zakładowej, nie można twierdzić, że warunki bytowe osadzonych są niehumanitarne. Pozwany dodał, że skazani mają możliwość pracy bądź podjęcia nauki w szkole na terenie zakładu, obejmującej wszystkie poziomy nauczania - od szkoły podstawowej aż do matury.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny sprawy:

Powód przebywał w warunkach pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w W. w okresie od 9 września 2010 r. do 1 lutego 2012 r.

okoliczność bezsporna

W tym czasie powód osadzony był w jednej celi wieloosobowej oraz dwóch celach jednoosobowych. Podczas pobytów w tych celach powód miał zapewnioną ustawową powierzchnię mieszkalną. W tej sytuacji nie było potrzeby wydawania mu decyzji o osadzeniu w warunkach przeludnienia. Wszystkie cele mieszkalne w Zakładzie Karnym w W., w których przebywał powód znajdowały się we właściwym stanie higienicznym. Zgłaszane usterki usuwane były na bieżąco. W celi mieszkalnej powód miał dostęp do wody bieżącej, a co najmniej raz w tygodniu mógł skorzystać z ciepłej kąpieli, która realizowana jest w łaźni głównej. Wszystkie cele mieszkalne w Zakładzie Karnym w W. są wyposażone w wentylację grawitacyjną, która dwa razy w roku jest poddawana kontroli przez uprawnionego mistrza kominiarskiego. W czasie dotychczasowych kontroli stwierdzono, że przewody kominowe wentylacji grawitacyjnej są drożne i wykazują ciąg kominowy. Ponadto, w celu dostatecznego dopływu powietrza do cel mieszkalnych zarządzono obowiązkowe wietrzenie pomieszczeń.

W pozwanej jednostce penitencjarnej wielokrotnie dokonywano badań oświetlenia sztucznego w celach mieszkalnych. Natężenie oraz równomierność oświetlenia we wszystkich celach okazywała się zgodna z wytycznymi.

Odbywając karę w celi wieloosobowej powód miał zapewnioną intymność, gdyż wszystkie cele w Zakładzie Karnym w W. są wyposażone w kącik sanitarny. Kącik ten stanowi wydzielone ściankami działowymi pomieszczenie, zamykane drzwiami i oświetlone. Znajduje się w nim muszla klozetowa oraz sprzęt do utrzymania jej w czystości.

Powód przy przyjęciu do pozwanej jednostki otrzymał odpowiednią do pory roku odzież, bieliznę, obuwie, środki higieny oraz sprzęt stołowy. Bielizna osobista wymieniana jest raz w tygodniu, bielizna pościelowa raz na dwa tygodnie. Środki higieny uzupełniane są w cyklach miesięcznych. Skazani otrzymują także od zakładu karnego niezbędny sprzęt oraz środki chemiczne do utrzymania czystości w celach. Obowiązek utrzymywania czystości w celach spoczywa na samych osadzonych. Cele, w których przebywał skazany były wyposażone w podstawowy sprzęt kwaterunkowy zgodny z wytycznymi zawartymi w kodeksie karnym wykonawczym, jak również w aktach wykonawczych do tej ustawy.

W przypadku stwierdzenia występowania insektów w celi, skazani mają obowiązek zgłoszenia o tym fakcie funkcjonariuszom administracji. Po zgłoszeniu cela jest opróżniana i wykonywany jest zabieg dezynsekcji. Zakład Karny w W. posiada podpisaną umowę z firmą specjalistyczną na prowadzenie usług dezynfekcyjnych, dezynsekcyjnych i deratyzacyjnych, która na bieżąco przeprowadza zlecone przez administrację Zakładu Karnego w W. zabiegi przy użyciu dozwolonych i dopuszczonych do stosowania środków.

Zakład Karny w W. zaopatrywany jest w energię cieplną na cele grzewcze z kotłowni lokalnej zasilanej gazem z sieci gazowniczej. Temperatura w pomieszczeniach mieszkalnych utrzymywana jest na poziomie 20°C.

W Zakładzie Karnym w W. zajęcia kulturalno-oświatowe prowadzone są w codziennej pracy ze skazanymi. Skazani mają możliwość korzystania ze świetlicy centralnej, boisk na placach spacerowych, świetlicach znajdujących się na oddziałach C-4 i A-3 oraz sprzętu do tenisa stołowego

W Zakładzie Karnym w W.działają również koła zainteresowań: redakcja telewizji o nazwie (...), zespół muzyczny grający do mszy św. i innych uroczystości liturgicznych, zespół muzyczny skazanych grający muzykę rozrywką, zespół redakcyjny gazety osadzonych w Zakładzie Karnym w W., zespół literacki i klub filmowy. Na terenie tutejszej jednostki działają również Kościoły i związki wyznaniowe.

Skazani odbywający karę pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w W. mają również dostęp do zakładowej biblioteki. Biblioteka zajmuje się także propagowaniem czytelnictwa prasy codziennej. Skazani mogą także skorzystać z czytelni na terenie biblioteki i czytać w niej prasę codzienną, będącą w posiadaniu biblioteki.

Powód K. S.podczas pobytu w Zakładzie Karnym w W.traktowany był przez administrację tej jednostki tak jak wszyscy pozostali osadzeni, czyli zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz poszanowaniem jego praw i godności osobistej. Zgłaszane przez niego sprawy załatwiane były niezwłocznie i zgodnie z obowiązującymi procedurami.

W 2011 roku powód był uczestnikiem zajęć korekcyjno-edukacyjnych dla sprawców przemocy pod nazwą „Jestem przeciwko przemocy". W miesiącu styczniu 2012 roku w związku ze złożoną przez K. S.prośbą, został on zakwalifikowany do nauczania w (...)przy Zakładzie Karnym w C.. Innych próśb o zakwalifikowanie do nauczania podczas pobytu w pozwanej jednostce penitencjarnej powód nie składał.

(dowód: przesłuchanie w charakterze strony pozwanej R. K. – k. 128-130)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie powód domagał się zasądzenia od Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w W. kwoty 100 000 zł tytułem zadośćuczynienia z tytułu niezapewnienia mu odpowiednich warunków bytowych podczas odbywania kary pozbawienia wolności w tej jednostce penitencjarnej, skutkiem czego miało dojść do naruszenia dóbr osobistych powoda w postaci godności, prawa do intymności oraz prawa do humanitarnego traktowania, w szczególności z powodu przebywania w przeludnionych, brudnych, nieodpowiednio wyposażonych, zimnych i źle oświetlonych celach, braku możliwości zachowania higieny osobistej, braku zajęć kulturalno-oświatowych i sportowych, ograniczonego dostępu do biblioteki, pozbawienia go możliwości uczęszczania do szkoły, jak również z powodu niewłaściwego zachowania się funkcjonariuszy Służby Więziennej względem jego osoby, wyczerpującego znamiona psychicznego znęcania się.

W ocenie Sądu podstawę prawną zgłoszonych przez powoda żądań stanowią przepisy art. 23 w zw. z art. 24 w zw. z art. 448 k.c.

Zgodnie z art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Art. 24 k.c. określa z kolei środki ochrony dóbr osobistych, wskazując że ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonania naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie, a na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. W zakresie żądania zadośćuczynienia z tytułu naruszenia dóbr osobistych cytowany art. 24 k.c. odsyła więc do przepisów o czynach niedozwolonych, w szczególności do art. 448 k.c., w myśl którego w razie naruszenia dobra osobistego Sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, m. in. odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Dodać należy, że podstawę odpowiedzialności Skarbu Państwa stanowi przepis art. 417 k.c., zgodnie z którym za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że to na powodzie, jako żądającym ochrony dóbr osobistych spoczywał ciężar dowodu, iż dobra te zostały naruszone przez działania pozwanego Skarbu Państwa. Zgodnie bowiem z regułą wynikającą z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przerzucenie ciężaru dowodu na pozwanego w procesie o ochronę dóbr osobistych, przewidziane w art. 24 k.c. dotyczy tylko bezprawności działania zagrażającego dobrom osobistym lub powodującego ich naruszenie – w razie udowodnienia przez powoda ich faktycznego naruszenia przez wskazaną jednostkę organizacyjną Skarbu Państwa, pozwany w celu uniknięcia odpowiedzialności musiałby wskazać, że działania powodujące naruszenie były zgodne z prawem.

W niniejsze sprawie powód nie udowodnił żadnej z okoliczności, którą przywoływał na potwierdzenie swojego powództwa. Nie tylko nie zgłosił żadnych wniosków dowodowych na poparcie swoich twierdzeń, ale co więcej, sam słuchany w drodze pomocy sądowej odmówił składania jakichkolwiek zeznań w sprawie. W tej sytuacji Sąd nie miał żadnych podstaw aby przyjąć, że podczas odbywania przez powoda kary pozbawienia wolności w pozwanej jednostce penitencjarnej dochodziło do łamania jego praw, a warunki bytowe, naruszały jego godność osobistą i prawo do prywatności.

Niezależnie od powyższego przesłuchanie w charakterze strony pozwanej Dyrektora Zakładu Karnego w W. R. K.wykazało całkowite przeciwieństwo tego, co podnosił powód w pozwie. Z zeznań R. K.wynika mianowicie, że w okresie kiedy powód przebywał w Zakładzie Karnym w W.normy metrażowe w celach mieszkalnych były zachowane i nie panowało w nich przeludnienie. Cele te były standardowo wyposażone w sprzęt kwaterunkowy oraz posiadały wydzielony kącik sanitarny, w którym znajdowała się toaleta i sprzęt do utrzymania czystości. Stan sanitarno – techniczny tychże cel był właściwy. Dotyczy to także kwestii wentylacji, oświetlenia, panującej temperatury. R. K.zeznał też, że powód przepisowo otrzymywał niezbędne środki higieny, środki czystości, odzież oraz miał stały dostęp do bieżącej zimnej wody a raz w tygodniu prawo do gorącej kąpieli. Mógł także korzystać z szeregu dostępnych w tej jednostce penitencjarnej zajęć kulturalno – oświatowych, sportowych czy też z biblioteki. Z zeznań Dyrektora Zakładu Karnego w W.wynika ponadto, że K. S.traktowany był przez administrację tej jednostki zgodnie z obowiązującymi przepisami, przy poszanowaniu jego praw i godności osobistej. Zgłaszane przez niego sprawy załatwiane były niezwłocznie i zgodnie z obowiązującymi procedurami. Powyższe potwierdza to, że na prośbę powoda został on zakwalifikowany do nauczania w (...) Szkole Zawodowejprzy Zakładzie Karnym w C..

Tym samym wobec nie udowodnienia przez powoda przedstawionych przez niego w pozwie okoliczności, mających w jego ocenie świadczyć o łamaniu przez Zakład Karny w W. jego praw, powództwo należało oddalić, o czym sąd orzekł w punkcie I sentencji wyroku.

W punkcie II sentencji wyroku Sąd, na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z art. 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z dnia 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.) w związku z art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1150) w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z § 11 pkt 25 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 461) zasądził od powoda K. S.na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.