Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 lutego 2015 r. w Gliwicach

sprawy R. R. (R.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania R. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 24 marca 2014 r. nr (...)

1)  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ubezpieczonemu przyznaje prawo do emerytury z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych, począwszy od
1 marca 2014r.;

2)  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na rzecz ubezpieczonego kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

(-) SSO Maria Gawlik

Sygn. akt VIII U 1160/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 marca 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z., powołując się na ustawę z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009r., nr 153, poz.1227 ze zm.) odmówił ubezpieczonemu R. R. prawa do emerytury z powodu nieudokumentowania wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony domagał się jej zmiany i przyznania spornego świadczenia oraz zasądzenia od organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego. Podniósł, że mimo angażu na stanowisko palacza c.o., w okresie od 6.12.1971r. do 30.06.1998r.faktycznie wykonywał prace palacza kotłów parowego typu (...) ze stałym rusztem, którym ogrzewano ciepłą wodę oraz wodnego typu EK-4 używanego do celów grzewczych. Jako podstawę prawną roszczenia wskazał zarządzenie nr 37 ministra nauki, szkolnictwa wyższego i techniki, z dnia 25.10.1983r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu nauki, szkolnictwa wyższego i techniki.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko, dodatkowo wskazując na brak świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Rozpoznając odwołanie Sąd Okręgowy w Gliwicach poczynił następujące ustalenia:

Ubezpieczony R. R., urodził się (...)

W dniu 10 marca 2014r. ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie emerytury w wieku 60 lat z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

W dniu 24 marca 2014r. (...) Oddział w Z. wydał zaskarżoną decyzję odmowną.

Sąd ustalił, iż ubezpieczony R. R., ukończył 60 lat, na dzień 1 stycznia 1999r. osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 25 lat (26 lat, 5 miesięcy i 22 dni), nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego.

Do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych organ rentowy nie uwzględnił ubezpieczonemu okresu przez niego wnioskowanego, tj. zatrudnienia od 6 grudnia 1971r. do 30 czerwca 1998r. w Politechnice (...) – na stanowisku palacza c.o., z uwagi na brak świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, co zostało przez pracodawcę uargumentowane brakiem wskazania stanowisk z ciepłowni Centralnej i Ciepłowni lokalnej w wykazie stanowisk i imiennych wykazach osób zatrudnionych w warunkach szczególnych w PŚ oraz brakiem podstaw do wydania rzeczonego świadectwa w oparciu o pobieranie dodatku zdrowotnego za pracę w warunkach szkodliwych.

Sąd ustalił, iż ubezpieczony jest zatrudniony w Politechnice (...) od 6 grudnia 1971r. do nadal na stanowiskach odpowiednio: palacza c.o. (do 19.08.1978r.), palacza c.o. w Administracji Osiedla (...) (od 15.10.1979r. do 30.04.1991r. z tym, ze w sierpniu 1983r. pełnił obowiązki portiera), od 1.05.1991r. przeniesiony do D. Głównego Mechanika i (...) palacz c.o.; robotnik-palacz c.o. (1.10.1997r. – 30.06.1998r.) w D. (...); robotnik zatrudniony przy pilnowaniu w Administracji Osiedla (...) (od 1.07.1998r. do 31.12.2006r.); portier (od 1.01.2007r. do nadal). Pracodawca ubezpieczonego odmówił wskazania zakresu obowiązków ubezpieczonego czy to w okresie grzewczym czy poza nim.

Sąd ustalił, iż ubezpieczony od 6 grudnia 1971r. do 30 czerwca 1988r. wykonywał prace palacza w jednostce PŚ - przychodni lekarskiej dla studentów, znajdującej się poza siedzibą Politechniki. Na zlecenie Politechniki (...) ubezpieczony odbył kurs palacza kotłów c.o. w okresie od 9 grudnia 1971r. do 19 kwietnia 1972r. Praca palacza polegała na obsłudze dwóch kotłów: wodnego typu EK-4 służącego centralnemu ogrzaniu budynku przychodni, działającego tylko w sezonie grzewczym oraz parowego typu (...) ze stałym rusztem, służącego ogrzaniu wody zużywanej na potrzeby przychodni, w tym gabinetów lekarskich czy zakładu fizykoterapii. Do zakresu obowiązków ubezpieczonego należało czyszczenie przewodów pieca, wyciąganie i wynoszenie szlaki lub popiołu – 2 razy dziennie w sezonie grzewczym, załadowanie pieca materiałem grzewczym: koksem lub węglem, które wcześniej należało przy pomocy taczki dostarczyć do kotłowni ze znajdującego się obok składowiska oraz kontrola i regulacja temperatury pieca. Na tym stanowisku zatrudnionych było 2 pracowników, którzy pracowali w systemie zmianowym: 12-godzinnym – w sezonie grzewczym, a 8-godzinnym – w pozostałym okresie. W przypadku absencji któregoś z palaczy, kierownik administracji przychodni a ich przełożony – S. R. wyznaczał do pełnienia zastępstwa zatrudnionego w innej jednostce PŚ pracownika-palacza lub pracownika gospodarczego. W związku z warunkami panującymi w kotłowni: dużym zapyleniem pyłem węglowym i pyłem ze spalania oraz wysoką temperatura, zwłaszcza w czasie szlakowania pieca (usuwania odpadu po spalaniu koksu), ubezpieczony otrzymywał dodatek do wynagrodzenia (przyznany od 1 listopada 1982r. – dowód: k. 14 akt osobowych) oraz 1 l mleka. Poza czynnościami palacza odwołujący nie wykonywał innych czynności, np. gospodarczych.

Kotłownie zlikwidowano w 1998r. i wówczas przeniesiono ubezpieczonego na stanowisko robotnika przy pilnowaniu w administracji osiedla studenckiego.

Brak stanowiska ubezpieczonego w rejestrach Politechniki w zakresie pracy w warunkach szczególnych prawdopodobnie był konsekwencją opieszałości pracodawcy i niezaktualizowania wykazów (w zakresie stanowisk pracy) według kolejnych zarządzeń Min. Nauki, S.. Wyższego i (...) w sprawie stanowisk pracy(..)., w tym zarządzenia z 25 października 1983r., w którym stanowisko palacza kotłowego zostało ujęte.

Powyższy stan faktyczny, Sąd ustalił na podstawie akt organu rentowego, akt osobowych ubezpieczonego; zeznań świadków: R. F. (nagranie rozprawy z dnia 16.09.2014r. płyta –k. 32 a.s.) i S. R. (protokół rozprawy z dnia 11 grudnia 2014r. k. 50-51 a.s.) oraz wyjaśnień odwołującego (nagrania rozprawy z dnia 19 lutego 2015r., płyta - 64 a.s.).

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków i ubezpieczonego, bowiem są one spójne, logiczne i wzajemnie się uzupełniają, nadto znalazły one potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym. świadkowie posiadali wiedzę na temat miejsca i charakteru wykonywanej przez odwołującego pracy, gdyż w spornym okresie byli zatrudnieni w tym samym zakładzie pracy, na stanowiskach bądź równorzędnych – świadek R. F. bądź też na stanowisku bezpośredniego przełożonego – S. R..

Sąd, wobec cofnięcia przez odwołującego wniosku dowodowego w zakresie przesłuchania świadka L. P., pominął dowód z przesłuchania wskazanego wyżej świadka. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy był wystarczający do poczynienia ustaleń i rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 32 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009r., nr 153, poz.1227 ze zm.) w powiązaniu z § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz.43 ze zm.) ubezpieczonym mężczyznom urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949r. będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przy pracach wymienionych w wykazie A, przysługuje prawo do emerytury w razie łącznego spełnienia następujących warunków:

1. osiągnięcia wieku emerytalnego 60 lat,

2. posiadania wymaganego okresu zatrudnienia wynoszącego 25 lat, w tym

co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne i otoczenia.

Zgodnie z treścią § 2 ust. 1 rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym akcie prawnym są okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Z kolei zgodnie z treścią art. 184 ust. 1 ustawy, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

W myśl ust. 2 emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Należy również podkreślić, iż na mocy art. 1 ustawy z dnia 11 maja 2012r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 6 czerwca 2012r.) od 1 stycznia 2013r. została zmieniona treść cytowanego art. 184 ust. 2. Od tej daty warunek rozwiązania stosunku pracy nie jest już wymagany.

Kwestia posiadania przez ubezpieczonego ponad 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego oraz ukończenie 60 lat nie były sporne. Nie było także sporne, iż odwołujący pozostaje w zatrudnieniu i nie jest członkiem OFE.

Okoliczność sporna w przedmiotowej sprawie dotyczyła posiadania przez ubezpieczonego (na dzień 1 stycznia 1999r.) wymaganego 15-letniego okresu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, bowiem organ rentowy nie zaliczył do takiej pracy okresu zatrudniania ubezpieczonego od 6 grudnia 1971r. do 30 czerwca 1998r. w Politechnice (...) - jednostce organizacyjnej, przychodni lekarskiej dla studentów.

Praca, którą można byłoby uznać za wykonywaną w warunkach szczególnych jest zakwalifikowana w stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykazie A, dziale XIV, poz. 1 jako prace nie zautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego.

Organ rentowy stanął na stanowisku, że ubezpieczony nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, ponieważ pracodawca nie wystawił świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, co było konsekwencją nie ujęcia go w rejestrach Politechniki (...) jako osoby pracującej w warunkach szczególnych.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe, wykazało jednak, że ubezpieczony w spornym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywał prace palacza kotłów parowego i wodnego w warunkach zapylenia pyłem i w wysokiej temperaturze.

W zakresie zarzutu ZUS o braku potwierdzenia przez pracodawcę wykonywania przez ubezpieczonego w okresie zatrudnienia pracy w warunkach szczególnych, to wskazać należy, iż wprawdzie § 2 ww. rozporządzenia RM określa wymóg by okresy takiego zatrudnienia stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy, to jednak, zgodnie z aktualnym orzecznictwem, świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia z dnia 21 stycznia 2014 r., III AUa 1317/13). Dlatego też dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej.

Niewiarygodnym, w ocenie Sądu, było stanowisko pracodawcy o braku podstaw do ujęcia stanowiska ubezpieczonego w rejestrach stanowisk pracy w warunkach szczególnych, skoro w aktach osobowych znajduje się dokument o przyznaniu ubezpieczonemu dodatku za pracę w warunkach uciążliwych, który otrzymywał przez cały sporny okres zatrudnienia. Nadto to nie wykazy, rejestry zakładowe ani nawet wykazy resortowe (zarządzenia ministrów)nie stanowią podstawy prawnej zaliczenia okresów zatrudnienia do pracy w warunkach szczególnych, gdyż taką podstawę stanowi tylko rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 4 ze zm.). o uznania okresu zatrudnia za pracę w warunkach szczególnych przesądza wskazanie rodzaju tej pracy w wykazach stanowiących załącznik do ww. rozporządzenia oraz wykonywanie tej pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Przy czym wykazy te, zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą, nie określają stanowisk pracy, ale definiują rodzaje prac, które są uważane za wykonywane w szczególnych warunkach. Decydujące znaczenie dla zakwalifikowania pracy jako realizowanej w szczególnych warunkach ma nie nazwa zajmowanego stanowiska, ale rodzaj, charakter i warunki pracy.

Oczywiście, przy ocenie kwalifikacji i charakteru pracy ubezpieczonego jako pracy w warunkach szczególnych, pracodawca, organ rentowy czy Sąd posiłkować się może wykazami resortowym lub zakładowymi, gdyż mogą być one pomocne przy wykładni przepisów rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2013r. II UK 190/12). Nie można jednak swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym.

Nadto brak wydania tego świadectwa pracy pozostaje bez znaczenia, wobec wykazania w toku postępowania sądowego rzeczywistego przebiegu zatrudnienia ubezpieczonego na podstawie innych dowodów: akt pracowniczych i zeznań świadków. Podkreślić bowiem należy, iż w postępowaniu odwoławczym przed Sądem nie obowiązują bowiem ograniczenia dowodowe, jakie występują w postępowaniu o świadczenia emerytalno – rentowe przed organem rentowym, a Sąd może ustalić okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość jak: okresy zatrudnienia - w tym wykonywanie pracy w warunkach szczególnych, za pomocą wszelkich środków dowodowych, przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego (por. uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984r. III UZP 6/84, uchwała Sądu Najwyższego z 21 września 1984r. III UZP 48/84, wyrok Sądu Najwyższego z 7 grudnia 2006r., I UK 179/06, LEX nr 342283).

W niniejszej sprawie nie zachodziła okoliczność znana Sądowi z praktyki orzeczniczej i doświadczenia życiowego, kiedy pracownik kotłowni pracuje w warunkach szczególnych jedynie w sezonie grzewczym, a pozostałym okresie roku delegowany jest do prac gospodarczych, co jak zasadnie podnosi się w orzecznictwie sądowym, pozbawia pracę charakteru stałości i tym samym uzasadnia odmowę przyznania mu uprawnień emerytalnych z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony, co nie ulega żadnej wątpliwości, również poza sezonem grzewczym wykonywał czynności palacza obsługując całoroczny piec parowy służący ogrzaniu wody na potrzeby przychodni lekarskiej, o czym świadczy fakt wypłacania przez pracodawcę dodatku do wynagrodzenia i wydawania mleka przez okres całego roku. Nadto z zeznań współpracownika i bezpośredniego przełożonego ubezpieczonego, którzy byli najlepiej zorientowani w zakresie charakteru pracy odwołującego, i w zestawieniu ze szczegółowo opisanym przebiegiem zatrudnienia ubezpieczonego na Politechnice, w którym ujęto nie tylko zmiany przynależności do działów/oddziałów politechniki, ale również zawarto wzmiankę o oddelegowaniu ubezpieczonego do pracy portiera w miesiącu sierpniu 1983r., wynika, iż gdyby ubezpieczony wykonywał inne prace niż tylko palacza kotłów, to z pewnością zostałoby to odnotowane w aktach osobowych ubezpieczonego.

Mając na względzie powyższe Sąd uznał, że ubezpieczony legitymuje się na dzień 1 stycznia 1999r. wymaganym 15 – letnim okresem pracy w szczególnych warunkach.

Wobec faktu, że spełnia on także pozostałe przesłanki uprawniające go do wcześniejszej emerytury, Sąd z mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury poczynając od 1 marca 2014r., tj. od dnia złożenia wniosku.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono po myśli art. 98 k.p.c. w związku z § 2 i 3, 12 ust 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013r., poz. 461j.t.) w punkcie drugim orzeczenia. Sąd podwyższył stawkę minimalną sześciokrotnie, biorąc pod uwagę wkład pełnomocnika procesowego w przyczynienie się do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia sprawy, a zwłaszcza jego aktywne uczestnictwo w czterech posiedzeniach sądowych.

SSO Maria Gawlik