Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 kwietnia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu IV Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Aleksander Brzozowski (spr.)

Sędziowie: SSO M. G.

SSO Leszek Matuszewski

Protokolant apl. adw. N. J.

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej Bogusława Tupaja

po rozpoznaniu w dniu 10.04.2015 roku

sprawy M. V. der H.

oskarżonej z art. 300 § 2 kk

na skutek apelacji wniesionych przez oskarżoną i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w P. z dnia 01.12.2014 roku, sygn. akt III K 590/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że uniewinnia oskarżoną od zarzucanego jej czynu,

2.  kosztami sądowymi postępowania obciąża Skarb Państwa, za wyjątkiem ½ kosztów sądowych postępowania odwoławczego, którymi obciąża oskarżyciela posiłkowego J. V. der H. i wymierza mu opłatę za II instancję w kwocie 150,00 zł.

M. G. (2) A. L. M.

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w P. wyrokiem z dnia 1 grudnia 2014 roku w sprawie III K 590/14 uznał oskarżoną M. V. der H. za winną tego, że w dniu 5 czerwca 2012 roku w P. w celu udaremnienia wykonania orzeczenia Sądu Rejonowego Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 22 lipca 2011 roku w sprawie I Ns 836/08, udaremniła zaspokojenie swojego wierzyciela J. V. der H. w ten sposób, iż zbyła przysługujące jej spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego znajdującego się w P. na os. (...), tj. przestępstwa z art. 300 § 2 kk i za przestępstwo to na podstawie tego przepisu oraz art. 58 § 3 kk i art. 33 § 1 i 3 kk wymierzył jej karę grzywny w wysokości 100 (stu) stawek dziennych po 20 (dwadzieścia) złotych każda, tj. łącznie 2.000 (dwa tysiące) złotych.

Na podstawie art. 627 kpk, art. 3 ust. l ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych oraz § 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 8 czerwca 2003 r. w sprawie wysokości i sposobu obliczania wydatków Skarbu Państwa w postępowaniu karnym zasądził od oskarżonej koszty sądowe w wysokości 1.347,39 złotych (tysiąca trzystu czterdziestu siedmiu złotych trzydziestu dziewięciu groszy) obejmujące opłatę w wysokości 200 złotych oraz 1.147,39 złotych tytułem wydatków poniesionych przez Skarb Państwa.

Apelację od powyższego wyroku wniosła oskarżona, która zarzuciła Sądowi I instancji:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na nietrafnym przyjęciu przez Sąd I instancji jakoby umowa odnowienia długu i umowa pożyczki zawarta z K. H. miała charakter umowy fikcyjnej, a błąd ten w konsekwencji doprowadził do wydania nietrafnego orzeczenia,

2.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na nietrafnym przyjęciu przez Sąd I instancji niemożności kompensaty zadłużeń pokrzywdzonego wynikających ze zobowiązań alimentacyjnych, a błąd ten doprowadził do wydania nietrafnego orzeczenia,

3.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż jej zachowanie wyczerpało znamiona przestępstwa z art. 300 § 2 kk podczas gdy z materiału dowodowego sprawy wynika, iż spłaca ona zadłużenie wobec pokrzywdzonego, a ponadto prowadzona jest egzekucja z jej emerytury, a środki z tego tytułu uzyskane przekazywane są pokrzywdzonemu, a błąd ten doprowadził do wydania nieprawidłowego orzeczenia,

4.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a w szczególności art. 300 § 2 kk polegające na przyjęciu przez Sąd jakoby znamiona przestępstwa tego przepisu zostały spełnione przez jej działania podczas gdy z materiału dowodowego sprawy wynika, iż nie dopuściła się naruszenia tego przepisu, a błąd ten doprowadził do wydania nietrafnego orzeczenia.

Podnosząc powyższe zarzuty oskarżona wniosła:

⚫

o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie od zarzutu popełnienia przestępstwa z art. 300 § 2 kk,

ewentualnie

⚫

o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Apelację od wskazanego powyżej wyroku złożył również pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego J. V. der H., który zaskarżył go na niekorzyść oskarżonej wyłącznie w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze i na podstawie art. 427 § 2 kpk i art. 438 pkt 4 kpk wyrokowi temu zarzucił rażącą niewspółmierność orzeczonej kary w stosunku do dokonanego przestępstwa oraz w relacji do celów jakie kara ta winna spełnić w zakresie prewencji szczególnej i społecznego oddziaływania.

Na podstawie art. 437 § 1 kpk wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia w zaskarżonej części poprzez znaczne zaostrzenie orzeczonej wobec oskarżonej kary poprzez orzeczenie kary pozbawienia wolności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że Sąd Rejonowy wnikliwie i wszechstronnie rozważył wszystkie dowody i okoliczności ujawnione w toku postępowania. Na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne. Ocena zgromadzonego materiału dowodowego dokonana przez Sąd I instancji nie wykazuje błędów logicznych, nie wykracza poza ramy swobodnej oceny dowodów i pozostaje pod ochroną przepisu art. 7 kpk.

Sporządzone uzasadnienie zaskarżonego wyroku spełnia wymogi określone w art. 424 kpk i pozwala w pełni na kontrolę prawidłowości wydanego rozstrzygnięcia.

Jako pierwsza zostanie omówiona apelacja oskarżonej albowiem stanowi ona dostateczną podstawę do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd Odwoławczy.

Omawiając apelację oskarżonej w pierwszej kolejności należy wskazać, że niedopuszczalne jest podnoszenie zarzutu obrazy prawa materialnego w sytuacji, gdy skarżąca kwestionuje prawidłowość dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych. „ Obraza prawa materialnego polega na jego wadliwym zastosowaniu w orzeczeniu, które zostało oparte na trafnych i niekwestionowanych ustaleniach faktycznych. Tym samym obraza prawa materialnego nie ma miejsca, gdy wadliwość orzeczenia w tym zakresie jest wynikiem błędnych ustaleń faktycznych, przyjętych za jego podstawę lub naruszenia przepisów procesowych.” – postanow. SN z dnia 21 października 2014 r w sprawie IV KK 288/14 (LEX nr 1541264). Dlatego też zarzut ten już na wstępie należało uznać za całkowicie bezzasadny, skoro skarżąca kwestionuje ustalenia faktyczne, które doprowadziły do przyjęcia przez Sąd I instancji, że jej działania wyczerpały znamiona przestępstwa z art. 300 § 2 kk.

Również całkowicie chybione są podnoszone przez oskarżoną zarzuty błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku.

Odnosząc się do pierwszego z tych zarzutów należy jednoznacznie stwierdzić, że Sąd Okręgowy w pełni akceptuje stanowisko Sądu I instancji, że rzekoma umowa pożyczki między oskarżoną a jej byłym konkubentem K. H. była fikcyjna. Zaprezentowana przez oskarżoną w apelacji argumentacja stanowi jedynie gołosłowną polemikę z trafnymi, znajdującymi oparcie w zasadach logicznego rozumowania i doświadczeniu życiowym, wywodami Sądu I instancji zawartymi na stronach 4 – 7 uzasadnienia zaskarżonego wyroku. Ich powielanie przez Sąd Okręgowy jest całkowicie zbędne. Są one spójne, logiczne i wyczerpujące, a oskarżona w swojej apelacji ich skutecznie nie podważyła.

Również drugi z podniesionych przez oskarżoną zarzutów jest całkowicie chybiony. Jak trafnie wskazał Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku rozliczenia związane z niewywiązywaniem się w przeszłości przez pokrzywdzonego ze zobowiązań alimentacyjnych wobec córki nie mają żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Wywody oskarżonej w tej kwestii stanowią jedynie nieudolną próbę usprawiedliwienia popełnionego przez nią czynu. To, że pokrzywdzony w przeszłości i to odległej – córka uzyskała pełnoletność w 2000 roku nie płacił alimentów nie dawało oskarżonej prawa do udaremnienia wykonania orzeczenia sądowego i uniemożliwienia zaspokojenia wierzyciela, którym jest pokrzywdzony. Jej subiektywne odczucia w tym zakresie są bez znaczenia. Uchylanie się przez pokrzywdzonego od płacenia alimentów było z pewnością moralnie naganne, ale w żaden sposób nie wpływa to na ocenę postępowania oskarżonej w niniejszej sprawie.

Także trzeci z podnoszonych przez oskarżoną zarzutów należało uznać za bezzasadny. Sąd Okręgowy w pełni akceptuje pogląd Sądu Rejonowego (str. 9 uzasadnienia), że działanie oskarżonej wywołało skutek w postaci udaremnienia zaspokojenia jej wierzyciela J. V. der H.. Oskarżona poza prawem do spółdzielczego własnościowego lokalu mieszkalnego, które przysługiwało jej w następstwie dokonanego przez sąd podziału majątku wspólnego, nie posiadała żadnego wartościowego majątku ani też środków finansowych na zapłatę należnej pokrzywdzonemu kwoty 57.187,76 złotych. Zbywając to prawo oskarżona udaremniła zaspokojenie swojego wierzyciela. Jak wynika z pisma komornika na karcie 38 akt oskarżona w chwili wszczęcia egzekucji nie pobierała żadnych świadczeń emerytalno - rentowych i egzekucja była całkowicie bezskuteczna. To, że w późniejszym terminie oskarżonej przyznano takie świadczenie, z którego komornik począwszy od grudnia 2012 roku prowadzi egzekucję oraz fakt, że oskarżona dokonuje obecnie dodatkowych wpłat na poczet swojego zadłużenia wobec pokrzywdzonego, nie uchyla jej odpowiedzialności karnej. W momencie zbycia prawa do własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego znajdującego się w P. na os. (...) oskarżona bez wątpienia wywołała skutek w postaci udaremnienia zaspokojenia swojego wierzyciela. Podzielenie stanowiska prezentowanego przez oskarżoną w apelacji prowadziłoby, jak trafnie wskazuje Sąd Rejonowy, do tego, że wyczerpanie znamion przestępstwa z art. 300 § 2 kk praktycznie by nie następowało, bo sprawca zawsze mógłby podnosić, że nastąpiła poprawa jego sytuacji materialnej. Ponadto prowadziłoby to do takich sytuacji, że dłużnicy posiadający zadłużenie, wyzbywaliby się wartościowego majątku i posiadając jednocześnie np. skromną rentę czy wynagrodzenie za pracę twierdziliby, tak jak oskarżona, że nie udaremnili zaspokojenia swojego wierzyciela, bo przecież egzekucja jest skuteczna tyle, że rozciągnięta w czasie. Pogląd taki nie załoguje jednak, zdaniem Sądu Okręgowego, na aprobatę. Oskarżona zbywając przysługujące jej prawo do lokalu ewidentnie zmierzała do uniemożliwienia wykonania orzeczenia sądu i udaremnienia zaspokojenia swojego wierzyciela i skutek ten osiągnęła.

Innych zarzutów poza omówionymi powyżej oskarżona w swojej apelacji nie podniosła. Jednakże w przypadku apelacji wniesionej na korzyść sprawcy Sąd odwoławczy ma obowiązek tzw. totalnej kontroli zapadłego rozstrzygnięcia, czyli kontroli pod kątem wszystkich przyczyn odwoławczych określonych w art 438 kpk. Tak przeprowadzona kontrola prawidłowości zapadłego wyroku prowadzi do wniosku, że Sąd Rejonowy dopuścił się, mającej wpływ na treść rozstrzygnięcia, obrazy przepisu art. 413 § 2 pkt 1 kpk. Zgodnie z treścią tego przepisu wyrok skazujący powinien zawierać m.in. "dokładne określenie przypisanego oskarżonemu czynu". Określenie to, będące następstwem ustaleń dokonanych przez sąd orzekający, powinno się znaleźć w wyroku - poprzez stosowny opis czynu i powinno obejmować wszystkie elementy czynu mające znaczenie dla prawidłowej kwalifikacji prawnej. Opis czynu objętego wyrokiem wymaga dokładnego przedstawienia wszystkich jego elementów, bez pomijania któregokolwiek aspektu zachowania oskarżonego należącego do ustawowych znamion danego typu przestępstwa.

W realiach niniejszej sprawy w opisie czynu przypisanego oskarżonemu pominięto znamię w postaci „zajęcia lub zagrożenia zajęciem”. Przestępstwo z art. 300 § 2 kk popełnia tylko ten kto udaremnia wykonanie orzeczenia sądowego i udaremnia zaspokojenie swojego wierzyciela zbywając składniki majątku zajęte bądź zagrożone zajęciem. Z opisu czynu przypisanego oskarżonemu natomiast to nie wynika. Opis znamion jest zatem niekompletny. Wprawdzie Sąd Rejonowy czyni w tym zakresie rozważania w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, ale zdaniem Sądu Okręgowego, jest to bez znaczenia albowiem okoliczności ta winna znajdować odzwierciedlenie w opisie czynu przypisanego oskarżonemu w wyroku. W tej kwestii stanowisko judykatury jest kategoryczne: „Wyrok skazujący powinien zawierać "dokładne określenie przypisanego oskarżonemu czynu", zaś ustalenie to powinno się znaleźć w samym wyroku, a nie dopiero w jego uzasadnieniu. Każdy wyrok powinien bowiem spełniać postulat jasności, jednoznaczności i czytelności nie tylko dla osób profesjonalnie zajmujących się stosowaniem prawa sądowego, ale również dla wszystkich takiej znajomości przedmiotu nieposiadających. Treść orzeczenia musi więc być jasna i oczywista, a wymóg ten jest zrealizowany wówczas, gdy określenie zarzucanego, a następnie przypisanego oskarżonemu przestępstwa, zawiera właśnie niezbędny z punktu widzenia ustawowych znamion przestępstwa opis czynu. W opisie tym muszą więc znaleźć się, w wypadku skazania osoby postawionej w stan oskarżenia, te wszystkie ustawowe znamiona czynu określonego w przepisie ustawy karnej, które zostały przyjęte za podstawę skazania.” – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2006-02-09 w sprawie III KK 164/05 (Prok. i Pr.-wkł. 2006/9/12), „ To właśnie treść wyroku, a nie jego uzasadnienie bądź np. materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, wskazuje na to jaki czyn został oskarżonemu przypisany, a więc za winnego popełnienia jakiego czynu oskarżony został uznany. Podkreślić przy tym trzeba iż uznanie oskarżonego w wyroku za winnego opisanego tam czynu oznacza, że wszystko to, ale też i tylko to, co zostało ujęte w opisie czynu zostało oskarżonemu przez sąd przypisane.” - wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 2009-03-26 w sprawie II AKa 49/09 (LEX nr 512319), „Znamiona przestępstwa muszą być przy tym opisane w sentencji wyroku oraz rozwinięte w jego uzasadnieniu (o ile takowe zostało sporządzone), przez co należy rozumieć, że nie jest możliwe skazanie oskarżonego za czyn, którego wszystkie znamiona nie zostały wymienione w części dyspozytywnej orzeczenia„ - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2012-05-29 w sprawie II KK 87/12 (Prok. i Pr.-wkł. 2012/12/15). Stanowisko takie zaprezentowano również w orzeczeniach Sądu Najwyższego z dnia 2013-04-04 w sprawie II KK 71/13, z dnia 2013-01-31 w sprawie II KK 70/12, z dnia 2010-06-23 w sprawie II KK 373/09 i innych.

Z uwagi na kierunek apelacji oskarżonej Sąd Okręgowy nie mógł w tym zakresie dokonać uzupełnień w opisie czynu przypisanego oskarżonej. Wprawdzie pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego złożył apelację na niekorzyść oskarżonej, ale tylko w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze. Ponadto w apelacji tej nie podniesiono zarzutu obrazy przepisu art. 413 § 2 pkt 1 kpk, a jak wynika z treści przepisu art. 434 § 1 kpk w przypadku apelacji wniesionej przez pełnomocnika sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego tylko w razie stwierdzenia uchybień podniesionych w tym środku przez skarżącego. „ W orzecznictwie uznaje się za niedopuszczalne uzupełnianie opisu czynu przypisanego oskarżonemu poprzez dodawanie do tego opisu znamion przestępstwa wymaganych przez prawo karne materialne, których opis ten, przed zaskarżeniem orzeczenia wyłącznie na korzyść oskarżonego, nie zawierał. D. znamion przestępstwa poprzez zmianę opisu czynu w wypadku braku środka odwoławczego wniesionego na niekorzyść oskarżonego, i to zarówno w części dyspozytywnej, jak i motywacyjnej, naruszyłoby zakaz reformationis in peius” – vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 2012-05-10 w sprawie II AKa 51/12 (KZS 2012/6/34).

Skoro zatem opis czynu przypisanego oskarżonej w wyroku nie zawiera wszystkich ustawowych znamion i niemożliwym było, w realiach niniejszej sprawy, usunięcie tego uchybienia należało zmienić zaskarżony wyrok i uniewinnić ją od zarzutu popełnienia przestępstwa z art. 300 § 2 kk.

W zaistniałej sytuacji bezprzedmiotowe jest zatem odnoszenie się przez Sąd Okręgowy do podniesionego w apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego zarzutu rażącej niewspółmierności wymierzonej oskarżonej kary.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z art. 634 kpk w zw. z art. 632 pkt 2 kpk i art. 636 § 1 kpk oraz art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych.

L. M. A. M. W. - G.