Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2015 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 lutego 2015 r. w Gdańsku

sprawy Z. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

o emeryturę

na skutek apelacji Z. J.

od wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu- IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 12 czerwca 2014 r., sygn. akt IV U 53/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok i przyznaje Z. J. prawo do emerytury od dnia 1 września 2013 roku;

2.  nie stwierdza odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji;

3.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. na rzecz wnioskodawcy Z. J. kwotę 180,00 (sto osiemdziesiąt 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Sygn. akt III AUa 1559/14

UZASADNIENIE

Z. J. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 15.11.2013r., którą to decyzją organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury.

Skarżący domagał się uwzględnienia jako pracy w szczególnych warunkach okresów jego zatrudnienia w Zakładzie (...) w G. od 1.12.1973r. do 31.10.1978r., kiedy pracował na stanowisku pomocnika montera, od 18. 01.1979r. do 31.08.1981r. w Przedsiębiorstwie (...) w G., gdzie pracował na stanowisku montera, a dodatkowo na rozprawie w dniu 6.03.14r. wskazał, iż w jego ocenie do okresu pracy w warunkach szczególnych powinien być zaliczony okres zatrudnienia od 10.09.1981 do 25.01.1991 gdy pracował w (...) Przedsiębiorstwie (...) w E. W. w G. na stanowisku montera, wykonując pracę w głębokich wykopach.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. wniósł o jego oddalenie. Pozwany powołał przepisy ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.Nr 153, poz. 1227) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U.Nr 8, poz. 43 ze zm.) wskazując, że skarżący nie wykazał żadnego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, gdyż nie przedłożył stosownych dokumentów poświadczających wykonywanie takiej pracy.

Wyrokiem z dnia 12 czerwca 2014r. Sąd Okręgowy w Elblągu - IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie ubezpieczonego.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne. Wnioskodawca Z. J. ur. (...) w okresie od 1.12.1973r. do 31.10.1978r. zatrudniony był w Zakładzie (...) w G. na stanowisku pomocnika montera. W ramach tej pracy wnioskodawca uczestniczył w robotach kanalizacyjnych na wsiach, jego praca polegała na ręcznym wykopywaniu dołów pod studnię, gdzie montowane były pompy głębinowe. (...) do wewnątrz domów i mieszkań wykonywane były przez inne przedsiębiorstwa. W trakcie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w G., tj. od 18.01.1979r. do 31.08.1981r. ubezpieczony pracował na stanowisku montera instalacji wodno-kanalizacyjnych i gazowych, w tym okresie od 26.10.1979 do 26.08.1981 wykonywał obowiązku brygadzisty robót wodno-kanalizacyjnych. Do jego obowiązków należała organizacja i podział pracy podległych mu monterów, kontrolowanie i wykonywanie pracy przez podległych mu monterów pod względem jakości, ilości pracy i estetyki, pobieranie od kierownika robót materiałów na wykonanie powierzonej pracy. Był brygadzistą pracującym. Od 10.09.1981 do 25.01.1991 zatrudniony był na stanowisku montera instalacji wodno-kanalizacyjnych w (...) Przedsiębiorstwie (...) w E. W. w G.. W dniu 10.09.2013r. skarżący wystąpił do pozwanego organu rentowego z wnioskiem o ustalenie uprawnień do emerytury. Z oświadczenia wnioskodawcy wynikało, że jest on członkiem otwartego funduszu emerytalnego, zaś z kwestionariusza dotyczącego okresów składkowych i nieskładkowych wynikało, iż na dzień 1.01.1999 wnioskodawca legitymował się 25 letnim okresem ubezpieczeniowym. Na podstawie przedłożonej dokumentacji pozwany organ rentowy ustalił, iż skarżący ukończył wiek 60 lat, przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego i na dzień 01.01.1999r. legitymuje się ponad 25 letnim okresem ubezpieczenia, a także nie wykazał 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach. Na tej podstawie decyzją z dnia 15.11.2013r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury. Wnioskodawca nie zgodził się z powyższą decyzją wnosząc odwołanie, w którym domagał się przyznania mu prawa do świadczenia. Składając odwołanie od decyzji ubezpieczony jednocześnie złożył wniosek o przekazanie środków na rachunku OFE za pośrednictwem zakładu na dochody budżetu państwa i w związku z powyższym organ rentowy nie kwestionował, że spełnił on przesłankę wskazaną w art. 184 ust 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy zważył, iż odwołanie skarżącego nie zasługiwało na uwzględnienie. Sąd ten przywołał znajdujące zastosowanie przepisy prawa i wskazał, że poza sporem w sprawie było, że skarżący Z. J. w dniu (...) miał ukończone 60 lat, na dzień 01.01.1999r. legitymował się ponad 25 letnim okresem ubezpieczenia, złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE za pośrednictwem zakładu na dochody budżetu państwa. Spornym pozostawało czy skarżący na dzień 01.01.1999r. legitymuje się 15 letnim okresem pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Zdaniem pozwanego organu rentowego skarżący nie wykazał przesłanki 15 lat pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, bowiem nie przedłożył żadnych dokumentów potwierdzających wykonywanie takiej pracy. Faktem jest, iż rozporządzenie RM z 07.02.1983r. w § 2 ust. 2 wymaga by okresy pracy w szczególnych warunkach zostały potwierdzone przez zakład pracy w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub też w „zwykłym” świadectwie pracy z odpowiednią adnotacją. Niemniej jednak należy zauważyć, iż świadectwo pracy nie ma mocy wiążącej zarówno dla po-zwanego, jak i dla Sądu. Nie jest ono bowiem dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej, a tylko dokumenty wydane przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo poświadczone. W postępowaniu sądowym świadectwo pracy traktuje się jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi jedynie dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej. Tak więc wnioskodawca posiada uprawnienie do wykazania innymi dowodami, iż stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach, tym bardziej, iż zgodnie z utrwalonym w judykaturze poglądem, w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie okresów zatrudnienia także w oparciu o inne dowody niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy (uchwała SN z dnia 21.09.1984r. III UZP 48/84 LEX nr 14630, uchwała SN z dnia 10.03.1984r. III UZP 6/84 LEX nr 14625). W ocenie Sądu przeprowadzone postępowanie dowodowe nie dało jednoznacznie podstawy do uznania, że skarżący spełnił przesłanki 15 lat pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Wnioskodawca domagał się uwzględnienia jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach poniższych okresów jego zatrudnienia: - od 1.12.1973r. do 31.10.1978r. - w Zakładzie (...) w G., kiedy pracował na stanowisku pomocnika montera – 4 lata 11 miesięcy; - od 18. 01.1979r. do 31.08.1981r. w Przedsiębiorstwie (...) w G., gdzie pracował na stanowisku montera – 2 lata 7 miesięcy i 14 dni; - od 10.09.1981 do 25.01.1991 gdzie pracował w (...) Przedsiębiorstwie (...) w E. W. w G. – 9 lat 4 miesiące i 15 dni. W pierwszej kolejności wskazać jednak należy, iż rodzaje prac i stanowisk uprawniających do obniżenia wieku emerytalnego wskazane zostały w załączniku do rozporządzenia RM z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U.Nr 8, poz. 43). Na podstawie delegacji zawartej w § 1 ust. 2 powyższego rozporządzenia właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych i centralne związki spółdzielcze ustalili w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B. Tak więc jedynie stanowisko pracy, którego charakter odpowiada stanowisku wskazanemu w odpowiednim przepisie rozporządzenia RM oraz przepisie właściwego resortu, może być uznane za pracę w szczególnych warunkach. W wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia RM z dn. 07.02.1983r., w dziale V (w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych) pod poz. 1 zostały wymienione roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach. Z kolei w załączniku do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 01.08.1983r. w dziale V, poz. 1 pkt 6 zostało wymienione stanowisko montera instalacji sanitarnych i grzewczych. Uznania takiego też charakteru pracy w spornych okresach domagał się wnioskodawca. Należy jednakże podkreślić, iż prace wodnokanalizacyjne wykonywane przez monterów instalacji sanitarnych i grzewczych wskazane w powyższych przepisach dotyczą robót wykonywanych w głębokich wykopach. Szeroko na ten temat wypowiedział się Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 12.03.2009r. (II UK 269/08, LEX nr 707881), wskazując, iż „przy wykładni zwrotu „roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach” należy uwzględnić kształt stylistyczny tekstu, szyk wyrazów, czyli ich kolejność podyktowaną względami formalnymi i treściowymi, co pozwala dostrzec, że przy swobodnym szyku wyrazów, w języku polskim informacje najistotniejsze umieszczane są na końcu wypowiedzi. Kontekst, w którym funkcjonuje wyraz, zapewnia mu jednoznaczność, lecz kontekst ten musi być odpowiednio dobrany. Stąd wykładnia językowa traci na znaczeniu w zestawieniu z aksjologią i systematyką wykładanego przepisu, konieczne jest bowiem stwierdzenie, że stanowi on egzemplifikację normy, zgodnie z którą - z tytułu pracy w warunkach szczególnych - przysługują dodatkowe uprawnienia. Przepis aktu niższego rzędu, stanowiący podstawę takich uprawnień, musi zatem opisywać sytuację mieszczącą się w definicji pracy w szczególnych warunkach ujętej w art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, czyli pracę o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Nie może to być praca "zwyczajna", powszechnie wykonywana, taka jak praca montera instalacji sanitarnych, która - według danych Centralnego Instytutu Ochrony Pracy- Państwowego Instytutu (...) - polega na montowaniu oraz zapewnieniu prawidłowego funkcjonowania instalacji grzewczych, wodnokanalizacyjnych i gazowych w budynkach mieszkalnych, biurowych i przemysłowych. Po wykazaniu tej tezy staje się oczywiste, że umieszczone przed łącznikiem oraz "roboty wodnokanalizacyjne" wykonywane w wyżej opisanych warunkach nie mają cechy szczególnych warunków zatrudnienia, który zyskują w kontekście dodatkowego opisania ich okolicznikiem miejsca "w głębokich wykopach", czyli przy instalacjach znajdujących się poniżej gruntu, w sieciach kanalizacyjnych, studzienkach, instalacjach podziemnych”. W konkluzji Sąd Najwyższy stwierdził, że w wykazie A dziale V pkt 1 załącznika do rozporządzenia RM z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jako prace wykonywane w szczególnych warunkach wymienione są roboty wodnokanalizacyjne w głębokich wykopach. Konkluzję tę potwierdza także wykładnia historyczna, sięgająca do pkt 1 działu XII budownictwo załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956r. w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia (Dz. U. Nr 39, poz. 176 ze zm.), w którym wymienieni byli jako pracownicy zatrudnieni przy robotach wodno-kanalizacyjnych oraz przy budowie rurociągów w głębokich wykopach: kopacze, rozpieracze, murarze kanałowi, spiniarze, układacze przewodów, spawacze, monterzy, kanałowi. Sąd w pełni podziela stanowisko zaprezentowane przez Sąd Najwyższy, czyniąc je własnym w niniejszej sprawie. W uzupełnieniu dodać należy, że głównym motywem przyświecającym ustawodawcy w stworzeniu instytucji przewidzianej w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS było założenie, że praca wykonywana w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, dlatego też osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w znaczny sposób jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki. Jako przykład takiej pracy można wskazać na: prace w narażeniu na hałas przekraczający dozwolone normy, w zapyleniu, w oparach chemicznych, w wysokich temperaturach lub zmiennych warunkach atmosferycznych. Pamiętać należy, iż prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym stanowi odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 24 i 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i określonego w nim wieku emerytalnego, tak więc przepisy regulujące to prawo należy interpretować w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo. Bezwzględnie do takich prac należą prace wykonywane w głębokich wykopach, gdzie panują ekstremalne warunki jak wilgoć, brak przestrzeni, ryzyko obsunięć czy zawaleń itd. Bezwzględnie do takich stanowisk z uwagi na szkodliwość przede wszystkim dla wzroku ale też z dużym narażeniem na wypadkowość należą prace spawaczy. Inaczej należy ocenić pracę instalatorów (monterów) sanitarnych i grzewczych, którzy swoje obowiązki wykonują przy rozprowadzaniu sieci wodociągowych i kanalizacyjnych w budowanych obiektach mieszkalnych i usługowych. Jest to bez wątpienia ciężka praca fizyczna, jednakże jej specyfika nie stwarza jakichś szczególnych zagrożeń dla życia i zdrowia pracowników. W tym miejscu warto podkreślić, że uprawnienie do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym stanowi przywilej dla ściśle określonym grup pracowniczych i stanowi odstępstwo od zasady powszechnego wieku emerytalnego. W związku z powyższym prawo powyższe ,w ocenie Sądu ,musi zostać udowodnione i nie może przestać jedynie na jego na uprawdopodobnieniu. Oznacza to, że wykonywanie pracy w warunkach szczególnych musi zostać wykazane w sposób niezbity i nie budzący jakichkolwiek wątpliwości (vide wyrok SA w Białymstoku z 12.11.13r. III AUa 220/13 i wyrok SA w szczecinie z 7.11.13r. III AUa 396/13). W tym miejscu należy z całą stanowczością podkreślić, że proces w tym proces w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych jest procesem kontradyktoryjnym, co oznacza, nie podołał że ciężar przeprowadzenia stosownego dowodu na potwierdzenie faktów, z których strona wywodzi skutek prawny, a w przypadku niniejszego postepowania wykazania 15 lat pracy w warunkach szczególnych, obciążał ubezpieczonego zgodnie z zasadą wyrażaną w art. 6 kc stosownie, do którego „ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie która z tego faktu wywodzi skutki prawne”. Strony są obowiązane wskazać dowody dla stwierdzenia tych faktów/ art. 232 kpc/. To one bowiem są wyłącznym dysponentem toczącego się postępowania i one wreszcie ponoszą odpowiedzialność za jego wynik. Sąd orzeka na podstawie twierdzeń i dowodów dostarczonych przez stronę i tylko wyjątkowo, np. w sytuacji ewidentnej nieporadności strony ma obowiązek prowadzenia postępowania dowodowego z urzędu. Takiego obowiązku nie sposób dopatrzyć się, gdy strony reprezentowane są przez fachowych pełnomocników. Wszelkie zaniechania w zakresie inicjatywy dowodowej lub też inicjatywa, która nie prowadzi do wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy , muszą być ocenione negatywnie w świetle ciążącego na stronie obowiązku czynnego uczestniczenia w procesie z realizowaniem obowiązków dowodowych. Proces kontradyktoryjny wymaga bowiem od strony należytej dbałości o własne interesy, celem zwiększenia swych szans procesowych. Takiej dbałości wymaga się tym bardziej, gdy strona reprezentowana jest przez zawodowego pełnomocnika. W ocenie Sądu ubezpieczony nie podołał wskazanemu wyżej obowiązkowi procesowemu. Ubezpieczony zawnioskował o przesłuchanie w charakterze świadków osób, które potwierdzić miałyby charakter pracy jaką wykonywał w okresie zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) w okresie od 10.09.81 do 25.01.91r. i w okresie od 18. 01.1979r. do 31.08.1981r. w Przedsiębiorstwie (...) w G.. Świadek Z. C. potwierdził, iż ubezpieczony w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) był monterem i wykonywał wyłącznie prace z budową wodociągów i kanalizacji w głębokich wykopach. Przedsiębiorstwo zajmowało się kanalizacją wsi i wykonywały jedynie prace z budową wodociągów i kanalizacji które to prace wykonywane były w głębokich wykopach gdzie też układane były rury. Prace wykonywane były przez cały rok, z tymże w okresie zimowych często były to prace naprawcze. W ocenie Sądu na podstawie tych zeznań należy przyjąć że ubezpieczony w okresie zatrudnienia w E. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w warunkach szczególnych – pracę montera w głębokich wykopach. Świadek choć niedokładnie pamięta okres pracy w przedsiębiorstwie, gdzie był zatrudniony jako kierownik zakładu to wskazał, iż pracował tam w latach 80 ki przez okres ok. 5 lat a nadto podał, że przedsiębiorstwo zajmowało się tylko pracami związanymi z elektryfikacja i kanalizacją wsi, a prace wykonywane były przez pracowników w głębokich wykopach. Świadek, jako przełożony wnioskodawcy ,zapewne miał wiedzę co do rodzaju pracy jaką ubezpieczony wykonywał .Dokładnie opisał prace wykonywane przez ubezpieczonego. Odnoście zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) w E. W. w G. ubezpieczony zawnioskował o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków, przy czym świadek A. B. nie pamiętał kiedy sam pracował w przedsiębiorstwie, a tym bardziej kiedy pracował ubezpieczony. Świadek zeznał iż przedsiębiorstwo wykonywało prace instalacyjne w głębokich wykopach kładąc rurociągi na terenie elektrowni, w tym pamiętał że ubezpieczony pracował z nim w E. i M.. Zeznał że praca monterów polegała na układaniu rur w głębokich wykopach. Na podstawie tych zeznań nie sposób przyjąć jakiego okresu one dotyczyły,c hoć wynika z nich charakter pracy ubezpieczonego. Świadek K. K. potwierdził że pracował z ubezpieczonym w E. od 1981-1986r. gdzie pełnił funkcję starszego majstra budowy. Zeznał, że przedsiębiorstwo zajmowało się budową elektrowni i przemysłu i w trakcie, gdy pracował z ubezpieczonym ten zajmował się układaniem instalacji sanitarnej, deszczowej wodociągowej, budową studni, wszystkie prace wykonywane były w głębokich wykopach na zewnątrz. Na podstawie powyższych zeznań w ocenie Sądu należy przyjąć, iż ubezpieczony w okresie od 1981-1986 pracował jako monter instalacji w głębokich wykopach. Ubezpieczony nie przedłożył natomiast żadnych innych dowodów potwierdzających charakter pracy w pozostałych okresach. Nie wystarczające jest przy tym stanowisko pełnomocnika ubezpieczonego, że skoro w udowodnionym okresie pracował w warunkach szczególnych to przez cały okres pracował w warunkach szczególnych. Takie stanowisko nie zasługiwało na akceptacje Sądu. Zawodowy pełnomocnik nie złożył żadnych dowodów potwierdzających stanowisko ubezpieczonego, nie zadał sobie nawet trudu, aby ustalić gdzie znajdują się akta osobowe ubezpieczonego dot. powyższego okresu, tak aby ustalić na jakich stanowiskach pracował w pozostałym okresie, jakie obowiązku wykonywał, nie złożył też żadnych innych dowodom które potwierdzałyby jego twierdzenia. Weryfikacja natomiast materiału dowodowego zaoferowanego przez stronę nie dawała zdaniem Sądu podstaw do uznania, że ze w całym okresie pracował on w warunkach szczególnych. W tym miejscu wskazać należy, iż w aktach emerytalnych (k.18-25) znajdują się umowy na czas określony jakie ubezpieczony wykonywał na budowach eksportowych na stanowisku monter spawacz. Praca w ramach tych umów wykonywana była w czasie bezpłatnych urlopów udzielonych przez pracodawcę E. W.. Pełnomocnik ubezpieczonego zdaje się nie zauważył powyższej okoliczności i nie przedłożył żadnych wniosków dowodowych , które pozwoliłyby Sądowi ustalić jakie prace ubezpieczony wykonywał w spornym okresie i czy można było zaliczyć je do prac wykonywanych w warunkach szczególnych. Powyższe z całą pewnością przeczy twierdzeniom ubezpieczonego ,że stale pracował na budowach elektrowni stale wykonując prace w głębokich wykopach. Warto zauważyć, że ubezpieczony nie zaoferował żadnych dowód, które pozwoliłyby na zweryfikowanie czynności jakie ubezpieczony wykonywał faktycznie na stanowisku pomocnika montera z okresie zatrudnienia w przedsiębiorstwie (...) w G.. Wnioskodawca co prawa przedłożył świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych dotyczące powyższego okresu wystawione 28.10.13r. /k.46 ar/, ale jak wynika ze stanowiska organu rentowego świadectwo było przez organ rentowy kwestionowane. Świadectwo to zgodnie z utrwalonym stanowiskiem doktryny i orzecznictwa stanowi dokument prywatny i może być kwestionowane przez pozwanego. Złożenie świadectwa nie zwalniało, w sytuacji gdy organ rentowy kwestionował wskazany okres pracy jako okres pracy w warunkach szczególnych, ubezpieczonego z przedłożenia dowód na potwierdzenie charakteru i czasu pracy wykonywanej w H. w G.. Zawodowy pełnomocnik ubezpieczonego nie podjął też żadnej inicjatywy dowodowej odnośnie tego okresu pracy wnioskodawcy, a jak wyżej Sąd wskazał z uwagi na charakter świadczenia o jaki wnosi ubezpieczony, Sąd uznał, iż dokonanie ustaleń w powyższej kwestii jedynie w oparciu o wyjaśnienia ubezpieczonego nie może być dokonany. Mając na uwadze powyższe, zdaniem Sądu, brak było podstaw do uwzględnienia odwołania wnioskodawcy. W świetle powyższego Sąd uznał, iż skarżący Z. J. nie wykazał przesłanki 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach i tym samym kumulatywnie wszystkich przesłanek do nabycia uprawnień do wcześniejszej emerytury. Co za tym idzie, należało uznać, iż decyzja pozwanego organu rentowego była prawidłowa, dlatego też odwołanie wnioskodawcy należało oddalić, stosownie do art. 477 ^{( 14)}§ 1 k.p.c. Na marginesie Sąd Okręgowy wskazał należy, że w razie przedstawienia nowych dowodów, które potwierdzą wykonywanie pracy w warunkach szczególnych przez okres co najmniej 15 lat, nic nie stoi na przeszkodzie, by złożył nowy wniosek o przyznanie emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł ubezpieczony, zaskarżając go w całości i zarzucając: naruszenie art 328 § 2 k.p.c. polegające na nie wskazaniu z jakich powodów Sąd odmówił wiarygodności zeznaniom świadka A. B. w części dotyczącej okresów wspólnej pracy z ubezpieczonym; wadliwe ustalenie stanu faktycznego sprawy wynikające z częściowego tylko uwzględnienia zeznań świadka A. B. , pominięciu wyjaśnień ubezpieczonego /w odwołaniu od decyzji/ co do oznaczenia jego stanowiska pracy w świadectwie pracy w warunkach szczególnych w (...) SA, pominięciu świadectwa pracy ubezpieczonego w (...) W., dokumentów wskazujących że uzyskanie innych dokumentów z okresu pracy ubezpieczonego w tym przedsiębiorstwie jest niemożliwe; wadliwa /niepełna/ ocena znajdującego się w aktach sprawy materiału dowodowego na skutek uchybień jak wyżej - czego konsekwencją jest sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału. Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie zgodnie z wnioskiem ubezpieczonego lub uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu. Ponadto wniósł o zasądzenie kosztów procesu wg norm przepisanych. W uzasadnieniu skarżący umotywował podniesione zarzuty i wnioski, w szczególności kwestionując prawidłowość oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie przypomnieć należy, iż ubezpieczony Z. J. wniósł odwołanie od decyzji odmawiającej przyznania wnioskowego świadczenia, tj. prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /dalej ustawy emerytalnej/. Wskazany przepis wraz z art. 32 ustawy emerytalnej oraz przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze /dalej rozporządzenia/, określają dla mężczyzn następujące przesłanki prawa do wcześniejszej emerytury: ukończony 60 rok życia, 25 letni ogólny staż ubezpieczeniowy, 15 letni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 r., nieprzystąpienie do OFE albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem. Z dniem 1 stycznia 2013r. odpadła przesłanka rozwiązania stosunku pracy.

W niniejszym postępowaniu na obecnym etapie istota sporu sprowadza się do oceny, czy ubezpieczony legitymuje się 15 letnim stażem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Przypomnieć można, iż ubezpieczony domagał się zaliczenia do stażu pracy w szczególnych warunkach trzech okresów zatrudnienia: I - od 1.12.1973r. do 31.10.1978r. - w Zakładzie (...) w G., kiedy pracował na stanowisku pomocnika montera – 4 lata 11 miesięcy; II - od 18. 01.1979r. do 31.08.1981r. w Przedsiębiorstwie (...) w G., gdzie pracował na stanowisku montera – 2 lata 7 miesięcy i 14 dni; III - od 10.09.1981 do 25.01.1991 gdzie pracował w (...) Przedsiębiorstwie (...) w E. W. w G. – 9 lat 4 miesiące i 15 dni. Sąd Okręgowy uznał za wykazane tylko okresy pracy od 18. 01.1979r. do 31.08.1981r. oraz od 1981 do 1986r. Istota wywiedzionej apelacji dotyczy zaliczenia spornych okresów w pozostałym zakresie, tj. dotyczy oceny charakteru zatrudnienia w Zakładzie (...) w G. oraz w (...) Przedsiębiorstwie (...) w E. W. w G..

Sąd Apelacyjny po zapoznaniu się z całością zgromadzonego przez Sąd o materiału dowodowego, w tym ze szczególnym uwzględnieniem uzyskanych zeznań świadków i samego ubezpieczonego, doszedł do wniosku, iż dokonana przez Sąd Okręgowy ocena materiału dowodowego jest nieuprawniona.

Wstępnie wskazać należy, iż dokumentem potwierdzającym fakt wykonywania pracy w szczególnych warunkach jest „świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach”. Oczywiście, jako dokument prywatny nie jest ono bezwzględnie wiążące w postępowaniu sądowym, w szczególności co do przyjętej kwalifikacji jako pracy wymienionej w stanowiącym załącznik do rozporządzenia wykazie A, gdyż stosownie do treści art. 245 k.p.c. stanowi dowód tylko tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Podkreślenia jednak wymaga, że jak każdy dowód podlega ono ocenie i po pozytywnej weryfikacji z pozostałym materiałem dowodowym może stanowić podstawę ustaleń faktycznych.

W niniejszym postępowaniu ubezpieczony jeszcze na etapie postępowania przed organem rentowym przedłożył świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione 28 października 2013r. przez Przedsiębiorstwo (...) S.A. w (...) /k. 46 akt rentowych/ z którego wynika, iż w okresie od 1 grudnia 1973r. do 31 października 1978r. ubezpieczony wykonywał stale i pełnym wymiarze czasu pracy pracę pomocnika montera zakwalifikowaną zgodnie z wykazem A, dział I, pozycja 4 pkt. 7 załącznika nr 1 do zarządzenia nr 9 Prezesa Centralnego Urzędu Geologii z dnia 4 lipca 1983r. w sprawie stanowisk pracy w zakładach resortu Centralnego Urzędu Geologii, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej.

Sąd Apelacyjny oczywiście dostrzega, iż opisane świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach było kwestionowane przez organ rentowy, nie mniej nie można uznać, że przez sam fakt zanegowania pozbawione jest ono jakiejkolwiek mocy dowodowej. Nie można bowiem tracić z pola widzenia, iż organ rentowy bezspornie zaliczył potwierdzony tym świadectwem okres pracy do ogólnego stażu ubezpieczenia, a tym samym bezspornym jest zatrudnienie ubezpieczonego w (...) Zakładzie (...), co potwierdza również świadectwo ogólne /k. 8 akt rentowych/. Sam profil działalności tego przedsiębiorstwa pozwala przyjąć, że ubezpieczony zajmował się pracami wiertniczymi. To z kolei pozwala przyjąć za prawdziwe twierdzenia ubezpieczonego, iż był pomocnikiem montera urządzeń wiertniczych. Mając zaś na względzie akcentowany przez Sąd Okręgowy rozkład ciężaru dowodu, zwrócić należy uwagę, iż organ rentowy nie wskazał na żaden dowód, który przerywałby logiczny ciąg tego rozumowania, poprzestając na negacji opartej o skrótowy zapis w świadectwie pracy w szczególnych warunkach.

Wobec powyższego, w ocenie Sądu Apelacyjnego przyjąć należało, iż złożone przez ubezpieczonego świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach /k. 46 akt rentowych/ oraz jego wyjaśnienia stanowią wystarczającą podstawę do przyjęcia, iż wykonywał on w okresie od 1 grudnia 1973r. do 31 października 1978r. pracę pomocnika montera urządzeń wiertniczych, a zatem wymienioną w wykazie A, dział I, pozycja 4 pkt. 7 załącznika nr 1 do zarządzenia nr 9 Prezesa Centralnego Urzędu Geologii z dnia 4 lipca 1983r. w sprawie stanowisk pracy w zakładach resortu Centralnego Urzędu Geologii, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej, stanowiącym resortowe rozwinięcie prac wymienionych w wykazie A, dział I w górnictwie, pkt. 4 prace wiertnicze, geofizyczne, hydrogeologiczne i geodezyjne przy poszukiwaniu surowców i wody rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W ocenie Sądu Apelacyjnego błędnie Sąd Okręgowy zaliczył tylko fragment zatrudnienia ubezpieczonego w (...) Przedsiębiorstwie (...) w E. W. w G.. Zwrócić bowiem należy uwagę, iż okres zatrudnienia u tego pracodawcy nie był przedmiotem sporu, jest udokumentowany świadectwem pracy z 25 stycznia 1991r. /k. 11 akt rentowych/ i został zaliczony przez organ rentowy do ogólnego stażu pracy. W takiej sytuacji procesowej Sąd Okręgowy zasadnie przeprowadził dowód z zeznań świadków, w szczególności zaś zeznań A. B. /k. 33/ oraz K. K. /k. 45/, na okoliczność rodzaju pracy oraz jej wymiaru w okresie zatrudnienia w (...) W.. Podkreślenia wymaga, iż świadkowie ci zgodnie potwierdzili, że ubezpieczony zajmował się montażem instalacji wodno-kanalizacyjnych w głębokich wykopach. Sąd Apelacyjny oczywiście dostrzega, iż świadek A. B. nie określił w swoich zeznaniach czasookresu jaki obejmował swoimi zeznaniami, zaś świadek K. K. wyraźnie wskazał, że pracował w tym przedsiębiorstwie do 1986r., co jednak nie daje podstaw do wniosku, iż ubezpieczony udowodnił charakter wykonywanej pracy tylko do 1986r. Zwrócić bowiem należy uwagę, iż zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, aby w spornym okresie 1981-1991 ubezpieczonemu pracodawca dokonywał zmiany angażu. Co więcej, doświadczenie zawodowe wskazuje, iż tak duży pracodawca jakim było (...) W., realizując przez szereg lat prace związane z rozbudową infrastruktury i podłączając kolejnych odbiorców, zatrudniało pracowników w wyspecjalizowanych brygadach zajmujących się konkretnym odcinkiem prac. W przypadku ubezpieczonego była to brygada zajmująca się układaniem rurociągów wodno-kanalizacyjnych na zewnątrz, tj. z istoty w głębokich wykopach, a tym samym pewne potwierdzenie wykonywania pracy w takim charakterze do 1986 roku, wobec braku jakiegokolwiek śladu zmiany angażu, pozwala zasadnie przyjąć, iż w takim charakterze ubezpieczony wykonywał pracę w całym spornym okresie zatrudnienia, tj. od 10.09.1981r. do 25.01.1991r., z wyłączeniem okresu pracy na budowie eksportowej, gdzie wykonywał pracę montera-spawacza.

Wskazać można, iż roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach wymienione zostały w dziale V - w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych, w pkt. 1, wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, zaś w stanowiącym uszczegółowienie przepisów rozporządzenia Zarządzeniu Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty /Dz.UrzMB.1983.3.6/ w dziale V - w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych, w pkt. 1. roboty wodno-kanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach, wymieniono prace na stanowisku - monter instalacji sanitarnych i grzewczych /ppkt. 6/.

Reasumując, w ocenie Sądu Apelacyjnego, całość zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w postaci dokumentów i zeznań świadków pozwala zaliczyć ubezpieczonemu wszystkie sporne okresy zatrudnienia, które razem z uwzględnionymi już przez Sąd Okręgowy dają wymagany 15 letni staż pracy w szczególnych warunkach.

Dla porządku wskazać można, że Z. J. spełnia pozostałe przesłanki nabycia prawa do emerytury we wcześniejszym wieku z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. ukończył 60 rok życia, posiada ogólny staż ubezpieczeniowy w wymiarze co najmniej 25 lat, we wniosku o emeryturę oświadczył że nie jest członkiem OFE.

W ocenie Sądu Apelacyjnego ubezpieczony wykazał, że spełnia wszystkie przesłanki nabycia prawa do wcześniej emerytury na mocy art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a zatem na mocy art. 386 § 1 k.p.c. zmienić należało zaskarżony wyrok i przyznać Z. J. wnioskowane świadczenie od dnia 1 września 2013 r., tj. od miesiąca w którym złożył wniosek /pkt. 1/.

W uzasadnieniu uchwały z dnia 24 marca 2011 r., sygn.. akt I UZP 2/11, OSNP 2011/19-20/255, LEX nr 784338, Biul.SN 2011/3/25, M.P.Pr. 2011/9/493-496 Sąd Najwyższy wskazał, że „ zamieszczenie w sentencji wyroku rozstrzygnięcia co do odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji jest powinnością tego sądu, który zmieniając decyzję organu rentowego, przyznaje prawo do świadczenia. Jeżeli zatem prawo do świadczenia przyznaje sąd drugiej instancji, ma obowiązek zamieszczenia z urzędu w sentencji swojego wyroku orzeczenia o odpowiedzialności organu rentowego tylko wtedy, gdy zmieniając wyrok sądu pierwszej instancji wraz z poprzedzającą go decyzją, przyznaje ubezpieczonemu prawo do świadczenia”.

Ponieważ ustalenie szczególnego stażu pracy wymagało przeprowadzenia postępowania dowodowego wykraczającego poza kompetencje organu rentowego, nie można stwierdzić odpowiedzialności organu rentowego za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, na mocy art. 118 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /t.j. Dz.U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227/, o czym orzeczono w pkt 2.

O kosztach zastępstwa procesowego za obie instancje zgodnie z § 12 ust. 1 pkt. 2 w zw. z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu /Dz.U.2013.490/ Sąd Apelacyjny orzekł w pkt. 3 wyroku, kierując się zasadami odpowiedzialności za wynik procesu oraz kosztów niezbędnych i celowych wynikającymi z art. 98 k.p.c.