Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 17 kwietnia 2012 r. Z. K. wniosła o zasądzenie od Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 44 688,60 zł.

Jako podstawę swojego roszczenia powódka wskazała przepis art. 64 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 15 września 2009 r. powódka zawarła z pozwanym bankiem umowę rachunku bankowego mającego służyć rozliczeniom dokonywanym w ramach prowadzonej przez nią działalności gospodarczej (umowa – k. 47 – 49, owu – k. 117 - 127).

Począwszy od 17 września 2009 r. do dnia 17 listopada 2009 r. powódka zleciła wykonanie 47 przelewów bankowych na łączną kwotę 3 271 650,66 zł. Wszystkie przelewy powódka zlecała na rzecz A. K. (1) prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) A. K. (1). Każdorazowo powódka w treści polecenia przelewu wskazywała również adres kontrahenta: ul. (...), (...)-(...) W. oraz nr konta bankowego: (...) - prowadzonego przez (...) Bank S.A. Oddział we W., obecnie bank (...) S.A. (polecenia przelewów – k. 133 - 177).

Powyższe przelewy dokonywane były celem zapłaty należności stwierdzonych fakturami VAT, gdzie jako sprzedawca wskazany został A. K. (1) (faktury VAT – k. 179 - 212).

W dniu 17 listopada 2009 r. powódka w placówce pozwanego banku złożyła polecenie zapłaty kwoty 89 377,20 zł wskazując odbiorcę A. K. (1) (potwierdzenie obciążenia – k. 129, potwierdzenie transakcji – k. 131).

Pozwany bank przy realizacji ww. przelewu stosownie do postanowień § 14 ust. 1-4 ogólnych warunków łączącej strony umowy, wykonał powyższą dyspozycje płatniczą, identyfikując stronę rozliczenia wyłącznie na podstawie numeru rachunku bakowego zgodnego ze standardami (...), a wskazanego przez powódkę, nie weryfikując jednocześnie nazwy i adresu odbiorcy przelewu. Strona pozwana nie miała technicznych, jak również proceduralnych możliwości weryfikacji tych danych ze stanem faktycznym (opinia biegłego – k. 466, ustna uzupełniająca opinia biegłego - k. 480 - 481).

W dniu 16 kwietnia 2012 r. (k. 51-52) powódka skierowała do pozwanego banku zawezwanie do próby ugodowej wskazując, iż pozwany w nienależyty sposób wykonał zobowiązanie ponieważ A. K. (1) nigdy nie posiadał rachunku bankowego pod, który powódka przelała ww. kwotę.

W dniu 13 czerwca 2012 r. pozwany zwrócił się do banku (...) S.A. (dawniej (...) Bank S.A.) celem uzyskania wyjaśnień dotyczących poleceń przelewów zlecanych przez powódkę na ww. rachunek bankowy. W odpowiedzi otrzymał on informację, iż wszystkie z 47 przelewów zostało zaksięgowanych na nr rachunku wskazywany w poleceniach przelewu. Jednocześnie okazało się, iż posiadaczem rachunku bankowego o nr (...) nie jest osoba wskazana w treści przelewów jako beneficjent transakcji (k. 226).

W odpowiedzi na zarządzenie Sądu, pismem z dnia 17 lipca 2013 r. A. K. (2) oświadczył, iż nie zawierał współpracy z powódką oraz, iż dokumentacja finansowa jego działalności gospodarczej znajduje się w posiadaniu Prokuratury w S. (k. 242).

Powołany powyżej stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane powyżej dokumenty, które nie budziły wątpliwości co do ich autentyczności, jak również na podstawie opinii biegłego, która była logiczna, spójna i w pełni przekonywująca, i którą Sąd w pełni podziela.

Pozostałe wnioski dowodowe oddalone na rozprawie w dniu 12 września 2013 r. nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo podlegało w całości oddaleniu.

Roszczenie powódki znajduje podstawę w art. 725 k.c. w zw. z art. 64 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (t.j. Dz. U. 2012 r. poz. 1376, ze zm.).

Zgodnie z pierwszym z powołanych przepisów przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku, na czas oznaczony lub nieoznaczony, do przechowywania jego środków pieniężnych oraz, jeżeli umowa tak stanowi, do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych.

W myśl § 1 ust. 1 umowy z dnia 15 września 2009 r. strony zawarły umowę rachunku bankowego i wybranych usług w tym: kart płatniczych, korzystania z kanałów bankowości elektronicznej, wpłat gotówkowych w formie zamkniętej oraz inkasa samochodowego.

Natomiast art. 64 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (dalej: prawo bankowe) stanowił, iż jeżeli polecenie przeprowadzenia rozliczenia pieniężnego złożone przez posiadacza rachunku bankowego jest wykonywane przez kilka banków, każdy z tych banków ponosi wraz z pozostałymi solidarną odpowiedzialność wobec posiadacza rachunku za szkody spowodowane niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem polecenia.

Strona powodowa zarzuciła pozwanemu bankowi, iż poprzez brak sprawdzenia zgodności nazwy beneficjenta przedmiotowego przelewu, z danymi rzeczywistego posiadacza tego rachunku pozwany nie wykonał zobowiązania w sposób odpowiadający jego celowi społeczno–gospodarczemu. A tym samym winien odpowiadać za poniesioną przez powódkę szkodę na podstawie art. 64 prawa bankowego.

Istota niniejszego sporu sprowadza się do oceny tego, czy w świetle obowiązujących w dniu 17 listopada 2009 r. przepisów na stronie pozwanej ciążył obowiązek weryfikacji tego czy wskazane przez zleceniodawcę dane obejmujące imię i nazwisko beneficjenta przelewu są w rzeczywistości danymi posiadacza rachunku bankowego wskazanego w poleceniu przelewu.

Na wstępie należy zauważyć, iż w dniu złożenia przez powódkę polecenia przelewu żadne przepisy nie wskazywały wprost czy bank dokonujący rozliczeń bezgotówkowych zobowiązany był do weryfikacji danych, o których mowa powyżej.

Należy mieć na względzie, iż przepis art. 64 prawa bankowego ustanawia jedynie solidarną odpowiedzialność banków uczestniczących w wykonaniu przelewu. Celem tej regulacji jest zapewnienie ochrony klientom przed nienależytym wykonywaniem przez banki złożonych przez nich dyspozycji. Jednakże przepis ten nie definiuje na czym owe nienależyte wykonanie przelewu ma polegać. O powstaniu odpowiedzialność banku na podstawie ww. przepisu można mówić wtedy, gdy jego działanie lub zaniechanie będzie stanowiło naruszenie norm wyznaczających prawidłowe wykonanie zobowiązania.

Do oceny tejże kwestii należy zastosować przepisy prawa bankowego dotyczących rozliczeń pieniężnych przeprowadzanych za pośrednictwem banków jak również podstawowe zasady wykonywania zobowiązań określone w art. 354 § 1 i 2 k.c. oraz w art. 355 § 1 i 2 k.c.

Przepisy prawa bankowego nie precyzują w jaki sposób polecenia przelewów mają być wykonywane. Zgodnie z przepisem art. 63 c prawa bankowego (stan prawny na dzień 17 listopada 2009 r.) czynność polecenia przelewu zlecana bankowi (z zastrzeżeniem art. 63g), stanowi dyspozycję dłużnika obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Do sposobu wykonania tejże czynności ww. przepis odsyła do łączącej strony umowy rachunku bankowego. Natomiast przepis art. 65 prawa bankowego wprowadzał obowiązek weryfikacji tożsamości osób dających zlecenie oraz autentyczności i prawidłowości formalnej dokumentu stanowiącego podstawę do wypłaty środków z rachunku bankowego. A zatem ani art. 63 c ani art. 65 prawa bankowego nie obligowały banku do weryfikowania przy przyjmowaniu polecenia przelewu danych jego beneficjenta z rzeczywistymi danymi posiadacza rachunku wskazanego w poleceniu. Co więcej § 14 ust. 1-4 ogólnych warunków umowy rachunku bankowego z dnia 15 września 2009 r. przewidywały, iż bank wykonuje dyspozycje płatnicze, dokonując identyfikacji strony rozliczenia wyłącznie na podstawie numerów rachunków bankowych zgodnych ze standardami (...), bez konieczności weryfikacji nazwy i adresu odbiorcy przelewu.

Mając powyższe na uwadze nie sposób zgodzić się z zarzutem iż ww. postanowienie umowne stoi w sprzeczności z zasadą wyrażoną w art. 64 prawa bankowego. Postanowienie to jedynie precyzuje, stosownie do treści art. 63c prawa bankowego sposób wykonywania poleceń zapłaty. Nie uchyla zaś odpowiedzialności banku za skutki niewykonania lub nienależytego wykonania polecenia. Taki pogląd znajduje również odzwierciedlenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który w wyroku z dnia 19 marca 2004 r., sygn. akt IV CK 158/03, lex nr 112921 stwierdził, iż „kontrahent [banku], który wiedział i wyraził zgodę na to, iż decydujące znaczenie przy oznaczaniu beneficjenta przelewu ma podanie numeru jego rachunku bankowego [… ] to całe ryzyko błędnego oznaczenia numeru rachunku bankowego beneficjenta przelewu będzie obciążało jego, a bank, który zrealizował przelew zgodnie z podanym numerem, wolny jest od odpowiedzialności”. Powyższą tezę potwierdza również aktualne orzecznictwo. W wyroku z dnia 2 lutego 2012 r. w sprawie o sygn. X Ga 635/11 Sąd Okręgowy w Poznaniu wskazał wprost, że bank nie jest zobowiązany do sprawdzenia zgodności numeru rachunku i osoby odbiorcy wskazanej w poleceniu przelewu jako jego odbiorca.

W ocenie Sądu nie sposób również przyjąć, iż pozwany bank wykonując przedmiotowy przelew naruszył podstawowe zasady dotyczące sposobu wykonywania zobowiązań, o których mowa w art. 354 § 1 k.c., zgodnie z którym dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje - także w sposób odpowiadający tym zwyczajom.

Pozwanemu nie można zarzucić, iż jego działanie lub zaniechanie, na co wskazuje strona powodowa doprowadziło do wykonania zobowiązania niezgodnie z jego społeczno-gospodarczym celem w sytuacji, gdy pozwany wykonał przelew stosownie do dyspozycji powódki. Jak wskazuje nadto biegła, pozwany bank nie miał nawet technicznych możliwości weryfikacji zgodności nazwy beneficjenta przelewu w jego banku lub w innej instytucji z nazwą posiadacza rachunku. Biegła zwróciła także uwagę na praktyczne problemy wprowadzenia obowiązku takiej weryfikacji.

Także regulacje prawne kształtujące funkcjonowanie systemu bankowego w zakresie weryfikacji poleceń przelewów zakładają, iż weryfikacja ta polega jedynie na sprawdzeniu zgodności nr rachunku bankowego ze standardem (...). Konsekwencją tego jest to, iż jak wskazuje biegła na rynku informatycznym nie ma obecnie i nie było wcześniej systemów umożliwiających dokonania weryfikacji w taki sposób, na jaki wskazuje strona powodowa. A tym samym pozwany nie miał nawet praktycznej możliwości weryfikacji tych danych.

Warto w tym miejscu przytoczyć regulacje prawne, które nie znajdują bezpośrednio zastosowania w sprawie, lecz są pomocne przy definiowaniu tego na czym polega należyta staranności banku przy realizacji poleceń przelewów. I tak, zarządzenie nr 15/2010 Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 15 lipca 2010 r. w sprawie sposobu numeracji banków i rachunków bankowych (Dz. Urz. NBP nr 9, poz. 9 ze zm.) w § 16 wskazuje, że do identyfikacji rachunków bankowych w rozliczeniach stosuje się numery (...) lub (...), odpowiednio do wymagań określonych w systemach płatności, za pośrednictwem których bank przeprowadza rozliczenie, lub warunków określonych w umowach zawartych przez bank z innym bankiem bądź innym podmiotem uczestniczącym lub pośredniczącym w rozliczeniu.

Natomiast dyrektywa 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego zmieniająca dyrektywy 97/7/WE, (...), (...) i (...) i uchylająca dyrektywę 97/5/WE (Dz.U.UE L z dnia 5 grudnia 2007 r. ze zm.) w art. 74 pkt 1 i 2 stanowi, iż zlecenie płatnicze jest wykonywane zgodnie z unikatowym identyfikatorem, zlecenie płatnicze w odniesieniu do odbiorcy określonego w unikatowym identyfikatorze uważa się za wykonane prawidłowo. Powyższa dyrektywa została implementowana do polskiego porządku prawnego ustawą z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (Dz. U. 2011 nr 199 poz. 1175 ze zm.), która w art. 143 ust. 1 stanowi, że zlecenie płatnicze uznaje się za wykonane na rzecz właściwego odbiorcy, w przypadku wskazania w treści zlecenia płatniczego unikatowego identyfikatora - jeżeli zostało wykonane zgodnie z tym unikatowym identyfikatorem bez względu na dostarczone przez użytkownika inne informacje.

Na marginesie niniejszej sprawy należy dodać, iż zarzut nienależytej staranności wydaję się być bardziej zasadny wobec strony powodowej, która w krótkim odstępie czasu wykonała 47 przelewów opiewających na kwotę ponad 3 mln zł, nie sprawdziwszy wcześniej dokładnie danych swojego kontrahenta.

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że pozwany bank w dniu złożenia przez powódkę przedmiotowego polecenia zapłaty tj. w dniu 17 listopada 2009 r. nie tylko nie był zobowiązany do zweryfikowania tego, czy osoba wskazana przez osobę składającą polecenie przelewu jest w istocie posiadaczem tego rachunku bankowego, lecz również nie miał takich możliwości. Tym samym pozwanemu nie można zarzucić nienależytego wykonania zobowiązania.

Wobec nie wykazania przesłanek odpowiedzialności banku, określonych w art. 64 prawa bankowego powództwo podlega oddaleniu w całości.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Pozwany wygrał w całości sprawę i na należne mu od powoda koszty złożyły się koszty zastępstwa procesowego według stawki minimalnej na podstawie § 6 pkt 5 w zw. z § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2002 Nr 163 poz. 1349 ze zm.) w kwocie 2400 zł wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa – 17 zł oraz 773,31 zł poniesionych tytułem wydatków.

Ponadto Sąd na podstawie przepisu art. 84 ust. 1 i 2 w zw. z art. 80 ustawy z dnia ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2005 Nr 167, poz. 1398 ze zm.) nakazał zwrot z kasy Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w W. na rzecz pozwanego kwoty 243,69 zł tytułem niewykorzystanej zaliczki na wydatki.

ZARZĄDZENIE

(...)