Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 23 kwietnia 2015r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy, II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Jerzy Dydo

Sędziowie SSO Maria Kołcz

SO Aleksandra Żurawska

Protokolant Alicja Marciniak

po rozpoznaniu w dniu 16 kwietnia 2015r. w Świdnicy

na rozprawie

sprawy z wniosku B. S.

przy udziale A. S. (1)

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wnioskodawczyni i uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Ząbkowicach Śląskich

z dnia 30 grudnia 2014r. , sygn. akt I Ns 117/11

p o s t a n a w i a:

I.  oddalić obie apelacje;

II.  oddalić wnioski uczestników postępowania o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego. -

Sygn.akt II Ca 182/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 30 grudnia 2014r Sąd Rejonowy w Ząbkowicach Śl. W sprawie z wniosku B. S. przy udziale A. S. (1) o podział majątku wspólnego postanowił ustalić, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika postępowania wchodzi:

1.  nieruchomość rolna zabudowana budynkiem gospodarczo- inwentarskim o powierzchni 3,1992 ha, składająca się z działki numer (...) dla której Sąd Rejonowy w Ząbkowicach Śląskich Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) wartości 447200zł (czterysta czterdzieści siedem tysięcy dwieście złotych,

2.  przyczepa kempingowa (...) rok produkcji 1980 model (...) o wartości 1500 zł,

3.  chłodnia z oprzyrządowaniem o wartości 35280 zł,

4.  betoniarka marki (...) o wartości 460 zł,

5.  kosa spalinowa S. o wartości 380 zł,

6.  narzędzia ogrodowe o wartości 20 zł,

7.  materiały budowlane – pustaki o wartości 22140 zł,

8.  komplet sztućców pozłacanych o wartości 85 zł,

9.  maszyna stębnówka (...) o wartości 1075 zł,

10.  maszyny stębnówki (...) 2 sztuki o łącznej wartości 3600 zł,

11.  maszyna – lamowarka (...) o wartości 7100 zł,

12.  maszyna overlock (...) o wartości 1750 zł,

Sąd Rejonowy dokonał podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika w ten sposób, że korzystając z opinii biegłego A. K. (1) w wariancie (...) załącznik numer 8, dokonał podziału działki numer (...) wchodzącej w skład nieruchomości opisanej w punkcie I postanowienia na cztery działki:

• 1.  działkę numer (...) o powierzchni 0,0101 ha o wartości 7900 zł,

  2.  działkę numer (...) o powierzchni 0,9556 ha o wartości 210700 zł

  3.  działkę numer (...) o powierzchni 0,7357 ha o wartości 146000 zł

  4.  działkę numer (...) o powierzchni 0,5195 ha o wartości 52100 zł

i przyznał na własność wnioskodawczyni działkę numer (...) i działkę numer (...), natomiast uczestnikowi przyznał na własność działkę numer (...) i działkę numer (...) o powierzchni 0,9783 ha o wartości 30500 zł, zaś działkę numer (...) pozostawił we współwłasności wnioskodawczyni i uczestnikowi w częściach po ½, a ponadto przyznał na własność wnioskodawczyni narzędzia ogrodowe, maszynę stębnówkę (...), maszyny stębnówki (...) 2 sztuki, maszynę – lamowarkę (...), - maszynę overlock (...), natomiast uczestnikowi postępowania przyznał przyczepę kempingową (...) rok produkcji 1980 model (...), chłodnię z oprzyrządowaniem, betoniarkę marki (...), kosę spalinową S., materiały budowlane – pustaki, komplet sztućców pozłacanych. Sąd Rejonowy nakazał wnioskodawczyni i uczestnikowi, aby wydali sobie wzajemnie przyznane im składniki majątkowe i zasądził od wnioskodawczyni B. S. na rzecz uczestnika A. S. (1) kwotę 18.055zł tytułem dopłaty - płatne w terminie roku od dnia uprawomocnienia się postanowienia. Sąd Rejonowy

zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę 500 zł tytułem połowy opłaty od wniosku, a w pozostałym zakresie ustalił, że wnioskodawczyni i uczestnik ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie. Sąd Rejonowy nakazał wnioskodawczyni, aby uiściła na rzecz Skarbu Państwa kwotę 9.661,03 zł tytułem kosztów sądowych pokrytych tymczasowo z wydatków budżetowych, a uczestnikowi, aby uiścił na rzecz Skarbu Państwa kwotę 6661,03 zł tytułem kosztów sądowych.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni B. S. i uczestnik A. S. (1) zawarli związek małżeński w dniu 16 października 1999 r. W chwili zawierania związku małżeńskiego nie posiadali majątków osobistych z wyjątkiem samochodów osobowych. W styczniu 2001r. małżonkowie wyjechali razem do L., gdzie obydwoje pracowali zarobkowo. Zarobione przez małżonków pieniądze były przekazywane do Polski i lokowane w banku. Następnie małżonkowie zakupili za te środki jednostki uczestnictwa w funduszu powierniczym.

W 2006 r. małżonkowie kupili z majątku dorobkowego nieruchomość położoną w Z. przy ul. (...) za kwotę 134000 zł. Na zakup tej nieruchomości małżonkowie zaciągnęli kredyt, a następnie spłacili go uzyskując środki z umorzenia jednostek w funduszu powierniczym.

W skład przedmiotowej nieruchomości wchodzą dwie działki o numerach (...).

Istnieje możliwość podziału nieruchomości na trzy części, z których jedna stanowiłaby nadal współwłasność wnioskodawczyni i uczestnika i zapewniała im dostęp do drogi publicznej, a dwie pozostałe zostałyby przydzielone odpowiednio na własność wnioskodawczyni i uczestnika.

Według sporządzonego przez biegłego geodetę A. K. (1) projektu w wariancie (...) można dokonać podziału działki numer (...) wchodzącej w skład wspólnej nieruchomości na cztery działki:

1.  działkę numer (...) o powierzchni 0,0101 ha o wartości 7900 zł,

2.  działkę numer (...) o powierzchni 0,9556 ha o wartości 210700 zł

3.  działkę numer (...) o powierzchni 0,7357 ha o wartości 146000 zł

4.  działkę numer (...) o powierzchni 0,5195 ha o wartości 52100 zł .

Według wariantu (...) działka numer (...) pozostałaby we współwłasności wnioskodawczyni i uczestnika, działka numer (...) zostałaby przyznana wnioskodawczyni, a pozostałe działki oraz działka numer (...) (9783 m ², wartość 30500 zł) zostałaby przyznana uczestnikowi.

Natomiast według zaprojektowanego wariantu (...) wydzielona działka numer (...) również pozostałaby we współwłasności stron, działka numer (...)
(9556 m ², wartość 105300 zł) przypadłaby wnioskodawczyni, a działka numer (...) (12552 m ², wartość 298100 zł) przypadłaby uczestnikowi. Ponadto uczestnikowi przypadłaby działka numer (...) (9783 m ², wartość 30500 zł).

Sporządzony został również wariant (...) podziału nieruchomości, który przewidywał podział w taki sposób, aby wydzielona działka nr (...) (9605 m ²) przypadła wnioskodawczyni, zaś działka numer (...) (12604 m ²) i działka numer (...) (9783 m ²) przypadły uczestnikowi. Podział ten jednak nie zapewniał odpowiedniego dostępu do drogi publicznej dla działek numer (...).

W 2006 roku wnioskodawczyni B. S. rozpoczęła działalność gospodarczą, która polegała na prowadzeniu szwalni.

W trakcie trwania małżeństwa wnioskodawczyni nabyła, z przeznaczeniem na prowadzenie działalności gospodarczej, maszynę stębnówkę (...), dwie maszyny stębnówki (...), maszynę lamowarkę (...) oraz maszynę overlock (...). Szacunkowa wartość tych maszyn to: maszyna stębnówka (...)– 1075 zł, dwie maszyny stębnówki (...) 3600 zł, i maszyna lamowarka – 7100 zł.

Uczestnik A. S. (1) po powrocie z Anglii postawił na terenie wspólnej nieruchomości chłodnię ponosząc koszt około 150000 zł. Rozpoczął wówczas działalność rolniczą. Szacunkowa wartość tej chłodni stanowi kwotę 35280zł. Chłodnia ta nie jest trwale związana z gruntem i istnieje możliwość przeniesienia jej w inne miejsce.

Wysokość zobowiązania z tytułu naliczonego podatku od nieruchomości wspólnej małżonków za rok 2010 i 2011 to łącznie kwota 3782 zł.

W trakcie trwania małżeństwa B. i A. S. (1) stali się właścicielami przyczepy kempingowej (...) rok produkcji 1980 model (...), której wartość szacunkowa wynosi 1500 zł. W okresie trwania małżeństwa strony nabyły również betoniarkę marki (...), kosę spalinową S., materiały budowlane – pustaki, narzędzia ogrodowe oraz otrzymały w prezencie komplet pozłacanych sztućców. Szacunkowa wartość tych ruchomości wyniosła: betoniarka – 460 zł, kosa spalinowa – 380 zł, materiały budowlane – 22140 zł, narzędzia ogrodowe – 20zł, komplet sztućców – 85 zł.

Wyrokiem z dnia 18 stycznia 2011r. Sąd Rejonowy w Ząbkowicach Śląskich ustanowił rozdzielność majątkową pomiędzy B. S. i A. S. (1) z dniem 23 lipca 2010 r.

Wyrokiem z dnia 20.01.2011 r. sygn. akt I C 2749/09 Sąd Okręgowy w Świdnicy rozwiązał przez rozwód małżeństwo B. i A. S. (1).

Postanowieniem wstępnym z dnia 16 listopada 2011 roku Sąd Rejonowy w Ząbkowicach Śląskich oddalił wniosek B. S. o ustalenie nierównych udziałów w majątku dorobkowym stron.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy dokonał podziału majątku wspólnego stosując przepisy art. 46 k.r.i o. , art.1035 kc, art.210 kc,art.684 kpc w związku z art.567 § 3 kpc. Skład majątku wspólnego Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o częściowo zgodne twierdzenia stron i dowody z dokumentów. Sąd uznał, że do majątku wspólnego wchodzi również przyczepa samochodowa, ponieważ uczestnik postępowania nie udowodnił aby była ona – jak twierdził – własnością kolegi, skoro nawet nie potrafił wskazać nazwiska tego kolegi. Pozostałe sporne ruchomości jak odkurzacz do liści S., piła spalinowa S., radio samochodowe B. i szlifierkę kontową Sąd nie zaliczył do majątku wspólnego, ponieważ albo uczestnicy postępowania nie przedstawili dowodów, że stanowią majątek wspólny, albo przedmioty te uległy trwałemu uszkodzeniu i nie przedstawiały żadnej wartości. Sporną wartość ruchomości Sąd Rejonowy ustalił na podstawie opinii biegłych sądowych J. G. i A. S. (2), które w zasadzie nie były kwestionowane. Ustalenie wartości wchodzących w skład majątku wspólnego nieruchomości i wydzielonych z niej działek Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o opinię biegłej sądowej M. F. uznając, że opinia jest zupełna rzetelna i najbardziej aktualna. Ponadto opinia dwóch innych biegłych z zakresu wyceny nieruchomości powołanych w przedmiotowej sprawie wskazywały na szacunkową wartość nieruchomości powyżej 400.000 zł, a zatem były zbliżone do wartości ustalonej przez biegła M. F., co potwierdza prawidłowość przyjętej przez biegłą metodyki wyceny nieruchomości. W szczególności Sąd Rejonowy uznał, za prawidłowe ustalenia wartości nieruchomości tak jak dla działek przeznaczonych pod budowę, skoro działka nr (...) była objęta decyzją o warunkach zabudowy dla inwestycji polegającej na wybudowaniu budynku mieszkalnego, wolnostojącego wraz z infrastrukturą. Zgodnie bowiem z art.4 ust.2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego określenie sposobów zagospodarowania i warunków zabudowy terenu następuje w drodze decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Decyzja o warunkach zabudowy zastępuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dlatego też wycena nieruchomości nie mogła być dokonana w oparciu o ceny gruntów rolnych. Wobec braku zgody uczestników postępowania co do sposobu podziału majątku Sąd Rejonowy opierając się na przepisie art.211 kc uznał, że zniesienie współwłasności musi nastąpić poprzez podział fizyczny rzeczy wspólnej. Ten sposób podziału jest zasadniczym i preferowanym sposobem zniesienia współwłasności. Sad Rejonowy uznał przy tym ,że w sprawie nie należy stosować przepisów art. 213 kc i art. 214 kc skoro działka nr (...) była objęta decyzją o warunkach zabudowy, a uczestnicy postępowania nie prowadzili gospodarstwa rolnego. Dlatego też Sad Rejonowy oddalił wniosek wnioskodawczyni o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rolnictwa na okoliczność zgodności projektowanego podziału z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej.

Podejmując decyzję o podziale działki nr (...) na cztery mniejsze działki i przyznaniu poszczególnych działek stronom, Sąd Rejonowy miał na względzie kształt i wielkość dzielonej nieruchomości, ukształtowanie terenu, sposób jej zagospodarowania oraz funkcjonalność takiego podziału, a także wielkość i wartość poszczególnych działek. Za najbardziej właściwy Sąd Rejonowy uznał podział nieruchomości zaproponowany przez biegłego sądowego A. K. (1) w wariancie A przy czym Sąd Rejonowy zmodyfikował ten wariant podziału przez przyznanie wnioskodawczyni działki nr (...). Pozostawienie we współwłasności stron w częściach po ½ działki nr (...), zapewnia dostęp do drogi publicznej dla powstałych po podziale nieruchomości. Nie ma bowiem przeszkód aby strony nawet tak wyraźnie skonfliktowane jak wnioskodawczyni i uczestnik postępowania mogły korzystać z owych oddzielnych, choć przylegających do siebie nieruchomości, w tym korzystać ze wspólnej drogi.

Odnośnie ruchomości Sąd Rejonowy przyznał na własność wnioskodawczyni maszyny szwalnicze skoro służą jej one do prowadzonej działalności gospodarczej. Uczestnikowi postępowania przyznał używaną przez niego przyczepę campingową, chłodnię z oprzyrządowaniem, betoniarkę, kosę spalinową i materiały budowlane uznając, że mogą być mu przydatne.

Sąd Rejonowy uznał ponadto, że wnioskodawczyni nie udowodniła, że nakłady poczynione przez nią w czasie trwania wspólności ustawowej z jej majątku osobistego, dlatego nie uwzględnił jej wniosku o rozliczenie rzekomych nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny.

Sąd Rejonowy nie uwzględnił również żądania wnioskodawczyni o rozliczenie rzekomej darowizny w wysokości 46.000 zł udzielonej przez jej matkę A. K. (2), która miała być przeznaczona na remont budynku gospodarczego na nieruchomości. Sąd Rejonowy zakwestionował znaczenie dowodowe dowodu wpłaty kwoty 46.000 zł uznając że dokument ten został sporządzony dla wykazania czynności pozornej bo za taką uznał rzekoma darowiznę. Zarówno świadek A. K. (2) jak i wnioskodawczyni w swoich zeznaniach przyznały, że pieniądze miały być przekazane w gotówce w 2007r. Matka wnioskodawczyni utrzymywała się z emerytury w kwocie 1.100 zł nie mogła zatem w ocenie Sądu zgromadzić i przekazać wnioskodawczyni w formie darowizny tak znacznej kwoty. Z zeznań wnioskodawczyni wynikało poza tym, że wnioskodawczyni dokonała przedmiotowego przelewu sama na swoja rzecz. Ze względu na te zasadnicze wątpliwości w ocenie tego dowodu Sąd nie uwzględnił wniosku o rozliczenie rzekomej darowizny.

Wnioskodawczyni w ramach podziału majątku wspólnego stron otrzymała składniki majątkowe o łącznej wartości 280.275 zł, zaś uczestnik otrzymał składniki majątkowe o łącznej wartości 240.210 zł. Wnioskodawczyni pokryła należności z tytułu podatku od nieruchomości w wysokości 3955 zł, a więc może żądać zwrotu połowy tej sumy czyli kwoty 1977,50 zł.

Wartość połowy majątku dorobkowego stron wynosi 260.242,50 zł, a zatem B. S. powinna zapłacić A. S. (1) kwotę 18055 zł (260242,50 zł - 240210 zł – 1977,50 zł = 18055 zł) tytułem dopłaty jego udziału w majątku wspólnym.

Sąd Rejonowy na podstawie art.212 § 3 kc określił termin zapłaty dopłaty na rok od uprawomocnienia się postanowienia biorąc pod uwagę sytuację materialną wnioskodawczyni w szczególności uzyskiwane przez nią dochody z działalności gospodarczej w granicach 7000 – 8000 zł miesięcznie.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 520 k.p.c., przyjmując, że każdy z uczestników powinien ponieść koszty związane ze swoim udziałem w sprawie, z tym wyjątkiem, że uczestnik winien zwrócić wnioskodawczyni połowę opłaty od wniosku. Koszty sądowe w szczególności wydatki na opinię biegłych i koszty stawiennictwa świadków, wnioskodawczyni i uczestnik powinien ponieść w częściach równych. Łączne koszty opinii wynosiły 19.322,06 zł a skoro uczestnik uiścił zaliczkę w wysokości 3000 zł to powinien zapłacić z tytułu kosztów sadowych 6.661,03 zł natomiast wnioskodawczyni 9.661,03 zł.

Apelację od postanowienia Sądu pierwszej instancji wniosła wnioskodawczyni i uczestnik postępowania.

Wnioskodawczyni zaskarżyła postanowienie w całości i zarzuciła:

⚫

obrazę art.46 ¹ k.c. art. 59 ³ k.c. przez niezastosowanie tych przepisów w niniejszej sprawie do nieruchomości wspólnej stron pomimo tego, że nieruchomość ta jest nieruchomością rolną i stanowi gospodarstwo rolne,

⚫

obrazę art. 213 k.c. i 214 k.c. przez dokonanie fizycznego działu wspólnej nieruchomości stron z pominięciem konieczność badania zgodnie z wymogami art. 213 k.c. i 214 k.c. zgodności podziału gospodarstwa rolnego z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej z uwagi na to , że przedmiotem działu jest nieruchomość rolna stanowiąca gospodarstwo rolne;. naruszenie art. 227 k.p.c. i 224 § 1 k.p.c. przez :

⚫

oddalenie wniosku dowodowego wnioskodawczyni o dopuszczenie dowodu z-opinii biegłego z zakresu rolnictwa na okoliczność zgodności projektowanego podziału nieruchomości stron z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej,

⚫

nie przeprowadzenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłej mgr inż. M. F. na okoliczność wyceny przedmiotowej nieruchomości stron przy zastosowaniu aktualnych cen rynkowych gruntów rolnych właściwych dla rodzaju tych gruntów wg danych z ewidencji gruntów dot. nieruchomości stron.

⚫

naruszenie art, 233 § 1 k.p.c.- przez dowolne przyjęcie przy wycenie nieruchomości stron innych cen niż gruntów rolnych pomimo tego , że przedmiotem podziału majątkowego stron jest nieruchomość rolna stanowiąca gospodarstwo rolne, przez odmowę przyznania całej nieruchomości stron na wyłączną własność wnioskodawczyni pomimo tego , że za przyznaniem tej nieruchomości przemawiają okoliczności dotyczące starań wnioskodawczyni na etapie nabywania wspólnej nieruchomości, staran wnioskodawczyni związanych z jej utrzymaniem przed ustaniem wspólności majątkowej jak również później, nakładów czynionych na nieruchomość przez wnioskodawczynię, ponoszonych kosztów związanych z utrzymaniem nieruchomości , braku zainteresowania nieruchomością ze strony uczestnika postępowania po ustaniu wspólności przejawiającej się w jej dewastacji ze strony uczestnika przejawiającej się w niszczeniu budynku znajdującego się na tej nieruchomości, zniszczeniem sadu owocowego znajdującego się na nieruchomości, zaniechaniu partycypacji w kosztach jej utrzymania po ustaniu wspólności majątkowej stron, wyjazdem uczestnika z Polski,

⚫

okolicznościom orzeczenia rozwodu z wyłącznej winy uczestnika, utrudnianiem wnioskodawczyni przez uczestnika korzystania z tej nieruchomości i wywoływania konfliktów z wnioskodawczynią.

⚫

przez dokonanie podziału nieruchomości wspólnej stron według opinii biegłego A. K. (1) uwzględniającej wariat wytyczenia wspólnej działki jako drogi dojazdowej do nieruchomości pomimo tego , że nieruchomość ma również inny dostęp do drogi publicznej,

⚫

przez pominięcie rozliczenia darowizny uczynionej na rzecz wnioskodawczyni przez A. K. (2) w kwocie 46 000 zł i przeznaczonej na remont nieruchomości wspólnej stron przy ocenie żądania zwrotu wartości nakładów wnioskodawczyni wynikającej z oświadczenia uczestnika podpisanego przez wnioskodawczynię i A. K. (2), jak również z zeznań wnioskodawczyni i A. K. (2), przez dowolne przyjęcie, że nieruchomość wspólna stron nie jest gruntem rolnym, -pominięcia przy ocenie wartości przyznanych wnioskodawczyni na wyłączna własność maszyn z pkt II a zobowiązań kredytowych wykazanych przez wnioskodawczynię w toku postępowania zaciągniętych na ich nabycie i braku obniżenia ich wartości z tego powodu.

Wskazując na powyższe zarzuty wniosła o uchylenie w całości zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego jako części kosztów postępowania.

Uczestnik postepowania zaskarżył postanowienie Sądu pierwszej instancji w części w zakresie pkt I, II, IV, VI i VII, i zarzucił:

1. obrazę przepisów postępowania tj. art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c;

wyrażającą się w ustaleniu przez Sąd I instancji składu ilościowego i rzeczowego majątku wspólnego stron z pominięciem jego składników jak:

a)  prasowalnica o wartości 1.650 zł;

b)  maszyna overlock (...) o wartości 1.360 zł

c)  maszyna overlock (...) o wartości 1.650 zł;

d)  maszyna stębnówka (...) o wartości 780 zł

wycenionych przez biegłego sądowego z zakresu szacowania ruchomości J. G. (str. (...));

2. naruszenie prawa materialnego art. 211 k.c. w zw. z art. 46 k.r.o. w zw. z art.1035 k.c. wyrażające się w ich błędnej wykładni poprzez dokonanie modyfikacji WARIANTU (...) podziału nieruchomości wspólnej dokonanej przez biegłego geodetę A. K. (1) i przyznanie wnioskodawczyni na własność działki (...); co wpłynęło na brak funkcjonalności powstałego podziału i nie jest zgodne ze stanowiskiem żadnej ze stron; a nadto poprzez przyznanie na własność uczestnika materiałów budowlanych - pustaków, mimo iż to wnioskodawczyni od początku deklarowała chęć kontynuowania wspólnej inwestycji małżonków w postaci budowy domu mieszkalnego, a nadto właśnie wnioskodawczyni Sąd przyznał część nieruchomości, która była przedmiotem wydania decyzji o warunkach zabudowy z dnia 29 sierpnia 2007r. nr (...) dla inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalnego jednorodzinnego, wolnostojącego wraz z infrastrukturą przyłączeniową; a nadto wnioskodawczyni od początku ustania wspólności majątkowej małżeńskiej między stronami (i wcześniej), uzurpowała sobie prawo do rzeczonych materiałów budowlanych, nie wyrażała zgody na ich sprzedaż ani też wydania uczestnikowi, mimo iż taką deklarację składał;

3. obrazę przepisów postępowania tj. art. 520 § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i nierozdzielenie stosunkowo kosztów postępowania, tj. obciążenie uczestnika kosztami opinii biegłych z zakresu szacowania nieruchomości tj.: biegłego R. M. oraz biegłego J. B. mimo, iż koszty te zostały wywołane przez wnioskodawczynię, która była zainteresowana korzystnym dla siebie rozstrzygnięciem w tym zakresie, kwestionowała kolejno każdą szacowaną przez biegłych wartość, zaś opinia biegłej M. F.. na której Sąd i instancji ostatecznie oparł merytoryczne rozstrzygnięcie, była co do zasady zbieżna z pozostałymi; co winno skutkować obciążeniem wyłącznie wnioskodawczyni kosztami pozostałych opinii j/w tj. kwotą 4.445,08 zł.

Powołując się na powyższe zarzuty, wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez: uwzględnienie w składzie ilościowym, rzeczowym i wartościowym składników majątku dorobkowego stron, dodatkowo:

⚫

prasowalnicy o wartości 1.650 zł;

⚫

maszyny overlock S. o wartości 1.360 zł

⚫

maszyny overlock S. o wartości 1.650 zł

⚫

maszyny stębnówka S. o wartości 780 zł

o łącznej wartości 5.440 zł;

2. o dokonanie podziału majątku wspólnego stron:

a) w zakresie nieruchomości przy uwzględnieniu WARIANTU (...) opinii biegłego A. K. (1) bez jakichkolwiek modyfikacji tj.:przyznanie na własność wnioskodawczyni działki (...), zaś uczestnikowi działek: (...) oraz pozostawienie działki (...) we współwłasności stron w częściach równych;

b)  zmodyfikowanie podziału ruchomości, w ten sposób, że wnioskodawczyni dodatkowo przypadną na własność pominięte składniki opisane w pkt. 1 od a) do d) oraz materiały budowlane - pustaki;

c)  dokonanie modyfikacji w zakresie wzajemnych spłat i dopłat przy uwzględnieniu w/w zmian;

d)  orzeczenie o obowiązku zapłaty przez wnioskodawczynię na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Ząbkowicach ŚL dalszej kwoty 4.445,08 zł tytułem kosztów sądowych;

e)  obniżenie obowiązku zapłaty przez uczestnika kosztów sądowych na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Ząbkowicach ŚL do kwoty 2.215,95 zł tytułem kosztów sądowych.

Nadto wniósł o zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kosztów za postępowanie w II instancji w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przewidzianych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Ząbkowicach ŚL jako Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył:

Obie apelacje są bezzasadne.

Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń podstawy faktycznej rozstrzygnięcia i właściwie zastosował przepisy prawa materialnego. Nietrafne są zarzuty podniesione w apelacji wnioskodawczyni dotyczące naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 46 ¹ kc, art.55 ³ kc oraz art.213 i 214 kc.

Przede wszystkim należy podkreślić, że podział fizyczny jest podstawowym sposobem zniesienia współwłasności, wyraźnie preferowanym przez Kodeks cywilny, co niewątpliwie wynika z treści art.211 kc. Oznacza to, że jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu, powinien on brać pod uwagę przede wszystkim ten sposób wyjścia ze współwłasności, chyba, że współwłaściciele sami żądają przyznania rzeczy wspólnej jednemu z nich w zamian za spłatę, albo sprzedaży stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Wyłączenie zniesienia współwłasności przez podział rzeczy wspólnej jest dopuszczalne tylko wówczas gdy taki podział był sprzeczny z przepisami ustawy lub społeczno – gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znacznie zmniejszyć jej wartość. Podział fizyczny rzeczy jest sprzeczny z przepisami ustawy wówczas, gdy wynika z nich wyraźny zakaz podziału. Pojęcie „istotnej zmiany rzeczy” i „ znacznego zmniejszenia wartości” są zwrotami niedookreślonymi, w związku z czym niedopuszczalne jest przyjmowanie a priori uogólnionych ocen. O tym czy konkretny podział spowoduje istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości, rozstrzyga sędzia stosownie do okoliczności faktycznych danej sprawy i na podstawie powszechnej znajomości rzeczy.

W realiach przedmiotowej sprawy nie zachodzą ograniczenia zniesienia współwłasności przez podział rzeczy wspólnej. Żaden bowiem przepis ustawy nie wyłącza podziału fizycznego nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika postępowania ani też przyjęty przez Sąd Rejonowy podział nie jest sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy, nie pociągnął za sobą istotnej zmiany rzeczy lub znacznego zmniejszenia jej wartości.

W wyniku dokonanego przez Sąd Rejonowy zniesienia współwłasności nieruchomości powstały dwie nieruchomości o porównywalnej wartości i możliwości wykorzystania zgodnie z interesem każdego z uczestników. W tym miejscu należy podkreślić, że przy rozstrzyganiu o sposobie zniesienia współwłasności ( podziale majątku wspólnego – zgodnie z art.46 k.r.i.o.) decydujący jest stan prawny i faktyczny istniejący w chwili dokonywania zniesienia współwłasności ( podziału majątku wspólnego). Nakaz ten, wynika także z art.316 § 1 kpc i odnosi się zarówno do sądu pierwszej jak i drugiej instancji. W chwili dokonywania zniesienia współwłasności nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego uczestników, nieruchomość ta nie była wykorzystywana rolniczo, co było bezsporne. Wnioskodawczyni na nieruchomości – wykorzystując budynek gospodarczy – prowadzi od wielu już lat nierolniczą działalność gospodarczą – szwalnię. Uzyskała decyzję o warunkach zagospodarowania terenu zamierza wybudować na nieruchomości dom. Również uczestnik postępowania nie wykorzystuje tej nieruchomości do produkcji rolnej. Nawet wówczas gdy na nieruchomości funkcjonowała chłodnia nie można stwierdzić, że była to działalność rolnicza. Uczestnik kupował przecież, a nie produkował warzywa i tylko je przechowywał w celu dalszej odsprzedaży. W tych warunkach Sąd Rejonowy prawidłowo nie stosował przepisów art.213 i 214 kc. Zgodnie z definicją gospodarstwa rolnego zawartą w przepisie art.55 ³ kc gospodarstwo rolne nie jest rzeczą, lecz zbiorem rzeczy. Sam charakter gruntów zakwalifikowanych jako rolne nie przesądza jeszcze, że mamy do czynienia z gospodarstwem rolnym, szczególnie gdy grunty te nie są od lat wykorzystywane rolniczo. Znajdujący się na nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego uczestników budynek gospodarczy nigdy nie był przez nich wykorzystywany rolniczo. Uczestnicy nigdy nie prowadzili hodowli zwierząt, nie mieli maszyn rolniczych. Nie sposób przecież za maszyny rolnicze uznać urządzeń ogrodowych czy też kosy spalinowej lub piły spalinowej. Będąca przedmiotem zniesienia współwłasności nieruchomość nie jest zatem gospodarstwem rolnym w rozumieniu art.55 ³ kc. W sprawie – w ocenie Sądu Okręgowego – nie miał więc zastosowania przepis art.213 kc. Poza tym nawet gdy uznać, że przedmiotowa nieruchomość stanowi gospodarstwo rolne, to przecież zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego przez jego podział fizyczny jest co do zasady dopuszczalne. Zniesienia współwłasności gospodarstwa rolnego przez podział jest wyłącznie tylko wówczas gdyby taki podział gospodarstwa był sprzeczny z zasadami gospodarki rolnej. W tym miejscu należy mieć na uwadze, że wchodząca w skład przedmiotowej nieruchomości działka nr (...) została zgodnie z decyzją o warunkach zagospodarowania przeznaczona na cele budowlane, natomiast działka (...) ze względu na ukształtowanie terenu i słabe gleby nie przedstawia większej wartości rolniczej i nawet po dokonanym podziale może przecież być w dalszym ciągu wykorzystywana zgodnie z wcześniejszym przeznaczeniem to jest na sad.

W ocenie Sądu Okręgowego w sprawie nie miał również zastosowania przepis art.214 § 1 kc bowiem zgodnie z jego dyspozycją sąd przyzna gospodarstwo rolne temu ze współwłaścicieli, który je prowadzi lub stale w nim pracuje. Żaden z uczestników postępowania nie spełnia tego kryterium, ponieważ nie prowadzi działalności rolniczej na tej nieruchomości. Zawarte w apelacji deklaracje wnioskodawczyni o rzekomej chęci prowadzenia działalności rolniczej są zupełnie niewiarygodne i obliczane wyłącznie na wyłączenie podziału nieruchomości. Wnioskodawczyni od początku prezentowała stanowisko, że cała nieruchomość ma być jej przydzielona nie biorąc pod uwagę obowiązujących przepisów prawa w zakresie zniesienia współwłasności a szczególnie art.211 kc.

Należy też zauważyć, że w zmienionej sytuacji społeczno politycznej w orzecznictwie sądowym w tym orzecznictwie SN odchodzi się obecnie od sztywnych reguł narzuconych podziałowi gospodarstw rolnych przed 1989r. Podział fizyczny gospodarstw rolnych polegać może w sytuacjach gdy gospodarstwo nie ma zdolności do samodzielnej produkcji towarowej, a rodzaj użytków nie stwarza perspektywy jej uzyskania w przyszłości, do jego likwidacji przez wydzielenie współwłaścicielom części nieruchomości odpowiadających ich udziałowi we współwłasności. Nie można się więc zgodzić, że obecnie zachowują w pełni aktualności kryteria podziału wskazane przez SN w wytycznych wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej o dział spadku obejmującego gospodarstwo rolne z 15.12.1969r sygn. akt III CZP 12/69.

Nietrafne są także podniesione w apelacji wnioskodawczyni zarzuty naruszenia przepisów procesowych w szczególności art.227 kpc, 224 § 1 kpc i art.233 § 1 kpc. Sąd Rejonowy prawidłowo oddalił wniosek dowodowy wnioskodawczyni o dopuszczenie kolejnego dowodu z opinii biegłego z zakresu rolnictwa, skoro w sprawie nie miał zastosowania przepis art.213 i 214 kc, ponieważ przedmiotowa nieruchomość nie była w chwili zniesienia współwłasności wykorzystywana rolniczo i nie stanowiła gospodarstwa rolnego w rozumieniu art.55 ³ kc.

Aby skutecznie podnieść zarzut naruszenia przez sąd przepisów art.233 § 1 kpc należy wskazać, które dowody sąd ocenił nieprawidłowo i na czym polega wadliwość oceny tych dowodów, a więc należy wskazać, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Skarżąca nie sprostała tym wymogom nie wskazując które dowody i dlaczego w jej ocenie zostały ocenione wadliwie. Skarżąca nawet nie przedstawia własnej oceny dowodów, ale formułuje jedynie oceny bez odwołania się do dowodów. Nie sposób zgodzić się z oceną wnioskodawczyni, że wycena nieruchomości powinna być dokonana według cen gruntów rolnych, skoro wydana została decyzja o warunkach zabudowy dla inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalnego oraz z infrastrukturą, która to decyzja zastępuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, a ponadto zgodnie ze zmianą studium uwarunkowania i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i (...) zatwierdzony uchwałą nr(...) z 30.09.2010r działka nr (...) przeznaczona została na cele mieszkalno – usługowe. Zupełnie pozbawione podstaw i znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy są oceny wnioskodawczyni dotyczące jej własnych starań o zakup nieruchomości czy też rzekomej celowej dewastacji nieruchomości. Nieuzasadniony jest też zarzut wnioskodawczyni jakoby istniał jeszcze inny dostęp nieruchomości do drogi publicznej od strony wschodniej przez działkę (...). Z informacji (...) w Z. k.790 wynika, że działka nr (...) zgodnie z mapą ewidencji gruntów nie jest drogą, jest to teren rolny, wyznaczony w przyszłości na drogę, która obecnie w terenie nie istnieje. Ten fakt w swojej opinii potwierdził również biegły sądowy A. K. (1). Nie jest wreszcie trafny zarzut wnioskodawczyni pominięcia przy rozliczeniu majątku wspólnego rzekomej darowizny majątku wnioskodawczyni A. K. (2) w kwocie 46.000 zł. Dowodem na dokonanie takiej darowizny nie może być polecenie przelewu k.17 z dnia 18.01.2008r skoro z zeznań świadka A. K. (2) jak i samej wnioskodawczyni wynika, że kwota 46.000 zł miała być przekazana w gotówce do ręki wnioskodawczyni przy czym rzekoma darowizna miała być dokonana w 2007r bo wówczas był przeprowadzony remont budynku gospodarczego. Mając na uwadze dochody matki wnioskodawczyni – emerytura w kwocie 1100 zł – oraz niespójność ich zeznań jak również pozorny charakter przelewu Sąd Rejonowy prawidłowo zakwestionował wiarygodność zeznań wnioskodawczyni i jej matki w kwestii rzekomej darowizny uznając, że fakt darowizny nie został udowodniony.

Z powyższych względów apelacja wnioskodawczyni podlegała oddaleniu na podstawie art.385 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc

Przechodząc do apelacji uczestnika postępowania Sąd Okręgowy stwierdza, że nieuzasadnione są zarzuty naruszenia przepisów postępowania tj. art. 684 kpc w związku z art.567 § 3 kpc przez pominięcie w majątku wspólnym niektórych składników w szczególności maszyn do szycia i prasowalnicy. W dacie zniesienia wspólności majątkowej tj. w dniu 23.07.2010r prasowalnica oraz maszyny do szycia overlock S. i maszyna stębnówka S. były przedmiotem leasingu i stanowiły własność (...). W tej sytuacji maszyny te nie stanowiły na dzień zniesienia wspólności majątkowej majątku dorobkowego wnioskodawczyni i uczestnika postępowania. W tym zakresie Sąd oparł się wprawdzie wyłącznie na twierdzeniach wnioskodawczyni ale uczestnik postępowania nie przedłożył żadnych dowodów, że w istocie było inaczej. Nie jest również trafny zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów prawa materialnego tj. art. 211 kc w związku z art. 46 k.r.i o. w związku z art. 1035 kc. Sąd dokonał zniesienia współwłasności przez podział nieruchomości właśnie zgodnie z art.211 kc. Uczestnik postępowania poza ogólnym stwierdzeniem nie wykazuje w żaden sposób dlaczego dokonana przez Sąd Rejonowy modyfikacja podziału nieruchomości w wariancie (...) biegłego sądowego A. K. (1) czyni cały podział niefunkcjonalnym. Uczestnik postępowania w wyniku podziału otrzymał działki o większej powierzchni niż wnioskodawczyni, wprawdzie o zróżnicowanym ukształtowaniu terenu, ale nadające się również pod zabudowę. Większa wartość działek przyznanych wnioskodawczyni wynika z faktu, że otrzymała ona ta część działki (...), która była zabudowana budynkiem gospodarczym. Przyznanie wnioskodawczyni działki wraz z budynkiem gospodarczym było uzasadnione tym, że prowadzi ona w tym budynku szwalnię. Zresztą uczestnik postępowania nie kwestionował przyznania wnioskodawczyni tego budynku gospodarczego.

Przyznanie uczestnikowi materiałów budowlanych było podyktowane chęcią wyrównania wartości udziałów uczestnika w podziale majątku. Materiały budowlane w postaci pustaków nie tracą swojej wartości użytkowej nawet przy dłuższym przechowywaniu i mogą być wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem. Uczestnik postępowania otrzymał teren niezabudowany, nie miał mieszkania może więc wykorzystać ten materiał na ewentualną budowę domu lub je sprzedać. Należy przy tym mieć na uwadze, że poszczególne składniki majątku wspólnego maja zróżnicowaną wartość i użyteczność dla uczestnika postepowania. Nie da się tak podzielić fizycznie majątku żeby zadowolić każdą ze stron. Wnioskodawczyni wnioskowała o przyznanie tych materiałów budowlanych uczestnikowi. Z kolei uczestnik nie wnosił o ich sprzedaż w drodze przepisów Kodeksu cywilnego. W tej sytuacji Sąd przyjmując priorytet podziału w naturze musiał przyznać materiały budowlane jednemu z uczestników.

Nietrafny jest wreszcie zarzut naruszenia przepisów art.520 § 2 kpc . Sąd prawidłowo rozstrzygnięcie o kosztach postępowania oparł na podstawie art. 520 § 1 kc. W sprawie o podział majątku wspólnego interesy uczestników nie są sprzeczne, ponieważ podział majątku jest w ich interesie. Nie można mówić o sprzeczności interesów uczestników w sprawie o podział majątku gdy zarówno wnioskodawczyni jak i uczestnik postępowania wnosili o dokonanie takiego podziału, a więc ich wnioski były zgodne co do istoty sprawy. Różnice między wnioskodawczynią a uczestnikiem postępowania dotyczyły tylko sposobu zniesienia współwłasności majątku wspólnego, jego składników i wartości.

Wprawdzie to wnioskodawczyni kwestionowała kolejne opinie biegłych z zakresu wyceny nieruchomości, ale nie można wyłącznie ją obciążyć kosztami sądowymi związanymi z wykonaniem tych opinii skoro Sąd uznał zastrzeżenia do opinii za częściowo zasadne dopuścił kolejne opinie i w konsekwencji oparł się dopiero na ostatniej opinii biegłej M. F.. W takim wypadku zasadne było obciążenie kosztami sądowymi wnioskodawczynię i uczestnika postępowania po połowie.