Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 sierpnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu Wydział III

Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 sierpnia 2012 r. we Wrocławiu

sprawy z wniosku B. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o wysokość kapitału początkowego

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu

z dnia 14 marca 2012 r. sygn. akt V U 2136/11

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 14 marca 2012 r. sygn. akt VU 2136/11 Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w (...) zmienił zaskarżona decyzję i przyznał wnioskodawczyni prawo do ustalenia wartości kapitału początkowego, przy zaliczaniu:

-

okresów zatrudnienia w rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w likwidacji od dnia 15 listopada 1991 r. do 29 lutego 1992 r. oraz od dnia 1 marca 1992 r. do 31 lipca 1993 r.

-

dochodów za rok 1989 r. w kwocie 91.667 zł.

Rozstrzygniecie Sąd wydal w oparciu o następująco ustalony stan faktyczny sprawy:

Wnioskodawczyni B. S. w dniu 29.12.2006 r. złożyła wniosek o ustalenie kapitału początkowego.

Decyzją z dn.05.09.2011 r. organ emerytalno - rentowy ustalił kapitał początkowy wnioskodawczyni. W powyższej decyzji do ustalenia wartości kapitału początkowego wnioskodawcy organ rentowy uwzględnił jej okresy składkowe w wymiarze łącznie 11 lat , 8 miesięcy i 2 dni oraz okresy nieskładkowe w wymiarze 6 lat, 9 miesięcy i 13 dni.

Do ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru organ rentowy przyjął wynagrodzenie wnioskodawczyni z 10 kolejnych lat kalendarzowych, 1989 - 1998 i na tej podstawie wyliczył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru - 80,04 %

Organ rentowy do ustalenia podstawy wymiaru składek nie uwzględnił, wnioskodawczyni kwoty 91.667 zł, którą oznaczono - świadczenie w naturze, a to z uwagi, iż w 1989 r. wnioskodawczyni nie podlegała ubezpieczeniom społecznym z tytułu stosunku pracy.

Wnioskodawczyni w okresie od 09.09.1986 - do 31.07.1989 r., będąc zatrudniona w (...) B. - Rejon R. przebywała na urlopie wychowawczym, przy czym w latach 1987 i 1988 wnioskodawczyni zatrudniona była w okresie urlopu wychowawczego w niepełnym wymiarze czasu pracy.

ZUS przyjął, iż w 1989 r. wnioskodawczyni nie posiadała tytułu ubezpieczenia społecznego, stąd też wypłacona jej kwota 91.667 zł nie podlega wliczeniu do podstawy wymiaru kapitału początkowego.

Do ustalenia kapitału początkowego nie uwzględniono okresów:

-

od 15.11.1991 r. do 29.02.1992 r.

-

01.03.1992 r. do 31.07.1993 r., gdyż brak informacji o zasiłkach chorobowych.

Wnioskodawczyni była zatrudniona w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w B. w charakterze członka RSP od 01.08.1989 r. do 29.02.1992 r.

W okresie od 01.03.1992 r. do 31.07.1993 r. pracowała na podstawie umowy o pracę na stanowisku głównej księgowej w Spółdzielni Produkcyjnej (...) w Likwidacji.

Wnioskodawczyni w okresie od 16.05.1983 r. do 31.07.1989 r. pracowała w Kombinacie Państwowych Gospodarstw Rolnych w B.. W okresie od 09.09.1986 r. do 31.07.1989 r. przebywała na urlopie wychowawczym.

Wnioskodawczyni wypłacono za miesiące styczeń - lipiec 1989 r. ekwiwalent za mleko w kwocie 58.347 zł oraz za niewykorzystaną działkę ziemniaczaną za 1989 r. kwotę 33.320 zł. Łącznie 91.667 zł.

Zasady wypłaty ekwiwalentów określono w Układzie Zbiorowym Pracy.

W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd orzekł, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub, za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

W myśl ust. 2 cyt. przepisu kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia.

Jednocześnie Sąd wyjaśnił, że podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu od dnia 1 stycznia 1980 r. do dnia 31 grudnia 1998 r.

Na zasadzie art. 15 ust. 1 cyt. ustawy - stosowanego odpowiednio - podstawę wymiaru kapitału początkowego stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek.

Według ust. 4 cyt. przepisu w celu ustalenia podstawy wymiaru:

1)  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych;

2)  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, 7 zaokrągleniem do setnych części procentu;

3)  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4)  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250 % (USL 5).

Sąd podkreślił, że spór w sprawie dotyczył nie uwzględnienia do wartości kapitału początkowego okresów:

-

od 15.11.1991 r. do 29.02 . 1992 r.

-

01.03.1992 r. do 31.07.1993 r., gdyż jak to wskazano w zaskarżonej decyzji, brak informacji o zasiłkach chorobowych.

Odnośnie sposobu ustalenia wwpw kapitału początkowego wnioskodawczyni, spór sprowadzał się do ustalenia, czy wynagrodzenie w kwocie 91.667 zł za 1989 r., którą oznaczono - świadczenie w naturze, może być uwzględnione przy obliczaniu wartości kapitału początkowego.

Odnosząc się do okresu zatrudnienia wnioskodawczyni od 15.11.1991 r. do 29.02.1992 r. i od 01.03.1992 r. do 31.07.1993 r., Sąd wskazał, że B. S. była zatrudniona w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w B. od 01.08.1989 r. do 29.02.1992 r., a następnie w okresie od 01.03.1992 r. do 31.07.1993 r. pracowała w Spółdzielni Produkcyjnej (...) w Likwidacji.

Powyższa okoliczność wynika z przedłożonych i w żaden sposób nie zakwestionowanych świadectw pracy wnioskodawczyni. Nadto B. S. przedłożyła Rp-7 za okres 01.08.1989 r. do 31.07.1993 r. z RSP B. w Likwidacji, z którego nie wynika, iż w okresie zatrudnienia pobierała zasiłki chorobowe.

Mając powyższe na uwadze, Sąd uznał, że należy zaliczyć do ustalenia, wartości kapitału początkowego pominięte okresy zatrudnienia od 15.11.1991 r. do 29.02.1992 r. i od 01.03.1992 r. do 31.07.1993 r. Jednocześnie Sąd wskazał, że organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie i w toku postępowania nie odniósł się i nie uzasadnił swego stanowiska odnośnie wykluczenia powyższych okresów zatrudnienia.

Kolejną kwestią sporną pozostawało nie wliczenie do podstawy wymiaru kapitału początkowego kwoty 91.667zł za 1989 r.

Kwotę 91.667 zł oznaczono jako- świadczenie w naturze. Wnioskodawczyni w okresie od 09.09.1986 - do 31.07.1989 r., będąc zatrudniona w (...) B. przebywała na urlopie wychowawczym.

ZUS przyjął, iż w 1989 r. wnioskodawczyni nie posiadała tytułu ubezpieczenia społecznego stąd też wypłacona jej kwota 91.667 zł, nie podlega wliczeniu do podstawy wymiaru kapitału początkowego.

Niewątpliwie, o czym dowodzą przedłożone listy płac za 1989 r., na rzecz wnioskodawczyni wypłacono za miesiące styczeń - lipiec 1989 r. ekwiwalent za mleko w kwocie 58.347 zł oraz za niewykorzystana działkę ziemniaczaną za 1989r. kwotę 33.320 zł, łącznie 91.667 zł. Zasady wypłaty ekwiwalentów określono w Układzie Zbiorowym Pracy.

Sąd wskazał, że w rozporządzeniu z dnia 9 listopada 1987 r. w sprawie zgłaszania pracowników do ubezpieczenia społecznego oraz składek na to ubezpieczenie. (Dz.U.1987.37.211) w § 6 wskazano, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pracowników zatrudnionych w uspołecznionych zakładach pracy stanowią, z uwzględnieniem § 7 i 8, wypłaty pieniężne oraz wartość świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, zaliczone w myśl przepisów o klasyfikacji wynagrodzeń w jednostkach gospodarki uspołecznionej do wynagrodzeń osobowych, z wyłączeniem wypłat:

1)  zasiłków chorobowych,

2)  na rzecz jednostek wojskowych jako kwot stanowiących wartość robocizny z tytułu zadań szkoleniowo-produkcyjnych wykonywanych przez te jednostki,

3)  uposażeń zasadniczych wraz z dodatkami, premii i innych należności pieniężnych, wypłaconych żołnierzom zawodowym pełniącym służbę w przedsiębiorstwach państwowych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub wykonującym zadania poza wojskiem,

4)  na rzecz właściwych jednostek organizacyjnych kwot stanowiących wartość robocizny

5)  zorganizowanych grup roboczych,

6)  na rzecz chorych oraz pensjonariuszy domów pomocy społecznej za czynności wykonywane w ramach terapii zajęciowej,

7)  nagród okolicznościowych wypłacanych w związku z uroczystym dniem lub też należących do sfery praw honorowych,

8)  dodatkowych świadczeń pieniężnych bądź wartości świadczeń w naturze nie mających charakter deputatu, przyznawanych na podstawie przepisów szczególnych (kart branżowych), np. ekwiwalentu pieniężnego z tytułu zwrotu kosztów przejazdów urlopowych, świadczeń na pomoce naukowe dla dzieci, świadczeń przyznanych z okazji uroczystych dni, jak tradycyjne "barbórkowe", korzyści materialnych zapewnionych pracownikom w układach zbiorowych pracy lub w umowach indywidualnych, a polegających na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów lub przedmiotów, korzystania z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji, z biletów teatralnych, kinowych itp.

Sąd Okręgowy podkreślił, że w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 1989 r. (II UZP 39/88) stwierdzono, iż do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne za pracowników zatrudnionych w uspołecznionych zakładach pracy wlicza się wartość świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, zaliczone w myśl przepisów o klasyfikacji wynagrodzeń w jednostkach gospodarki uspołecznionej do wynagrodzeń osobowych, wydawane lub wypłacane także pracownikom przebywającym na urlopie wychowawczym (§ 1 rozporządzenia Ministra Pracy. Płac i Spraw Socjalnych z dnia 27 grudnia 1983 r. W sprawie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne za pracowników uspołecznionych zakładów pracy - Dz. U. Nr 73, poz. 332 ze zm.).

Okoliczność, że osoby przebywające na urlopach wychowawczych pozostają w stosunku pracy oraz, że są pracownikami w rozumieniu przepisów kodeksu pracy nie może budzić wątpliwości. Stosunek pracy w czasie urlopu wychowawczego nie ulega zawieszeniu. Stosunek ten istnieje nadal, a pracownik jest tylko zwolniony od świadczenia pracy.

Mając powyższe na uwadze uznać należy, iż wartość świadczeń w naturze ekwiwalenty, zaliczone w myśl powołanych przepisów, wydawane lub wypłacane także pracownikom przebywającym na urlopie wychowawczym wlicza się do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

Wobec powyższego kwota 91.667 zł, za 1989 r. podlega wliczeniu do podstawy kapitału początkowego.

Z wyrokiem nie zgodziła się strona pozwana wywodząc apelację i zaskarżając wyrok w części dotyczącej zaliczenia okresów zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w likwidacji od dnia 15.11.1991 r. do 29.02.1992 r. oraz od dnia 1.03.1992 r. do 31.07.1993 r. zarzucając mu naruszenie prawa materialnego, w tym w szczególności art. 173 i 174 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2009 r. nr 153 poz. 1227) poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a co za tym idzie, zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie prawa do ustalenia kapitału początkowego.

Wobec tak sformułowanego zarzutu strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania w części dotyczącej zaliczenia do wartości kapitału początkowego w całości okresów zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w likwidacji od dnia 15.11.1991 r. do 29.02.1992 r. oraz od dnia 1.03.1992 r. do 31.07.1993 r. ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpatrzenia.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja strony pozwanej nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd I instancji przeprowadził w sprawie prawidłowe postępowanie dowodowe, z którego wyprowadził właściwe wnioski i wydał wyrok zgodny z obowiązującym stanem prawnym. Jednocześnie Sąd ten, w sposób wyczerpujący uzasadnił wydane przez siebie rozstrzygniecie, ze wskazaniem właściwej podstawy prawnej.

Sąd Apelacyjny w pełni akceptuje zajęte przez Sąd I instancji stanowisko, jak również argumentację przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i bez potrzeby ponownego cytowania przyjmuje ją za własną.

Spór w sprawie, na etapie apelacji sprowadzał się do ustalenia, czy Sąd I instancji zasadnie zaliczył okres zatrudnienia B. S. w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w likwidacji od dnia 15 listopada 1991 r. do 29 lutego 1992 r. oraz od dnia 1 marca 1992 r. do 31 lipca 1993 r., do ustalenia wartości kapitału początkowego.

Zgodnie z art. 174 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227), przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przez ubezpieczonych przed dniem wejścia, w życie ustawy okresy składkowe i nieskładkowe.

Organ rentowy kwestionował zasadność uwzględnienia spornych okresów pracy wnioskodawczyni w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w likwidacji od dnia 15 listopada 1991 r. do 29 lutego 1992 r. oraz od dnia 1 marca 1992 r. do 31 lipca 1993 r. wskazując, że brak jest informacji o pobieranych w tym czasie zasiłkach chorobowych przez wnioskodawczynię, w związku z tym organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania wnioskodawczyni w tym zakresie.

Sąd I instancji ustalił, że wnioskodawczyni była zatrudniona w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w B. w charakterze członka RSP od 1 sierpnia 1989 r. do 29 lutego 1992 r., natomiast w okresie od 1 marca 1992 r. do 31 lipca 1993 r. pracowała na podstawie umowy o pracę na stanowisku głównej księgowej. Fakt pozostawania w wyżej wymienionych okresach w zatrudnieniu, wnioskodawczyni udokumentowała świadectwami pracy, zaświadczeniem o zatrudnieniu, jak również wpisami w legitymacji ubezpieczeniowej.

W tym miejscu stwierdzić należy, że nie można zgodzić się ze stanowiskiem organu rentowego, który neguje zasadność zaliczenia wyżej wymienionych okresów pracy do ustalenia wartości kapitału początkowego, z uwagi na brak wykazania okresów pobierania zasiłku chorobowego przez wnioskodawczynię w tym okresie.

Ustalenie, czy wnioskodawczyni w okresie zatrudnienia korzystała z zasiłków chorobowych, czy też nie jest rzeczą organu rentowego, a nie obowiązkiem wnioskodawczyni. Ponadto brak ustaleń w tym zakresie, nie dyskredytuje samego faktu pozostawania w zatrudnieniu i nie wyłącza możliwości uwzględnienia tego okresu pracy, przy ustalaniu wartości kapitału początkowego.

Zgodnie z regułami dowodzenia obowiązującymi w procesie cywilnym, to na stronie, która z określonych twierdzeń wywodzi skutki prawne ciąży obowiązek przedstawienia na te okoliczność dowodów. Organ rentowy takich dowodów nie przedstawił.

Wnioskodawczyni udowodniła natomiast, że w wymienionych wyżej okresach pozostawała w zatrudnieniu i świadczyła pracę i bez znaczenia pozostaje fakt, czy świadczyła tę pracę w ramach stosunku członkowstwa, łączącego ja ze spółdzielnią, czy w oparciu o umowę o pracę.

Oczywistym jest fakt, że świadczyła pracę, a w związku z tym jest to tzw. okres składkowy, co w konsekwencji skutkuje uwzględnieniem tego okresu do ustalenia kapitału początkowego wnioskodawczyni.

Co więcej wnioskodawczyni przedstawiła do akt legitymację ubezpieczeniową, z której wynikało, w jakich okresach korzystała z zasiłku chorobowego, jednakże pomimo tego organ rentowy nie poczynił stosownych ustaleń, w tym zakresie.

Dowody zgromadzone w sprawie są zgodne, logiczne i nie budzą wątpliwości, wobec czego ustalenia poczynione na ich podstawie przez Sąd pierwszej instancji należy uznać za prawidłowe. Są one również wystarczające do ustalenia czasokresu ww. zatrudnienia wnioskodawczyni i tym samym nie ma potrzeby przeprowadzenia dodatkowych dowodów. Natomiast fakt nie ustalenia przez organ rentowy okresów pobierania zasiłku chorobowego pomimo, przedłożenia przez wnioskodawczynię legitymacji ubezpieczeniowej, obciąża tylko i wyłącznie organ rentowy.

Nadmienić należy, że od 15 listopada 1991 r. weszła w życie ustawa z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. 1991 r., Nr 104. poz. 450), która wprowadziła pojęcie okresów składkowych i nieskładkowych.

Sporny okres pracy, którego zaliczenia domagała się wnioskodawczyni obejmuje okresy pod rządami dwóch różnych regulacji.

Użyte w przepisach art. 6 ust. 1 pkt 2 i art. 6 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych określenie "okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne" w odniesieniu do pracowniczego ubezpieczenia społecznego oznacza, że warunkiem uznania za okres składkowy okresu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę jest opłacenie przez pracodawcę składek na ubezpieczenie społeczne pracownika. Należy zauważyć jednakże, że w obecnym stanie prawnym obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, zarówno w części obciążającej pracodawcę, jak i pracownika, spoczywa na pracodawcy - płatniku. Wykonywanie przez pracodawcę tego obowiązku jest niezależne od pracownika, albowiem został wprowadzony mechanizm chroniący pracownika przed skutkami niezależnego od niego zaniechania. W trybie określonym przepisem art. 40 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonuje na koncie ubezpieczonego uzupełnienia kwoty składek nieuregulowanych przez płatnika. Jeżeli tryb ten zostanie wyczerpany, okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, w którym pracownik otrzymuje wynagrodzenie, jest okresem ubezpieczenia, czyli okresem składkowym, niezależnie od tego, czy pracodawca opłacił składki na ubezpieczenie.

Tak więc uzależnienie uznania okresu zatrudnienia wykonywanego w poprzednim stanie prawnym, za okres składkowy od opłacenia przez pracodawcę składek, kłóciłoby się z zasadą równego traktowania wszystkich ubezpieczonych sformułowaną w art. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Wprowadzałoby także zróżnicowanie pracowników pozostających w zatrudnieniu przed wejściem w życie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez nałożenie obowiązku wykazania faktu opłacenia składek na pracownicze ubezpieczenie społeczne tylko na niektórych, a nie wszystkich pracowników. W konsekwencji należy stwierdzić, że dla uznania okresu zatrudnienia wykonywanego przed wejściem w życie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za okres składkowy w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 2 i art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. "a" ww. ustawy nie jest wymagane wykazanie opłacenia przez pracodawcę składek na pracownicze ubezpieczenie społeczne.

Skoro więc wnioskodawczyni wykazała, że była zatrudniona w Spółdzielni Produkcyjnej w B. na podstawie członkowstwa oraz w kolejnym okresie na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy od 1 sierpnia 1989r. do 29 lutego 1992 r., oraz od 1 marca 1992 r. do 31 lipca 1993 r., to należy uznać cały ten okres za okres składkowy, który podlega uwzględnieniu przy ustawaniu wartości kapitału początkowego.

Reasumując Sąd Apelacyjny stwierdza, że rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest w pełni prawidłowe i zgodne z obowiązującymi przepisami prawa.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do uwzględnienia zarzutów apelacji na mocy art. 385 kpc. orzekł o ich oddaleniu.

R.S.