Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 maja 2013 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Monika Miller-Młyńska
Protokolant:	St. sekr. sądowy Katarzyna Herman

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 maja 2013 r. w S.

sprawy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

przy udziale A. A. (1), E. B., M. B. (1), A. D. (1), B. G. (1), T. P., B. J. (1), P. K. (1), K. K. (1), I. K. (1), M. K. (1)

o podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne

na skutek odwołań (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 13 grudnia 2011 roku nr (...),(...)

z dnia 8 grudnia 2011 roku nr (...), (...), (...)

z dnia 28 grudnia 2011 roku nr (...), (...), (...)

z dnia 10 stycznia 2012 roku nr (...), (...), (...)

I.  zmienia zaskarżone decyzje w ten sposób, że ustala, iż podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zainteresowanych A. A. (1), E. B., M. B. (1), A. D. (1), B. G. (1), T. P., B. J. (1), P. K. (1), K. K. (1), I. K. (1), M. K. (1)jako pracowników zatrudnionych w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S.- nie stanowi wartość wydanych zainteresowanym w latach 2003-2010 bonów towarowych, sfinansowanych z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych funkcjonującego u płatnika;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.kwotę 660 (sześciuset sześćdziesięciu) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.w wyniku kontroli przeprowadzonej u płatnika – (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.wydał decyzje, w których stwierdził, iż pomoc socjalna udzielona w formie bonów towarowych, finansowana z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych i przyznana zainteresowanym:

- B. G. (1)(decyzja z 13.12.2011 r., nr (...)),

- E. B.(decyzja z 8.12.2011 r., nr (...)),

- A. D. (1)(decyzja z 13.12.2011 r., nr (...)

- M. B. (1)(decyzja z 8.12.2011 r., nr (...)),

- A. A. (1)(decyzja z 8.12.2011 r., nr (...)),

- T. P.(decyzja z 28.12.2011 r., nr (...)),

- K. K. (2)(decyzja z 10.01.2012 r., nr (...)),

- B. J. (1)(decyzja z 28.12.2011 r., nr (...)),

- P. K. (2)(decyzja z 28.12.2011 r., nr (...)),

- M. K. (2)(decyzja z 10.01.2012 r., nr (...)),

- I. K. (1)(decyzja z 10.01.2012 r., nr (...))

w latach 2006 – 2010, stosownie do okresów zatrudnienia poszczególnych pracowników, nie miała charakteru socjalnego, w związku z czym należało ją uznać za przychód pracowników wynikający ze stosunku pracy, który to przychód stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne w wysokościach wskazanych w decyzjach dotyczących poszczególnych pracowników.

W uzasadnieniu powyższych decyzji organ rentowy wskazał, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne pracowników stanowi przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z art. 12 ust. 1 przedmiotowej ustawy, za przychody ze stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń. Natomiast zgodnie art. 8 ustawy z dnia 4 marca 1994 roku o Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych, dysponowanie środkami przeznaczonymi na działalność socjalną odbywać się powinno według kryterium socjalnego, tzn. przyznanie świadczeń uzależnia się od sytuacji rodzinnej i materialnej. Zdaniem organu rentowego świadczenia wypłacone przez pracodawcę z pominięciem tej zasady nie mogą być oceniane jako świadczenia socjalne. Organ podkreślił natomiast, że przy określaniu kryteriów przyznawania świadczenia w formie bonów towarowych, sytuacja materialna pracowników nie była badana indywidualnie pod kątem dochodu, a pracownik nie składał oświadczeń ani innej dokumentacji dotyczącej sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej, która byłaby podstawą ewentualnej wypłaty z funduszu.

Spółka (...)odwołała się od powyższych decyzji, zarzucając im:

1. błędną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na uznaniu przez organ rentowy, że pomoc socjalna przyznana zainteresowanym nie miała charakteru socjalnego, w związku z czym należy ją uznać za przychód pracownika wynikający ze stosunku pracy, który stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, podczas gdy pomoc ta miała charakter socjalny, albowiem płatnik udzielał pomocy, badając każdorazowo sytuację rodzinną, materialną i życiową pracowników przez przyjmowanie wniosków pracowników o potrzebie udzielenia pomocy, uwzględnieniu sytuacji materialnej i rodzinnej pracownika, zróżnicowaniu wysokości udzielonej pomocy socjalnej, a w konsekwencji:

2. naruszenie przepisu art. 18 ust. 1 i art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 205, poz. 1585 z późn. zm), poprzez ich błędne zastosowanie w sprawie, pomimo braku przesłanek takiego zastosowania,

3. naruszenie przepisu art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164 poz. 1027 z późn. zm.), poprzez jego błędne zastosowanie w sprawie, pomimo braku przesłanek takiego zastosowania,

4. naruszenie przepisu § 2 pkt 19 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczególnych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (Dz. U. z 1998 r. Nr 161 poz. 1106 z późn. zm.), poprzez jego niezastosowanie w sprawie, pomimo zaistnienia ku temu przesłanek,

5. naruszenie przepisu art. 8 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. 1 1996 r. Nr 70 poz. 335) poprzez jego błędną wykładnię skutkującą bezpodstawnym przyjęciem, że pomoc socjalna udzielana przez wnioskodawcę zainteresowanym nie miała charakteru socjalnego i była przyznawana z pominięciem sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej zainteresowanych,

6. naruszenie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego w zw. z art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W uzasadnieniu odwołań spółka podniosła, iż bony wypłacane były w zależności od sytuacji życiowej, rodzinnej czy materialnej każdego z pracowników. Szczegółowe warunki przyznawania pomocy z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych określał obowiązujący u odwołującego się Regulamin. Wysokość udzielonej pracownikom pomocy socjalnej była natomiast zróżnicowana i corocznie określana w Zarządzeniu Dyrektora uzgodnionym z załogą oraz zatwierdzonym przez jej przedstawiciela. Zarządzenie określało podstawową kwotę pomocy socjalnej, a nadto dodatkowe przesłanki umożliwiające zwiększenie wysokości udzielanej pomocy socjalnej. W Zarządzeniu Dyrektora z dnia 18 listopada 2003 r. wskazano kwotę podstawową w wysokości 270 zł, a nadto z uwagi na sytuację rodzinną danego pracownika i pobieranie zasiłku rodzinnego wysokość pomocy była zwiększana o 20 zł. Analogiczna sytuacja miała miejsce w latach 2004 i 2005. W latach 2006-2010 r. Zarządzenia Dyrektora dotyczące udzielania pomocy socjalnej z ZFŚS oprócz określania kwoty podstawowej przewidywały, iż wysokość pomocy socjalnej ulegnie zwiększeniu o określoną każdorazowo w Zarządzeniu kwotę w przypadku osób otrzymujących wynagrodzenie niższe niż średnie wynagrodzenie w gospodarce narodowej. Każdorazowo przed przystąpieniem do udzielenia pracownikowi pomocy socjalnej pracodawca ustalał, jaka jest sytuacja materialna pracownika i dopiero w oparciu o informacje przekazane przez pracownika przyznawał pomoc finansową. Każdy z pracowników składał indywidualne oświadczenie o potrzebie udzielenia pomocy socjalnej na podstawie swojej sytuacji materialnej, rodzinnej i życiowej, natomiast pracodawca działał w zaufaniu do pracowników oraz złożonych przez nich oświadczeń. Jednocześnie akcje pomocy w postaci bonów towarowych były udzielane głównie w okresie jesiennym tradycyjnie związanym ze zwiększonymi wydatkami gospodarstw domowych takimi jak zakup opału, nowy rok szkolny, czy zbliżający się koniec roku kalendarzowego. Odwołujący się nie zgodził się ze stanowiskiem organu rentowego, jakoby uwzględnienie kryterium socjalnego w ocenie uprawnień do otrzymania pomocy z funduszu świadczeń socjalnych uniemożliwiało udzielenie takiej pomocy osobom lepiej sytuowanym. Łagodzenie różnic poziomu życia poszczególnych pracowników nie polega bowiem na ich wyrównywaniu. Nadto skarżący wskazał, iż kryterium socjalne, o którym mowa w art. 8 ust. 1 powoływanej ustawy nie odnosi się do wszelkiej działalności socjalnej w rozumieniu art. 2 tej ustawy, a jedynie do przyznawania ulgowych świadczeń i usług, natomiast przyznanie pracownikom bonów towarowych nie mieści się w zakresie takiej działalności.

Podnosząc powyższe zarzuty spółka wniosła o:

- zmianę zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie, że nie jest zobowiązana do opłacania składek na ubezpieczenia pracowników od kwot stanowiących równowartość udzielonej im pomocy socjalnej bądź uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i umorzenie postępowania,

- zasądzenie od organu rentowego na rzecz płatnika kosztów postępowania.

W odpowiedzi na odwołania Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o ich oddalenie w całości, z argumentacją jak w zaskarżonej decyzji, a nadto o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Stanowisko w sprawie zajęły również zainteresowane M. B. (1) i A. D. (1), wnosząc o zmianę dotyczących ich decyzji, zgodnie ze stanowiskiem pracodawcy. W uzasadnieniach wskazały, że pracodawca badał sytuację życiową, materialną oraz rodzinna pracowników korzystających z pomocy ZFŚS.

Sprawy dotyczące wszystkich wymienionych na wstępie pracowników postanowieniami z dnia 14 czerwca 2012 Sąd połączył do wspólnego prowadzenia i wyrokowania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) apółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.działa w branży spożywczej od 2000 r., zatrudniając na przestrzeni lat (od 2003 r. do 2010 r.) stale ok. 150-250 osób.

Bezsporne, a nadto dowód: - zeznania świadka B. B. - k. 193-193v akt sądowych.

Od 1 stycznia 2003 roku w spółce (...) obowiązuje Regulamin Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Zapisy tego regulaminu, w szczególności przewidziane tam kryteria przyznawania poszczególnych świadczeń socjalnych były konsultowane z pracownikami, których reprezentował przedstawiciel załogi B. B..

W okresie objętym zaskarżonymi decyzjami środki z ZFŚS przeznaczane były głównie na sfinansowanie wypoczynku pracowników (tzw. wczasy pod gruszą), zapomogi losowe oraz okresową pomoc dla pracowników w postaci bonów wypłacanych w okresach przedświątecznych, czy w innych okresach zwiększonych potrzeb pracowników. Podstawę do tych ostatnich wypłat stanowił § 3 pkt 6 Regulaminu, stosownie do którego środki funduszu przeznacza się m.in. na udzielenie pomocy materialnej – rzeczowej lub finansowej, udzielonej w okresach zwiększonych obciążeń budżetów rodzinnych.

W Regulaminie ustalono nadto, że przyznawanie i wysokość dofinansowania z Funduszu do usług i świadczeń socjalnych dla osób uprawnionych uzależnione jest od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej pracowników (§ 5 pkt 1). W punkcie 2 paragrafu 5 zastrzeżono przy tym, że podstawę do obliczenia ulgowych usług i świadczeń stanowi dochód przypadający na jedną osobę w rodzinie pracownika, wskazany w oświadczeniu osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu. Odnośnie natomiast świadczeń w postaci bonów towarowych, tj. pomocy udzielanej na podstawie § 3 pkt 6 Regulaminu, przewidziano, iż będzie ona udzielana na podstawie decyzji kierownika zakładu i zróżnicowana w zależności od sytuacji materialnej, a jako kryterium przyjęto stan rodzinny – dzieci, na które pobierany jest zasiłek rodzinny w zakładzie pracy.

Niesporne, a nadto dowody:

- zeznania K. S. k. 193v-195;

- zeznania B. B. k. 193-193v;

- zeznania B. M. k. 192v-193;

- Regulamin ZFŚS - w aktach kontroli ZUS.

W latach 2003-2010 warunki i kryteria przyznawania pomocy z funduszu socjalnego spółki w postaci bonów towarowych regulowane były zarządzeniami Dyrektora spółki. Wydanie poszczególnych zarządzeń (i ich treść) uzgadniane było z przedstawicielem załogi i z reguły poprzedzane było także spotkaniem z pracownikami.

W zarządzeniu z dnia 18 listopada 2003 r., określając wysokość bonów towarowych dla pracowników, pracodawca przewidział, że kwotą podstawową będzie 270 zł na etat, przy czym jeżeli pracownik pobiera zasiłek rodzinny, to kwota ta będzie zwiększona o 20 zł. Podobne postanowienie zawarto w zarządzeniu Dyrektora z dnia 8 listopada 2004 r., z tym że za etat (niezależnie od dodatku w kwocie 20 zł uzależnionego od pobierania zasiłku rodzinnego) pracodawca przewidział bony w kwocie 300 zł. Powyższe regulacje utrzymano także zarządzeniem Dyrektora z dnia 9 marca 2005 r.

Natomiast na mocy zarządzenia Dyrektora z dnia 15 listopada 2006 r. przyznano pracownikom prawo do ubiegania się o bony towarowe w kwocie podstawowej 300 zł za etat, przy czym jeżeli wynagrodzenie pracownika z ostatnich trzech miesięcy było niższe niż średnie wynagrodzenie w gospodarce narodowej, to kwota ta zwiększana była o 20 zł. Natomiast w zarządzeniu z dnia 30 października 2007 r. jako kwotę podstawową wskazano 400 zł, a jako dodatek z tytułu osiągania dochodu niższego niż średnie wynagrodzenie w gospodarce narodowej – 50 zł.

Analogiczne regulacje wprowadzono zarządzeniami Dyrektora z 7 listopada 2008 r., 27 października 2009 r. i 19 października 2010 r., z tym że podstawowe wartości bonów oraz dodatki z tytułu pobierania przez pracownika wynagrodzenia niższego niż średnie wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w III kwartale wynosiły odpowiednio: 600 zł kwoty podstawowej i 100 zł dodatku w 2008 r., 350 zł i 50 zł w 2009 r., oraz 550 zł i 100 zł w 2010 r.

Średnie wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w 2006 r. i 2007 r. wynosiły kolejno 2.657,99 zł i 2.951,67 zł. Natomiast średnie wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w III kwartałach 2008, 2009 i 2010 r. wynosiły odpowiednio 3.181,46 zł, 3.306,38 zł i 3.379,02 zł.

Niesporne, a nadto dowody:

- zarządzenia Dyrektora odwołującej spółki – w aktach kontroli ZUS;

- zeznania B. M. k. 192v-193.

Płatnik zwyczajowo przyznawał pracownikom pomoc socjalną w postaci bonów towarowych w okresie jesiennym, w związku ze zwiększonymi potrzebami pracowników związanymi z koniecznością zakupu opału na zimę czy pomocy szkolnych dla dzieci. Poprzez wypłatę bonów pracodawca chciał wspomóc pracowników w okresie zwiększonych wydatków, o ile zgłosili oni takie zapotrzebowanie, podpisując się na liście wnioskodawców, deklarując tym samym, że ich sytuacja finansowa i rodzinna uzasadnia taką pomoc. Jednocześnie pracodawca próbował łagodzić dysproporcje w stanie majątkowym pracowników, wprowadzając dodatkowe kryteria wpływające na wysokość bonów, jak pobieranie zasiłku rodzinnego, czy wysokość wynagrodzenia. Szczególnie trudne sytuacje pracowników pracodawca rozpoznawał natomiast w ramach wniosków o indywidualne zapomogi.

Pracownicy ubiegający się o pomoc socjalną w postaci bonu towarowego zgłaszali swój wniosek na piśmie, podpisując się na zbiorczych listach, na których kwitowano także odbiór bonów. Czasami było tak, że pracownicy podpisywali się w rubryce, w jakiej odnotowywano wnioski, następnie kadry weryfikowały ilość pracowników uprawnionych i wysokość przysługujących im bonów (zgodnie z kryteriami wskazanymi w zarządzeniach), a w dalszej kolejności zamawiano bony i rozdzielano je pomiędzy pracowników, którzy w drugiej rubryce, na tej samej liście, kwitowali ich odbiór. Innym razem bywało natomiast tak, że pracodawca – mając na uwadze ilość środków w Funduszu zamawiał bony w oparciu o stan osób zatrudnionych w firmie, a następnie pracownicy w tym samym czasie podpisywali się w obu rubrykach na liście uprawnionych i pobierali bony, a w razie niezgłoszenia wniosku przez jakiegoś pracownika jego bony rozdzielane były przez pracodawcę na osoby o najtrudniejszej sytuacji materialnej (na podstawie indywidualnych wniosków).

Podpisując listę, pracownicy potwierdzali zarazem – co wynikało wprost z treści zarządzeń Dyrektora – że ubiegają się o pomoc z funduszu socjalnego i że ich sytuacja wymaga pomocy w kwocie co najmniej podstawowej.

Pracodawca weryfikował jedynie prawo pracowników do zwiększonej kwoty bonów z tytułu pobierania zasiłku rodzinnego, a w kolejnych latach – z tytułu osiągania dochodu niższego niż średnie wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw. Z uwagi na dużą ilość zatrudnianych w spółce osób oraz jednoczesne niedobory kadrowe płatnik nie sprawdzał natomiast szczegółowo sytuacji materialnej i rodzinnej poszczególnych pracowników pod kątem przysługującego im prawa do pomocy w postaci wypłaty bonów w kwocie podstawowej. W Regulaminie Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych w (...) Sp. z o.o. przewidziano jednak, że w przypadku złożenia przez osobę uprawnioną oświadczenia zawierającego nieprawdziwe dane, nie będzie ona uwzględniana przy rozpatrywaniu wniosków o świadczenia socjalne przez okres trzech kolejnych lat (§ 6 pkt 5).

Dowody:

- zarządzenia dyrektora - w aktach kontroli ZUS;

- zeznania K. S. k. 193v-195;

- zeznania B. B. k. 193-193v;

- zeznania B. M. k. 192v-193;

- Regulamin ZFŚS - w aktach kontroli ZUS.

Wartość bonów dla pracowników co do zasady nie była wysoka (w roku 2003 od 170 zł do 290 zł, w 2004 r. od 300 do 320 zł, w 2005 r. od 300 do 320 zł, w 2006 r. od 300 do 320 zł, w 2007 r. od 400 do 450 zł, w 2008 r. od 600 do 700 zł, w 2009 r. od 350 zł do 400 zł, w 2010 r. od 550 zł do 650 zł.

Niesporne, a nadto dowód: - listy wypłat bonów k. 101-225 akt kontroli ZUS.

W okresach objętych decyzjami ZUS w (...) Sp. z o.o. zatrudnieni byli m.in. B. G., E.B., A. D., M. B., A. A., T. J.-P., K. K., B. J., P. K., M. K., I. K..

Bezsporne.

K. K. (2) w latach 2006-2010 przyznano bony o wartości:

- 320 zł grudniu 2006 r.,

- 450 zł w grudniu 2007 r.,

- 700 zł w grudniu 2008 r.,

- 400 zł w grudniu 2009 r.,

- 650 zł w grudniu 2010 r.

Wynagrodzenie K. K. wynosiło odpowiednio: 1530,40 zł grudniu 2006 r., 780,16 zł w grudniu 2007 r., 1548,00 zł w grudniu 2008 r., 1446,12 zł w grudniu 2009 r., 1710,80 zł w grudniu 2010 r.

Bezsporne, a nadto dowody:

- zestawienie przychodów nieuwzględnionych w podstawie wymiaru składek - w aktach kontroli dot. K. K.;

- deklaracje ZUS RCA - w aktach kontroli dot. K. K.;

- listy wypłat bonów k. 101-225 akt kontroli.

T. P. w latach 2007-2010 przyznano bony o wartości:

- 450 zł w grudniu 2007 r.,

- 700 zł w grudniu 2008 r.,

- 400 zł w grudniu 2009 r.,

- 650 zł w grudniu 2010 r.

Wynagrodzenie T. J. P. wynosiło odpowiednio: 2804,92 zł w grudniu 2007 r., 1899,00 zł w grudniu 2008 r., 2803,92 zł w grudniu 2009 r., 2938,60 zł w grudniu 2010 r.

Bezsporne, a nadto dowód:

- zestawienie przychodów nie uwzględnionych w podstawie wymiaru składek - w aktach kontroli dot. T. J.-P.;

- deklaracje ZUS RCA - w aktach kontroli dot. T. J.-P.;

- listy wypłat bonów k. 101-225 akt kontroli.

A. A. (1) w latach 2007-2010 przyznano bony o wartości:

- 450 zł w grudniu 2007 r.,

- 700 zł w grudniu 2008 r.,

- 400 zł w grudniu 2009 r.,

- 650 zł w grudniu 2010 r.

Wynagrodzenie A. A. wynosiło odpowiednio: 1523,77 zł w grudniu 2007 r., 2170,00 zł w grudniu 2008 r., 1963,00 zł w grudniu 2009 r., 2182,46 zł w grudniu 2010 r.

Bezsporne, a nadto dowody:

- zestawienie przychodów nieuwzględnionych w podstawie wymiaru składek - w aktach kontroli dot. A. A.;

- deklaracje ZUS RCA - w aktach kontroli dot. A. A.;

- listy wypłat bonów k. 101-225 akt kontroli.

A. D. (1) w latach 2008-2010 przyznano bony o wartości:

- 700 zł w grudniu 2008 r.,

- 400 zł w grudniu 2009 r.,

- 650 zł w grudniu 2010 r.

Wynagrodzenie A. D. wynosiło odpowiednio: 1966,00 zł w grudniu 2008 r., 1993,60 zł w grudniu 2009 r., 2166,38 zł w grudniu 2010 r.

Bezsporne, a nadto dowody:

- zestawienie przychodów nieuwzględnionych w - w aktach kontroli dot. A. D.;

- deklaracje ZUS RCA - w aktach kontroli dot. A. D.;

- listy wypłat bonów k. 101-225 akt kontroli.

M. B. (1) w latach 2008-2010 przyznano bony o wartości:

- 700 zł w grudniu 2008 r.,

- 400 zł w grudniu 2009 r.,

- 650 zł w grudniu 2010 r.

Wynagrodzenie M. B. wynosiło odpowiednio: 1809,40 zł w grudniu 2008 r., 1708,44 zł w grudniu 2009 r., 1861,40 zł w grudniu 2010 r.

Bezsporne, a nadto dowody:

- zestawienie przychodów nieuwzględnionych w podstawie wymiaru składek - w aktach kontroli dot. M. B.;

- deklaracje ZUS RCA - w aktach kontroli dot. M. B.;

- listy wypłat bonów k. 101-225 akt kontroli.

I. K. (1) w latach 2007-2010 przyznano bony o wartości:

- 450 zł w grudniu 2007 r.,

- 700 zł w grudniu 2008 r.,

- 400 zł w grudniu 2009 r.,

- 650 zł w grudniu 2010 r.

Wynagrodzenie I. K. wynosiło odpowiednio: 496,69zł w grudniu 2007 r., 1994,40 zł w grudniu 2008 r., 2408,60 zł w grudniu 2009 r., 2828,61 zł w grudniu 2010 r.

Bezsporne, a nadto dowody:

- zestawienie przychodów nieuwzględnionych w podstawie wymiaru składek - w aktach kontroli dot. I. K.

- deklaracje ZUS RCA - w aktach kontroli dot. I. K.;

- listy wypłat bonów k. 101-225 akt kontroli.

M. K. (2) w grudniu 2010 r. przyznano bony o wartości 650 zł, jego wynagrodzenie wynosiło wówczas 2313,80 zł

Bezsporne, a nadto dowody:

- zestawienie przychodów nieuwzględnionych w podstawie wymiaru składek - w aktach kontroli dot. M. K.;

- deklaracje ZUS RCA - w aktach kontroli dot. M. K.;

- listy wypłat bonów k. 101-225 akt kontroli.

P. K. (1) w latach 2008-2010 przyznano bony o wartości:

- 700 zł w grudniu 2008 r.,

- 400 zł w grudniu 2009 r.,

- 650 zł w grudniu 2010 r.

Wynagrodzenie P. K. wynosiło odpowiednio: 2181,00 zł w grudniu 2008 r., 2641,86 zł w grudniu 2009 r., 3100,68 zł w grudniu 2010 r.

Bezsporne, a nadto dowody:

- zestawienie przychodów nieuwzględnionych w podstawie wymiaru składek - w aktach kontroli dot. P. K.;

- deklaracje ZUS RCA - w aktach kontroli dot. P. K.;

- listy wypłat bonów k. 101-225 akt kontroli.

B. J. (1) w latach 2006-2010 przyznano bony o wartości:

- 300 zł w grudniu 2006 r.,

- 450 zł w grudniu 2007 r.,

- 700 zł w grudniu 2008 r.,

- 400 zł w grudniu 2009 r.,

- 650 zł w grudniu 2010 r.

Wynagrodzenie B. J. wynosiło odpowiednio: 2185,85 zł grudniu 2006 r., 3352,77 zł w grudniu 2007 r., 2248,91 zł w grudniu 2008 r., 3063,32 zł w grudniu 2009 r., 1623,48 zł w grudniu 2010 r.

Bezsporne, a nadto dowody:

- zestawienie przychodów nie uwzględnionych w podstawie wymiaru składek - w aktach kontroli dot. B. J.;

- deklaracje ZUS RCA - w aktach kontroli dot. B. J.;

- listy wypłat bonów k. 101-225 akt kontroli.

E. B. w latach 2008-2010 przyznano bony o wartości:

- 700 zł w grudniu 2008 r.,

- 400 zł w grudniu 2009 r.,

- 650 zł w grudniu 2010 r.

Wynagrodzenie E. B. wynosiło odpowiednio: 1625,40 zł w grudniu 2008 r., 2207,65 zł w grudniu 2009 r., 2322,32 zł w grudniu 2010 r.

Bezsporne, a nadto dowody:

- zestawienie przychodów nie uwzględnionych w podstawie wymiaru składek - w aktach kontroli dot. E.B.

- deklaracje ZUS RCA - w aktach kontroli dot. E.B.;

- listy wypłat bonów k. 101-225 akt kontroli.

B. G. (1) w latach 2009-2010 przyznano bony o wartości:

- 400 zł w grudniu 2009 r.,

- 650 zł w grudniu 2010 r.

Wynagrodzenie B. G. wynosiło odpowiednio: 1449,67 zł w grudniu 2009 r., 1552,84 zł w grudniu 2010 r.

Bezsporne, a nadto dowody:

- zestawienie przychodów nie uwzględnionych w podstawie wymiaru składek - w aktach kontroli dot. B. G.;

- deklaracje ZUS RCA - w aktach kontroli dot. B. G.;

- listy wypłat bonów k. 101-225 akt kontroli.

Płatnik nie doliczył wartości bonów przyznanych ww. pracownikom do przychodu, stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne wymienionych wyżej pracowników.

Bezsporne.

Niektórzy pracownicy, pomimo wpisania ich przez pracodawcę na wstępną listę, na której składano wnioski o wypłatę bonów i kwitowano odbiór przyznanych świadczeń, nie wnioskowali o przydział bonów. Wniosków takich nie składali w 2003 r., 2004 r., 2005 r. i 2006 m.in. K. S. i Z. J. – członkowie zarządu Cukierni – z uwagi na niespełnienie w tym czasie kryteriów otrzymania pomocy z funduszu socjalnego (choćby w stopniu podstawowym).

Dowód: - listy wypłat bonów k. 101-225, w tym k. 107, 115, 123, 235 akt kontroli.

W spółce bony przyznawano także emerytom, rencistom i osobom pozostającym na urlopach wychowawczych. Niezależnie od tego, ze środków pochodzących spoza Funduszu, pracodawca przyznawał świadczenia w postaci bonów osobom wykonującym pracę w ramach umów cywilnoprawnych.

Dowód: - listy wypłat bonów k. 101-225, w tym k. 107, 115, 123, 235 akt kontroli.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołania zasługiwały na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania w połączonych do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawach była wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne poszczególnych pracowników spółki w latach 2006-2010 r., w szczególności to, czy oskładkowaniu podlegać powinny świadczenia w postaci bonów towarowych sfinansowanych przez płatnika ze środków pochodzących z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych.

Okoliczności faktyczne sprawy w zasadzie były między stronami bezsporne. Zakład Ubezpieczeń Społecznych ani nie kwestionował faktu, że środki na wypłaty objęte przedmiotowymi decyzjami pochodziły z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i miały charakter bonów towarowych, ani nie negował okoliczności, że wartość bonów przyznawanych poszczególnym pracownikom zależała – w zależności od okresu – od tego czy pracownik pobierał zasiłek rodzinny lub też od wysokości zarobków pracownika w stosunku do średniej krajowej. W ocenie ZUS wypłaty z funduszu nie miały jednak charakteru socjalnego, na co wskazywać miał fakt, że pracodawca przed ustaleniem wysokości bonów dla poszczególnych pracowników nie badał szczegółowo ich sytuacji bytowej – finansowej i rodzinnej, od której uzależniać powinien wysokość wypłacanych świadczeń.

Analizując stan faktyczny sprawy Sąd oparł się w szczególności na dokumentach zgromadzonych w aktach ZUS w toku przeprowadzonej kontroli (Regulaminie ZFŚS, Zarządzeniach Dyrektora, listach płac i listach wypłat bonów). Autentyczność tych dowodów nie była w niniejszej sprawie kwestionowana i nie budziła wątpliwości Sądu, stąd też Sąd uznał, że jest to wiarygodny materiał dowodowy. Nadto Sąd pozytywnie ocenił wiarygodność zeznań przesłuchanych w sprawie osób (K. S. - zeznającego w charakterze strony oraz świadków B. B. i B. M.). Zeznania te Sąd ocenił jako wiarygodne, albowiem wszystkie osoby zeznawały spójnie, a ich wypowiedzi korespondowały z treścią zgromadzonych w sprawie dokumentów. Wszystkie te dowody stanowiły potwierdzenie okoliczności faktycznych przyznanych w toku procesu przez strony i stanowiących podstawę ustaleń zaskarżonych decyzji.

Zgodnie z treścią przepisu art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. nr 11, poz. 74 z 2007 r. z późn. zm.; przepis w zacytowanym niżej brzmieniu miał zastosowanie w całym okresie objętym zaskarżonymi decyzjami), podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12. Zgodnie natomiast z art. 23 ust. 1 i 7 ustawy z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ (Dz.U Nr 45 poz. 391) i art. 81 ust. 1 i 6 zastępującej tę ustawę ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach z opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

Ogólna definicja przychodu zawarta jest w przepisie art. 4 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, gdzie wskazano, że pod tym pojęciem należy rozumieć przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy.

Przychodami są więc otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jednolity tekst: Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.). Zgodnie zaś z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Jednocześnie jednak, na mocy § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U Nr 161, poz. 1106 ze zm.), z podstawy wymiaru składek wyłączono świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Przy tym, do dnia 30 stycznia 2004 r., na mocy powoływanego wyżej rozporządzenia, (§ 2 pkt 12), z podstawy wymiaru składek wprost wyłączono „wartość świadczeń okolicznościowych przyznawanych w formie rzeczowej lub w formie bonów towarowych uprawniających do zakupu w sklepach artykułów spożywczych i przemysłowych, pod warunkiem, że nie podlegały one wymianie na pieniądze – do wysokości nie przekraczającej rocznie kwoty, która z tego tytułu została zwolniona od podatku dochodowego od osób fizycznych”.

W tej sytuacji, skoro w niniejszym postępowaniu bezspornym pozostawało, że w okresie objętym zaskarżonymi decyzjami organu rentowego płatnik wydawał nieodpłatnie pracownikom bony towarowe, a źródłem finansowania tych świadczeń były środki zgromadzone w Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych (czego organ rentowy nie negował), to środki te – co do zasady – nie podlegały oskładkowaniu. Sytuacja byłaby odmienna jedynie w przypadku, gdyby wypłaty te miały na celu obejście prawa, tzn. formalnie byłyby wypłacane ze środków pochodzących z Funduszu, ale faktycznie nie znajdowałyby żadnego uzasadnienia w świetle przepisów ustawy o zakładowym funduszu środków socjalnych.

Zaakcentować również należy, że ewentualna niezgodność wypłat z samym Regulaminem, o ile miałyby one charakter socjalny, nie może zmieniać charakteru wypłaconych świadczeń jako wydatkowanych z Funduszu i niepodlegających oskładkowaniu, chyba że wypłaty takie poczynione zostały w celu obejścia przepisów. W każdym innym przypadku wypłaty z Funduszu podlegają wyłączeniu z oskładkowania, a organ rentowy nie ma podstaw do ingerencji w zasady przydziału bonów. Uprawnienia kontrolne w sposób dysponowania Funduszem przysługują jedynie związkom zawodowym i tylko one mogą wystąpić do sądu pracy z roszczeniem o zwrot Funduszowi środków wydatkowanych niezgodnie z przepisami ustawy lub o przekazanie należnych środków na Fundusz (art. 8 ust. 3 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych). Organ rentowy winien jedynie kontrolować, czy wypłaty dokonywane były w oparciu o przepisy ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.

W takiej sytuacji organ rentowy winien ustalić, czy świadczenia w postaci bonów towarowych przyznane zainteresowanym w niniejszej sprawie miały charakter pomocy socjalnej udzielanej pracownikom – tj. ich wypłata znajdowała uzasadnienie w postanowieniach Regulaminu oraz samej ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, czy też były może dodatkowym ich przychodem wynikającym ze stosunku pracy (i nie miały żadnego związku z sytuacją materialną czy rodzinną pracowników) a co za tym idzie stanowiły podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne.

Do dokonania owego ustalenia konieczne było przeanalizowanie przepisów ustawy z dnia 4 marca 1994 roku o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych i dokonanie oceny, czy w sprawach objętych zaskarżonymi decyzjami pracodawca prawidłowo realizował jej postanowienia.

Ustawa ta w art. 2 ust. 1 pkt 1 definiuje działalność socjalną, wskazując że należy pod tym pojęciem rozumieć usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialnej - rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową. Na gruncie tej definicji wydanie pracownikom bonów towarowych jest zatem formą udzielania pomocy materialno-rzeczowej, o jakiej mowa w tym przepisie. Oceniając podstawę wypłaty bonów jako świadczeń wydatkowanych z Funduszu Socjalnego należy mieć jednak także na względzie podstawową zasadę dysponowania środkami funduszu, określoną w art. 8 ust. 1 omawianej ustawy. Zgodnie z nią bowiem, przyznawanie ulgowych świadczeń i wysokość dopłat z funduszu powinny być uzależnione od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby korzystającej z funduszu. Nie ma w tym zakresie wyjątków. Nawet regulamin zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie może zmienić tej zasady. Pogląd taki znajduje oparcie w treści ustępu 2 art. 8, zgodnie z którym w regulaminie ustalanym zgodnie z art. 27 ust. 1 albo z art. 30 ust. 5 ustawy o związkach zawodowych pracodawca określa zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z Funduszu, z uwzględnieniem ust. 1, oraz zasady przeznaczania środków Funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej. Pracodawca natomiast u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa, uzgadnia regulamin z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów. Treść powyższej regulacji uzasadnia zatem tezę, że pracodawca nie może ustalić warunków przyznawania ulgowych świadczeń i ich wysokości z pominięciem naczelnej zasady wyrażonej w ust. 1 tego przepisu, tej mianowicie, że przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z Funduszu są uzależnione wyłącznie od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu.

Jak z powyższego wynika, ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych nie upoważnia do tworzenia takich zasad podziału środków funduszu socjalnego, które pozostawałyby w sprzeczności z jej art. 8 ust. 1; ten zaś przepis wyraźnie powiązał zasady korzystania z ulgowych usług i świadczeń z sytuacją życiową, rodzinną i materialną osób uprawnionych. W konsekwencji świadczenia wypłacone przez pracodawcę z pominięciem owej zasady podstawowej nie mogą być ocenione w sensie prawnym jako świadczenia socjalne, a jeżeli tak, to nie mogą korzystać z uprawnień przyznanych tym świadczeniom przez system ubezpieczeń społecznych.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 września 2009 roku (sygn. akt I UK 121/09) jeżeli wypłata bonów towarowych nie ma charakteru socjalnego, gdyż nie wiąże otrzymania bonów towarowych z kryterium socjalnym, to bony należy uznać za przychód w rozumieniu art. 12 ust. 1 ustawy z 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych, który to przychód stanowi podstawę wymiaru składek (art. 18 ust. 1 ustawy z 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z § 1 rozporządzenia z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe ( Dz.U. Nr 161, poz. 1106) oraz art. 81 ust. 1 ustawy z 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych). Należy jednak pamiętać, że orzeczenie Sądu zapadło w indywidualnej sprawie na gruncie konkretnych okoliczności faktycznych, w których pracodawca nie odbierał od pracowników oświadczeń o wysokości dochodów ani nie analizował ich sytuacji rodzinnej i materialnej, a jedyne różnice w wartości bonów obejmowały przypadki osób zatrudnionych w trakcie roku kalendarzowego. Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych realizuje postulat i zasadę prawa pracy, by pracodawca w miarę możliwości zaspokajał bytowe, kulturalne i socjalne potrzeby pracujących. Nie można z tego wyroku wywieść natomiast, iż w każdej sytuacji, gdy wypłata bonów nie jest poprzedzona szczegółową analizą sytuacji bytowej pracowników, to świadczenia wypłacane z Funduszu tracą przymiot pomocy socjalnej i podlegają oskładkowaniu, jako świadczenia wypłacone z Funduszu jedynie w celu obejścia przepisów ustawy. Jest tak jedynie w sytuacji, gdy wszyscy uprawnieni otrzymują świadczenia, które nie są w żaden sposób powiązane z jakimkolwiek kryterium socjalnym (np. w tej samej wysokości), natomiast zmierzają wprost do ominięcia konieczności oskładkowania dodatkowego wynagrodzenia pobieranego ze stosunku pracy.

W świetle powyższych rozważań, jako że nie budziło wątpliwości to, iż świadczenia udzielone zainteresowanym wypłacone zostały z funduszu socjalnego i że miały one charakter bonów towarowych, ustalenia poczynione w niniejszej sprawie dotyczyć musiały tego, czy co do zasady stanowiły one pomoc socjalną dla pracowników i czy nie zmierzały do obejścia przepisów prawa przewidujących obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne od dochodów wynikających ze stosunku pracy.

Zgodnie z ogólnymi zasadami odnoszącymi się do rozkładu ciężaru dowodu w procesie (mającymi pełne zastosowanie także w postępowaniu odrębnym z zakresu ubezpieczeń społecznych), skoro organ rentowy zakwestionował poprawność obliczenia przez płatnika podstawy wymiaru składek od świadczeń zwolnionych co zasady – jako wypłaconych z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych – z obowiązku oskładkowania, trzeba było przyjąć, iż to właśnie on winien był wykazać, że świadczenia wypłacone pracownikom tytułem bonów powinny zostać oskładkowane jako wypłacone przy obejściu przepisów prawa. Z drugiej strony płatnik winien dostarczyć dowodów na okoliczność, że środki wypłacone w formie bonów miały charakter socjalny.

W toku postępowania, zarówno przed organem rentowym, jak i przed Sądem, płatnik wskazywał, że przyznawane pracownikom bony miały charakter socjalny – wydawane były w okresach zwiększonych obciążeń finansowych, jako pomoc materialna dla pracowników w czasie, kiedy musieli oni poczynić dodatkowe wydatki związane z koniecznością zakupu opału na zimę, czy pomocy naukowych dla dzieci rozpoczynających naukę w kolejnej klasie (bony wydawane w okresach jesiennych), ewentualnie na potrzeby organizacji świąt. Powyższe potwierdzili przesłuchani w sprawie świadkowie. Już z tej zatem przyczyny należy uznawać przekazywanie bonów za formę pomocy socjalnej, nie zaś za świadczenie związane z wykonywaniem przez pracowników obowiązków wynikających z obowiązujących ich zakresów czynności, tym bardziej, że jak wynika z list wypłat bonów, świadczenia te otrzymywały także osoby nieświadczące pracy – emeryci, renciści, osoby na urlopach wychowawczych.

Dodatkowo pracodawca, zobligowany brzmieniem art. 8 ust. 1 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, różnicował wysokość wypłacanych świadczeń w zależności od dodatkowych kryteriów rodzinnych i finansowych występujących po stronie pracowników – zgodnie z Regulaminem ustanowionym w sposób przewidziany w powołanej ustawie i modyfikowanym, w zakresie kryteriów przyznawanych z Funduszu świadczeń, zarządzeniami Dyrektora wydawanymi po konsultacji z przedstawicielem załogi (a więc w takim samym dopuszczalnym trybie jak w przypadku ustanawiania Regulaminu).

Na mocy wspomnianego Regulaminu, przyznawanie i wysokość dofinansowania z Funduszu do usług i świadczeń socjalnych dla osób uprawnionych uzależnione było od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej pracowników (§ 5 pkt 1). W punkcie 2 paragrafu 5 zastrzeżono przy tym, że podstawę do obliczenia ulgowych usług i świadczeń stanowi dochód przypadający na jedną osobę w rodzinie pracownika, wskazany w oświadczeniu osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu. Odnośnie natomiast świadczeń w postaci bonów towarowych, tj. pomocy udzielanej na podstawie § 3 pkt 6 Regulaminu, pracodawca przewidział, iż pomoc materialna, o której mowa w § 3 pkt 6 jest udzielana na podstawie decyzji kierownika zakładu i jest zróżnicowana w zależności od sytuacji materialnej, a jako kryterium przyjmuje się stan rodzinny – dzieci, na które pobierany jest zasiłek rodzinny w zakładzie pracy. W kolejnych zarządzeniach Dyrektora ustalano stawki pomocy dla osób pobierających zasiłek rodzinny oraz dla osób wymagających pomocy w kwocie podstawowej, a w późniejszym okresie (od 2006 r.) – stawki pomocy podstawowej oraz dodatku przysługującego osobom pobierającym wynagrodzenie niższe niż średnie wynagrodzenie w gospodarce narodowej (w danym roku lub w 3 kwartale – w zależności od okresu).

Fakt, że pracodawca ustanowił tylko jedno kryterium, od którego zależała wysokość bonów poszczególnych pracowników – chociaż każdorazowo było to kryterium istotne i dające wyobrażenie o sytuacji materialnej poszczególnych pracowników (w szczególności w przypadku kryterium pobierania świadczeń rodzinnych, uzależnionych od dochodu na 1 osobę w gospodarstwie) – jak i okoliczność, że różnice w wysokości bonów osób pobierających zasiłek rodzinny (czy później w wysokości bonów pracowników osiągających niższe niż średnie wynagrodzenie w odniesieniu do stawek w gospodarce narodowej) a świadczeniami pobieranymi w ramach bonów przez innych pracowników była niezbyt duża (rzędu 20-100 zł - niesporne), nie może przemawiać na niekorzyść pracodawcy, skoro ustawa o świadczeniach z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych ani nie przewiduje kryteriów, według jakich przyznawane mają być świadczenia z funduszu, ani też nie określa progów finansowych czy wysokości świadczeń w poszczególnych sytuacjach bytowych osób uprawnionych. Zważyć jedynie należy, że wartość bonów co do zasady nie była wysoka (w roku 2003 od 170 zł do 290 zł, w 2004 r. od 300 do 320 zł, w 2005 r. od 300 do 320 zł, w 2006 r. od 300 do 320 zł, w 2007 r. od 400 do 450 zł, w 2008 r. od 600 do 700 zł, w 2009 r. od 350 zł do 400 zł, w 2010 r. od 550 zł do 650 zł - niesporne), stąd też nie należy oczekiwać znacznych różnic w wysokości wypłacanych świadczeń na rzecz poszczególnych pracowników, dopatrując się w działaniu pracodawcy próby obejścia przepisów prawa. Tym bardziej, że zarówno kryteria przyznawania świadczeń, jak i ich wysokość była określana przez pracodawcę po konsultacjach z pracownikami i przy akceptacji przedstawiciela załogi.

W ocenie Sądu charakter bonów towarowych, jako dodatkowego wsparcia w okresach zwiększonych obciążeń budżetów rodzinnych, z istoty rzeczy wymusza na pracodawcy – w szczególności w sytuacji, gdy zatrudnia on znaczną liczbę pracowników, jak to miało miejsce w (...)– zbiorczą, ogólną ocenę sytuacji materialnej poszczególnych pracowników. Oczywistym jest, że przy liczbie osób zatrudnionych u płatnika, w szczególności w zestawieniu z niewielką liczbą osób zatrudnionych w kadrach, niemożliwym byłoby w krótkim okresie (na tyle by dysponować aktualnymi informacjami dotyczącymi sytuacji bytowej wszystkich pracowników) przeanalizować sytuację materialną i życiową wszystkich zatrudnionych. Tym samym różnicując wysokość bonów płatnik słusznie opierał się na obiektywnych danych obrazujących stan majątkowy i rodzinny pracowników, takich jak pobieranie przez niektórych z nich zasiłku rodzinnego czy też uzyskiwanie wynagrodzenia niższego niż średnie wynagrodzenie w gospodarce narodowej. Pracownicy pozostający w wyjątkowo trudnej sytuacji bytowej, spowodowanej innymi okolicznościami mogli natomiast składać wnioski o indywidualne świadczenia z funduszu.

Należy także zauważyć, że w obowiązującym w spółce Regulaminie Świadczeń Socjalnych nie przewidziano konkretnego dochodu na członka rodziny, od którego pracodawca uzależniał przyznanie pracownikowi pomocy socjalnej. Stąd też brak jest podstaw do stwierdzenia, że przyznając bony na podstawie wniosków pracowników o przyznanie bonów składanych na zbiorczej liście (bez podania wysokości dochodu), pracodawca naruszał postanowienia Regulaminu. Płatnik pozostawał po prostu w zaufaniu do swoich pracowników, którzy w poszczególnych zarządzeniach informowani byli o tym, że bony przysługują jedynie osobom wymagającym pomocy w stopniu co najmniej podstawowym oraz że złożenie przez nich podpisów na zbiorczej liście wniosków będzie jednoznaczne z oświadczeniem, że spełniają kryteria przyznania świadczenia. Jednocześnie w Regulaminie Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych w (...)Sp. z o.o. przewidziano, że w przypadku złożenia przez osobę uprawnioną oświadczenia zawierającego nieprawdziwe dane, nie będzie ona uwzględniana przy rozpatrywaniu wniosków o świadczenia socjalne przez okres trzech kolejnych lat (§ 6 pkt 5). Z list wypłat bonów wynika natomiast, że w poszczególnych okresach niektórzy pracownicy nie składali wniosków o bony.

Na podstawie powyższych ustaleń stwierdzić zatem należy, że pracodawca nie traktował wypłacanych w formie bonów świadczeń jako dodatkowego wynagrodzenia ze stosunku pracy, natomiast uważał je za pomoc socjalną i różnicował ich wysokość z uwzględnieniem sytuacji bytowej – rodzinnej i finansowej – swoich pracowników.

Kryteria wypłaty świadczeń przewidywał Regulamin, zmodyfikowany następnie Zarządzeniami Dyrektora. Jak już wyżej wspomniano, zarządzenia te wydawane były, podobnie jak to jest wymagane przy uchwalaniu Regulaminu, po konsultacjach z przedstawicielami załogi. Nawet jednak w razie przyjęcia, że w latach 2006 - 2010 r. (od kiedy zarządzeniami wprowadzono inne kryterium wypłaty świadczeń niż to wskazane w Regulaminie – wysokość zarobków zamiast faktu pobierania świadczenia rodzinnego), wypłaty świadczeń dokonywano niegodnie z postanowieniami Regulaminu (w którym jako kryterium przyznawania świadczeń przewidziano pobieranie przez pracownika zasiłku rodzinnego), brak jest w niniejszej sprawie podstaw do ustalenia, że środki wypłacone z rachunku funduszu socjalnego zostały wydatkowane niezgodnie z celem ustawy. Samo natomiast wypłacanie świadczeń niezgodnie z Regulaminem (np. na podstawie nieważnych bądź sprzecznych z regulaminem zarządzeń) stanowić może jedynie asumpt do żądania przez przedstawicieli załogi zwrotu niewłaściwie wykorzystanych środków do Funduszu, lub też podstawę żądania poszczególnych pracowników o wyrównanie należnych im świadczeń.

Materiał dowodowy nie dał również podstaw do stwierdzenia, że dokonując wypłat z Funduszu pracodawca działał w zamiarze uniknięcia obowiązku opłacenia składek od wydatkowanych w ten sposób należności. Okoliczność taka nie została przez organ rentowy udowodniona, natomiast płatnik wypłacał środki z funduszu w sposób zgodny z celem ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Powyższe wynika nie tylko z treści Regulaminu, zarządzeń dyrektora i zeznań przesłuchanych w sprawie osób (K. S. za stronę odwołującą się oraz B. B. i B. M. w charakterze świadków), ale również z list płac pracowników objętych zaskarżonymi decyzjami, z których to jednoznacznie wynika, że pracodawca dokonywał wypłat z funduszu w oparciu o kryteria przewidziane w Regulaminie i Zarządzeniach.

Mając zatem na względzie, że środki jakie organ rentowy miałby poddać oskładkowaniu wypłacone zostały z zakładowego funduszu socjalnego, a przy tym zgodnie z celem ustawy oraz w oparciu o kryteria socjalne ustalone w (...)i zmierzające do złagodzenia różnic w sytuacji bytowej poszczególnych pracowników, Sąd uznał, że decyzje ZUS stanowiące przedmiot niniejszego postępowania nie były prawidłowe i powinny zostać zmienione zgodnie z ustaleniem, iż wartość wydanych zainteresowanym w latach 2006-2010 r. bonów towarowych nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne zainteresowanych jako pracowników zatrudnionych w (...) Spółki z o.o. w S.. Z uwagi na powyższe orzeczono więc jak w punkcie I. sentencji.

Na marginesie, jedynie dla porządku, wyjaśnienia wymaga, że nie uszło uwadze Sądu, iż płatnik w odwołaniu od decyzji wskazał szereg zarzutów dotyczących prawidłowości decyzji organu rentowego w świetle przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, jednakże zarzuty te nie miały wpływu na rozstrzygniecie niniejszej sprawy.

Wskazać należy, iż naruszenie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego nie stanowi przesłanki wzruszenia decyzji przez sąd pracy i ubezpieczeń społecznych, więc także w tym aspekcie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego nie są przez ten sąd stosowane.

Na koniec wypada wspomnieć, iż Sąd Apelacyjny w Szczecinie w innej sprawie z odwołań (...)sp. z .o. o. (sygn. akt III AUa 780/12), w analogicznym stanie faktycznym, w wyroku z dnia 7 listopada 2012 roku orzekł podobnie jak Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie. Sąd Okręgowy w niniejszym składzie w pełni podziela stanowisko Sądu Apelacyjnego wyrażone w uzasadnieniu tegoż wyroku. Przy czym z uwagi na tożsamość stron tego procesu i znajomość treści uzasadnienia Sądu Apelacyjnego przez organ rentowy i ubezpieczonego nie zachodzi potrzeba cytowania rozważań dokonanych przez tenże Sąd.

W punkcie II sentencji wyroku – w oparciu o przepisy art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 11 ust. 2 w zw. z § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1349) – Sąd zasądził od organu rentowego na rzecz płatnika kwotę 660 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (60 zł x 11 spraw połączonych).