Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 marca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie VIII Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Krzysztof Górski

Sędziowie: SO Anna Budzyńska

SR del. Aleksandra Wójcik-Wojnowska (spr.)

Protokolant: st. sekr. sądowy Joanna Witkowska

po rozpoznaniu w dniu 19 marca 2015 roku w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. W.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 26 listopada 2014 roku, sygnatura akt V GC 810/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok w całości w ten sposób, że:

1.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 22.316 zł (dwadzieścia dwa tysiące trzysta szesnaście złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 12 czerwca 2014 roku;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 3.533 zł (trzy tysiące pięćset trzydzieści trzy złote) tytułem kosztów procesu;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2.316 zł (dwa tysiące trzysta szesnaście złotych) tytułem kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

SSR (del.) Aleksandra Wójcik-Wojnowska SSO Krzysztof Górski SSO Anna Budzyńska

Sygn. akt VIII Ga 47/15

UZASADNIENIE

Powódka J. W. wniosła przeciwko (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. powództwo o zapłatę kwoty 22.316 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztami procesu. W uzasadnieniu swojego żądania powódka podała, że w dniu 18.09.2009 r. doszło do popełnienia błędu i wyrządzenia szkody w ramach prowadzonej przez powódkę, w zakresie prowadzonej pod firmą Zakład Usługowo - Handlowy (...) działalności rachunkowo - księgowej oraz doradztwa podatkowego. Powódka błędnie uznała, iż klient firmy - P. T. nie ma obowiązku uiszczenia podatku od towarów i usług od dokonanej umowy darowizny, co stanowiło naruszenie art. 7 ust. 2 pkt. 2 Ustawy o podatku od towarów i usług. Do wykrycia zaistniałego błędu doszło w wyniku kontroli Urzędu Skarbowego. Powódka przyznała się do popełnienia powyższego błędu, jako iż nie naliczyła podatku Vat od darowizny i nie ujęła go w deklaracji za miesiąc 09/2009. W konsekwencji zasadne było wystosowane wobec niej roszczenie P. T. o zwrot wpłaconych przez niego do Urzędu Skarbowego w D. odsetek w kwocie 22.316 zł. Ponieważ powódka ubezpieczona była z tytułu odpowiedzialności cywilnej u pozwanej, zgłosiła jej szkodę, pozwana jednak odmówiła wypłaty.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów. W uzasadnieniu wskazała, że zakresem ubezpieczenia nie objęto czynności doradztwa podatkowego, z której wykonywaniem wiąże się wyrządzona szkoda, a jedynie prowadzenie ksiąg rachunkowych.

Wyrokiem z dnia 26 listopada 2014 roku w sprawie o sygn. akt V GC 810/14 Sąd Rejonowy w Gorzowie Wielkopolskim oddalił powództwo i zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 2 417,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Rozstrzygnięcie to zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne:

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej w formie bura rachunkowego powódka J. W. zawierała z pozwanym - (...) Spółka Akcyjna w W. umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej.

Na wniosek powódki z dnia 10.01.2007 r. strony zawarły umowę obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzenia działalności w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych oraz czynności doradztwa podatkowego na okres od dnia 13.01.2007 r. do dnia 12.01.2008 r. z sumą ubezpieczenia 15.000 euro.

Na wniosek powódki ze stycznia 2009 r. strony zawarły umowę obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzenia działalności w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych na okres od 13.01.2009 r. do 12.01.2010 r. z sumą ubezpieczenia 10.000 euro.

Powódka w ramach prowadzonej przez siebie działalności rachunkowo - księgowej rozliczała firmę (...). W wykonaniu zawartej umowy powódka dokonywała wyłącznie czynności doradztwa podatkowego tj. prowadziła m.in. podatkową księgę przychodów i rozchodów oraz składała deklarację podatkowe VAT-7.

W wyniku kontroli przeprowadzonej przez Urząd Skarbowy w stosunku do P. T.£| zakwestionowany został sposób rozliczenia podatku od towarów i usług przez powódkę. Powódka, dokonując rozliczeń błędnie uznała, iż klient nie ma obowiązku uiszczenia podatku od towarów i usług od dokonanej darowizny, co skutkowało naruszeniem art. 7 ust. 2 pkt. 2 Ustawy o podatku od towarów i usług. W konsekwencji powódka nie ujęła należnego podatku w deklaracji podatkowej za wrzesień 2009 r. i podatek ten nie został odprowadzony. Postanowieniem z dnia 28.11.13 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w D. stwierdził zaległości w podatku od towarów i usług za wrzesień 2009 r. Wysokość odsetek za zwłokę została ustalona w kwocie 22.316 zł. Po uregulowaniu powyższej należności w stosunku do Urzędu Skarbowego P. T. zwrócił się do powódki o zapłatę jej równowartości. Po dokonaniu wpłaty powódka zgłosiła się do pozwanego o likwidację zaistniałej szkody w oparciu o postanowienia umowne zawarte w polisie ubezpieczeniowej, sporządzonej w oparciu o § 4 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16.12.2008 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorców, wykonujących działalność z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Pozwany w piśmie z dnia 29.01.2014 r. odmówił powódce wypłaty odszkodowania, w uzasadnieniu podając, że w oparciu o umowę ubezpieczenia obowiązującą w dacie powstania szkody zakresem ubezpieczenia nie jest objęte świadczenie przez nią usług doradztwa podatkowego.

W braku wypłaty odszkodowania powód skierował do pozwanego wezwanie do zapłaty z dnia 12.05.2014 r., w którym wniósł o wypłatę w oparciu o postanowienia umowne polisy ubezpieczeniowej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzenia działalności serii (...) nr (...) oraz treści art. 805 k. c. sumy odszkodowania 21.316 w terminie 7 dni od daty doręczenia niniejszego pisma.Pomimo wezwania do zapłaty należność z tytułu odszkodowania nie została przez pozwanego uiszczona.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Rejonowy uznał powództwo za niezasadne. Sąd ten wskazał, że strony łączyła obowiązkowa umowa ubezpieczenia majątkowego, opisana w art. 805 k.c. i art. 821 k.c. Podstawą rozstrzygnięcia Sądu były także regulacje ustawy a dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości a w szczególności art. 76h ust. 1, zgodnie z którym przedsiębiorcy, o których mowa w art. 76a ust. 3, są obowiązani do zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością, o której mowa w art. 76a ust. 1 i 2. Za istotną uznał Sąd treść art. 76a ustawy o rachunkowości obowiązującego w dacie zawarcia umowy ubezpieczenia (styczeń 2009 r.), zgodnie z którym usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych jest działalnością gospodarczą, w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, polegającą na świadczeniu usług w zakresie czynności, o których mowa w art. 4 ust. 3 pkt 2-6. Z kolei ust. 2 stanowił, że przedsiębiorcy, wykonujący działalność, o której mowa w ust. 1, są również uprawnieni do wykonywania działalności, obejmującej: 1) prowadzenie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielanie im pomocy w tym zakresie, 2)sporządzanie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, zeznań i deklaracji podatkowych lub udzielanie im pomocy w tym zakresie - w zakresie określonym odrębnymi przepisami. Ponadto Sąd oparł rozstrzygniecie o przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorców wykonujących działalność z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Sąd Rejonowy wskazał, że zarówno ustawa jak i wydane w oparciu o nią rozporządzenie wyraźnie rozdziela dwa rodzaje działalności prowadzonej przez przedsiębiorców prowadzących biura księgowo-rachunkowe. Podstawowym rodzajem tej działalności jest usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych czyli wykonywanie usług z zakresu tzw. pełnej księgowości, określonych w art. 4 ust. 3 pkt 2-6 ustawy. Ponadto księgowi są uprawnieni do dokonywania czynności doradztwa podatkowego czyli: prowadzenia ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielania pomocy w tym zakresie; a także sporządzania zeznań i deklaracji podatkowych lub udzielania pomocy w tym zakresie. W regulacjach obu aktów prawnych usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych i czynności doradztwa podatkowego są jednoznacznie rozdzielone, co przejawia się m.in. w określeniu różnych minimalnych sum ubezpieczenia dla poszczególnych czynności (5000 euro dla czynności doradztwa podatkowego, 10.000 euro dla usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych i 15.000 euro dla obu zakresów czynności - §4 ust. 1 cyt. rozporządzenia).

Za pozostający poza sporem uznał Sąd Rejonowy fakt, że powódka prowadziła oba rodzaje działalności księgowej. Z informacyjnego przesłuchania powódki na rozprawie wynikało bowiem, że obsługuje dwie firmy prowadzące pełną księgowość, a większość jej klientów nie ma takiego obowiązku i ich obsługa obejmuje wyłącznie prowadzenie podatkowych ksiąg przychodów i rozchodów. W ocenie Sądu Rejonowego powódka miała zatem obowiązek ubezpieczyć się w pełnym zakresie przewidzianym przepisami rozporządzenia tj. od wykonywania czynności z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych i czynności doradztwa podatkowego.

Według Sądu Rejonowego polisa załączona do pozwu i stanowiąca podstawę zgłoszonego roszczenia nie obejmowała czynności doradztwa podatkowego, skoro w tytule wymieniono wyłącznie prowadzenie ksiąg rachunkowych, a suma ubezpieczenia opiewała na 10.000 euro, czyli minimalną sumę gwarancyjną dla tych czynności. Wobec tego Sąd Rejonowy uznał, że powódka nie dysponowała ubezpieczeniem czynności doradztwa podatkowego w spornym okresie.

Jako nietrafne ocenił Sąd Rejonowy argumenty podnoszone przez pełnomocnika powódki, jakoby pod pojęciem prowadzenia ksiąg rachunkowych należało rozumieć całą działalność wykonywaną przez powódkę, a czynności doradztwa podatkowego pozostawałyby poza zakresem jej działalności z uwagi na brak uprawnień doradcy podatkowego. W tym zakresie Sąd wskazał, że zawodowe wykonywanie czynności doradcy podatkowego podlega innemu reżimowi prawnemu (ustawa z dnia 5.07.1996 r. o doradztwie podatkowym) i obejmuje znacznie szerszy zakres czynności niż czynności doradztwa podatkowego wykonywane przez księgowych w oparciu o treść art. 76a ust. 2 ustawy o rachunkowości. Inna jest też podstawa obowiązkowego ubezpieczenia doradców podatkowych (rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 4 grudnia 2003 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów wykonujących doradztwo podatkowe, wydane w oparciu o delegację art. 46 ustawy o doradztwie podatkowym). Opisywane regulacje prawne dokonują zatem rozróżnienia czynności doradztwa podatkowego wykonywanych przez doradców podatkowych w oparciu o przepisy ustawy o doradztwie podatkowym, od czynności doradztwa podatkowego wykonywanych przez księgowych w oparciu o przepisy ustawy o rachunkowości. Sąd stwierdził, że poza dyskusją jest fakt, iż powódka nie jest doradcą podatkowym, a czynności doradztwa podatkowego (prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów oraz sporządzenie deklaracji VAT-7) wykonywała w ramach swojej działalności księgowej. W konsekwencji zdaniem Sądu Rejonowego powódka winna obowiązkowo ubezpieczyć i tę dziedzinę prowadzonej przez siebie działalności, tak jak uczyniła to w roku 2007, kiedy to ubezpieczeniem objęto prowadzenie ksiąg rachunkowych i czynności doradztwa podatkowego. W roku 2009 r. w treści polisy brakuje czynności doradztwa podatkowego a suma ubezpieczenia wynosi 10.000 euro zamiast 15.000 euro.

W rezultacie Sąd uznał, że zakres ubezpieczenia udzielonego powódce przez pozwanego w roku 2009 nie obejmuje czynności obejmujących wypełnienie deklaracji VAT- 7 za wrzesień 2009 r. w ramach której doszło do pomyłki powódki i wywołania szkody na kwotę dochodzoną pozwem.

Za nieskuteczną uznał Sąd Rejonowy podjętą przez pełnomocnika powódki - na etapie ostatniego głosu stron przed zamknięciem rozprawy - próbę zmiany faktycznej podstawy powództwa. Pełnomocnik wskazał na „dodatkową” podstawę roszczenia z art. 415 k.c., powołując się na wprowadzenie powódki w błąd przez pozwanego co do zakresu ubezpieczenia. Okoliczności te nie były w ocenie Sądu Rejonowego przedmiotem podstawy faktycznej powództwa zakreślonej treścią uzasadnienia pozwu, gdzie zawodowy pełnomocnik powódki powołał się na polisę jako bazę dochodzonego roszczenia. Postępowanie rozpoznawcze było zatem prowadzone w kierunku ustalenia treści zawartej umowy ubezpieczenia. Nie były przedmiotem rozpoznania Sądu okoliczności związane z przyczynami zawarcia takiej a nie innej treści umowy i ewentualnej odpowiedzialności deliktowej pozwanego. Pozwany nie wyraził zgody na zmianę podstawy faktycznej powództwa przez powódkę a i pełnomocnik powódki ostatecznie oświadczył, że nie dokonuje takiej zmiany a jedynie wskazuje dodatkową możliwą podstawę prawną rozstrzygnięcia. W konsekwencji Sąd uznał, że zgłoszone w pozwie roszczenie w żadnej mierze nie daje się rozpatrzeć w świetle regulacji prawnych dotyczących odpowiedzialności deliktowej i poprzestał na analizie stosunku umownego łączącego strony procesu.

Rezultatem powyższych rozważań było oddalenie powództwa w całości.

Uzasadniając rozstrzygnięcie o kosztach Sąd Rejonowy przywołał treść art. 98 k.p.c. i § 6 ust. 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Powyższy wyrok zaskarżyła w całości apelacją powódka. Rozstrzygnięciu Sądu Rejonowego zarzucono:

1.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 805 i art. 821 Kodeksu cywilnego oraz umowy obowiązkowego ubezpieczenia majątkowego zawartego przez obie strony na 2009, a także art. 4 i art. 76a ustawy o rachunkowości i § 4 Rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorców wykonujących działalność z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych z dnia 16 grudnia 2008 r. (Dz.U. Nr 234, poz. 1576) przez błędną wykładnię i zastosowanie, tj. ustalenie, iż powódka nie była ubezpieczona od złożenia błędnej deklaracji VAT-7, gdyż ta czynność jest czynnością doradztwa podatkowego, mimo iż przepisy stanowią odmiennie;

2.  sprzeczność istotnych ustaleń stanu faktycznego sądu I instancji z treścią zebranego materiału dowodowego, tj. ustalenie w stanie faktycznym, iż „Powódka w ramach prowadzonej przez siebie działalności rachunkowo-księgowej rozliczała firmę (...). W wykonaniu zawartej umowy powódka dokonywała wyłącznie czynności doradztwa podatkowego tj. prowadziła m. in. podatkową księgę przychodów i rozchodów oraz składała deklaracje podatkowe VAT-7”, podczas gdy jest wiedzą powszechną, iż prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów oraz składanie deklaracji podatkowych to zwykłe czynności biur rachunkowych, nie mające nic wspólnego z doradztwem podatkowym;

Z ostrożności procesowej sformułowano też zarzut naruszenia prawa materialnego, tj. art. 415 Kodeksu cywilnego poprzez jego nie zastosowanie oraz naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 oraz 316 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez dowolną ocenę dowodów, mimo iż przesłuchanie świadka E. B. (1) - agentki ubezpieczeniowej pozwanej - wprost wskazuje, iż błędnie doradziła powódce zawarcie umowy ubezpieczenia bez ubezpieczenia czynności doradztwa podatkowego.

Wskazując na powyższe zarzuty powódka wniosła o zmianę wyroku i zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 22.316,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 12.06.2014r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu za I i II instancję wraz z kosztami zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelująca podkreśliła, że błędem jest utożsamianie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów i składania deklaracji podatkowych z doradztwem podatkowym, gdyż „każdy przedsiębiorca w Polsce wie co to jest doradztwo podatkowe i czym zajmują się biura rachunkowe. To dwie odrębne dziedziny biznesu, aczkolwiek niektóre uprawnione podmioty mogą je łączyć, np. doradca podatkowy może prowadzić również biuro rachunkowe. Jest to wiedza powszechna i Sąd I instancji winien ją mieć z urzędu”.

Wnioski, jakie Sąd Rejonowy wyciągnął z analizowanych przepisów, skarżąca uznała za błędne, podkreślając, że ustawa z dnia 29 września 1994 r. (Dz.U. Nr 121, poz. 591) o rachunkowości w żadnym swoim przepisie nie mówi o czynnościach doradztwa podatkowego, a skoro takie pojęcie nie występuje w ustawie, to nie można dzielić w ten sposób działalności biur rachunkowych. Niedopuszczalne zdaniem skarżącej jest tworzenie sztucznych definicji na użytek konkretnej sprawy sądowej. Definicje pojęć prawnych, które mają decydować o rozstrzygnięciu sporu sądowego muszą być definicjami legalnymi, tj. pochodzącymi z ustaw. Wywodzenie ich z aktów niższego rzędu, tj. z rozporządzeń wykonawczych, podczas gdy nie występują one w ustawie, jest wedle powódki nadużyciem wykładni prawa.

Następnie powódka przytoczyła przepisy ustawy o rachunkowości i ustawy o doradztwie podatkowym, konstatując, że zwykłe biura rachunkowe nie mogą, bo jest to zabronione ustawowo, wykonywać czynności doradztwa podatkowego, podczas gdy doradztwo podatkowe obejmuje swym zakresem cały zakres działalności biur rachunkowych. Skoro zatem powódka nie była uprawniona do prowadzenia czynności doradztwa podatkowego, gdyż nie była doradcą podatkowym, adwokatem, radcą prawnym ani biegłym rewidentem, to jej ubezpieczenie OC było prawidłowe i zabezpieczało ją od błędu złożenia błędnej deklaracji VAT-7. Ponadto prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów oraz sporządzanie deklaracji VAT-7 nie jest czynnością doradztwa podatkowego, lecz są to zwykłe czynności z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych podlegające ubezpieczeniu, zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 2 w/w rozporządzenia, z minimalną sumą gwarancyjną 10.000 euro. Stąd ubezpieczenie powódki przez pozwaną obejmuje zdarzenie złożenia błędnej deklaracji VAT-7, zatem pozwana ponosi w tej sprawie odpowiedzialność zgodnie z ważną polisą ubezpieczeniową.

Uzasadniając zarzut podniesiony „z ostrożności procesowej”, powódka podniosła, że Sąd I instancji nie uwzględnił przy wyrokowaniu, że agent pozwanej - E. B. (1)- błędnie doradziła powódce zawarcie umowy ubezpieczenia bez ubezpieczenia czynności doradztwa podatkowego, że powódka prowadziła dla E. B. (1) księgi przychodów i rozchodów, zatem zakres działalności powódki był agentce znany. Wedle skarżącej agentka w 2009 r. wprowadziła zatem powódkę w błąd i ubezpieczyła jej działalność bez czynności doradztwa podatkowego, zatem z winy umyślnej lub niedbalstwa wywołała w następstwie u powódki szkodę, gdyż nie objęła ubezpieczeniem czynności doradztwa podatkowego. Pozwana ponosi zatem odpowiedzialność za tą szkodę, albowiem świadek działała bezpośrednio w imieniu (...) S.A. (art. 415 k.c.). Podkreślono, że powołanie tego przepisu nie stanowiło zmiany podstawy faktycznej swojego żądania, gdyż okoliczności faktyczne w sprawie się nie zmieniły, a tylko Sąd Rejonowy nie wziął ich pod uwagę przy wyrokowaniu. Powódka wskazała jedynie odmienną - alternatywną - podstawę prawną swojego roszczenia, co nie stanowi zmiany powództwa (iura novit curia).

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, wskazując, że wszystkie ustalenia i wnioski Sądu Rejonowego zasługują na pełną aprobatę.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest uzasadniona, choć część sformułowanych w niej zarzutów jest nietrafna.

Przed przedstawieniem przyczyn, które spowodowały zmianę zaskarżonego wyroku stwierdzić należy, że Sąd I instancji należycie przeprowadził postępowanie dowodowe i ocenił jego wyniki, w rezultacie niewadliwie ustalił stan faktyczny. Ustalenia faktyczne tego Sądu Sąd Odwoławczy przyjmuje za własne, bez konieczności ponownego ich przytaczania.

Chybiony jest zarzut dokonania przez Sąd Rejonowy wadliwych ustaleń, odnoszących się do wykonywania przez powódkę czynności doradcy podatkowego. Skarżący uzasadniając ten zarzut podnosi wyłącznie wiedzę powszechną, z której wynika, że biura rachunkowe powszechnie zajmują się prowadzeniem podatkowych ksiąg przychodów i rozchodów i sporządzaniem deklaracji podatkowych, co nie czyni ich działalności działalnością doradcy podatkowego. Ta konstatacja jest oczywista, podkreślić przy tym należy, że Sąd Rejonowy w żadnym miejscu swego uzasadnienia nie stwierdził, iż powódka jest doradcą podatkowym, a jedynie, że wykonuje czynności doradztwa podatkowego w rozumieniu rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorców wykonujących działalność z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych z dnia 16 grudnia 2008 r. (Dz.U. Nr 234, poz. 1576), czyli czynności opisane w art. 76 a ust 2 ustawy o rachunkowości. Ustalenie to jest prawidłowe, znajduje odzwierciedlenie w materiale dowodowym i w oświadczeniach samej powódki. Zarzut powódki odnosi się więc w istocie do oceny prawnej skutków takiego stanu rzeczy.

Za chybioną należy uznać tę część wywodów apelacji, która dotyczy wzajemnego stosunku przepisów ustawy o rachunkowości i o doradztwie podatkowym. Z analizy tych przepisów, obszernie cytowanych przez Sąd Rejonowy i strony, płynie jednoznaczny wniosek, że każdy doradca podatkowy może wykonywać czynności biur rachunkowych, natomiast biura rachunkowe mogą wykonywać tylko część czynności, wykonywanych przez doradców i są to wymienione w ustawie o rachunkowości prowadzenie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielanie im pomocy w tym zakresie, a nadto sporządzanie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, zeznań i deklaracji podatkowych lub udzielanie im pomocy w tym zakresie. Zakresy uprawnień biur rachunkowych i doradców podatkowych krzyżują się więc, redakcja art. 2 ust 1 pkt 2 i 3 ustawy o doradztwie podatkowym jest identyczna jak redakcja art. 76a ust 2 ustawy o rachunkowości. Nie czyni to oczywiście osoby prowadzącej biuro rachunkowe doradcą podatkowym. Nazewnictwo części czynności biur rachunkowych, wprowadzone przez ustawodawcę w rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorców wykonujących działalność z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych z dnia 16 grudnia 2008 r., ma charakter czysto porządkowy. Natomiast zgodzić się można, że sposób formułowania uprawnień biur księgowych i doradców podatkowych, a także zakresu ubezpieczania tych czynności może u uczestników obrotu wywoływać konfuzję i w ocenie Sądu Okręgowego taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie.

Analiza przepisów ustaw nie prowadzi do odpowiedzi na pytanie, czy zakresem ubezpieczenia objęta była cała działalność wykonywana prze powódkę, czy tylko jej cześć, polegająca na prowadzeniu rachunkowości. Konstatacja Sądu Rejonowego, że przepisy wymagają wyższej sumy ubezpieczenia dla biura, które wykonuje także czynności doradztwa podatkowego w rozumieniu cytowanego rozporządzenia, jest prawidłowa, niemniej nie prowadzi do rozwiązania problemu. Sąd wniosek swój wyprowadził z treści rozporządzenia, które wskazuje minimalne sumy ubezpieczenia dla określonych zakresów działalności, oraz słów użytych w polisie i wskazanej tam sumy ubezpieczenia. Na analizie tej Sąd Rejonowy zakończył swoje rozważania, podczas gdy umowę stron należało poddać wnikliwej wykładni z zachowaniem reguł płynących z art. 65 § 1 i 2 k.c. i w ten sposób ustalić, jaki był zgodny zamiar stron, jeśli idzie o zakres udzielonej powódce ochrony ubezpieczeniowej. Zgodnie z art. 65. § 1 k.c. oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje, stosownie zaś do § 2 w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Dokonując wykładni oświadczeń woli stron trzeba mieć na względzie treść art. 12 ust. 3 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. Nr 124, poz. 1151) stanowiącego, iż ogólne warunki ubezpieczenia oraz umowa ubezpieczenia powinny być formułowane jednoznacznie i w sposób zrozumiały. W myśl zaś ust. 4 tego artykułu postanowienia sformułowane niejednoznacznie interpretuje się na korzyść ubezpieczającego, ubezpieczonego, uposażonego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia. Jak wskazał Sąd Najwyższy (wyrok z 13 maja 2004 r., V CK 481/03), przy dokonywaniu wykładni postanowień OWU według reguł określonych w art. 65 § 2 k.c. nie można pomijać celu, w jakim umowa została zawarta, a także natury i funkcji zobowiązania. Celem umowy jest zaś niewątpliwie udzielenie ubezpieczonemu ochrony na wypadek określonego w umowie ryzyka, w zamian za zapłatę składki. Umowa ubezpieczenia pełni funkcję ochronną i z tej przyczyny miarodajny do wykładni jej postanowień jest punkt widzenia tego, kto jest chroniony.

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy, ustalając, jaki był zamiar stron co do zakresu ochrony ubezpieczeniowej, nadmierną wagę przywiązał do treści polisy, w której wskazano, że ubezpieczona jest odpowiedzialność cywilna z tytuły prowadzenia działalności w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych i wskazano sumę ubezpieczenia 10.000 euro. Pominął natomiast Sąd treść zeznań świadka E. B. (1) oraz treść korespondencji, znajdującej się w aktach szkody. Otóż świadek wskazała, że wiedziała, iż powódka zajmuje się prowadzeniem ksiąg podatkowych (bo dla niej powódka też taką księgę prowadziła), zeznała też, że dla niej taka działalność to prowadzenie ksiąg rachunkowych, natomiast co do deklaracji i zeznań podatkowych w dwóch sąsiadujących ze sobą zdaniach uznała je najpierw za prowadzenie ksiąg rachunkowych, potem za doradztwo podatkowe. Ogólnie z zeznań tych płynie oczywisty wniosek, że poziom zagmatwania przepisów przekroczył możliwości ich rozumienia przez agentkę pozwanej. W tej sytuacji trudno uznać za wiarygodne oświadczenie, że polecała powódce ubezpieczenie także czynności doradztwa podatkowego, skoro wg jej własnych zeznań powódka takich czynności nie podejmowała. Podobny wniosek płynie z korespondencji, jaką powódka wymieniała z przedstawicielem pozwanej J. M. (1). W swoich pismach powódka niejednokrotnie wyjaśniała, że nie jest doradcą podatkowym, co najwyraźniej utożsamiała z obowiązkiem ubezpieczenia na wyższą sumę gwarancyjną, zaś J. M. odpowiadając na te pisma także stwierdzał, że skoro powódka nie na uprawień doradcy podatkowego, to wystarczająca była suma ubezpieczenia 10.000 euro, a umowy zawierane przez E. B. zawarte były z wykorzystaniem prawidłowych sum ubezpieczenia (pismo z 7 stycznia 2014 r. k. 29 w aktach szkodowych). Trzeba dodać, że w mailach powódka pytała J. M., jaką powinna mieć polisę, skoro prowadzi m. in. podatkową książkę przychodów i rozchodów, J. M. odpowiedział, że taką jak dotychczas, czyli na 10.000 euro. Oznacza to, że ani na etapie zawierania umowy ani na etapie późniejszym przedstawiciele pozwanej nie mieli świadomości, że biuro rachunkowe może wykonywać część czynności doradcy podatkowego i wówczas obowiązuje wyższa suma gwarancyjna, skoro zaś takiej wiedzy nie mieli, to nie mogli mieć zamiaru pominięcia części działalności powódki jeśli idzie o zakres ubezpieczenia. To, że powódka nie miała takiego zamiaru jest oczywiste, skoro zmierzała do wypełnienia obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia i chciała korzystać z ochrony w pełnym zakresie prowadzonej działalności.

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że ze złożonych przez strony oświadczeń przy zawieraniu umowy nie wynika wola pominięcia tej części działalności powódki, która dotyczy czynności wymienionych w art. 76 a ust 2 ustawy o rachunkowości. Trzeba dodać, że strona pozwana nie przestawiła wniosku o zawarcie umowy ubezpieczenia; tylko wówczas, gdyby wniosek ten zawierał obowiązek wskazania przez klienta, jakie rodzaje czynności wykonuje (czy tylko opisane w ust. 1 art. 76 a, czy także opisane w ustępie 2 tego artykułu), można byłoby powódce przypisać świadome wyłączenie z zakresu ubezpieczenia czynności doradztwa podatkowego i tylko wówczas można by przyjąć, że działania zakładu ubezpieczeń cechowały się należytą starannością, jeśli idzie o formułowanie postanowień, dotyczących zakresu udzielonej ochrony. Skoro taka staranność nie została dochowana (a w każdym razie wykazana), to zawarta umowa ubezpieczenia dotyczy całej działalności powódki, prowadzącej biuro rachunkowe.

Nie uprawnia do odmowy wypłaty ubezpieczenia powoływany przez pozwaną w pismach art. 10 ust 1 ustawy z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych z dnia 22 maja 2003 r., Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Przepis ten stanowi, że obowiązek ubezpieczenia uważa się za spełniony, jeżeli została zawarta umowa ubezpieczenia, na podstawie której osoba obciążona tym obowiązkiem korzysta z ochrony ubezpieczeniowej, a czas trwania i zakres tej ochrony odpowiadają przepisom ustawy lub odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych wprowadzających obowiązek ubezpieczenia. Uregulowanie to służy jednak ocenie, czy został dochowany obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego, jeśli z brakiem takiej umowy związana jest określona sankcja. Nie wynika z niego natomiast, by umowa, zawarta na niższe sumy gwarancyjne, niż opisane w przepisach, była nieważna czy nieskuteczna. Skoro tak, to umowa wiąże strony, a wskazana w niej suma gwarancyjna mogłaby co najwyżej prowadzić do ograniczenia obowiązku odszkodowawczego pozwanej, stosownie do art. 824 § 1 k.c., gdyby wyrządzona szkoda była wyższa, niż ustalona suma gwarancyjna. Taka sytuacja jednak w sprawie nie zachodzi.

Reasumując, uzasadniony okazał się zarzut naruszenia art. 805 przez uznanie, że zdarzenie wywołujące szkodę nie było objęte zakresem ubezpieczenia. Konstatacja ta prowadzi do zmiany zaskarżonego wyroku w całości na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. i zasądzenia na rzecz powódki całej objętej żądaniem kwoty, jako że wysokość szkody wyrządzonej osobie trzeciej nie była przedmiotem sporu.

Konsekwencją zmiany orzeczenia co do meritum była modyfikacja rozstrzygnięcia o kosztach procesu w postępowaniu pierwszoinstancyjnym. Na rzecz powódki, jako wygrywającej sprawę, zasądzono stosownie do art. 98 k.p.c. całość poniesionych w obu instancjach kosztów, a więc: w pierwszej instancji opłatę od pozwu (1116 zł) i wynagrodzenie pełnomocnika (2417 zł), zgodnie § 6 pkt. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, a w II instancji opłatę od apelacji (1116 zł) i wynagrodzenie pełnomocnika -1200 zł.

SSO A. B. (...).Górski SSR (del.) A. W.

Sygn. akt VIII Ga 55/15

ZARZĄDZENIE

1.(...)

2. (...)

3. (...)