Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 marca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie II Wydział Karny w składzie:

przy udziale prokuratora Prokuratury Apelacyjnej Christophera Świerka

po rozpoznaniu w dniu 19 marca 2015 r. sprawy

J. S. (1)

oskarżonego z art. 173 § 3 k.k. w zb. z art. 157 § 2 i 3 k.k. w zw. z art. 178 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

z powodu apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 6 listopada 2014 r., sygn. akt III K 106/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1)  orzeczoną w pkt. I wyroku karę pozbawienia wolności obniża do 9 (dziewięciu) lat,

2)  uchyla orzeczenia z pkt. II wyroku o zadośćuczynieniu na rzecz M. i M. Z. (1) oraz S. i K. R., i na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzeka od oskarżonego, tytułem zadośćuczynienia za doznane krzywdy:

- na rzecz M. Z. (2) – kwotę 20.000 (dwadzieścia tysięcy) złotych,

- na rzecz S. R. – kwotę 15.000 (piętnaście tysięcy) złotych,

- na rzecz M. Z. (1) i K. R. - kwoty po 10.000 (dziesięć tysięcy) złotych;

II.  w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

III.  zwalnia oskarżonego od ponoszenia wydatków za postępowanie odwoławcze i od opłaty za obie instancje.

Andrzej Wiśniewski Bogumiła Metecka-Draus Andrzej Olszewski

Sygn. akt II AKa 20/15

UZASADNIENIE

J. S. (1) został oskarżony o to, że:

w dniu 17 sierpnia 2013 r., około godziny 11:30, na drodze krajowej nr (...), przed miejscowością B., gmina P., umyślnie w zamiarze ewentualnym, sprowadził katastrofę w ruchu lądowym zagrażającą życiu i zdrowiu wielu osób, naruszając umyślnie zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób,
że kierował samochodem osobowym m-ki (...), o nr rej (...), w kierunku Ś., znajdując się w stanie nietrzeźwości odpowiadającym stężeniu alkoholu w wydychanym powietrzu na poziomie 0.98 mg/1 (1,96 promila alkoholu we krwi), oraz nie zachował szczególnej ostrożności i nie dostosował prędkości jazdy
do warunków panujących na drodze, przy bardzo dużym natężeniu ruchu w obu kierunkach, 'prowadząc pojazd z nadmierną prędkością tj., 108 km/h, podjął manewr wyprzedzanie kolumny kilkunastu pojazdów jadących w kierunku Ś.,
w trakcie którego doprowadził do ciągu zderzeń z wyprzedzanymi pojazdami,
co doprowadziło do przemieszczenia kierowanego przez niego pojazdu w przeciwnym kierunku i zderzenia czołowego z jadącym w przeciwnym kierunku samochodem m-ki (...) o nr rej (...), w wyniku czego nieumyślnie spowodował ciężkie obrażenia ciała u pasażera kierowanego przez niego pojazdu W. C. (1), skutkujące zgonem wymienionego na miejscu zdarzenia, oraz ciężkie obrażenia ciała
u kierowcy samochodu m-ki (...) o nr rej (...) - A. M.
w postaci złamania przezpanewkowego kości miednicznej prawej oraz ciężkiego urazu biodra prawego, złamania wyrostków poprzecznych kręgów LI i L2 po stronie lewej, złamania żeber IV - VIII po stronie prawej oraz IX —X po stronie lewej, tj. ciężkiej choroby długotrwałej, pasażerki tego pojazdu - G. M. w postaci załamania trzonu mostka oraz żeber VII-X po stronie lewej, złamania trzonu i nasady dalszej kości promieniowej przedramienia lewego, a w szczególności wielomiejscowego rozerwania krezki jelita cienkiego z krwawieniem do jamy brzusznej tj. choroby realnie zagrażającej życiu, a nadto naruszenia czynności narządów ciała na okres czasu do dni siedmiu w rozumieniu art. 157 § 2 k.k. u pasażerki pojazdu (...) o nr rej (...) - małoletniej W. M. w postaci urazu kręgosłupa szyjnego
i narządu żucia, kierowcy samochodu m-ki (...)o nr rej (...) - M. Z. (2) w postaci otarć naskórka prawej kończyny górnej, oraz pasażerów tego pojazdu - małoletniego S. R. w postaci wstrząśnienia mózgu i rany ciętej prawego podudzia, małoletniego K. R. w postaci otarcia powłoki miękkiej grzbietu, małoletniego M. Z. (1) w postaci licznych ran głowy i stopy prawej, W. S. w postaci otarć naskórka głowy i prawego przedramienia, kierujący pojazdem m-ki (...) - J. G.
w postaci powierzchownych obrażeń głowy i krwiaka uda prawego, tym samym sprowadził realne zagrożenie dla życia i zdrowia kierowców oraz pasażerów pozostałych pojazdów uczestniczących w zdarzeniu, tj. A. Z. (1), małoletniego A. Z. (2), A. Z. (3), D. P.,
I. S., K. G., T. S., małoletniego O. S., A. S., H. K., B. K., P. K., I. K., małoletnich Z. K. (1) i L. K., J. S. (2), M. L., K. L., P. O., A. O., małoletnich M. O. (1) i M. O. (2), A. G. (1), A. G. (2), R. S., I. S. (1), małoletniego M. K. (1), D. K., M. K. (2), K. Z., Z. K. (2), małoletniej A. K., D. B.,

tj. o czyn z art. 173 § 3 k.k. w zb. z art. 157 § 2 i 3 k.k. w zw. z art. 178 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k..

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 6 listopada 2014 r., J. S. (1) uznano za winnego tego, że:

w dniu 17 sierpnia 2013 r., około godziny 11:30, na drodze krajowej nr (...), przed miejscowością B., gmina P., umyślnie w zamiarze ewentualnym, sprowadził katastrofę w ruchu lądowym zagrażającą życiu i zdrowiu wielu osób, naruszając umyślnie zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób,
że kierował samochodem osobowym m-ki (...), o nr rej (...), w kierunku Ś., znajdując się w stanie nietrzeźwości odpowiadającym stężeniu alkoholu w wydychanym powietrzu na poziomie 0.98 mg/1 (1,96 promila alkoholu we krwi), oraz nie zachował szczególnej ostrożności i nie dostosował prędkości jazdy
do warunków panujących na drodze, przy bardzo dużym natężeniu ruchu w obu kierunkach, prowadząc pojazd z nadmierną prędkością tj. conajmniej 108 km/h, podjął manewr wyprzedzania kolumny pojazdów jadących w kierunku Ś., w trakcie którego doprowadził do całego szeregu kolejnych zderzeń z wyprzedzanymi pojazdami co wpływało na tor jego jazdy i finalnie doprowadziło do przemieszczenia kierowanego przez niego pojazdu na pas ruchu dla pojazdów przemieszczających się w przeciwnym kierunku i zderzenia czołowego z jadącym w przeciwnym kierunku samochodem m-ki (...)o nr rej (...), w wyniku czego nieumyślnie spowodował:

-

ciężkie obrażenia ciała u pasażera kierowanego przez siebie pojazdu
tj. W. C. (1), skutkujące zgonem wymienionego na miejscu zdarzenia;

-

ciężkie obrażenia ciała u kierowcy samochodu m-ki (...) o nr rej (...) - A. M. w postaci złamania przezpanewkowego kości miednicznej prawej oraz ciężkiego urazu biodra prawego, złamania wyrostków poprzecznych kręgów LI i L2 po stronie lewej, złamania żeber IV - VIII
po stronie prawej oraz IX —X po stronie lewej, równoważne z ciężką długotrwałą chorobą;

-

u pasażerki samochodu m-ki (...) o nr rej (...) - G. M. obrażenia ciała w postaci: złamania trzonu mostka oraz żeber VII-X po stronie lewej, złamania trzonu i nasady dalszej kości promieniowej przedramienia lewego, wielomiejscowego rozerwania krezki jelita cienkiego z krwawieniem do jamy brzusznej tj. obrażeń mających charakter choroby realnie zagrażającej życiu;

a nadto

-

u pasażerki pojazdu (...) o nr rej (...) - małoletniej W. M. obrażenia ciała w postaci urazu kręgosłupa szyjnego i narządu żucia,
a które to obrażenia naruszyły prawidłowe funkcje jej narządów ciała na okres czasu do dni siedmiu;

-

u kierowcy samochodu m-ki (...) o nr rej (...) - M. Z. (2) obrażenia ciała w postaci otarć naskórka prawej kończyny górnej,
a co naruszyło prawidłowe funkcje jej narządów ciała na okres czasu do dni siedmiu;

-

u pasażerów samochodu m-ki (...) o nr rej (...): małoletniego S. R. obrażeń ciała w postaci: wstrząśnienia mózgu i rany ciętej prawego podudzia, u małoletniego K. R. obrażeń ciała w postaci: otarcia powłoki miękkiej grzbietu, u małoletniego M. Z. (1) obrażeń ciała w postaci: licznych ran głowy i stopy prawej,
a co naruszyło prawidłowe funkcje narządów ich ciała na okres czasu do dni siedmiu;

-

u W. S. obrażeń ciała w postaci otarć naskórka głowy i prawego przedramienia - a co naruszyło prawidłowe funkcje narządów jego ciała
na okres czasu do dni siedmiu;

-

u kierującego pojazdem m-ki (...)- J. G. obrażeń ciała w postaci powierzchownych obrażeń głowy i krwiaka uda prawego co naruszyło prawidłowe funkcje jego narządów ciała na okres czasu do dni siedmiu;

a nadto opisanym zachowaniem sprowadził realne zagrożenie dla życia i zdrowia kierowców oraz pasażerów pozostałych pojazdów uczestniczących w zdarzeniu,
tj. A. Z. (1), małoletniego A. Z. (2), A. Z. (3), D. P., I. S., K. G., T. S., małoletniego O. S., A. S., H. K., B. K., P. K., I. K., małoletnich Z. K. (1) i L. K. J. S. (2), M. L., K. L., P. O., A. O., małoletnich M. O. (1) i M. O. (2), A. G. (1), A. G. (2), R. S.,I. S. (1), małoletniego M. K. (1), D. K., M. K. (2), K. Z., Z. K. (2), małoletniej A. K. i D. B.

tj. popełnienia przestępstwa z art. 173§1 kk w zb. z art. 173§3 kk w zw. z art. 11§2 kk
w zw. z art. 178§1 kk i za to przestępstwo, na podstawie art. 173§3 kk w zw. z art. 11§3 kk w zw. z art. 178§1 kk, wymierzono mu karę 11 (jedenastu) lat pozbawienia wolności, a na podstawie art. 42§3 kk orzeczono wobec oskarżonego zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze.

Na podstawie art. 46 §1 kk orzeczono od oskarżonego tytułem zadośćuczynienia
za doznane krzywdy na rzecz:

-

M. Z. (2) i M. Z. (1) solidarnie kwotę 50.000 (pięćdziesięciu tysięcy) złotych,

-

S. R. i K. R. solidarnie kwotę 70.000 (siedemdziesięciu tysięcy) złotych, zaś na rzecz J. C. kwotę 50 000 (pięćdziesięciu tysięcy) złotych.

Na podstawie art. 63§1 kk, na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności, zaliczono oskarżonemu okres jego pozbawienia wolności od 19 sierpnia 2013 r.
w całości.

Nadto, zasądzono od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty postępowania,
w tym 600 (sześćset) złotych opłaty, a nadto zasądzono od niego na rzecz J. C. 1328,40 (tysiąc trzysta dwadzieścia osiem i 40/100) zł tytułem zwrotu wydatków za udzieloną jej pomoc prawną.

Powyższy wyrok zaskarżył obrońca oskarżonego. Orzeczeniu zarzucił:

„ 1. obrazę art. 173§1 i 3 kk z uwagi na ich zastosowanie, chociaż zdarzenie – czyn spowodowany przez oskarżonego nie nosiło znamion katastrofy, ze względu na ilość osób, które doznały poważnych obrażeń i były narażone na takie skutki oraz nie uszkodzenia mienia w wielkich rozmiarach,

2. rażącą niewspółmierność kary wymierzonej oskarżonemu, w górnych granicach ustawowego zagrożenia z uwagi na rozmiar następstw jego czynu o wiele mniejszy niż, np. sprawcy czynu w K., któremu ten sam Sąd, w tym samym składzie, wymierzył karę tylko nieznacznie wyższą niż w niniejszej sprawie, nie aż tak wysoki stopień jego nietrzeźwości podczas jazdy samochodem i nie uwzględnienie okoliczności łagodzących ze względu na fakt, że to ofiara wypadku nakłoniła oskarżonego do jazdy nad morze swoim samochodem w stanie nietrzeźwym, oddała mu kluczyki do pojazdu i w pewnym momencie oskarżony przesiadł się z miejsca dla pasażera, kiedy W. C. (1) źle się poczuł i usiadł za kierownicę, a także wobec dotychczasowego życia oskarżonego, który nie był nigdy nawet notowany, prowadził przed zdarzeniem działalność gospodarczą, a także jego stan rodzinny, bowiem posiadał on na swoim utrzymaniu żonę i dzieci oraz jego postawę
po popełnieniu zarzucanego mu czynu,

3. zasądzenie na podstawie art. 46§1 kk tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na rzecz pokrzywdzonych M. Z. (2) i M. Z. (1) solidarnie kwoty 50.000,00 zł, a na rzecz S. R. i K. R. solidarnie kwoty 70.000,00 zł, zupełnie w oderwaniu od ich obrażeń i cierpień, których doznali na skutek wypadku, szczególnie biorąc pod uwagę kwotę 50.000,00 zł zasądzonej
z tego samego tytułu na rzecz J. C., która straciła na skutek wypadku męża.”

Podnoszą powyższe zarzuty, skarżący wniósł „o zmianę kwalifikacji czynu przypisanego oskarżonemu oraz wymierzenie mu w oparciu o art. 177§1 w zb. z art. 177§2 kk w zw. z art. 11§3 kk w zw. z art. 178§1 kk o wiele niższej kary pozbawienia wolności, w granicach zażądanych przez oskarżyciela publicznego, a także zasądzenie na rzecz pokrzywdzonych tytułem zadośćuczynienia o wiele niższych kwot, adekwatnych do odniesionych przez nich niezbyt groźnych obrażeń ciała, a co za tym idzie cierpień wynikających z ich uczestnictwa w wypadku.”

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego częściowo zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe w niezbędnym zakresie,
a następnie prawidłowo ocenił wszystkie dowody i dokonał właściwych ustaleń faktycznych. Sąd Apelacyjny w całości zaakceptował powyższe czynności, a skarżący także ich nie kwestionował.

Natomiast nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut obrońcy oskarżonego, który wskazywał, iż kierujący nie mógł w sposób umyślny spowodować katastrofy w ruchu drogowym. Sąd Okręgowy w sposób logiczny przedstawił swój sposób rozumowania
i oceny w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego J. S. (1) (por. strony 11-16 uzasadnienia, k. 1267-1272 akt). Słusznie zwrócił uwagę, że oskarżony umyślnie naruszył wiele przepisów prawa o ruchu drogowym, m.in. kierował autem w stanie znacznej nietrzeźwości, z niedozwoloną prędkością, wyprzedzał „na trzeciego”. Taka jazda oskarżonego trwała przez kilkaset metrów i nie powstrzymało go „ocieranie się” o kolejne pojazdy. To zaś świadczy, że oskarżony co najmniej godził się, a więc świadomie akceptował narażanie wielu uczestników ruchu na sytuacje zagrażające ich zdrowiu, a nawet życiu. Powyższa konstatacja nie jest tożsama z twierdzeniem,
że J. S. (1) chciał (albo się godził) na spowodowanie obrażeń ciała lub śmierć uczestników zdarzenia. Gdyby tak oceniać jego zachowanie, to działanie oskarżonego można by było kwalifikować z art. 148§1, art. 156§1 i art. 157§1 kk. Dostrzegł
to również sąd rozstrzygający i ocenił w swoich rozważaniach, a Sąd Apelacyjny
je akceptuje i do nich się odwołuje.

Za zasadny uznał Sąd Odwoławczy zarzut rażącej surowości orzeczonej kary zasadniczej. Sąd Okręgowy trafnie przedstawił wszystkie okoliczności tak obciążające, jak i łagodzące, odnoszące się do osoby i czynu sprawcy. Jednak, zdaniem Sądu Apelacyjnego, nadmiernie wyeksponował wszystko to co było niekorzystne, a pomniejszył wpływ na wymiar kary okoliczności przemawiające na korzyść J. S. (1). Należy zaznaczyć, że do zdarzenia w dniu 17 sierpnia 2013 r. oskarżony miał bardzo dobrą opinię. Nie tylko nie był karany sądownie, ale brak jest również informacji, że popełniał wykroczenia, w tym drogowe. Prowadził własną działalność gospodarczą, wywiad środowiskowy był pozytywny. A więc zdarzenie z krytycznego dnia było ekscesem w jego dotychczasowym życiu. Nie można też pominąć, że osoba która jako jedyna poniosła śmierć (W. C. (1)), w znaczący sposób przyczyniła się do opisanej katastrofy. Również szczery żal, kilkakrotnie wyrażany przez oskarżonego, nie wydaje się być postępowaniem na pokaz, ale działaniem wynikającym z jego refleksji nad tym, co się stało. Tak oceniając, Sąd Apelacyjny obniżył orzeczoną karę pozbawienia wolności do 9 lat. Taka kara jest nadal karą długoterminową, uwzględniającą wymogi prewencji ogólnej, ale także lepiej dostosowaną do stopnia zawinienia i sylwetki sprawcy.

Zasadny okazał się także zarzut obrońcy odnoszący się do orzeczenia zawartego
w pkt. II wyroku.

Po pierwsze, krzywdę każdego pokrzywdzonego należy zindywidualizować. Nie jest możliwe orzekanie o zasądzeniu danej kwoty solidarnie na rzecz dwóch osób (nawet blisko spokrewnionych), gdyż wtedy sąd nie ustala jakie konkretnie zadośćuczynienie należy się danej osobie pokrzywdzonej.

Po drugie, kwoty zasądzonego zadośćuczynienia są zbyt wysokie, nie uwzględniały
w obiektywny sposób rodzaju obrażeń, jakich doznali poszkodowani, długości
i uciążliwości ich leczenia oraz ich przeżyć psychicznych związanych z udziałem
w zdarzeniu w dniu 17 sierpnia 2013 r..

Nie budzi wątpliwości, że M. i M. Z. (1) oraz S. i K. R. doznali tzw. lekkich obrażeń ciała (do dni 7-miu), a ich leczenie nie było długie. M. Z. (2), w chwili katastrofy, była w ciąży, i jej obawy związane były nie tylko z troską
o siebie, ale także syna M. (1), siostrzeńców i drugiego, nienarodzonego jeszcze dziecka. Z tych powodów Sąd Apelacyjny uznał, że przyznane jej zadośćuczynienie winno być najwyższe, i zasądził kwotę 20.000 złotych. Jej syn M. Z. (1) doznał niewielkich obrażeń głowy i stopy, jednak z uwagi na wiek (4 lata), bardzo przeżywał zdarzenie w którym uczestniczył. W ocenie Sądu Odwoławczego odpowiednim zadośćuczynieniem za doznaną krzywdę będzie kwota 10.000 złotych.

S. i K. R. to bracia, a siostrzeńcy M. Z. (1), wszyscy podróżowali tym samym samochodem. Oni także doznali tzw. lekkich obrażeń ciała oraz przez pewien czas po zdarzeniu mieli negatywne wspomnienia. Z czterech wskazanych powyżej osób, S. R. doznał najpoważniejszych urazów, oprócz rany ciętej podudzia stwierdzono u niego wstrząśnienie mózgu. Uwzględniając ich traumatyczne przeżycia i skalę obrażeń, Sąd Apelacyjny zasądził od oskarżonego, tytułem zadośćuczynienia, na rzecz S. R. kwotę 15.000 złotych,
a na rzecz K. R. – 10.000 złotych.

Należy podkreślić, że postępowanie karne, w zakresie odszkodowawczym, nie jest tak szczegółowe, jak postępowanie cywilne. Tak więc, w razie wykazania przez danych pokrzywdzonych (ich przedstawicieli prawnych), szczególnych okoliczności przemawiających za zwiększeniem zadośćuczynienia za doznane krzywdy, możliwe jest uzyskanie wyższych, niż zasądzone kwoty, odszkodowań w procesie cywilnym.

Dokonując wyżej opisanych zmian, Sąd Apelacyjny częściowo uwzględnił apelację obrońcy oskarżonego.

Ponieważ J. S. (1) ma do odbycia długoterminową karę więzienia, obciążony jest kolejnymi roszczeniami odszkodowawczymi (o czym świadczą pisma ubezpieczycieli), a na utrzymaniu ma trójkę dzieci, na podstawie art. 624§1 kpk i art. 17 ust. 1 ustawy o opłatach w sprawach karnych z dnia 23 czerwca 1973 r. (Dz. U. z 1983 r., poz. 223 z późń. zmianami), Sąd Apelacyjny zwolnił
go od ponoszenia wydatków za postępowanie odwoławcze i od opłaty za obie instancje.