Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 kwietnia 2015r.

Sąd Rejonowy w Świdnicy I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Halina Grzybowska

Protokolant: Magdalena Tobiasz

po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 2015r. w Świdnicy

na rozprawie

sprawy z powództwa A. B.

przeciwko M. L.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

I. uznaje za bezskuteczne nieodpłatne rozporządzenie przez R. L. na rzecz M. L., na skutek zgodnego działu spadku po A. L. (1), jego udziałem w 1/6 części we współwłasności własności lokalu mieszkalnego położonego w Ś. przy ul. (...), stanowiącego odrębną nieruchomość, dla której prowadzona jest księga wieczysta (...), dokonanego postanowieniem Sądu Rejonowego w Ś.
z dnia 7 maja 2013 roku w sprawie o sygn. akt I Ns (...), na skutek wniosku P. L. przy uczestnictwie R. L. i M. L. względem powoda A. B. w związku z wierzytelnością, przysługującą powodowi A. B. wobec R. L. na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Opolu z dnia 18 kwietnia 2013r. sygn. akt III K (...), zaopatrzonego w klauzulę wykonalności dnia 20 grudnia 2013r. oraz wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 25 lipca 2013r. sygn. akt II AKa (...), zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 20 grudnia 2013r., obejmującą należność główną w kwocie 210.000 zł (słownie: dwieście dziesięć tysięcy złotych) oraz koszty procesu w wysokości 4.738 zł (słownie: cztery tysiące siedemset trzydzieści osiem złotych);

II. przyznaje radcy prawnemu M. M. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Ś. kwotę 2.952 zł (słownie: dwa tysiące dziewięćset pięćdziesiąt dwa złote), w tym należny podatek od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu pozwanej;

III. nie obciąża pozwanej kosztami procesu.

Sygn. akt I C 2208/14

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 13 października 2014 r. skierowanym przeciwko M. L. powód A. B. wniósł o uznanie za bezskuteczną – w stosunku do powoda – czynności prawnej działu spadku dokonanego postanowieniem Sądu Rejonowego w Ś. z dnia 7 maja 2013 r., sygn. akt I Ns(...), z wniosku P. L. pomiędzy uczestnikami postępowania działowego dot. lokalu mieszkalnego położonego w Ś. przy ul. (...), dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...) w ten sposób, że udział spadkobiercy R. L. przyznano M. L., bez spłat na rzecz pozostałych uczestników. Wniósł nadto o zasądzenie od pozwanej zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że przed komornikiem przy Sądzie Rejonowym w Opolu toczyło się postępowanie egzekucyjne w sprawie o sygn. akt Km (...) przeciwko dłużnikowi R. L., na podstawie tytułu wykonawczego – wyroku Sądu Okręgowego w Opolu z dnia 18 kwietnia 2013 r., sygn. akt III K (...), zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, skazującego R. L. oraz nakładającego na niego obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem przez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego A. B. kwoty 210 000 zł oraz zapłaty kwoty 4000 zł tytułem zwrotu poniesionych przez powoda wydatków w postępowaniu karnym. Postępowanie egzekucyjne prowadzone przeciwko R. L. do dnia wniesienia pozwu nie pozwoliło zaspokoić należności przysługujących powodowi. W dniu 7 maja 2013 r. Sąd Rejonowy w Ś. stwierdził, że spadek po A. L. (1) na podstawie ustawy nabyli żona M. L. oraz dzieci R. L. i P. L. po 1/3 każdy. W skład spadku wchodzi udział ½ w prawie własności do lokalu mieszkalnego położonego w Ś. przy ul. (...). Na wniosek spadkobierców sąd dokonał zgodnego działu spadku, w ten sposób, że udziały spadkodawcy w prawie własności do lokalu przyznał M. L. bez spłat na rzecz pozostałych uczestników. Zdaniem powoda, wniosek o zgodny dział spadku, wskutek którego M. L., matka dłużnika, przejęła nieodpłatnie całą masę spadkową, spowodował niewypłacalność dłużnika R. L.. Powód jako podstawę prawną swego żądania wskazał więc przepisy art. 527-534 kc.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Wskazała, że zachodzą podstawy do obalenia domniemania z art. 527 kc, zgodnie z którym „jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.” Mianowicie pozwana, będąca matką dłużnika, jest osobą nieporadną, w podeszłym wieku i o wielu schorzeniach, w tym także psycho-neurologicznych. Pozwana nie obejmowała swoją świadomością faktu, iż dokonanie działu spadku może powodować negatywne skutki dla wierzycieli jej syna. Nie można także skutecznie postawić jej zarzutu, że mogła dowiedzieć się o tym fakcie. Z tzw. ostrożności procesowej pozwana podniosła zarzut, iż roszczenie powoda jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego określonymi w art. 5 kc. Pozwana jest osobą w podeszłym wieku, zamieszkującą przez cały okres życia w spornym mieszkaniu. W związku z możliwym działaniem wierzyciela związanym z wnioskiem o zniesienie współwłasności, pozwana może zostać obarczona należnościami przypadającymi wobec niej tytułem spłaty udziału w nieruchomości, a nawet wyeksmitowania z lokalu. W razie uznania powództwa za zasadne, pozwana wniosła o nieobciążanie jej kosztami procesu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W okresie od czerwca 2008 r. do września (...) syn pozwanej R. L. działając w wykonaniu z góry powziętego zamiaru w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził A. B. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, tj. dokonał przestępstwa z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk i art. 12 kk., za co został skazany wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2013 r., sygn. akt III K (...)przez , Sąd Okręgowy w O. , który uznał oskarżonego R. L. za winnego popełnienia dwóch występków, orzekł wobec R. L. środek karny w postaci obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem przez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego A. B. kwoty 210 000 zł. Zasądził nadto od R. L. na rzecz oskarżyciela posiłkowego A. B. kwotę 4000 zł tytułem zwrotu wydatków.

Dowód: odpis wyroku Sądu Okręgowego w O.z dnia 18 kwietnia 2013 r., sygn. akt III K (...) – k. 10-10v.

P. L., w dniu 29 października 2012 r. złożył do Sądu Rejonowego w Ś. wniosek o stwierdzenie nabycia spadku i dział spadku po ojcu, A. L. (1). Jako uczestnicy w sprawie występowali M. L. i R. L.. We wniosku zawarte było następujące zdanie: „Uczestnik R. L. stwierdzam, że przekazuję swoją część spadku po tacie A. L. (1) na rzecz mamy M. L..” Pod wnioskiem widniały podpisy P. L., R. L. i M. L.. Wobec nieprzedłożenia przez P. L. pełnomocnictwa od R. L. do występowania w sprawie, Sąd wezwał R. L. do ustosunkowania się do wniosku, w szczególności do wskazania czy potwierdza wolę przekazania swojego udziału M. L. i czy domaga się z tego tytułu spłat. W toku postępowania uczestnik, R. L., ustosunkowując się do wniosku, oświadczył że przekazuje swojej matce M. L. swój udział w spadku po zmarłym A. L. (1) i nie domaga się z tego tytułu żadnej spłaty.

Dowód: wniosek o stwierdzenie nabycia spadku i dział spadku z dnia 29.10.2012 r. – k. 3-4 akt o sygn. I Ns (...), pismo procesowe R. L. z dnia 28.01.2013 r. – k. 34 akt o sygn. I Ns (...).

Sąd Rejonowy w Świdnicy postanowieniem z dnia 7 maja 2013 r. w sprawie o sygn. akt I Ns (...), na skutek zgodnego wniosku wnioskodawcy i uczestników, stwierdził, że spadek po A. L. (1), zmarłym w dniu 3 października 2012 r., na podstawie ustawy nabyli żona M. L. oraz dzieci R. L. i P. L. po 1/3 spadku każdy (pkt I), ustalił że w skład spadku po A. L. (2) wchodzi udział ½ w prawie własności lokalu mieszkalnego położonego w Ś. przy ul. (...), dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...), o wartości 75 000 zł (pkt II), a następnie dokonał zgodnego działu spadku po A. L. (1) w ten sposób, że udziały spadkodawcy w prawie własności wskazanego lokalu mieszkalnego przyznał M. L. bez spłat na rzecz pozostałych spadkobierców (pkt III).

Dowód: odpis postanowienia Sądu Rejonowego w Świdnicy z dnia 7 maja 2013 r., sygn. akt I Ns (...) – k. 8-8v.

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Opolu na wniosek wierzyciela A. B. z dnia 7 stycznia 2014 r. prowadził postępowanie egzekucyjne w sprawie o sygn. Km (...) przeciwko dłużnikowi R. L.. Postępowanie to zostało wszczęte na podstawie tytułu wykonawczego: wyroku Sądu Okręgowego w Opolu z dnia 18 kwietnia 2013 r., sygn. akt III K (...) zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 20 grudnia 2013 r. oraz wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 25 lipca 2013 r., sygn. akt II Aka (...), zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 20 grudnia 2013 r. Postępowanie egzekucyjne miało na celu wyegzekwowanie m.in. następujących należności: wierzytelności głównej w wysokości 210 000 zł oraz kosztów procesu karnego w wysokości 4738 zł. W dniu 15 maja 2014 r. postępowanie egzekucyjne zostało umorzone wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji.

Dowód: wniosek egzekucyjny – k. 2 akt Km (...), zawiadomienie o wszczęciu egzekucji – k. 18 akt Km (...), postanowienie z dnia 15.05.2014 r. o umorzeniu postępowania egzekucyjnego – k. 31 akt Km (...).

Pozwana od dnia 13 sierpnia 2013 r. pozostaje pod opieką (...) Sp. z o.o. w Ś., głównie z powodu przygnębienia po śmierci męża .

Dowód: dokumentacja medyczna pozwanej z (...) Sp. z o.o. w Ś. – k. 47-49v.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów urzędowych i prywatnych znajdujących sią w aktach Sądu Rejonowego w Świdnicy w sprawie o sygn. I Ns (...), w aktach sprawy egzekucyjnej o sygn. Km (...), z dokumentu urzędowego – odpisu wyroku Sądu Okręgowego w Opolu z dnia 18 kwietnia 2013 r., sygn. akt III K (...), a także z dokumentów prywatnych w postaci dokumentacji medycznej pozwanej. Prawdziwości tych dokumentów żadna ze stron nie kwestionowała, a Sąd nie znalazł podstaw aby odmówić im waloru wiarygodności z urzędu. Sąd natomiast uznał za niewiarygodne zeznania pozwanej M. L.. W świetle zasad doświadczenia życiowego, za niewiarygodne należy uznaćbowiem twierdzenia pozwanej, że nie wiedziała ona o długach syna, ani o tym za co syn przebywał w zakładzie karnym. Twierdzenia te budzą tym większe wątpliwości, że pozwana zeznała, iż zdarzyło jej się otworzyć korespondencję syna, w której ktoś pisał do niego o pieniądzach, a ponadto że syn pisze do niej listy z zakładu karnego. Ponadto nie będący strona w tym procesie R. L. w piśmie do tut. Sądu z dnia 05 stycznia 2015 roku k. 17 wyraźnie zaznaczył, że mama nie wydziedziczyła go aby nie pozbawić go meldunku, przepustek i warunkowego zwolnienia, wraz z T. zaciągali dla niego kredyty, aby mu pomóc, a zatem w takiej sytuacji jest nieprawdopodobieństwem, aby matka nie miała żadnej wiedzy o kondycji finansowej swego syna, z którym utrzymuje normalne kontakty oraz o jego sprawach karnych. . Gdyby nawet uznać zeznania pozwanej za wiarygodne, nie mogłoby to mieć wpływu na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy, o czym mowa dalej.

Sąd zważył, co następuje:

Bezsporne jest w sprawie, że R. L. jest dłużnikiem powoda, A. B. na podstawie tytułów wykonawczych: wyroku Sądu Okręgowego w Opolu z dnia 18 kwietnia 2013 r., sygn. akt III K (...) zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 20 grudnia 2013 r. oraz wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 25 lipca 2013 r., sygn. akt II Aka (...), zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 20 grudnia 2013 r.

Przepisy dotyczące możliwości żądania przez wierzyciela uznania czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną w stosunku do niego, znajdują się w tytule X księgi trzeciej Kodeksu cywilnego Ochrona wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika”. Zgodnie z art. 527 § 1 kc gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Przedmiotem uznania za bezskuteczne mogą być więc tylko czynności prawne, należy zatem rozważyć w pierwszej kolejności czy przedmiotem powództwa jest w istocie czynność prawna. Dział spadku, na mocy którego pozwana otrzymała cały majątek spadkowy bez obowiązku spłat na rzecz uczestników, dokonany został na podstawie orzeczenia sądu. Wniosek o dział spadku we wskazany sposób jest natomiast czynnością procesową. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17 czerwca 2010 r., III CZP 41/10, dokonując interpretacji formuły prawnej "czynności prawnej dłużnika" w rozumieniu art. 527 § 1 kc, wskazał że w założeniu ustawodawcy chodzi tu o czynność prawną w rozumieniu technicznoprawnym (art. 60 k.c.). Jednak zauważył, że w judykaturze i piśmiennictwie pojawiła się interpretacja dopuszczająca przedmiotowe poszerzenie zakresu skargi pauliańskiej i możliwość obejmowania nią także niektórych czynności procesowych o podwójnych skutkach prawnych. U podstaw tej interpretacji leży założenie potrzeby udzielania wierzycielom ochrony pauliańskiej także w sytuacjach, w których do uszczuplenia majątku dłużnika dochodzi przy wykorzystaniu innych niż czynność prawna środków prawnych, wywołujących jednak zbliżone skutki prawne. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że w piśmiennictwie dopuszcza się możliwość zaskarżenia skargą pauliańską czynności procesowej zawierającej zgodny wniosek uczestników złożony w postępowaniu działowym, podkreślając potrzebę zapewnienia wierzycielowi takiej ochrony także wówczas, gdy dłużnik wykorzystuje instrument postępowania sądowego w celu uniknięcia zakwestionowania przez wierzycieli skuteczności umowy lub ugody zawartej przez strony w toku postępowania o podział majątku, dział spadku i zniesienie współwłasności. Sąd Najwyższy wskazał, że taka sekwencja zdarzeń jak: złożenie wniosku inicjującego postępowanie działowe, zaaprobowanie tego wniosku przez uczestników oraz konstytutywne orzeczenie sądu odpowiadające merytorycznie treści zgodnego wniosku współwłaścicieli, prowadzi do efektu właściwego dla fraudacyjnych czynności prawnych dłużnika (art. 527 k.c.), tj. do uszczuplenia majątku dłużnika z możliwością pokrzywdzenia wierzycieli. Już sam wniosek i jego aprobata ujawnia wolę uczestników dokonania odpowiedniego przesunięcia majątkowego, ale następuje ono zawsze dopiero w wyniku wydania konstytutywnego orzeczenia działowego. Oznacza to, że orzeczenie to pozostaje niezbędne do wywołania skutków prawnych w sferze prawa materialnego, a zgodny wniosek uczestników wywiera takie skutki jedynie pośrednio. Efekt pokrzywdzenia wierzycieli można w takiej sytuacji łączyć nie tylko z samym orzeczeniem działowym, ale odpowiednio rozbudowanym stanem faktycznym, w którym decydujące znaczenie ma element oświadczenia woli uczestników postępowania działowego. Istotne jest także odpowiednie związanie sądu treścią zgodnego wniosku uczestników, jeżeli spełnia on wymagania przewidziane w art. 622 § 2 kpc. W konsekwencji Sąd Najwyższy podjął uchwałę, zgodnie z którą na podstawie art. 527 § 1 k.c. wierzyciel może zaskarżyć zgodny wniosek dłużnika i pozostałych uczestników postępowania o podział majątku wspólnego, dział spadku i zniesienie współwłasności, jeżeli w wyniku uwzględnienia tego wniosku przedmioty majątkowe objęte podziałem zostały nabyte przez uczestników postępowania niebędących dłużnikami (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2010 r., III CZP 41/10). Sąd rozpoznający niniejszą sprawę w pełni podziela zarówno samą uchwałę, jak i jej uzasadnienie. Zdaniem Sądu nie ma przy tym znaczenia, że wniosek o dział spadku złożony został przez P. L., a nie przez dłużnika. Zauważyć należy, że już w samym wniosku znalazło się stwierdzenie R. L. o przekazaniu swojego udziału w spadku matce, M. L., a w toku postępowania stanowisko to zostało potwierdzone. Wniosek zaś został podpisany zarówno przez wnioskodawcę jak i przez oboje uczestników, w tym dłużnika. Należało go zatem potraktować jako zgodny wniosek co do sposobu działu spadku (art. 622 § 2 kpc w zw. z art. 688 kpc), co znalazło zresztą wyraz w postanowieniu Sądu Rejonowego w Świdnicy z dnia 7 maja 2013 r. Skoro taki sposób działu spadku był uzgodniony przez wnioskodawcę i uczestników postępowania, nie ma znaczenia dla możliwości uznania czynności za bezskuteczną, czy z wnioskiem wystąpił sam dłużnik czy inna osoba.

W następnej kolejności wymaga rozważenia czy spełnione zostały przesłanki skargi pauliańskiej, którymi są: pokrzywdzenie wierzycieli, uzyskanie przez osobę trzecią korzyści majątkowej, działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, wiedza osoby trzeciej albo możność dowiedzenia się o tym przy zachowaniu należytej staranności.

Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Dowodem na to, że dłużnik R. L. stał się niewypłacalny wskutek działu spadku bez obowiązku spłat jest umorzenie postępowania egzekucyjnego wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji.

Dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, jeśli zdaje sobie sprawę, że dokonanie czynności prawnej może spowodować niemożliwość zaspokojenia się wierzycieli z jego majątku. I tą przesłankę należy uznać za spełnioną w sprawie. Co prawda, wniosek o zgodny dział spadku z przyznaniem całego majątku spadkowego pozwanej bez obowiązku spłat złożony został w dniu 29 października 2012 r., a więc jeszcze zanim zapadł wyrok skazujący R. L. za przestępstwo i nakładający na niego obowiązek zapłaty kwoty 210 000 zł na rzecz A. B. (wyrok z dnia 18 kwietnia 2013 r.). Jednak samo przestępstwo zostało popełnione dużo wcześniej, bo w okresie od czerwca 2008 r. do września 2008 r. i wcześniej toczyło się już postępowanie karne przeciwko oskarżonemu R. L.. Zatem już wtedy R. L. miał świadomość tego, że obowiązany był do zwrotu pieniędzy pokrzywdzonemu przestępstwem A. B., którego doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie nie mniejszej niż 210 000 zł. Należy zauważyć, że świadczenia polegające na naprawieniu szkody wynikłej z czynu niedozwolonego (w tym m.in. przestępstwa) jest świadczeniem pierwotnym w tym stosunku zobowiązaniowym. Obowiązek naprawienia tej szkody powstaje bowiem wtedy, gdy poszkodowany doznał jej w następstwie czynu niedozwolonego, za który inny podmiot ponosi odpowiedzialność. Jeżeli ziści się wspomniany stan faktyczny, osoba odpowiedzialna za wyrządzenie szkody (dłużnik) od razu jest zobowiązany do jej naprawienia poszkodowanemu (wierzycielowi). Ostatecznie samo postanowienie o dziale spadku zapadło już po wydaniu wyroku skazującego R. L., bo dnia 7 maja 2013 r.

Wskutek sekwencji zdarzeń w postaci złożenia wniosku o zgodny dział spadku i wydania przez Sąd Rejonowy w Świdnicy postanowienia o dziale spadku w sposób wskazany przez wnioskodawcę i uczestników postępowania, pozwana M. L. uzyskała korzyść majątkową polegającą na otrzymaniu na własność całego majątku spadkowego bez spłat na rzecz pozostałych uczestników. Przesłanką skargi pauliańskiej jest przy tym, aby osoba trzecia która uzyskała korzyść majątkową wiedziała o tym, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Ustawodawca przewidział w tym zakresie dwa domniemania ułatwiające dochodzenie roszczeń ze skargi pauliańskiej. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 527 § 3 kc). Domniemanie to znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie, korzyść majątkową uzyskała bowiem matka dłużnika, będąca bez wątpienia osobą pozostającą w bliskim z nim stosunku. Wskutek tego to na pozwanej spoczywa ciężar wykazania, że w rzeczywistości nie wiedziała ona iż dłużnik R. L. działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Celem obalenia domniemania pozwana powoływała się na to, że jest osobą nieporadną, w podeszłym wieku i o wielu schorzeniach, w tym psycho-neurologicznych. Na dowód tego powołała się na dokumentację lekarską z poradni zdrowia psychicznego. Z dokumentacji tej wynika jednak, że pozwana była pacjentką poradni dopiero od dnia 13 sierpnia 2013 r., a zatem już po dokonaniu działu spadku z pokrzywdzeniem wierzyciela. Sąd nie dał także wiary zeznaniom pozwanej jakoby nic nie wiedziała o sytuacji finansowej swojego syna oraz o tym z jakiego powodu przebywa on w zakładzie karnym. Domniemanie nie zostało zatem skutecznie obalone.

Jak już wcześniej zasygnalizowano, gdyby nawet zostało ustalone, że pozwana nie wiedziała i nie mogła się dowiedzieć, że R. L. działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, nie miałoby to wpływu na sposób rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, a to ze względu na treść przepisu w art. 528 kc. Mianowicie jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Korzyścią majątkową bezpłatną w rozumieniu art. 528 kc jest korzyść uzyskana nie tylko w wyniku darowizny (art. 888), lecz także uzyskana w wyniku każdego innego przysporzenia, jeżeli osoba, która dokonała tego przysporzenia, nie otrzymała w zamian korzyści majątkowej stanowiącej jego ekwiwalent (Jacek Gudowski, Kodeks cywilny. Komentarz. Księga trzecia. Zobowiązania, LexisNexis 2013). Niewątpliwie pozwana uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, skoro cały przysługujący spadkodawcy udział w prawie własności lokalu mieszkalnego położonego w Ś. przy ul. (...) przyznany został pozwanej bez obowiązku spłat na rzecz pozostałych uczestników. W przypadku czynności prawnych nieodpłatnych osoba trzecia nie może bronić się w ten sposób, że wykaże brak wiedzy bądź brak możliwości powzięcia wiedzy o tym, że dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. W tym miejscu należy zaznaczyć, że twierdzenia dłużnika R. L. w składanych do Sądu pismach, nie mogły podważyć ustaleń co do bezpłatnego charakteru uzyskania przez pozwaną korzyści majątkowej. R. L. w piśmie z dnia 5.01.2015 r. (k. 17-17v.) wskazał, że pozwana wraz ze zmarłym już mężem zaciągnęli kredyty, aby pomóc R. L., a ten w zamian za to zrzekł się swojej części spadku po ojcu, co sugerowałoby że uzyskana przez pozwaną korzyść majątkowa nie była bezpłatna. Jednak R. L. nie jest stroną niniejszego postępowania, a sama pozwana nie podnosiła faktów wskazywanych przez syna. Nie zostało też w żaden sposób nawet uprawdopodobnione, że pozwana rzeczywiście zawierała umowy kredytowe, z których pieniądze przekazywałaby na rzecz swojego syna R. L..

W rezultacie należy stwierdzić, że wszystkie przesłanki żądania uznania za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, zostały spełnione. Uwzględnieniu powództwa, wbrew twierdzeniu pozwanej, nie stoją na przeszkodzie zasady współżycia społecznego, o których mowa w art. 5 kc. Rzeczywiście, sytuacja pozwanej będącej osobą w podeszłym wieku, utrzymującej się z emerytury w wysokości 1300 zł, nie jest łatwa. Rację ma przy tym powód wskazując, że sąd nie może powołać się ogólnie na nieokreślone zasady współżycia, lecz powinien wskazać konkretnie, jaka z przyjętych w społeczeństwie zasad współżycia społecznego została naruszona (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 14 października 1998 r., II CKN 928/97, LexisNexis nr (...)). Pozwana nie wskazała natomiast żadnej konkretnej zasady współżycia społecznego, z którą roszczenie powoda byłoby sprzeczne. Zastosowanie art. 5 kc nie może nadto doprowadzić do nabycia ani utraty prawa podmiotowego (zob. wyrok SN z 7 grudnia 1965 r., III CR 278/65, LexisNexis nr (...)). Tymczasem powoływane przez pozwaną na uzasadnienie tego zarzutu okoliczności mają charakter trwały, co de facto prowadziłoby do utraty prawa podmiotowego i trwałego wyłączenia możliwości jego realizacji. Przy przyjmowaniu nadużycia prawa należy zachować szczególną ostrożność. Zdaniem Sądu powołanie się na zarzut nadużycia prawa w sytuacji gdy osoba podnosząca ten zarzut uzyskała nieodpłatnie korzyść majątkową, może mieć miejsce w zupełnie wyjątkowych wypadkach. Taka sytuacja nie ma jednak miejsca w niniejszej sprawie i podniesiony zarzut uznać należy za nieskuteczny. W konsekwencji należało uwzględnić w całości wniesione powództwo, co znalazło wyraz w punkcie I wyroku. Podkreślić należy, że wbrew zarzutom pozwanej mimo uwzględnienia skargi pauliańskiej pozwana ma dalej zapewnione nadal zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych , albowiem przedmiot żądania dot. co najwyżej udziału w 1/6 części we współwłasności spornego lokalu .

O przyznaniu na rzecz radcy prawnego M. M. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Świdnicy kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu pozwanej Sąd orzekł na podstawie § 15 i § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2013, poz. 490). Na zasądzoną kwotę składa się stawka minimalna w wysokości 2400 zł (§ 6 pkt 5 rozporządzenia) powiększona o 23% stawkę podatku od towarów i usług w wysokości 552 zł.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 kpc stosując ogólną zasadę odpowiedzialności za wynik procesu i obciążył nimi pozwaną jako stronę, która przegrała proces w całości. Sąd nie znalazł podstaw do nieobciążania pozwanej kosztami procesu, o co wnioskowała powołując się na to, że jest osobą nieporadną, w podeszłym wieku. Zgodnie z art. 102 kpc sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami w wypadkach szczególnie uzasadnionych. Jak zauważył wcześniej Sąd, sytuacja pozwanej rzeczywiście nie jest łatwa, bowiem jest ona osobą w podeszłym wieku, leczącą się. Jednak pozwana uzyskuje regularne dochody, otrzymuje emeryturę w wysokości 1300 zł netto, jest właścicielką lokalu mieszkalnego. Powód zaś musiał wyłożyć opłatę sądowa od pozwu w kwocie 1250 zł i opłacić koszty zastępstwa procesowego , a zatem nie można uznać, że ma miejsce wypadek szczególnie uzasadniony. Na kwotę zasądzonych kosztów składają się koszty zastępstwa procesowego w wysokości 2400 zł (§ 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2013, poz. 461), opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł oraz opłata od pozwu w wysokości 1250 zł.