Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

28 listopada 2014 roku

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I. Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Rafał Cieszyński

Protokolant Ewelina Kiałka

po rozpoznaniu na rozprawie 18 listopada 2014 roku we Wrocławiu

sprawy z powództwa B. J., Z. J. (1) i R. J.

przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą w W.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powodów B. J., Z. J. (1) i R. J. solidarnie na rzecz pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. kwotę 20,78 zł tytułem kosztów procesu;

III.  obciąża Skarb Państwa opłatą od pozwu, od obowiązku uiszczenia której powodowie zostali zwolnieni.

Sygn. akt I C 1785/13

UZASADNIENIE

Powodowie B. J., Z. J. (1) i R. J. w pozwie skierowanym przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą w W. wnieśli o pozbawienie wykonalności w całości wykonalności tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu XI Wydział Cywilny postanowieniem z 28 maja 2013, w sprawie o sygn. akt XI Co 942/13.

W uzasadnieniu pozwu wskazali, że po rozmowie z doradcą kredytowym P. P. i jej zapewnieniu, że umowa kredytu hipotecznego będzie umową konsolidacyjną, za pomocą której powodowie spłacą wszystkie liczne zobowiązania z tytułu kart kredytowych i kredytów gotówkowych, złożyli wniosek o kredyt hipoteczny. Doradca zapewniała powodów, że rata będzie wynosić maksymalnie 2.500 zł miesięcznie i z przyznanej kwoty kredytu powodom pozostaną środki pieniężne w kwocie kilkunastu tysięcy złotych do swobodnego wykorzystania. W celu uzyskania kredytu, powodowie zawyżyli we wniosku swoje dochody. W oparciu o ustalenia zawarte we wniosku sporządzona została umowa o kredyt hipoteczny, którą powodowie podpisali 08 maja 2009. Następnie aneksem numer (...) z 25 sierpnia 2009 dokonana została zmiana treści § 5 ustępu 2 lit. b, w przedmiocie przedłużenia terminu do przedłożenia zaświadczenia z banków o całkowitej spłacie kredytów, spłacanych umową z 08 maja 2009. Umowę kredytu podpisał również syn powodów B. J. i Z. R. J.. Od momentu złożenia wniosku powodowie nie mieli kontaktu z bankiem, gdyż wszystko w ich imieniu załatwiała P. P.. Po podpisaniu umowy powodowie otrzymali harmonogram spłaty kredytu. Okazało się wówczas, że średnia miesięczna rata kredytu wynosiła 3.400 zł i znacznie przekraczała kwotę uzgodnioną z doradcą. Doradca kredytowy poinformował również powodów, że wbrew wcześniejszym uzgodnieniom, przyznany kredyt nie wystarczy na spłatę wszystkich zobowiązań i część kredytów powodowie będą musieli spłacić z własnych środków. Po otrzymaniu tej informacji powodowie udali się do siedziby Banku celem wyjaśnienia przyczyn nieobjęcia kwotą przyznanego kredytu całości zobowiązań. Udali się również do banków, u których posiadali zadłużenie celem uzyskania zaświadczeń o spłacie zobowiązań. Okazało się, że tylko cztery spośród czterdziestu kredytów zostało spłaconych całkowicie, pozostałe natomiast tylko częściowo lub wcale. 19 maja 2010 powodowie otrzymali pismo pozwanego z 14 maja 2010 o wypowiedzeniu umowy kredytowej, z powodu niedotrzymania przez nich warunków umowy kredytu hipotecznego z 08 maja 2009, poprzez spowodowanie nieterminowej spłaty kredytu. 28 maja 2013 Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu XI Wydział Cywilny w sprawie o sygn. akt XI Co 942/13 wydał postanowienie nadające klauzulę wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu numer (...) wystawionemu 29 kwietnia 2013 przez pozwanego przeciwko powodom, z ograniczeniem odpowiedzialności dłużników solidarnych do kwoty 700.142,46 zł. Pismem z 10 lipca 2013 Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej R. W. (1) zawiadomił powodów o wszczęciu egzekucji z nieruchomości (sygn. akt Km 711/13). W ocenie powodów dokonane na podstawie § 21 ust. 1 umowy oraz art. 75 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 Prawo bankowe wypowiedzenie umowy kredytu pozostaje w sprzeczności z ogólnymi zasadami kodeksu cywilnego wskazanymi w art. 471 k.c. oraz art. 354 § 2 k.c., jak i zasadami współżycia społecznego, w związku z czym stanowiło ono na mocy art. 5 k.c. nadużycie prawa. Powodowie podkreślali, że konstrukcja art. 75 ustawy Prawo bankowe nakazuje pozwanemu dokonanie oceny, czy przesłanki wypowiedzenia umowy zaszły. Zdaniem powodów pozwany winien dokonywać oceny stanu faktycznego związanego z zaistnieniem tychże przesłanek z uwzględnieniem ogólnych zasad odpowiedzialności kontraktowej wskazanych w art. 471 k.c. i następnych.

Powodowie zarzucali, że niedotrzymanie przez nich warunków umowy kredytowej wynikało z faktu, iż to pozwany pierwotnie nie dopełnił warunków umowy i nie skonsolidował wskazanych w § 2 umowy kredytów, doprowadzając do pogorszenia sytuacji majątkowej powodów. Działanie takie, zdaniem powodów, należy kwalifikować jako nadużycie prawa przez pozwanego, który zapewniał powodów, że całość ich zobowiązań względem innych banków zostanie objęta sumą kredytu hipotecznego. Powodowie podkreślali, że nie zawarliby umowy kredytu hipotecznego w sytuacji, gdyby zostali rzetelnie poinformowani, że będą płacili wysoką ratę kredytową oraz prawie wszystkie raty w pozostałych bankach. Przy tak licznych obciążeniach kredytowych, zawarcie spornej umowy i nieskonsolidowanie zadłużenia, doprowadziło powodów do ruiny finansowej.

Zdaniem powodów zaciągnięte zobowiązanie stanowiło faktycznie umowę konsolidacyjną, a nie umowę o kredyt hipoteczny i w takim ujęciu należy rozpatrywać treść umowy.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) Bank S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów solidarnie na rzecz pozwanego kosztów procesu. Pozwany zaprzeczył wszelkim twierdzeniom powodów poza wyraźnie przyznanymi. Zdaniem pozwanego w przedmiotowej sprawie nie zachodzą przesłanki do zarzucenia bankowi, aby wypowiedzenie umowy kredytu naruszało art. 5 k.c. Zgodnie z przedłożonym harmonogramem spłaty, powodowie winni spłacić ratę kredytową na poziomie około 3.400 zł. W wypowiedzeniu umowy kredytowej zaległość na 15 kwietnia 2010 wynosiła 23.207,23 zł. Zatem zaległość w spłacie kredytu sięgała prawie siedem rat. Zdaniem pozwanego, nie sposób przyjąć, iż skala, czy też stopień naruszeń kredytobiorców w zakresie spłaty umowy kredytowej był minimalny czy też znikomy. Skoro powodowie w ciągu pierwszego roku kredytowania nie zapłacili sześciu rat kredytowych, to wypowiedzenie umowy kredytowej przez bank z uwagi na zaległość w spłacie umowy kredytowej w przypadku niespłacenia dwóch rat kredytowych nie jest naruszeniem art. 5 k.c. Bank nie dochodzi od powodów naprawienia szkody. Pozwany wypowiedział umowę kredytu i dochodzi spłaty pozostałego zadłużenia. Obowiązkiem powodów, zgodnie z umową kredytową, było płacenie rat kredytowych. Obowiązkiem banku było przyjmowanie wpłaconych pieniędzy oraz rozliczenie kredytu. Powodowie nie wskazali, aby doznali ze strony pozwanego jakiekolwiek przeszkody w dokonywaniu spłaty.

Zdaniem pozwanego, również twierdzenia powodów B. J. i Z. J. (1), iż w swoich oświadczeniach o dochodach zawyżyli ich wartość, a doradca kredytowy potwierdził ich wysokość nie zasługuje na uwzględnienie. Bowiem pośrednik potwierdził jedynie własnoręczność złożonych podpisów na oświadczeniu o dochodach.

W zakresie wysokości raty na poziomie 2.500 zł należy wskazać, iż powodowie niewątpliwie otrzymali harmonogramy spłat, tym samym rozpoczynając spłatę kredytu powodowie mieli świadomość, iż rata wynosi około 3.400 zł. Nie kwestionowali tej okoliczności i rozpoczęli spłatę kredytu z rata na poziomie 3.400 zł, a nawet zawarli aneks do umowy kredytu. Okoliczności te, zdaniem pozwanego, pozostają w sprzeczności z twierdzeniami powodów, iż zostali wprowadzeni przez przedstawiciela banku w błąd co do wysokości raty kredytowej.

Pozwany wskazał ponadto, że sumując kwotę kredytu wskazaną w § 1 pkt 1 umowy kredytu z całkowitym kosztem kredytu wskazanym w § 1 ustępie 6 umowy i następnie dzieląc sumę przez okres spłaty kredytu § 1 ustęp 2 umowy średnia rata wynosi około 3.400 zł. Zatem twierdzenie powodów, że zostali wprowadzeni w błąd, pozostaje w sprzeczności z treścią zawartej umowy kredytowej.

Odnośnie informacji o spłacie zadłużeń wskazanych przez powodów we wniosku pozwany zarzucił, że w umowie kredytowej w § 2 wskazano kilkadziesiąt kredytów, które zgodnie z umową miały zostać spłacone. Powodowie podpisując umowę wyrazili zgodę, iż przedmiotowym kredytem zostaną spłacone zadłużenia w bankach w wysokości ujętej w umowie. Pozwany podniósł ponadto, że przedmiotową umową kredytową w § 2 pkt „mm” powodom przekazano 19.313 zł na rachunek kredytobiorców. Zatem powodowie dysponowali dodatkowo kwotą umożliwiającą spłatę dalszych kredytów, czy też pożyczek.

Pozwany zarzucił ponadto, że powodowie sami podpisywali wniosek o wypłatę kredytu, w którym wyraźnie wskazano kwotę zadłużenia, numer rachunku bankowego oraz nazwę dysponenta rachunku. Zatem również na etapie wypłaty kredytu powodowie wiedzieli, które kredyty i w jakiej wysokości będą spłacone.

Pozwany wskazał również, iż zgodnie z § 7 ustęp 3 umowy kredytu w przypadku, gdy wypłacana kwota nie pokryła całości zobowiązania, na zapłatę, którego przeznaczony jest kredyt. Kredytobiorca zobowiązany jest do pokrycia ze środków własnych różnicy między kwotą wypłacanego kredytu a kwota niezbędną do realizacji celu kredytu. Zatem umowa ta nie gwarantowała powodom spłaty całości kredytów wymienionych w § 2 przedmiotowej umowy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny, istotny dla rozstrzygnięcia sprawy:

Powodowie B. J. i Z. J. (1) posiadali wiele zobowiązań wynikających z kart kredytowych oraz kredytów gotówkowych. W związku z tym postanowili skonsolidować wszystkie kredyty w jeden. Banki, do których się udali odmówiły udzielenia takiego kredytu z uwagi na wiek powodów oraz wysokość otrzymywanych dochodów. Powodowie skontaktowali się z doradcą kredytowym (...) w osobie P. P.. Po konsultacji z doradcą 01 kwietnia 2009 złożyli wniosek o kredyt hipoteczny. We wniosku, w oparciu o przedłożone przez powodów umowy kredytowe, wpisano zobowiązania podlegające spłacie, zaznaczając jednocześnie, iż spłaty tych zobowiązań są opóźnione. Wskazane zobowiązania uwzględniały kwotę zadłużenia, aktualną kwotę do spłaty, kwotę miesięcznej raty oraz kredytobiorcę i wierzyciela. W załączonych do wniosku oświadczeniach o uzyskiwanych dochodach wskazali, że średniomiesięczny dochód netto z tytułu renty otrzymywanej przez Z. J. (1) wynosi 2.200 zł, natomiast dochód brutto B. J. stanowi kwota 6.000 zł. Powodowie wnioskowali o udzielenie kredytu w wysokości 320.000 zł. Okres kredytowania określili na 25 lat. Bank zażądał od powodów dodatkowego zabezpieczenia kredytu poprzez wskazanie dodatkowego kredytobiorcy. Powodowie zgłosili swojego syna R. J..

(dowód: wniosek o kredyt hipoteczny k. 14-24,

oświadczenia o uzyskiwanych dochodach k. 152-153,

zeznania świadka P. P. elektroniczny protokół rozprawy z 18 listopada 2014 00:05:49-00:06:39 k. 254,

przesłuchanie powoda Z. J. (1) elektroniczny protokół rozprawy z 18 listopada 2014 00:22:34-00:24:19 k. 255)

08 maja 2009 B. J., Z. J. (1) i R. J. zawarli z (...) Bank S.A. z siedzibą w K. umowę kredytu hipotecznego numer (...). W § 1 ustępie 1 tej umowy Bank udzielił kredytobiorcom kredytu w kwocie 350.071,23 zł. Okres spłaty kredytu ustalono na 300 miesięcznych rat równych (ustęp 2). Całkowity koszt kredytu na dzień sporządzenia umowy wyniósł 664.839,60 zł (ustęp 6). W ustępie 10 strony ustaliły, iż kredytobiorcy ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania wynikające z umowy. Natomiast w § 2 ustępie 1 przedmiotowej umowy, wyszczególniony został cel kredytu opiewający łącznie na kwotę 350.071,33 zł. W założeniach kredytowych, do dyspozycji powodów, zawarta została również kwota 19.313 zł. Zabezpieczenie spłaty kredytu stanowiła hipoteka zwykła oraz kaucyjna na lokalu mieszkalnym powodów położonym we W. przy ulicy (...) (§ 3). Zgodnie z § 7 umowy, strony ustaliły, że wysokość rat odsetkowych zostanie określona w harmonogramie spłat, wysłanego następnego dnia roboczego, po wypłacie całości kredytu. Wysokość miesięcznej raty kredytowej według harmonogramu wyniosła 3.415,85 zł. Do umowy z 08 maja 2010 powodowie złożyli również oświadczenia o poddaniu się egzekucji do kwoty 700.142,46 zł. Ponadto powodowie podpisali deklarację do niezupełnego weksla własnego z 13 maja 2009 zabezpieczającego wykonanie zobowiązania Banku z tytułu sporządzonej 08 maja 2009 umowy kredytu numer (...). Wraz z umową powodowie otrzymali Tabelę prowizji i opłat oraz regulamin kredytów hipotecznych (...). Regulamin ten w § 8 zawierał zapis, iż w przypadku, gdy wypłacona kwota nie pokryła całości zobowiązania na zapłatę, którego przeznaczony jest kredyt, Kredytobiorca zobowiązany jest do pokrycia ze środków własnych różnicy między kwotą wypłaconego kredytu a kwotą niezbędną do realizacji celu kredytu.

(dowód: umowa kredytu hipotecznego numer (...) k. 26-28,

oświadczenie z 08 maja 2009 k. 38,

deklaracja do nieuzupełnionego weksla k. 40-41,

tabela prowizji i opłat k. 45,

harmonogram spłaty kredytu k. 47-49,

regulamin kredytów hipotecznych (...) k. 84-91)

18 maja 2009 powodowie złożyli dyspozycje przelewów, wskazując kwoty wypłat, tytuł przelewu, nazwę banku oraz numer rachunku i jego dysponenta. 19 maja 2009 wydana została dyspozycja uruchomienia kredytu hipotecznego, w której wyszczególniono harmonogram spłat kredytów ujętych w § 2 umowy kredytowej z 08 maja 2009. Tego samego dnia dokonane zostały przelewu poszczególnych kwot na wskazane w umowie rachunki, w tym na rachunek powódki B. J. kwota w wysokości 19.313 zł. Łącznie rozdysponowana została kwota 350.071,33 zł stanowiąca równowartość kwoty zadeklarowanej w zawartej przez strony umowie.

(dowód: wniosek o wypłatę kredytu z 13 maja 2009 k. 143-147,

zeznania świadka P. P. elektroniczny protokół rozprawy z 18 listopada 2014 00:16:52-00:18:01 k. 254)

dyspozycja uruchomienia kredytu k. 148-149,

potwierdzenia przelewów k. 183)

25 sierpnia 2009 strony zawarły aneks numer (...) do umowy kredytu hipotecznego (...) z 08 maja 2009. W ramach aneksu zmianie uległa treść § 5 ustępu 2 lit. b dotycząca terminu przedłożenia wypisu z księgi wieczystej.

(dowód: aneks nr (...) do umowy kredytu hipotecznego numer (...) z 08 maja 2009 k. 46)

04 stycznia 2010 (...) Bank S.A. z siedzibą w K. został przejęty przez (...) Bank S.A., który następnie zmienił firmę na (...) Bank S.A. 01 czerwca 2012 (...) Bank S.A. w W. przejął (...) Bank S.A. w W., a następnie (...) Bank S.A. w W. zmienił nazwę na (...) Bank S.A. w W..

(dowód: Krajowy Rejestr Sądowy k. 172-175

Krajowy Rejestr Sądowy k. 177-181)

09 maja 2010 B. J. i Z. J. (1) skierowali pismo do prezesa Banku, w którym domagali się wyjaśnienia przyczyn niespłacenia wszystkich ich zadłużeń kredytowych zawartych w umowie z 08 maja 2009. W pismach tych wnosili o przyznanie dodatkowej kwoty kredytu w wysokości 30.000 zł, która pozwoliłaby im na spłatę pozostałego zadłużenia.

(dowód: pisma z 09 maja 2010 i 21 maja 2010 k. 56-62,

potwierdzenia nadania pism k. 63)

Pismem z 14 maja 2010 (...) Bank S.A. wypowiedział w całości umowę z 08 maja 2009 w związku z niedotrzymaniem przez powodów warunków tej umowy. Zawarta przez strony umowa kredytowa nie podlegała rygorowi ustawy o kredycie konsumenckim z 20 lipca 2001 (§ 1 ustęp 8 tej umowy), zatem do powodów nie miał zastosowania § 8 tej umowy. Wobec zaległości w spłacie sześciu pełnych rat, Bank wypowiedział umowę kredytu w całości zgodnie z § 21 ustępem 1 lit. a zawartej przez strony umowy stanowiącego, z którego wynikało, że w razie stwierdzenia przez Bank, że warunki udzielenia kredytu nie zostały dotrzymane, lub w razie zagrożenia terminowej spłaty kredytu z powodu złego stanu majątkowego Kredytobiorcy, a w szczególności w przypadku niespłacenia dwóch rat odsetkowych lub odsetkowo kapitałowych lub skierowania egzekucji do nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie spłaty kredytu, Bank może wypowiedzieć umowę kredytu w całości lub w części.

(dowód: umowa kredytowa numer (...) k. 26,

wypowiedzenie umowy kredytu k. 54)

07 maja 2013 pozwany (...) Bank S.A. z siedzibą w W. wniósł do Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu XI Wydziału Cywilnego wniosek o nadanie bankowemu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności. Postanowieniem z 28 maja 2013 Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu nadał klauzulę wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu numer (...) wystawionemu 29 kwietnia 2013 przez wierzyciela (...) Bank S.A. z siedzibą w W. przeciwko dłużnikom solidarnym B. J., Z. J. (1) i R. J. w całości, z ograniczeniem odpowiedzialności dłużników solidarnych do kwoty 700.142,46 zł. W skardze na postanowienie z 28 maja 2013 B. i Z. J. (2) podnieśli, że zaciągnięty kredyt nie wystarczył na spłatę wszystkich ich zobowiązań. Nie kwestionowali wysokości naliczonych rat miesięcznych. Z uwagi na nieuiszczenie opłaty od skargi Sąd Rejonowy postanowieniem z 17 września 2013 odrzucił skargę powodów.

(dowód: wniosek o nadanie bankowego tytułu egzekucyjnego k. 3 akt I Co 942/13 Sądu Rejonowego dla Wrocławia Fabrycznej we Wrocławiu,

postanowienie z 28 maja 2013 k. 28 akt I Co 942/13 Sądu Rejonowego dla Wrocławia Fabrycznej we Wrocławiu

skarga na postanowienie k. 30-31 akt I CO 942/13 Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu z 28 maja 2013,

postanowienie z 17 września 2013 k. 46 akt I CO 942/13 Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu z 28 maja 2013)

Pismem z 09 lipca 2013 (...) Bank S.A. złożył wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej R. W. (1). Pismem z 10 lipca 2013 Komornik Sądowy zawiadomił dłużników o wszczęciu egzekucji oraz o zajęciu wierzytelności. Komornik Sądowy zawiadomił również dłużników o wszczęciu egzekucji z nieruchomości jednocześnie wzywając ich do zapłaty należności. Pismami z 19 lipca 2013 Komornik Sądowy wezwał Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. do dokonywania potrąceń ze świadczeń rentowych dłużników B. J. i Z. J. (1). 03 grudnia 2013 Komornik dokonał opisu i oszacowania nieruchomości dłużników położonej we W. przy ul. (...). Nieruchomość dłużników oszacowana została na kwotę 240.000 zł. Pismem wniesionym 18 grudnia 2013 dłużnicy wnieśli skargę na czynności Komornika Sądowego R. W. (2) na opis i oszacowanie nieruchomości. Z należności wyegzekwowanych ze świadczeń rentowych dłużników wierzyciel otrzymał 1.446,97 zł. Termin licytacji nieruchomości nie został ustalony z uwagi na nierozpoznanie skargi dłużników na opis i oszacowanie tej nieruchomości.

(dowód: wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego k. 1 akta Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej R. W. (1) o sygn. KM 711/13,

zawiadomienia o wszczęciu egzekucji k. 7-9 akta Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej R. W. (1) o sygn. KM 711/13

zajęcie wierzytelności k. 10 akta Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej R. W. (1) o sygn. KM 711/13,

zawiadomienie o wszczęciu egzekucji z nieruchomości k. 18 akta Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej R. W. (1) o sygn. KM 711/13,

wezwanie do zapłaty należności k. 19 akta Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej R. W. (1) o sygn. KM 711/13,

wezwania do dokonania potrąceń k. 26-27,

protokół opisu i oszacowania nieruchomości k. 108 akta Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej R. W. (1) o sygn. KM 711/13,

plan podziału uzyskanej z egzekucji z emerytury i renty k. 115,129 akta Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej R. W. (1) o sygn. KM 711/13,

skarga dłużników k. 127-130 akta Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej R. W. (1) o sygn. KM 711/13,)

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powodowie w niniejszym postępowaniu domagali się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu XI Wydział Cywilny, postanowieniem z 28 maja 2013, opierali się na zarzucie, że działanie wierzyciela stanowi nadużycie prawa (art. 5 k.c.) przez wypowiedzenie umowy kredytowej.

Zgodnie z art. 840 § 1 k.p.c. dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli: 1) przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście; 2) po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie; 3) małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności na podstawie art. 787, wykaże, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi nie należy się, przy czym małżonkowi temu przysługują zarzuty nie tylko z własnego prawa, lecz także zarzuty, których jego małżonek wcześniej nie mógł podnieść.

Z normy art. 840 k.p.c. wynika zatem, że dłużnik może żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części albo jego ograniczenia, powołując się na podstawy określone w tym przepisie.

Przepis art. 5 k.c. stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Biorąc pod uwagę utrwaloną linię orzecznictwa Sądu Najwyższego niedopuszczalne jest oparcie powództwa (w tym o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności) wyłącznie na art. 5 k.c., który obejmuje swoją dyspozycją nadużycie prawa. Przepis ten ustanawia zakaz korzystania, w określonych granicach, z praw podmiotowych, nie jest natomiast źródłem powstania takich praw. W konsekwencji nie może on stanowić samodzielnej podstawy powództwa, lecz przesłankę obrony dłużnika przed skierowanym do niego roszczeniem. Podstawę taką stanowią inne przepisy prawne, których przesłanki zostały spełnione w związku z zaistnieniem nadużycia prawa. W przypadku powództwa opozycyjnego podstawą tą jest art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Musiałaby zatem zachodzić sytuacja, w której po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie nie może być aktualnie egzekwowane. Zobowiązanie nie mogłoby być egzekwowane, ponieważ byłoby to w danym momencie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (uchwała Sądu Najwyższego z 30 stycznia 1986 r., sygn. akt III CZP 77/85, OSNC 1986, Nr 12, poz. 206 oraz wyroki Sądu Najwyższego z 27 stycznia 1999 r., sygn. akt II CKN 151/98, OSNC 1999, Nr 7-8, poz. 134 i z 05 czerwca 2002 r., sygn. akt II CKN 943/00, LEX numer 521921). Istotą działania banków jest miedzy innymi dochodzenie swych należności. Dlatego też przyjęcie, że postępowanie to jest sprzeczce ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa lub z zasadami współżycia społecznego musiałyby zachodzić jedynie w sytuacjach wyjątkowych i skrajnych. Kwestia zastosowania art. 5 k.c., statuującego podstawową zasadę, iż nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego, przy rozpoznawaniu powództw przeciewgzekucyjnych wymaga specjalnego omówienia.

W ocenie Sądu zasada wskazana wyżej, a to ta, że art. 5 k.c. nie może stanowić samodzielnej podstawy dla wytoczenia powództwa nie będzie miała zastosowania dla powództw opartych na treści art. 840 § 1 pkt. 1 k.p.c., gdzie dłużnik kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym nie będącym orzeczeniem sądu, a w realiach rozpoznawanej sprawy bankowym tytułem egzekucyjnym. W normalnym obrocie w sytuacji, gdy dłużnik odmawia spełnienia świadczenia, wierzyciel praw swych musi dochodzić na drodze sądowej, gdzie z kolei dłużnik może podjąć obronę na podstawie art. 5 k.c. Banki pozostają w tej uprzywilejowanej sytuacji, iż mają możliwość wystawienia tytułu egzekucyjnego i – po spełnieniu wymogów czysto formalnych – tytuł ten zaopatrzony zostaje w klauzulę wykonalności w ramach postępowania sądowego. Jedyną drogą, na której dłużnik może dochodzić swoich racji, w ramach zwalczania samego zobowiązania, jest właśnie powództwo przeciwegzekucyjne oparte o treść art. 840 § 1 pkt. 1 k.p.c. Nie można więc odmówić i dłużnikowi bankowemu możliwości podjęcia obrony (w tej sytuacji w postaci czynnej) z art. 5 k.c.

Analizując stan faktyczny sprawy opisany przez powodów nie można stwierdzić, by złożone przez pozwanego w piśmie z 14 maja 2010 roku oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytu hipotecznego numer (...) z 08 maja 2009, miało stanowić nadużycie prawa w rozumieniu art. 5 k.c. W szczególności zauważyć wypada, że powodowie, formułując zarzuty względem pozwanego, odnoszą się głównie do niedotrzymania przez Bank ustaleń, poczynionych między powodami, a doradcą kredytowym na etapie składania wniosku o udzielenie kredytu oraz podpisywania samej umowy. Z analizy przedstawionych przez powodów dokumentów, w postaci wniosku kredytowego oraz umowy kredytu numer (...) wynika, że przedmiotowy kredyt, zabezpieczony hipoteką na nieruchomości powodów Z. J. (1) i B. J., nie objął całości ich zobowiązań z kart kredytowych i kredytów gotówkowych, wymienionych we wniosku. Środki z przyznanego powodom kredytu miały zostać przeznaczone na spłatę zobowiązań w ściśle określonych kwotach przekazywanych przez Bank na rachunek wierzycieli kredytobiorców, wymienionych szczegółowo w § 2 umowy o kredyt hipoteczny. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że z przyznanego kredytu powódka B. J. otrzymała kwotę 19.313 zł, którą Bank przekazał na jej rachunek celem spłaty innych zobowiązań finansowych nieuwzględnionych w zawartej przez strony umowie. Wbrew twierdzeniom powodów, z treści tej umowy nie wynikało, iż środki z tytułu kredytu udzielonego przez pozwanego pokryją całość zobowiązań powodów w pełnej ich wysokości, albowiem oczywistym pozostaje, że w związku z zamknięciem poszczególnych kredytów obciążających powodów, do zapłaty pozostawały różnego rodzaju koszty dodatkowe, związane z naliczeniem dalszych rat, odsetkami za opóźnienie, czy też z tytułu przedwczesnej spłaty zobowiązań. Fakt, iż powodowie zdecydowali się na zaciągnięcie kredytu hipotecznego w udzielonej im wysokości, czego wyrazem było podpisanie spornej umowy, czyni niewiarygodnymi twierdzenia powodów, iż nie mieli oni świadomości co do zakresu tej umowy oraz wysokości uzgodnionej raty.

W dalszej kolejności należy podnieść, że stosownie do § 21 ust. 1 lit. a umowy kredytu hipotecznego numer (...) pozwany mógł wypowiedzieć umowę kredytu w całości lub części w razie stwierdzenia, że warunki udzielenia kredytu nie zostały dotrzymane, lub w razie zagrożenia terminowej spłaty kredytu z powodu złego stanu majątkowego kredytobiorcy, a w szczególności w przypadku niespłacenia dwóch rat odsetkowych lub odsetkowo-kapitałowych lub skierowania egzekucji do nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie spłaty kredytu. Wypowiadając powodom umowę kredytu, w piśmie z 14 maja 2010 pozwany, jako przyczynę wypowiedzenia wskazał niedotrzymanie przez kredytobiorców warunków umowy, skutkujące powstaniem zaległości w kwocie 1.808,18 zł tytułem należności kapitałowych, 21.296,08 tytułem odsetek umownych, 102,97 zł tytułem odsetek podwyższonych za opóźnienie, 235 zł tytułem kosztów za czynności Banku zgodnie z Tabelą opłat i prowizji. Wskazane w cytowanym piśmie zadłużenie wyniosło łącznie 23.442,23 zł. Zarówno wysokość zadłużenia jak i fakt jego niespłacenia nie były kwestionowane przez powodów.

W ocenie Sądu, w świetle przedstawionych dotychczas okoliczności, nie ma wystarczających podstaw do uznania, by wypowiadając sporną umowę, pozwany naruszył powoływane przez powodów zasady kodeksu cywilnego oraz, by było ono sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w znaczeniu, o którym mowa w art. 5 k.c. W dacie wypowiedzenia umowy, na powodach obiektywnie ciążyła zaległość w kwocie ujawnionej w piśmie z 14 maja 2010, czemu powodowie nie zaprzeczyli. Nie sposób również wedle Sądu przyjąć, by do niedotrzymania przez powodów warunków przedmiotowej umowy miało dojść na skutek wcześniejszych działań pozwanego. Powodowie znali wysokość obciążających ich zobowiązań z tytułu wcześniejszych umów kredytowych, jak również wysokość i cel udzielonego im kredytu hipotecznego oraz ustalonej w nim raty kredytowej. Trudna sytuacja materialna powodów, będąca wynikiem zaciągnięcia przez nich kilkudziesięciu (ponad 40) kredytów i pożyczek, nie może być podstawą do przerzucania na pozwanego ujemnych skutków, wynikających z nieterminowej spłaty zobowiązań obciążających powodów.

W dalszej kolejności wskazać należy, że dłużnik może wytoczyć przeciwko bankowi powództwo przeciwegzekucyjne z art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. podnosząc w nim wszelkie zarzuty materialnoprawne dotyczące wierzytelności banku objętej bankowym tytułem egzekucyjnym zaopatrzonym w sądową klauzulę wykonalności. Chodzi tu o zarzuty powstałe przed wystawieniem bankowego tytułu egzekucyjnego, przed nadaniem klauzuli wykonalności i po jej wydaniu. Mogą to być w szczególności zarzuty nieistnienia roszczenia banku lub istnienia roszczenia w mniejszej wysokości niż ujęte w tytule albo nienastąpienia wymagalności roszczenia, pomimo umieszczenia w tytule oświadczenia banku o innej treści.

Powodowie zmierzali do wykazania, że objęta bankowym tytułem egzekucyjnym wierzytelność pozwanego Banku, wynikająca z umowy kredytu z 08 maja 2009, nie została wykonana zgodnie z ich wolą, albowiem nie doszło do spłaty wszystkich zadłużeń kredytowych powodów. Powodowie próbowali wykazać, że to na skutek błędnych informacji doradcy kredytowego podpisali umowę kredytową, której warunków nie byli w stanie spełnić już przed jej zawarciem. Ich zdaniem umowa ta winna być zatem zmieniona w sposób umożliwiający powodom spłatę zadłużenia. W szczególności domagali się, aby rata miesięczna kredytu nie przekraczała kwoty 2.400 zł. Na okoliczność swoich twierdzeń nie przedstawili jednak żadnych dowodów. Ich zdaniem przedmiotowa umowa stanowiła umowę konsolidacyjną, zatem w jej ramach dokonane zostało połączenie wszystkich zaciągniętych przez powodów kredytów w jeden.

Zdaniem Sądu zawarta przez powodów umowa o kredyt hipoteczny stanowiła faktycznie nie kredyt konsolidacyjny, a pożyczkę hipoteczną pod zastaw nieruchomości, do której kredytobiorca ma prawo własności. Powodowie biorąc pożyczkę hipoteczną otrzymali pieniądze na dowolny wybrany przez siebie cel, w tym przypadku spłatę innych zobowiązań finansowych, pod warunkiem ustanowienia hipoteki zwykłej i hipoteki kaucyjnej na prawie do nieruchomości.

Powodowie przyznali, że z uwagi na ich sytuację finansową pozostawali w opóźnieniu w spłacie rat kredytu, co mogło stanowić naruszenie warunków zawartej z Bankiem umowy kredytu. Jednak ich zdaniem powstałe zaległości nie uzasadniały wypowiedzenie umowy kredytu po myśli art. 75 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 Prawo bankowe (t.j. Dz. U. z 2015, poz.128) i § 21 ust. 1 lit. a zawartej przez strony umowy.

Przesłanka naruszenia „warunków udzielenia kredytu”, o której mowa w art. 75 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 Prawo bankowe , powinna być rozumiana szeroko jako obejmująca wszelkie wypadki naruszenia umowy kredytu, w tym również naruszenie przez kredytobiorcę obowiązku terminowej spłaty należnych rat. Warunkiem udzielenia kredytu jest wszakże nie tylko spełnienie przez kredytobiorcę określonych przesłanek na chwilę podejmowania przez bank w tym przedmiocie stosownej decyzji, lecz również wymogów gwarantujących należyte wykonanie zawartej umowy. Dopuszczalna jest sądowa ocena skuteczności dokonanego przez bank uprawnienia kształtującego, bez względu na to, czy wynika ono z treści umowy kredytu, czy odpowiedniego przepisu ustawy, przez pryzmat art. 5 k.c. Naruszenie warunków umowy kredytu nie zawsze będzie uzasadniać jej wypowiedzenie. W sytuacji, gdy przeterminowana należność jest niewielka w stosunku do udzielonego kredytu, bank powinien podjąć działania zmierzające do zweryfikowania sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy pod kątem możliwości spłaty kredytu; uprawnienia w tym zakresie przewiduje art. 74 ustawy z 29 sierpnia 1997 Prawo bankowe. W razie stwierdzenia, że przyczyną naruszenia warunków umowy kredytu jest utrata przez kredytobiorcę zdolności kredytowej, jej wypowiedzenie nie może być uznane za nadużycie prawa podmiotowego ( vide wyrok Sądu Najwyższego z 23 maja 2013 r., sygn. IV CSK 679/12, Lex 1365728).

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd stwierdził, że zaległość z zapłatą rat w wysokości 23.442,23 zł stanowiła wystarczającą przesłankę do wypowiedzenia umowy o kredyt hipoteczny na podstawie § 21 ust. 1 lit. a tej umowy.

W związku z powyższym nie sposób przyznać racji powodom, że zaprzestanie spłaty kredytu nie nastąpiło z ich winy, ale z winy Banku, który nie dotrzymał warunków zawartej pomiędzy stronami umowy doprowadzając tym samym do pogorszenia sytuacji majątkowej powodów. Powodowie sami podpisywali wniosek o wypłatę kredytu, w którym wyraźnie wskazano kwotę zadłużenia, numer rachunku bankowego oraz nazwę dysponenta rachunku. Zatem również na etapie wypłaty kredytu powodowie wiedzieli, które kredyty i w jakiej wysokości będą spłacane. Natomiast zawarta pomiędzy stronami umowa o kredyt hipoteczny, w § 2 zawierała wykaz zawnioskowanych przez powodów kwot i numery kont wierzycieli powodów podlegających spłacie. Zatem umowa ta nie gwarantowała powodom spłatę zadłużenia wymienionego w § 2 umowy. Wysokość udzielonego powodom kredytu zawarta w § 1 tej umowy stanowiła kwotę 350.071,33 zł i na taką sumę Bank wydał dyspozycje przelewów. Natomiast § 7 ustęp 3 umowy kredytu stanowił, że „w przypadku, gdy wypłacana kwota nie pokryła całości zobowiązania, na zapłatę, którego przeznaczony jest kredyt kredytobiorca zobowiązany jest do pokrycia ze środków własnych różnicy między kwotą wypłacanego kredytu a kwota niezbędną do realizacji celu kredytu”. Ponadto powódka B. J. otrzymała z udzielonego kredytu kwotę 19.313 zł na spłatę mniejszych kredytów nieuwzględnionych w § 2 umowy. Pozwany spełnił tym samym warunki zawartej z powodami umowy.

Nie może być również mowy o jakiejkolwiek odpowiedzialności pozwanego wynikającej z art. 471 k.c. W ocenie Sądu powodowie nie wykazali aby Bank nienależycie wywiązał się z powstałego w wyniku zawartej umowy zobowiązania. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że powodowie posiadając tak liczne zobowiązania, winni byli szczegółowo przeczytać warunki umowy, w szczególności wysokość udzielonego kredytu oraz zlecone dyspozycje zawarte w § 2 tej umowy. Mieli możliwość również zweryfikowania przed podpisaniem umowy wysokości miesięcznej raty. Tłumaczenie powodów, że o jej wysokości dowiedzieli się dopiero z harmonogramu spłat jest niewystarczające do pozbawienia wykonalności bankowego tytułu wykonawczego.

Zdaniem Sądu również przepis art. 354 k.c. nie mógł mieć zastosowania w niniejszej sprawie dla skutecznego pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności.

Przepis art. 354 § 1 k.c. stanowi, że obowiązkiem dłużnika jest wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią. Chodzi więc o wszelkie powinności, jakie na dłużnika nakłada zdarzenie, które kreuje zobowiązanie (np. umowa, orzeczenie sądu, przepis prawny) oraz nakazy wyznaczone przez normy prawne, właściwe dla danego zdarzenia. Jednak nie zawsze czynności i przepisy prawne oznaczają powinne zachowania dłużnika dostatecznie precyzyjnie i możliwe jest ustalenie dla odmiennych zachowań ich zgodności z treścią zobowiązania. Stąd przepis art. 354 § 1 k.c. uzupełnia to podstawowe kryterium ocenne zachowań dłużnika o dalsze: zgodność z celem społeczno-gospodarczym zobowiązania, z zasadami współżycia społecznego oraz z ustalonymi zwyczajami, o ile takie istnieją. Służą one dookreśleniu powinnego zachowania, nakazanego treścią stosunku prawnego. Słuszny jest pogląd, że wzorce zachowań zrekonstruowane przy zastosowaniu tych kryteriów nie mogą zatem pozostawać w sprzeczności z treścią zobowiązania (por. M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2011, art. 354, nb 7).

Zgodnie z przepisem art. 354 § 2 k.c., przy wykonywaniu zobowiązania powinien z dłużnikiem współdziałać wierzyciel i dla oceny wykonania tego obowiązku należy stosować te same kryteria, które służą określeniu wzorca należytego zachowania dłużnika, ujęte w art. 354 § 1 k.c. Zakres obowiązku współdziałania określa treść zobowiązania. Może się on ograniczać do niepodejmowania działań, które uniemożliwiałyby spełnienie świadczenia przez dłużnika, może jednak polegać na pewnej aktywności, jak odbiór świadczenia czy inne jeszcze bardziej ścisłe współdziałanie. Obowiązek współdziałania z dłużnikiem leży w interesie wierzyciela, gdyż służyć ma wykonaniu zobowiązania, a więc zaspokojeniu interesu wierzyciela, i z tego względu nie wiąże się z możliwością wyegzekwowania go, wbrew jego woli chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej. Skutkiem naruszenia tego obowiązku jest zazwyczaj zwłoka wierzyciela i jego odpowiedzialność za powstałą szkodę.

Jak wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego obowiązkiem pozwanego było dokonanie spłat zgodnie z § 2 umowy o kredyt hipoteczny, co też uczynił wydając dyspozycję uruchomienia kredytu 19 maja 2009. Natomiast obowiązkiem powodów było płacenie miesięcznych rat zgodnie z umową, czego jednak zaprzestali już kilka miesięcy po uzyskaniu kredytu. Skoro powodowie nie wykazali, aby doznali po stronie pozwanego jakiejkolwiek przeszkody w dokonywaniu spłat. Pozwany wykonał ciążące na nim obowiązki, natomiast powodowie zaprzestali spłat rat kredytu domagając się zmiany warunków umowy poprzez zmniejszenie wysokości miesięcznych rat. Wypowiedzenie przez pozwanego przedmiotowej umowy zamiast rozważenia spłaty zadłużenia w innej wysokośći, jak sugerowali powodowie, nie stanowi naruszenia art. 354 § 2 k.p.c.

Z tych wszystkich względów Sąd roszczenia powodów oddalił, o czym orzekł jak w punkcie I. sentencji wyroku.

W punkcie II. sentencji wyroku, na podstawie art. 98 k.p.c. Sąd obciążył powodów, kosztami postępowania poniesionymi przez stronę pozwaną w kwotę 20,78 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w postaci opłaty od pełnomocnictwa.

Z uwagi natomiast na to, że powodowie w niniejszej sprawie zostali całkowicie zwolnieni od kosztów sądowych, a nie było podstaw do obciążenia brakującymi kosztami strony przeciwnej, stosownie do art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.), opłatą od pozwu należało obciążyć Skarb Państwa, o czym Sąd orzekł jak w punkcie III. sentencji wyroku.