Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 czerwca 2013r.

Sąd Okręgowy w Słupsku V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Barbara Odelska

Protokolant: st. sekr. sądowy Agnieszka Leśniak

po rozpoznaniu w dniu 17 czerwca 2013r. w Słupsku

na rozprawie

sprawy z odwołania H. G.(1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

z dnia 4 marca 2013 r., znak (...)

o emeryturę

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu H. G.(1)prawo do emerytury od dnia 13 lutego 2013r.

II.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. na rzecz ubezpieczonego H. G. (1) kwotę 60 (sześćdziesiąt 00/100) zł tytułem kosztów postępowania

III.  nie stwierdza odpowiedzialności organu rentowego

UZASADNIENIE

Ubezpieczony H. G. (1) wniósł odwołanie od decyzji z dnia 4 marca 2013 roku, znak: (...)domagając się jej zmiany, poprzez przyznanie prawa do emerytury.

W uzasadnieniu swojego stanowiska podniósł, iż organ rentowy bezzasadnie nie zaliczył mu do okresu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od 18 października 1970 roku do 14 lutego 1977 roku oraz od 15 kwietnia 1982 roku do 31 grudnia 1998 roku w (...) Zakładach (...)w S..

Pozwany organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych. W uzasadnieniu swojego stanowiska podniósł, że sporny okres zatrudnienia od 18 października 1970 roku do 14 lutego 1977 roku oraz od 15 kwietnia 1982 roku do 31 grudnia 1998 roku nie został uwzględniony , ponieważ okres pracy w warunkach szczególnych stwierdza pracodawca na podstawie posiadanej dokumentacji w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, a zeznania nie stanowią środka dowodowego w sprawie.

Podnosząc powyższe argumenty wskazał, że H. G. (1) nie udokumentował piętnastoletniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych i tym samym nie nabył prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczony H. G. (1) , urodzony (...), lat 63, złożył w dniu 13 lutego 2013 roku wniosek o emeryturę.

Wraz z wnioskiem przedłożył zaświadczenia i świadectwa pracy, którymi udokumentował niekwestionowany przez organ rentowy staż ubezpieczeniowy wynoszący 29 lat, 3 miesiące i 24 dni, w tym żadnego pracy okresu pracy w warunkach szczególnych.

Ubezpieczony nie należy do OFE i nadal pozostaje w stosunku pracy w (...) SA .

Organ rentowy nie zaliczył ubezpieczonemu do okresu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od 18 października 1970 roku do 14 lutego 1977 roku oraz od 15 kwietnia 1982 roku do 31 grudnia 1998 roku w (...) Zakładach (...)w S., ponieważ przedłożone oświadczenie ubezpieczonego i zeznania świadków nie stanowią w ocenie organu rentowego środka dowodowego w sprawie.

Zaskarżoną decyzją z dnia 4 marca 2013 roku organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury.

dowód: akta emerytalne: wniosek k. 1-3, kwestionariusz k.4 , zaskarżona decyzja k.18, karta przebiegu zatrudnienia na dzień 01.01.1999r.k.17 , świadectwo pracy –k.5 , świadectwo pracy –k.5, k.8

Ubezpieczony H. G. (1) od 28 października 1970 roku do 14 lutego 1977 roku oraz od 15 kwietnia 30 listopada 2004 roku był zatrudniony w Fabryce (...) S.A w S..

Od 28 października 1970 roku do 14 lutego 1977 roku pełnił obowiązki instruktora produkcji, brygadzisty jakości, brygadzisty produkcji, mistrza montażu, a od 15 kwietnia 1982 roku do 30 listopada 2004 roku pracował w charakterze samodzielnego technologa i kontrolera jakości. Ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

H. G. (1) pracował na hali produkcyjnej na której znajdowało się kilkanaście warsztatów tj. taśm produkcyjnych na których montowano obuwie. Przy jednej z taśm pracowało w zależności od rodzaju obuwia od 30-45 do 70 osób. Pracownicy byli przydzieleni do konkretnych czynności. Przy jednej taśmie był 1 brygadzista, 1 mistrz, 1 kontroler jakości na każdą zmianę.

Do obowiązków brygadzisty należało przygotowanie poszczególnych stanowisk pracy i pracy dla pracowników, nadto sprawdzał materiały, przygotowywał klej, sprawdzał obsadzanie taśmy, wdrażał nowych pracowników do pracy. Brygadzista międzyoperacyjnie kontrolował wykonanie obuwia.

Praca mistrza polegała na nadzorowaniu całości - pracowników, brygadzisty, taśmy . Często zdarzało się , że mistrz zastępował nieobecnego pracownika produkcji.

Kontroler jakości kontrolował poszczególne etapy produkcji przy taśmie.

Praca technologa montażu również przez cały czas odbywała się na taśmie produkcyjnej i polegała na nadzorowaniu pracowników. Nadto, technolog dobierał klej , maszynę , kolejność wykonywania czynności, rodzaj materiału. Technolog obsługiwał wszystkie warsztaty, było to stanowisko niezależne i podlegało pod szefa produkcji. Technolog współpracował z mistrzem.

Na wydziale montażu odbywało się drasanie czyli ścieranie, usuwanie pozostałości kleju i lica skóry przy użyciu specjalnych papierów ściernych lub szczotek drucianych. Następnie malowanie, woskowanie, klejenie i przecieranie obuwia. Na każdej z taśm odbywał się podobny proces technologiczny. Podczas procesu produkcyjnego pracownicy byli narażeni na opary toksycznego kleju oraz występowało duże zapylenie.

Na każdej z taśm odbywał się podobny proces technologiczny.

Ubezpieczony pracował razem z J. P.- która pracowała w charakterze brygadzisty, majstra, kierownika i szefa wydziału, a także z L. M., który początkowo pracował w charakterze brygadzisty produkcji, następnie został awansowany na mistrza.

Dowód: akta sprawy: zeznania świadka: J. P. k. 16 verte , L. M. k.17-17 verte akta sprawy, opinia biegłego k.21-26 as

Praca ubezpieczonego w czasie zatrudnienia w Fabryce (...) w S. od 28 października 1970 roku do 14 lutego 1977 roku ( 6 lat, 3 miesiące i 17 dni) oraz od 15 kwietnia 1982 roku do 31 grudnia 1998 roku (16 lat, 8 miesięcy i 16 dni) była pracą w warunkach szczególnych, związaną z kontrolą międzyoperacyjną, kontrolą jakości produkcji i dozorem inżynieryjno –technicznym. Prace wykonywane przez ubezpieczonego były pracami podstawowymi w procesie produkcji buta. Ubezpieczony według stanu na dzień 1 stycznia 1999 roku posiada ponad 15 letni okres pracy w warunkach szczególnych.

Dowód: j/w

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego H. G. (1) zasługuje na uwzględnienie.

Kwestią wymagającą rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie było ustalenie uprawnień ubezpieczonego do wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, na podstawie art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( jednolity tekst: Dz. U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227) oraz przepisów Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 , poz. 43 ze zm.).

Zgodnie z art.184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32,33,39 i 40, jeżeli w dniu wejścia ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27

W myśl ust. 2 art. 184 emerytura przysługuje ubezpieczonym, którzy nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa .

Okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, to 25 lat w przypadku mężczyzny (art. 27 pkt 2). Wiek emerytalny wynika z § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 ze zm.), do którego odsyła art. 32 ust. 4 powołanej ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Dla mężczyzny jest to 60 lat. Wymagany okres zatrudnienia w warunkach szczególnych przewidziany w przepisach dotychczasowych, o którym mowa w art. 184 ust. 1, to okres 15 lat, o czym stanowi § 4 ust. 3 powołanego rozporządzenia.

Bezsporne w niniejszej sprawie było, że ubezpieczony H. G. (1) ma ukończone 60 lat, nie jest członkiem OFE, posiada wymagany ponad 25 letni staż pracy liczony na dzień wejścia w życie ustawy, tj. na dzień 01.01.1999 roku.

Oznacza to, iż jedyną przesłanką którą musiał ubezpieczony udowodnić w przedmiotowej sprawie, było tylko , że legitymuje się 15 letnim okresem pracy w warunkach szczególnych na dzień 01.01.1999r.

Zgodnie z art. 100 ust. 1 ustawy emerytalno-rentowej prawo do świadczeń określonych w tej ustawie powstaje z dniem spełnienia się wszystkich warunków wymaganych do jego nabycia. Wówczas też, na wniosek osoby uprawnionej, organ rentowy wydaje decyzję o przyznaniu prawa.

Zgodnie § 22 ust 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237 poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności:

1) legitymacja ubezpieczeniowa;

2) legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.

Jeżeli pracownik ubiega się o przyznanie emerytury lub renty z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty.

Jednak w spornych przypadkach, uwzględnienie okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach następuje po ustaleniu rzeczywistego zakresu obowiązków oraz wykonywania bezpośrednio i stale, w pełnym wymiarze czasu pracy tego zatrudnienia.

Zważyć przy tym należy, że w postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe prowadzenie dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron nie podlega żadnym ograniczeniom. Według art. 473 § 1 kpc w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przed sądem przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków i z przesłuchania stron.

Ten wyjątek od ogólnych zasad, wynikających z art. 247 KPC, sprawia, że każdy istotny fakt (np. taki, którego ustalenie jest niezbędne do przyznania ubezpieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury), może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe (vide wyrok SN z 4 października 2007 r. I UK 111/07).

W ocenie Sądu jest oczywiste, iż brzmienie zajmowanego stanowiska, jakie widnieje w dokumentach prowadzonych i wystawionych przez pracodawcę nie może mieć rozstrzygającego znaczenia w sprawie. Decyduje rodzaj wykonywanej pracy, co nadto wynika z powołanych wyżej przepisów prawa, w szczególności art. 32 ust. 2 który stanowi, iż dla celów ustalenia uprawnień do emerytury w obniżonym wieku za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Rodzaje prac ustala się na podstawie powołanego już wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, który w załączniku A do powyżej określonego rozporządzenia w Dziale VII pkt 12 i-14 wymienia produkcję spodów obuwniczych ze skóry, gumy i tworzyw sztucznych oraz klejenie i powlekanie tkanin obuwniczych , prace związane ze szlifowaniem, klejeniem i wykańczaniem wyrobów przemysłu skórzanego . Nadto, dział działu XIV Wykazu A pod poz.24 wymienia kontrolę międzyoperacyjną, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wydając decyzję odmawiającą ubezpieczonemu prawa do emerytury stał na stanowisku iż ubezpieczony w Fabryce (...) w S. nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach, gdyż zeznania świadków nie mogą stanowić wystarczającego dowodu potwierdzającego tę okoliczność.

Rzeczą Sądu było zatem ustalenie, czy czynności związane z wykonywaniem obowiązków brygadzisty, mistrza, kontrolera jakości i technologa produkcji w okresie jego zatrudnienia w Fabryce (...) w S. , wykonywane były w tych wydziałach, w których zatrudnieni byli pracownicy wykonujący pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, a zatem czy były objęte poz. 24 działu XIV Wykazu A, nadto czy były one wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zauważyć trzeba, że okoliczność, że ubezpieczony w postępowaniu przed organem rentowym nie może wykazać, że był zatrudniony w szczególnych warunkach ponieważ nie posiada odpowiedniego zaświadczenia z zakładu pracy, nie pozbawia go możliwości wykazania tej okoliczności w postępowaniu odwoławczym przed Sądem.

Brak ograniczeń co do środków dowodowych w postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe oznacza to, że Sąd jest uprawniony do przeprowadzenia postępowania dowodowego, w tym z przesłuchania świadków na okoliczność okresu pracy odwołującego w warunkach szczególnych.

Z zeznań słuchanych w sprawie świadków J. P.(k. 16 verte) i L. M.(k. 17 i 17 verte) wynika, iż w strukturze organizacyjnej Fabryki (...)w S.wyodrębnione były wydziały, na których brygadziści i mistrzowie, kontrolerzy jakości i technologowie dokonywali kontroli jakości produkcji obuwia przez pracowników wykonujących prace w warunkach szczególnych. Wszystkie te stanowiska wymagały stałego przebywania ubezpieczonego na hali produkcyjnej , bezpośrednio przy taśmie. Związane było to ze specyfiką wykonywanych na tym wydziale czynności produkcyjnych wytwarzania określonego modelu obuwia począwszy od formowania, klejenia i szycia, aż po końcowe wykańczanie. H. G.(1)w czasie zatrudnienia w Fabryce (...)w S.od 28 października 1970 roku do 14 lutego 1977 roku oraz od 15 kwietnia 1982 roku do 31 grudnia 1998 roku wykonywał pracę w warunkach szczególnych.

W ocenie Sądu zeznania świadków jako logiczne i spójne, pozwalają na ustalenie, że faktycznie wyżej wymieniony okres zatrudnienia ubezpieczony nieprzerwanie przydzielony był właśnie do Wydziału produkcji, nadto, że praca jego polegała na kontroli jakości produkcji na tym Wydziale. I te właśnie czynności ubezpieczony wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Ustalając zaś, czy prace pracowników zatrudnionych w tym wydziale były pracami w szczególnych warunkach wymienionymi w załączniku do powoływanego już wyżej rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, Sąd zważył, że w załączniku A Dziale VII poz. 12 wskazano prace przy produkcji spodów obuwniczych ze skóry, gumy i tworzyw sztucznych oraz klejenie i powlekanie tkanin obuwniczych oraz klejenie i powlekanie tkanin obuwniczych oraz prace związane ze szlifowaniem, klejeniem i wykańczaniem wyrobów przemysłu skórzanego.

Wykonywania tego typu prac tj. produkcji podeszew do butów z tworzyw sztucznych i gumy, potwierdzają zeznania słuchanych w niniejszej sprawie świadków, którzy w sposób szczegółowy opisali warunki pracy panujące na Wydziale i czynności tam wykonywane oraz rodzaj szkodliwych substancji tam występujących. Zeznania świadków w tym zakresie były konsekwentne, a zatem Sąd dał im wiarę w całości.

Zeznania te znajdują oparcie w pozostałym zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym w postaci świadectw pracy ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w Fabryce (...).

Nadto, celem dokonania weryfikacji stanowisk pracy ubezpieczonego w spornych okresach lat pracy w odniesieniu do obowiązujących przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.II.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu bhp. Biegły posiadający wiadomości specjalne stwierdził, w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy, że ubezpieczony pracował w dozorze inżynieryjno-technicznym w spornych okresach na oddziałach (wydziałach), w których jako podstawowe wykonywane były prace wymienione w wykazie oraz wykonywał zatem czynności pracownicze w warunkach bezpośrednio narażających go na szkodliwe dla zdrowia czynniki stale i w pełnym wymiarze czasu pracy . Biegły podkreślił, że zarówno praca brygadzisty, mistrza, kontrolera jakości i technologa odbywała się na hali produkcyjnej bezpośrednio przy taśmie. Sąd miał na względzie , że opinia biegłych podlega, jak inne dowody ocenie według art. 233§1 kpc, lecz odróżniają ją szczególne kryteria oceny. Stanowią je zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziom wiedzy biegłych, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej wniosków. Przedmiotem opinii biegłych nie jest przedstawienie faktów, lecz ich ocena na podstawie wiedzy fachowej (wiadomości specjalnych). Nie podlega ona zatem weryfikacji, jak dowód na stwierdzenie faktów, na podstawie kryterium prawdy i fałszu.

Zgodnie z art. 233§1 kpc, Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego. Sąd nie jest związany opinią biegłych i ocenia ją na równi z innymi środkami dowodowymi w ramach swobodnej oceny dowodów.

Sąd dał w pełni wiarę powyższej opinii biegłego, gdyż została ona sporządzona przez osobę o specjalności odpowiednio dobranej do charakteru świadczonej przez ubezpieczonego pracy. Biegły w sposób wyczerpujący odniósł się do charakteru pracy ubezpieczonego, uwzględniając przy tym charakterystykę produkcji .

W ocenie Sądu zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwala na ustalenie, że praca ubezpieczonego w okresie od 28 października 1970 roku do 14 lutego 1977 roku oraz od 15 kwietnia 1982 roku do 31 grudnia 1998 roku była pracą w warunkach szczególnych polegająca na kontroli jakości produkcji , na którym to Wydziale niewątpliwie wykonywane były prace wymienione w Wykazie A, Dziale VII, poz. 12 i 14 była pracą objętą poz. 24 Działu XIV załącznika (kontrolę międzyoperacyjną, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie)

Zatem na dzień 1 stycznia 1999 roku ubezpieczony posiada wymagany okres pracy w szczególnych warunkach, nadto spełnił pozostałe wymagane warunki, dotyczące wieku i ogólnego okresu zatrudnienia, przysługuje mu prawo do emerytury na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W tym stanie rzeczy z przytoczonych motywów Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu H. G. (1) prawo do emerytury od 13 lutego 2013 roku, o czym orzekł jak w punkcie I sentencji.

O kosztach procesu – kosztach zastępstwa prawnego stron – Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc, oraz § 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2002 r., Nr 163, poz. 1348 ze zm.), o czym orzeczono w punkcie II sentencji wyroku.

Ustalenie, czy ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie zatrudnienia w Fabryce (...) w S. wykonywał pracę w warunkach szczególnych wymagało rozważenia, czy czynności przezeń wykonywane były pracą w warunkach szczególnych oraz wymagało przeprowadzenia postępowania dowodowego przez Sąd.

Z tych przyczyn nie można przypisać organowi rentowemu odpowiedzialności za nieprzyznanie świadczenia emerytalnego. Mając na uwadze dyspozycję art. 118 ust. 1 a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Sąd wyroku nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego za nieprzyznanie prawa do emerytury, o czym orzekł jak w punkcie III sentencji.