Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 maja 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Ewa Śniegocka (spr.)

Sędzia SA– Wanda Lasocka

Sędzia SA – Małgorzata Kuracka

Protokolant: – sekr. sądowy Ewelina Murawska

po rozpoznaniu w dniu 10 maja 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) w P.

przeciwko (...) sp. z o.o. w W.

o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 23 lipca 2012 r.

sygn. akt XVII AmC 608/12

I oddala apelację,

II zasądza od (...) sp. z o.o. w W. na rzecz (...) w P. kwotę 270 (dwieście siedemdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. Akt. VI ACa 1479/12

UZASADNIENIE

Powód domagał się uznania za niedozwolone i zakazania wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowienia wzorca umowy o treści: „Odpowiedzialność Organizatora wobec Uczestnika z tytułu realizacji promocji zostaje ograniczona do wysokości udzielonego przez (...) rabatu, z zastrzeżeniem, że ten sam Uczestnik może wielokrotnie brać udział w Promocji” (pkt 16 Regulaminu (...) Konsumenckiej), którym posługuje się pozwany(a) (...) Sp. z o.o.; nadto wniósł o zasądzenie kosztów procesu.

Zdaniem powoda rzeczony zapis wzorca umowy wypełnia hipotezę art. 385[1] § 1 kc, zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, z wyłączeniem postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (niedozwolone postanowienia umowne). Powód wskazał, iż zakwestionowana klauzula powinna zostać uznana za niedozwoloną, gdyż przewiduje wyłączenie odpowiedzialności przedsiębiorcy względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy.

Pozwany w odpowiedzi na pozew domagał się oddalenia powództwa i wniósł o zasądzenie kosztów procesu. Stwierdził, że żądanie pozwu nie nawiązuje do wprowadzonego do obrotu wzorca umowy, bowiem zawarte w powołanym dokumencie oświadczenie pozwanego ma charakter jednostronny i stanowi przyrzeczenie publiczne w rozumieniu art. 919 kc, a tym samym nie podlega kontroli w toku postępowania o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone. Pozwany dodał, iż uczestnictwo w konkursie nie tworzy stosunku umownego pomiędzy uczestnikiem konkursu a organizatorem (przyrzekającym) ani nie jest związane prawnie z zawieraną między uczestnikiem a sprzedającym umową zakupu towaru i usług. W ocenie pozwanego zorganizowana przez niego akcja promocyjna nie jest również przykładem programu lojalnościowego.

Niezależnie od powyższego pozwany zaprzeczył, jakoby postanowienie to naruszało dobre obyczaje i interesy konsumentów w sposób rażący. Pozwany nadto podniósł, iż powód nie różnicuje, kto jest stroną transakcji sprzedaży biletów, a kto gwarantuje (przyrzeka) udzielenie rabatu w wysokości 50 % ceny bilet. Wskazał ponadto, iż uczestnik nie ponosi większej straty niż wartość udzielonego mu rabatu, w następstwie niewykonania przyrzeczenia publicznego. Dodał, iż konsument nie został pozbawiony żadnych korzyści z tego tytułu, iż kupił on bilet i uzyskał rabat. W ocenie pozwanego, jakakolwiek szkoda związana z niewłaściwą realizacją przyrzeczenia może jedynie dotyczyć równowartości udzielonego przez (...) rabatu. Nie sposób zatem przyjąć, iż zakwestionowane postanowienie stanowi ograniczenie czy też, jak wywodzi powód wyłączenie odpowiedzialności pozwanego wobec uczestników konkursu.

Wyrokiem z dnia 23 lipca 2012 r. Sąd Okręgowy uznał za niedozwolone i zakazał pozwanemu wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowienia wzorca umowy o treści: „Odpowiedzialność Organizatora wobec Uczestnika z tytułu realizacji promocji zostaje ograniczona do wysokości udzielonego przez (...) rabatu, z zastrzeżeniem, że ten sam Uczestnik może wielokrotnie brać udział w Promocji”; zasądził od pozwanego na rzecz powoda tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego kwotę 360 zł; nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu, od której powód był zwolniony, kwotę 600 złotych; zarządził też publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt strony pozwanej.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy wskazał, że nietrafna jest argumentacja pozwanego dotycząca jednostronnego charakteru stosunku prawnego powstającego między nim a konsumentami. Z natury uregulowania przyrzeczenia publicznego wynika, iż chodzi w nim o nieskomplikowaną relację prawną sprowadzającą się do prostego wykonania oznaczonej jednej czynności, za co obiecano nagrodę. Złożony stosunek prawny regulowany Regulaminem składającym się z kilkudziesięciu postanowień, nie mieści się w ramach regulacji przewidzianej w art. 919 kc i nast. Bez znaczenia zdaniem Sądu I instancji pozostaje okoliczność, że jedna ze stron stosunku pozostaje wobec drugiej anonimowa. W obrocie gospodarczym funkcjonuje wiele umów, które ze swej natury pozostawiają jedną ze stron nierozpoznaną. Rozwój technologii informacyjnych powoduje obecnie anonimizację konsumentów w wielu obszarach rynku, w których tradycyjnie pozostawali oni kontrahentom znani. Wymienić tu można m.in. zakupy "przez Internet", automaty sprzedażowe czy kasy samoobsługowe w sklepach. Nie budzi żadnych kontrowersji kwalifikowanie wymienionych wyżej stosunków prawnych jako umów. O jednostronności stosunku prawnego decydowałby brak oświadczenia woli jednej ze stron. Nie można jednak o nim mówić, gdy do wzięcia udziału w konkursie konieczna jest wcześniejsza rejestracja lub spełnienie określonych świadczeń (np. dokonanie zakupów czy zawarcie określonych umów - choćby z osobami trzecimi, gdyż samo spełnienie oczekiwanego świadczenia może być oświadczeniem woli). Te właśnie okoliczności przesądzają, że w omawianej sprawie mamy do czynienia ze stosunkiem umownym z elementami przyrzeczenia publicznego (umowa o udział w konkursie). Za oświadczenie woli uczestnika przystępującego do umowy należy uznać konieczność poinformowania sprzedawcy (...) o chęci skorzystania z promocji przed dokonaniem płatności kartą zbliżeniową (...) (pkt. 5 Promocji).

Sąd Okręgowy wskazał, że przeprowadzana przez pozwanego akcja promocyjna ze swej istoty nie funkcjonuje w oderwaniu od umów sprzedaży towarów i usług. Prowadzenie akcji promocyjnej nie jest również elementem dobroczynnej działalności, a jednym ze sposobów zwiększania zysku sprzedaży i uzyskania optymalnego wyniku finansowego, co prowadzi do wniosku, że koszty akcji wliczane są do kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa przekładając się na ceny sprzedawanych towarów i usług. W ocenie Sądu Okręgowego istnienie bezpośredniego związku pomiędzy akcją promocyjną, a zawieraniem przez uczestników promocji umów sprzedaży towarów i usług, należy również uznać za czynnik determinujący kwalifikację ocenianego w niniejszej sprawie stosunku prawnego jako umowy. Z tych względów postanowienia omawianego regulaminu mogą podlegać ocenie w postępowaniu o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone.

W ocenie Sądu Okręgowego analizowany zapis wzorca umownego prowadzi do ograniczenia odpowiedzialności konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, co wypełnia dyspozycję art. 385[3] pkt 2 kc. Pozwany bowiem ograniczył wszelką swoją odpowiedzialność wobec konsumenta, do wysokości udzielonego przez (...) rabatu, tj. do wysokości 50 % ceny tańszego biletu. Mocą kwestionowanego postanowienia umownego organizator z góry ograniczył swoją odpowiedzialność wobec uczestnika konkursu naruszając zasadę pełnego odszkodowania wyrażoną w art. 361 kc. W ocenie Sądu Okręgowego niedopuszczalne jest zastosowanie przez pozwanego w przedmiotowym postanowieniu zapisu, z którego wynika, że będzie on ponosił odpowiedzialność tylko co do z góry określonej procentowo wysokości, dodatkowo ustalonej w rażąco niskim wymiarze, takim, jak połowa ceny tańszego biletu. Odnosząc się do argumentacji pozwanego stanowiącej o braku jego odpowiedzialności za niewykonanie i nienależyte wykonanie zobowiązania Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że niedopuszczalny jest sam zapis ograniczający z góry - w sposób istotny - do określonej wysokości odpowiedzialność przedsiębiorcy w stosunku do konsumenta, do czego odwołuje się art. 385[3] pkt 2 kc. Wskazać przy tym należy, iż pozwany nie przedstawił żadnych przekonywujących argumentów w zakresie konieczności dokonania odmiennej - niż wynikająca z domniemania abuzywności wyrażonego w art. 385[3] kc - wykładni kwestionowanego postanowienia wzorca umowy.

Sąd I instancji uznał, że przedmiotowe postanowienie przede wszystkim nie uwzględnia i nie zabezpiecza interesu konsumenta, jako słabszej strony umowy, co nie znajduje żadnego uzasadnienia i prowadzi do ukształtowania stosunku zobowiązaniowego w sposób nierównorzędny i rażąco niekorzystny dla konsumenta.

Apelację od powyższego wyroku złożyła pozwana, zaskarżyła go w całości i wniosła o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa w całości. Apelująca zarzuciła:

-naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 kpc poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i sformułowanie na podstawie zebranego materiału dowodowego wniosku z niego nie wynikającego, a mianowicie, że do wzięcia udziału w promocji, której celem jest promocja transakcji bezgotówkowych realizowanych kartami płatniczymi konieczne jest spełnienie określonych świadczeń, podczas gdy do wzięcia udziału w akcji i otrzymania przyrzeczonego rabatu udzielanego przez osobę trzecią ( (...) ) konieczne jest jedynie dokonanie zapłaty za bilet przy użyciu zbliżeniowej karty płatniczej i poinformowanie (...) o chęci uczestnictwa w promocji przed dokonaniem takiej płatności.

-naruszenie prawa materialnego, tj.

- art. 65 k.c. poprzez jego zastosowanie i stwierdzenie, że poinformowanie przez uczestnika sprzedawcy (...) o chęci skorzystania z promocji przed dokonaniem płatności kartą zbliżeniową stanowi oświadczenie woli uczestnika o przystąpieniu do umowy o udział w konkursie, podczas gdy jest to jedynie czynność faktyczna za wykonanie, której pozwana przyrzekła realizację rabatu przez osobę trzecią - właściciela (...);

- art. 66 k.c. poprzez błędne przyjęcie, że regulamin stanowi ofertę zawarcia umowy o udział w konkursie, podczas gdy oświadczenie woli zawarte w regulaminie stanowi przyrzeczenie publiczne, nie zostało skierowane do ściśle oznaczonych osób oraz nie zawiera woli zawarcia umowy, a udzielenie rabatu przez osobę trzecią, za którą gwarantuje pozwana, następuje na rzecz osoby, która wykonała czynność wskazaną w treści przyrzeczenia publicznego tj. dokonała płatności za bilet kartą zbliżeniową oraz poinformowała osobę trzecią - pracownika (...) przed dokonaniem płatności o chęci skorzystania z rabatu;

- art. 384 k.c. poprzez jego zastosowanie w wyniku błędnego przyjęcia, że regulamin stanowi wzorzec umowny w rozumieniu tego przepisu, podczas gdy ten regulamin nie ma charakteru wzorca umownego, a także poprzez błędną wykładnię określonych w tym przepisie przesłanek inkorporacji wzorca;

- art. 385[1] § 1 k.c. poprzez jego zastosowanie w sytuacji, gdy postanowienia regulaminu nie mogą podlegać ocenie w postępowaniu o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone;

- art. 919 k.c. poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji, gdy regulamin stanowi oświadczenie woli pozwanej będące przyrzeczeniem publicznym

- art. 391 k.c. poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji ustalenia, że promocja stanowi ofertę zawarcia umowy o udział w konkursie, w której pozwana przyrzekła, że osoba trzecia spełni określone świadczenie na rzecz uczestnika, który dokona płatności kartą i poinformuje o chęci wzięcia udziału w promocji, i przyjęcie, że pozwana ograniczyła odpowiedzialność wobec konsumenta, w sytuacji, gdy zakres odpowiedzialności pozwanej ustawowo określony jest w art. 391 k.c. w sposób tożsamy do kwestionowanego postanowienia regulaminu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

W oparciu o wszechstronnie oceniony materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjny przyjmuje jako własne. Orzeczenie jest trafne i odpowiada prawu.

Postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone ma na celu dokonanie abstrakcyjnej, to jest oderwanej od konkretnej umowy i wynikającego z niej rozkładu praw i obowiązków stron, oceny abuzywnego charakteru postanowień wzorca umownego używanego w obrocie konsumenckim przez przedsiębiorcę. Kontrola abstrakcyjna polega na kontroli wzorca jako takiego, w oderwaniu od konkretnej umowy, której wzorzec dotyczy. W przypadku kontroli abstrakcyjnej ocenie podlega treść postanowienia wzorca, a nie sposób jego wykorzystania, czy jego powszechność w analogicznych wzorcach umowy. Istotą kontroli tego rodzaju jest eliminacja określonych postanowień wzorców z obrotu i dostarczenie przedsiębiorcom oraz konsumentom informacji, jakiego rodzaju postanowienia wzorców są niepożądane w obrocie (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 19 marca 2007 r. III SK 21/06). Uwzględniając taki charakter postępowania art. 479 ³⁸ § 1 k.p.c. stanowi, iż powództwo w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone może wytoczyć każdy, kto według oferty pozwanego mógłby zawrzeć z nim umowę, a nie tylko ten, kto taką umowę zawarł, także organizacja społeczna, do której zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów i taka właśnie organizacja jest stroną powodową w niniejszej sprawie.

Przedmiotem badania w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone są wzorce umów. Brak jest definicji pojęcia wzorzec umowy. Przepis art. 384 § 1 k.c. stanowi jednak, że ustalony przez jedną stronę wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzory umów, regulaminy wiążą drugą stronę, jeżeli zostały jej doręczone przy zawarciu umowy. Przepis ten ustanawia przesłanki związania drugiej strony umowy wzorcem umowy. Z treści tego przepisu wynika nadto, że wzorcem umowy są ustalone jednostronnie ogólne warunki umów, wzory umów, regulaminy. Cechą charakterystyczną wzorca umowy jest jego ustalenie tylko przez jedną stronę przyszłego stosunku prawnego. Ogólne warunki umów to sformalizowane zbiory ogólnych postanowień umownych uporządkowanych oraz usystematyzowanych według schematu przyjętego przez podmiot opracowujący ten wzorzec. Wzór umowy to z reguły formularz określający treść konkretnej umowy, w którym pozostawia się puste miejsca na zmienne elementy umowy. Regulamin pełni funkcję podobną do ogólnych warunków umów i określa funkcjonowanie czegoś, zasady korzystania z czegoś, tryb postępowania.

Nie ma racji apelujący, który zarzuca naruszenia art. 384 kc twierdząc, że Sąd Okręgowy błędnie przyjął, iż regulamin stanowi wzorzec umowny w rozumieniu tego przepisu. Również w ocenie Sądu Apelacyjnego regulamin należy traktować jak wzorzec umowy. Podlega on badaniu pod kątem abuzywności. W wyroku z dnia 20 stycznia 2011 r., I CSK 218/10 Sąd Najwyższy uznał, że „Z mocy art. 384 § 1 k.c. regulamin jest jedną spośród wymienionych tym przepisem szczególnych postaci wzorca umowy”, zaś „Kontrola postanowień wzorca umowy w sądowym postępowaniu odrębnym w ramach szczególnego trybu postępowania w sprawach gospodarczych (art. 479 ³⁶ - art. 479 ⁴⁵ k.p.c.) może mieć charakter kontroli abstrakcyjnej, której dokonanie nie jest bynajmniej warunkowane uprzednim zawarciem umowy pomiędzy twórcą wzorca, a jego potencjalnym adresatem. Innymi słowy, postanowienia regulaminu, jako ustalonej przez jedną ze stron szczególnej postaci wzorca umowy (art. 384 § 1 k.c.), podlegają m.in. tzw. kontroli abstrakcyjnej w postępowaniu w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, wszczętym także przez podmiot niezwiązany umową z twórcą tego wzorca. Z mocy art. 479 ³⁸ § 1 k.p.c. powództwo w sprawach wszczynanych we wspomnianym postępowaniu może wytoczyć każdy, kto według oferty pozwanego mógłby zawrzeć (podkr. SN) z nim umowę...”. Analogiczne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku VI ACa 282/11 z dnia 4.10.2011 r., zgodnie z którym „1. Postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone ma na celu dokonanie abstrakcyjnej, to jest oderwanej od konkretnej umowy i wynikającego z niej rozkładu praw i obowiązków stron, oceny abuzywnego charakteru postanowień wzorca umownego używanego w obrocie konsumenckim przez przedsiębiorcę. Kontrola abstrakcyjna polega na kontroli wzorca jako takiego, w oderwaniu od konkretnej umowy, której wzorzec dotyczy. W przypadku kontroli abstrakcyjnej ocenie podlega treść postanowienia wzorca, a nie sposób jego wykorzystania, czy jego powszechność w analogicznych wzorcach umowy. Istotą kontroli tego rodzaju jest eliminacja określonych postanowień wzorców z obrotu i dostarczenie przedsiębiorcom oraz konsumentom informacji, jakiego rodzaju postanowienia wzorców są niepożądane w obrocie. 2. Wzorcem umowy są ustalone jednostronnie ogólne warunki umów, wzory umów, regulaminy. Cechą charakterystyczną wzorca umowy jest jego ustalenie tylko przez jedną stronę przyszłego stosunku prawnego. Ogólne warunki umów to sformalizowane zbiory ogólnych postanowień umownych uporządkowanych oraz usystematyzowanych według schematu przyjętego przez podmiot opracowujący ten wzorzec. Wzór umowy to z reguły formularz określający treść konkretnej umowy, w którym pozostawia się puste miejsca na zmienne elementy umowy. Regulamin pełni funkcję podobną do ogólnych warunków umów i określa funkcjonowanie czegoś, zasady korzystania z czegoś, tryb postępowania. 3. Regulamin jest wzorcem umowy, a zatem nie może być utożsamiany z umową. Czym innym jest umowa, a czym innym wzorzec umowy. Kontrola takiego wzorca umowy jest kontrolą abstrakcyjną i z tego względu nie jest uwarunkowana zawarciem umowy pomiędzy twórcą regulaminu (wzorca) a jego kontrahentem, czyli adresatem wzorca (konsumentem).”

Sąd Apelacyjny nie podziela stanowiska skarżącego, iż oferowana przez niego promocja powinna być oceniana w oparciu o przepisy art. 919 - 921 kc dotyczące przyrzeczenia publicznego. Nie zasługuje zatem na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 919 kc, bowiem brak było podstaw do zastosowania tego przepisu przez Sąd I instancji.

Kwestionując kwalifikację Regulaminu Promocji Konsumenckiej (k. 7) jako wzorca umowy pozwana Spółka wywodzi, iż konkurs, którego jest realizatorem, oparty jest na oświadczeniu woli będącym przyrzeczeniem publicznym, które według poglądów doktryny jest jednostronną czynnością prawną kreującą stosunek zobowiązaniowy, nie jest zatem umową. Jak już wskazano powyżej przedmiotem badania w niniejszej sprawie jest Regulamin, jako wzorzec umowy. O ile jednak pozwana twierdzi, że Regulamin reguluje warunki akcji promocyjnej i jej zdaniem nie jest wzorcem umowy, to należy wskazać, iż pozwana nie wykazała ani treści oświadczenia zawierającego przyrzeczenie publiczne, ani faktu publicznego ogłoszenia tego oświadczenia. Z samego zaś faktu, że Regulamin dotyczy promocji (...) i (...) nie można wywieść, że reguluje on stosunek, jaki może być nawiązany na podstawie przyrzeczenia publicznego. Z treści Regulaminu wynika, że warunkiem udziału w konkursie konieczne jest spełnienie kilku warunków, a mianowicie posiadanie karty zbliżeniowej, kupno biletów do kina, i to do kina należącego do sieci (...), zapłacenie za nie przy użyciu karty zbliżeniowej oraz poinformowanie sprzedawcy o chęci wzięcia udziału w promocji.

Wskazać należy ponadto, iż z natury regulacji dotyczącej przyrzeczenia publicznego wynika, że chodzi w niej o nieskomplikowaną relację prawną, sprowadzającą się do prostego wykonania oznaczonych czynności, za które obiecano nagrodę. Złożony zaś stosunek prawny, regulowany 20 – punktowym regulaminem, nierozerwalnie związany z posiadaniem przez uczestnika karty płatniczej (...) oraz kupnem biletu do kina (...), a zatem stanowiących jej dodatkowe elementy nie mieści się w ocenie Sądu Apelacyjnego w ramach przewidzianej treścią art. 919 kc instytucji przyrzeczenia publicznego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego treść Regulaminu nie pozwala uznać, że jest to przyrzeczenie publiczne, bowiem oferta jest skierowana do ograniczonej liczby osób (posiadających kartę zbliżeniową), nie była ogłoszona publicznie (np. za pomocą mediów, czy innych środków masowego przekazu). Nadto zobowiązanie przyrzekającego polega na daniu nagrody „za wykonanie oznaczonej czynności”. W przyrzeczeniu publicznym powinna być zatem wyraźnie oznaczona czynność, której wykonanie uprawnia do otrzymania nagrody. Czynnością taką może być w zasadzie każde zachowanie się człowieka dozwolone przez porządek prawny i zasady współżycia społecznego. W niniejszym przypadku nie chodzi o czynność faktyczną, a o zdeklarowanie się, wyrażenie zamiaru wzięcia udziału w promocji, czyli o czynność prawną. Osoba przystępująca do promocji musi złożyć stosowne oświadczenie woli, w tym przypadku - przed kupnem biletów musi poinformować sprzedawcę o chęci skorzystania z promocji, zaś w przypadku przyrzeczenia publicznego niepotrzebne jest składanie oświadczenia woli przez drugą stronę stosunku zobowiązaniowego. Wobec brak elementu jednostronności w ocenie Sądu Apelacyjnego, należy uznać, iż mamy do czynienia z ofertą zawarcia umowy, bowiem umowa jest w sposób dorozumiany zawierana przy zakupie biletów do kina.

Nie zaistniały zatem przeszkody do badania treści zaskarżonej klauzuli w aspekcie jej abuzywności - art. 385 ¹ § 1 k.c. Do uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowania go z praktyki stosowania, konieczne jest stwierdzenie łącznego występowania czterech przesłanek, tj. (1) postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie, (2) ukształtowane w ten sposób prawa i obowiązki stron pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami, (3) powyższe prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta, (4) postanowienie umowy nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron (art. 385 ¹ § 1 k.c.). Rozszerzająca funkcjonalna wykładnia powyższego przepisu prowadzi do wniosku, że abstrakcyjna ocena abuzywności postanowienia wzorca powinna uwzględniać dwa kryteria wskazane w art. 385 ¹ k.c., a mianowicie sprzeczność z dobrymi obyczajami oraz rażące naruszenie interesów konsumenta.

Komentatorzy wskazują, że przez „dobre obyczaje” w rozumieniu art. 385(1) § 1 kc należy rozumieć pozaprawne reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami (por. G. Bieniek, H. Ciepła, St. Dmowski, J. Gudowski, K. Kołakowski, M. Sychowicz, T. Wiśniewski, Cz. Żuławska, Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, tom 1, Wielkie Komentarze, Lexis Nexis 2009). W swoim orzecznictwie zarówno Sąd Najwyższy, jak i sądy powszechne przyjmują, że za sprzeczne z dobrymi obyczajami należy w pierwszej kolejności uznać wprowadzenie klauzul godzących w równowagę kontraktową stron; „rażące naruszenie interesów konsumenta” polega zaś na nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005r., I CK 832/04).

Pogląd ten podziela również Sąd Apelacyjny, stojąc na stanowisku, że działanie wbrew „dobrym obyczajom” w rozumieniu powołanego wyżej przepisu w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 27 maja 2009r., VI ACa 1473/08, LEX nr 785833). Sprzeczne z dobrymi obyczajami są zatem np. działania wykorzystujące niewiedzę, brak doświadczenia konsumenta, naruszenie równorzędności stron umowy, działania zmierzające do dezinformacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Chodzi więc o działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 stycznia 2011r., VI ACa 771/10, LEX nr 824347).

Jeżeli chodzi o rażące naruszenie interesów konsumenta to przyjmuje się, że występuje ono wówczas, jeżeli postanowienie umowne poważnie, znacząco odbiega od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron. W wyroku z dnia 13 lipca 2005 r. (I CK 832/04, Pr. Bank. 2006 , nr 3, s.8) Sąd Najwyższy stwierdził, że rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym.

Przenosząc te rozważania na grunt niniejszej sprawy trzeba wskazać , że zawarta w zakwestionowanym postanowieniu Regulaminu klauzula o treści „Odpowiedzialność Organizatora wobec Uczestnika z tytułu realizacji promocji zostaje ograniczona do wysokości udzielonego przez (...) rabatu, z zastrzeżeniem, że ten sam Uczestnik może wielokrotnie brać udział w Promocji” (pkt 16 Regulaminu Promocji Konsumenckiej) jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumentów, bowiem przewiduje wyłączenie odpowiedzialności przedsiębiorcy względem konsumenta w sytuacji niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Z treści klauzuli jednoznacznie wynika ograniczenie odpowiedzialności do wysokości wartości rabatu, jaki zostanie udzielony przez (...). Pozwany jest odpowiedzialny za realizację promocji, on jest organizatorem konkursu i również on przyrzeka nagrodę, dlatego też on winien być zobowiązany z tego tytułu, zatem ograniczenie jego odpowiedzialności w tym zakresie stanowi niewątpliwie naruszenie interesów konsumentów. Nie ma zatem racji apelujący twierdząc, że nie można mówić o ograniczeniu odpowiedzialności odszkodowawczej przez pozwaną. W konsekwencji chybiony jest też zarzut naruszenia art. 391 kc.

Z powyższych względów, podzielając stanowisko Sądu Okręgowego, Sąd Apelacyjny uznał zarzuty pozwanej za niezasadne i w oparciu o art. 385 kpc orzekł jak w sentencji.

Sąd Apelacyjny orzekł również o kosztach procesu w postępowaniu apelacyjnym na podstawie art. 98 kpc w zw. z § 12 ust 1 pkt 2 w zw. z § 14 ust 3 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. (Dz.U.2013.490 j.t.).