Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 kwietnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 2015 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa G. S., A. S. (1), D. S.,

A. S. (2), A. S. (3), S. S. (1) i S. S.

przeciwko

(...)z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w (...)

z dnia 10 września 2014 r. sygn. akt I C 635/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 1 (pierwszym) w ten sposób, że zasądzoną tam od pozwanego na rzecz powoda G. S. kwotę 85.000 zł obniża do kwoty 35.000 (trzydzieści pięć tysięcy) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie powództwo oddala;

b)  w punkcie 3 (trzecim) w ten sposób, że zasądzoną tam od pozwanego na rzecz powódki D. S. kwotę 85.000 zł obniża do kwoty 45.000 (czterdzieści pięć tysięcy) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie powództwo oddala;

c)  w punkcie 5 (piątym) w ten sposób, że zasądzoną tam od pozwanego na rzecz powódki S. S. (1) kwotę 85.000 zł obniża do kwoty 50.000 (pięćdziesiąt tysięcy) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie powództwo oddala;

d)  w punkcie 8 (ósmym) w ten sposób, że zasądzoną tam od pozwanego na rzecz powódki S. S. kwotę 85.000 zł obniża do kwoty 45.000 (czterdzieści pięć tysięcy) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie powództwo oddala;

e)  w punkcie 11 (jedenastym) w ten sposób, że zasądzoną tam od pozwanego na rzecz powódki A. S. (3) kwotę 70.000 zł obniża do kwoty 45.000 (czterdzieści pięć tysięcy) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie powództwo oddala;

f)  w punkcie 14 (czternastym) w ten sposób, że zasądzoną tam od pozwanego na rzecz powoda A. S. (1) kwotę 85.000 zł obniża do kwoty 45.000 (czterdzieści pięć tysięcy) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie powództwo oddala;

g)  w punkcie 16 (szesnastym) w ten sposób, że zasądzoną tam od pozwanego na rzecz powoda A. S. (2) kwotę 85.000 zł obniża do kwoty 45.000 (czterdzieści pięć tysięcy) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie powództwo oddala;

h)  w punkcie 18 (osiemnastym) w ten sposób, że nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w (...) kwotę 16.519 (szesnaście tysięcy pięćset dziewiętnaście) złotych tytułem kosztów sądowych;

i)  w punktach 2 (drugim), 4 (czwartym), 7 (siódmym), 10 (dziesiątym), 13 (trzynastym), 15 (piętnastym) i 17 (siedemnastym) przez uchylenie zawartych w nich rozstrzygnięć o kosztach procesu i wzajemnie znosi między stronami koszty zastępstwa procesowego;

II. nie obciąża powodów kosztami postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy

UZASADNIENIE

Powód G. S. domagał się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego(...) kwoty 85.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 23 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia, w oparciu o art. 446 § 4 kc oraz zwrotu kosztów procesu.

Z takimi samymi roszczeniami, jak powód G. S., wystąpili przeciwko pozwanemu powodowie: D. S., A. S. (1) i A. S. (2) - córka i synowie zmarłego W. S..

Nadto powódka S. S. (3) – córka zmarłego W. S. – domagała się zasądzenia od pozwanego kwoty 85 000 zł tytułem zadośćuczynienia, z ustawowymi odsetkami od dnia 23 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty, odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej w kwocie 30 000 zł oraz zwrotu kosztów procesu, powódka S. S. (4) – córka zmarłego W. S. – żądała zasądzenia kwoty 85 000 zł tytułem zadośćuczynienia, kwoty 15 000 zł tytułem odszkodowania oraz zwrotu kosztów procesu, zaś powódka A. S. (3) – żona zmarłego W. S. domagała się zasądzenia kwoty 70 000 zł tytułem zadośćuczynienia, kwoty 30 000 zł tytułem odszkodowania oraz zwrotu kosztów procesu.

Powód wywodził swoje roszczenie ze zdarzenia, które miało miejsce (...)w S., kiedy to kierujący samochodem osobowym R. (...) nr rej. (...) M. S. spowodował wypadek, w wyniku którego śmierć poniósł ojciec powoda – W. S., a matka powoda – A. S. (3), doznała ciężkich obrażeń ciała. Sprawca wypadku był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych u pozwanego.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa wywodząc, iż w toku przeprowadzonego przez niego postępowania likwidacyjnego, powodowie otrzymali stosowne kwoty, w pełni rekompensujące doznane przez nich szkody.

Wyrokiem z dnia 10 września 2014 r. Sąd Okręgowy w (...) uwzględnił żądania wszystkich powodów w zakresie dochodzonych przez nich kwot zadośćuczynienia, oddalił żądania powódek S., S. i A. S. (3) w zakresie odszkodowania i rozstrzygnął o kosztach procesu stosownie do wyniku sporu.

Sąd I instancji ustalił, że (...) w miejscowości S., gmina D., kierujący samochodem osobowym R. (...) nr rej. (...) M. S. nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że nie zachował należytej ostrożności i nieprawidłowo korygował tor ruchu pojazdu, co skutkowało zjechaniem na przeciwny pas ruchu i zderzeniem z nadjeżdżającym z przeciwka samochodem osobowym marki D. (...) nr rej. (...), a w konsekwencji śmiercią kierującego pojazdem D. (...) W. S. i obrażeniami ciała pasażerki tego pojazdu – A. S. (3).

Sprawca wypadku, tj. kierujący samochodem R. (...), prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w (...) został uznany za winnego popełnienia czynu z art. 177 § 2 kk i skazany na odpowiednią karę.

Pozwany, będący ubezpieczycielem posiadacza pojazdu R. (...), w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, nie kwestionował swojej odpowiedzialności za skutki wypadku co do zasady.

Na podstawie zgłoszenia szkody pozwany wszczął postępowanie likwidacyjne, w wyniku którego wypłacił powodom A., A., S., S., G. i D. S. po 15 000 zł na rzecz każdego z nich tytułem zadośćuczynienia oraz A. S. (3) kwotę 20 000 zł tytułem zadośćuczynienia, a także kwotę 4 740,50 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu.

Po zgłoszeniu przez powodów dalszych roszczeń, wynikających z art. 446 § 3 i § 4 kc, pozwany przyznał (...) S. S. (1) odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia się jej sytuacji życiowej po śmierci ojca w kwocie 5 000 zł, żonie zmarłego – A. S. (3) odszkodowanie z tego samego tytułu w kwocie 20 000 zł oraz zwrot kosztów wystawienia nagrobka w kwocie 5 200 zł.

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo, w części odnoszącej się do zadośćuczynienia, zasługiwało na uwzględnienie w całości, natomiast nie zostały wykazane podstawy do domagania się przez powódki S., S. i A. S. (3) zasądzenia odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 kc, co skutkowało oddaleniem roszczeń wskazanych powódek o zasądzenie odszkodowania.

Sąd Okręgowy odniósł się w swoich ustaleniach, do sytuacji życiowej każdego z powodów, czyniąc te ustalenia w znacznej mierze na podstawie dopuszczonego dowodu z opinii biegłego (...) U. M.. Treść opinii biegłego oparta została na badaniu powodów i zgromadzonym materiale dowodowym, co czyniło ją wiarygodną.

Powoda A. S. (2) łączyła bardzo silna więź z ojcem, który go zawsze wspierał i na którego mógł liczyć w każdej sytuacji. Powód odniósł wrażenie, że wraz ze zmarłym odeszła część jego samego. Powód nigdy nie pogodził się z faktem śmierci ojca. Brak ojca ujawnia się u niego głównie w sytuacjach, gdy musi on podejmować decyzje i rozwiązywać różne problemy. Brak doświadczenia i mądrego przyjaciela i przewodnika był dla powoda największą traumą. (...)

Powódka A. S. (3) po śmierci męża (...)

Powód A. S. (1) bezpośrednio po śmierci ojca przeżył żal i poczucie straty. (...)

Powód G. S. również przeżył szok i poczucie ogromnej straty po śmierci ojca, jednak fakt posiadania własnej rodziny, konieczność zapewnienia jej bytu materialnego i oparcia emocjonalnego, spowodował w miarę szybki jego powrót do dobrego funkcjonowania społecznego i emocjonalnego. Jako jedyny z rodzeństwa był w czasie śmierci ojca w pełni dojrzały i samodzielny, tworzący z żoną i swoimi dziećmi odrębną rodzinę, co pozwoliło mu na relatywnie szybkie uporanie się z traumą, gdyż (...). (...).

Powódka D. S. przeżyła bardzo śmierć ojca. (...)

Powódka S. S. (4) przeżyła po śmierci ojca długi i intensywny okres żałoby. (...)

Powódka S. S. (1) przez okres ok. roku po śmierci ojca (...)

W oparciu o wnioski opinii biegłej (...)Sąd Okręgowy uznał, że śmierć W. S. zniweczyła komfort psychiczny powodów, polegający na świadomości wsparcia i pomocy z jego strony w przyszłości, jednak zerwanie w tragiczny sposób więzi rodzinnych, mimo silnej reakcji żałoby, nie doprowadziło do istotnej dezorganizacji ich życia. Zgodnie z treścią art. 446 § 4 kc sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Kompensacie podlega w szczególności cierpienie, ból i poczucie osamotnienia po śmierci najbliższego członka rodziny. Kompensata majątkowa ma na celu przezwyciężenie traumatycznych doznań i poprawienie stanu psychicznego najbliższych członków rodziny zmarłego.

W ocenie Sądu I instancji śmierć W. S. ujemnie wpłynęła na psychikę powodów. Powódka A. S. (3), żona zmarłego, utraciła niezbędne wsparcie męża przy prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz wychowywaniu dzieci. Powodowie zostali dotknięci wielką tragedią, jaką jest nagła i niespodziewana śmierć osoby bliskiej. Po zdarzeniu u powodów ujawniły się objawy (...).

W ocenie Sądu Okręgowego zasadne było żądanie zasądzenia tytułem zadośćuczynienia kwoty 85 000 zł na rzecz każdego dziecka zmarłego i kwoty 70 000 zł na rzecz żony, w związku z cierpieniami i krzywdą, jakich doznali. Sąd zwrócił uwagę, iż powodowie otrzymali już od pozwanego ubezpieczyciela część zadośćuczynienia, tj. po 15 000 zł. Kwota wcześniej przyznana wraz z kwotą zasądzoną pozwoli według Sądu Okręgowego, chociaż częściowo zniwelować ból po stracie męża i ojca. Aktualny stan zdrowia powodów, z wyłączeniem A. S. (3) i A. S. (1), nie wymaga (...), jednak śmierć W. S. ujemnie wpłynęła na psychikę wszystkich powodów i obniżyła ich potencjał życiowy.

Uzasadnione było również żądanie odsetek od dochodzonego zadośćuczynienia, od dnia 23 stycznia 2010r.

Nie było natomiast zasadne, zdaniem Sądu I instancji żądanie zasądzenia na rzecz każdego z powodów odrębnych kosztów zastępstwa procesowego. Kwestia reprezentacji kilku powodów przez jednego pełnomocnika została rozstrzygnięta w orzecznictwie. Na tę okoliczność Sąd Okręgowy powołał się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 lipca 1980 r. (II CZ 79/80), zgodnie z którym występowanie w tej samej sprawie trzech powodów, którzy ponieśli szkody w tym samym wypadku, nie uzasadnia na rzecz każdego z powodów oddzielnych kosztów zastępstwa adwokackiego.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o art. 100 kpc, przez stosunkowe ich rozdzielenie między stronami, z uwzględnieniem tego, że powodowie wygrali spór w 88,5%.

Pozwany złożył apelację od powyższego wyroku, zaskarżając w części rozstrzygnięcie Sądu I instancji, tj. w odniesieniu do powoda G. S. co do kwoty 50 000 zł, w odniesieniu do powódki D. S. co do kwoty 40 000 zł, w odniesieniu do powódki S. S. co do kwoty 40 000 zł, w odniesieniu do powódki S. S. (1) co do kwoty 35 000 zł, w odniesieniu do powódki A. S. (3) co do kwoty 25 000 zł, w odniesieniu do powoda A. S. (1) co do kwoty 40 000 zł i w odniesieniu do powoda A. S. (2) co do kwoty 40 000 zł.

Skarżący zarzucił sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 kpc, poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób niewszechstronny, co z kolei doprowadziło do błędnych ustaleń faktycznych i w konsekwencji niewłaściwej oceny przez Sąd rozmiaru krzywdy doznanej przez powodów w następstwie śmierci W. S.. Skarżący wskazał ponadto na naruszenie prawa materialnego, tj. art. 446 § 4 kc przez jego niewłaściwe zastosowanie, prowadzące do nienależytego zindywidualizowania i nie odniesienia się z należytą wnikliwością do ustalonej, konkretnej sytuacji powodów po śmierci W. S., co w konsekwencji doprowadziło do rażącego zawyżenia sum przyznanych powodom z tytułu zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Apelujący wywodził, że Sad I instancji nie dokonał należycie indywidualnej oceny krzywdy doznanej przez każdego z powodów, z uwzględnieniem odmiennej sytuacji życiowej każdego z nich. Powód G. S. w dacie śmierci ojca był samodzielny, również finansowo, posiadał własną rodzinę i szybko wrócił do dobrego funkcjonowania społecznego i emocjonalnego. U powódki D. S. po śmierci ojca nie wystąpiły (...). W dacie śmierci ojca powódka była osobą dojrzałą, samodzielną i w pełni ukształtowaną, przez co nie wymagała opieki, troski i zaangażowania wychowawczego ze strony rodziców, w tym ojca, takich jak jej (...) siostra S..

(...)

Powód A. S. (1) w dacie śmierci ojca był osobą dojrzałą, w pełni ukształtowaną i samodzielną. Pracował i był niezależny finansowa od ojca. Nie wymagał takiego wsparcia i zaangażowania rodzicielskiego, jak np. jego (...) siostra S..

Także powód A. S. (2) w dacie śmierci ojca był dojrzały, ukształtowany i samodzielny, zaś obecnie funkcjonuje on prawidłowo, zarówno psychicznie, jak i społecznie.

Co do sytuacji powódki A. S. (3), Sąd Okręgowy pominął, iż zamieszkuje ona z sześciorgiem dorosłych dzieci, które jej pomagają i wyręczają w domowych obowiązkach. Powódka utraciła wsparcie męża w wychowaniu dzieci, jednak wszystkie dzieci, za wyjątkiem córki S., są dorosłe, samodzielne i niezależne finansowo, więc nie wymagają tak dużej troski i opieki ze strony matki, jak dzieci małoletnie. Powódka po śmierci męża wróciła do pracy zawodowej, przestała się izolować i oswoiła się z sytuacją po śmierci męża. Zrozumiała też, że jest potrzebna dzieciom, przez co znalazła w sobie siłę i energię do życia.

Każdy z powodów, zdaniem skarżącego, jest w innej sytuacji życiowej i kondycji psychicznej, co rzutuje na poziom doznanej przez nich krzywdy.

Skarżący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w części zaskarżonej i zasądzenie od powodów na jego rzecz zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

Powodowie w odpowiedzi na apelację wnieśli o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego na ich rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie. Trafnie zarzucił skarżący, że Sąd Okręgowy niewłaściwie ocenił rozmiar krzywdy doznanej przez poszczególnych powodów. Krzywdę doznaną w wyniku śmierci osoby bliskiej bardzo trudno ocenić i wyrazić w formie pieniężnej. Każdy rozważany przypadek powinien być zatem traktowany indywidualnie, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, przy czym ocena ta powinna opierać się na kryteriach obiektywnych, a nie na wyłącznie subiektywnych odczuciach osoby pokrzywdzonej. W wyroku z dnia 3 czerwca 2011 r. III CSK 279/10 Sąd Najwyższy podkreślił, że wprowadzenie do art. 446 § 4 kc klauzuli „odpowiedniej sumy” pozostawia sądowi orzekającemu margines uznaniowości, co do wysokości zasądzonej kwoty. Jest on dodatkowo wzmocniony fakultatywnym („może”) charakterem tego przyznania, co wskazuje na zasadność roszczenia o należne zadośćuczynienie dopiero po przekroczeniu pewnego poziomu krzywdy wskutek śmierci osoby bliskiej. Swoboda ta, zwana prawem sędziowskim, nie oznacza jednak dowolności, gdyż przyznanie odpowiedniej sumy tytułem kompensacji krzywdy, jak i jej odmowa, muszą być osadzone w stanie faktycznym sprawy.

Suma pieniężna przyznana z tytułu zadośćuczynienia, o którym mowa w art. 446 § 4 kc powinna wynagrodzić doznane cierpienia fizyczne i psychiczne oraz ułatwić przezwyciężenie ujemnych przeżyć, aby w ten sposób przynajmniej częściowo przywrócona została równowaga, zachwiana na skutek popełnienia czynu niedozwolonego.

W literaturze i orzecznictwie wskazuje się, że na rozmiar krzywdy podlegającej naprawieniu przez zadośćuczynienie mają wpływ: wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jego śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolności do jej zaakceptowania, wiek zarówno zmarłego, jak i pokrzywdzonego (patrz: wyroki Sądu Najwyższego z 3 czerwca 2011 r. III CSK 279/10, z 20 grudnia 2012 r. IV CSK 192/12, z 10 maja 2012 r. IV CSK 416/11).

Żądanie zadośćuczynienia w rozpoznawanej sprawie przez poszczególnych powodów powinno zatem podlegać indywidualnej ocenie, w oparciu o wskazane wyżej kryteria, z uwzględnieniem poglądu, że zadośćuczynienie powinno być umiarkowane i odpowiadające stopie życiowej społeczeństwa, gdyż zarówno ocena, czy jest ono realne, jak i czy nie jest nadmierne, pozostawać musi w związku z poziomem życia (patrz wyrok Sądu Najwyższego z 12 września 2002 IV CKN 1266/00). Przesłanka „przeciętnej stopy życiowej” społeczeństwa ma jednak charakter uzupełniający i ogranicza wysokość zadośćuczynienia tak, by jego przyznanie nie prowadziło do wzbogacenia osoby uprawnionej, nie może jednak pozbawiać zadośćuczynienia jego zasadniczej funkcji kompensacyjnej i eliminować innych czynników, kształtujących jego rozmiar.

Uwzględnienie wszystkich wyżej podanych okoliczności prowadzi do wniosku, że dokonana przez Sąd Okręgowy ocena rozmiaru krzywdy poszczególnych powodów, w sposób nienależyty uwzględniła istotne okoliczności, mające wpływ na ocenę rozmiaru ich cierpień po śmierci męża i ojca w wypadku komunikacyjnym. Trafnie zarzucił skarżący, że sytuacja powoda G. S. po śmierci ojca odbiegała w istotny sposób od sytuacji pozostałych powodów i poziom jego krzywdy nie był tożsamy z poziomem krzywdy rodzeństwa, a zwłaszcza (...) siostry S.. Powód G. S. w dacie śmierci ojca był osobą dojrzałą, samodzielną, niezależną finansowo i posiadającą własną rodzinę. Posiadanie własnej rodziny nie skutkowało u tego powoda utratą poczucia bezpieczeństwa wskutek śmierci ojca, zaś ból i cierpienie wywołane tą śmiercią zostały szybko zniwelowane, gdyż żona i dzieci są dla powoda motywacją i źródłem energii w życiu codziennym, co potwierdziły wnioski opinii biegłego (...). Proces żałoby w przypadku powoda G. S. nie odbiegał od normalnego czasu trwania, tj. ok. 6 miesięcy i nie wywołał negatywnych następstw w żadnej ze sfer funkcjonowania powoda, w szczególności w sferze społecznej, rodzinnej i zawodowej.

Biorąc pod uwagę te okoliczności Sąd Apelacyjny uznał, że zadośćuczynienie w ogólnej kwocie 50 000 zł, przy uwzględnieniu wypłaconej wcześniej przez pozwanego kwoty 15 000 zł kompensuje krzywdę powoda G. S., wywołaną śmiercią ojca.

Sytuacja powódki D. S. po śmierci ojca była inna aniżeli sytuacja jej brata G. S., gdyż nie miała ona własnej rodziny i głęboko przeżywała emocje, wynikające ze śmierci ojca, jednak powódka powróciła do równowagi psychicznej po tym smutnym zdarzeniu, uczy się i pracuje, stawia sobie ambitne plany życiowe, ma partnera, z którym zamierza założyć rodzinę. Proces żałoby u powódki nie przekroczył ram normalności, zaś tendencje do głębokiego przeżywania emocji wynikają z typu introwertycznej osobowości i nie pozostają w związku przyczynowym ze śmiercią ojca.

W tej sytuacji zasadnie wskazał skarżący, że odpowiednią suma zadośćuczynienia dla powódki D. S., z jednej strony umiarkowaną, z drugiej zaś wykazującą realną wartość ekonomiczną, jest ogólna kwota 60 000 zł.

Ocena rozmiaru krzywdy doznanej przez powódkę S. S. po śmierci ojca jest zbliżona do oceny rozmiaru krzywdy powódki D. S.. S. S. (4) również uczy się i pracuje, jest zaangażowana w życie rodziny oraz pomoc matce i rodzeństwu. Nadto ma partnera, z którym wiąże plany na przyszłość. Związek z nim jest dla niej źródłem energii i motywacji do życia. Bez wątpienia powódka doznała krzywdy na skutek śmierci ojca, jednak rozmiary tej krzywdy nie obejmują trwałych uszczerbków w sferze psychicznej, co uzasadnia przyznanie jej łącznej kwoty zadośćuczynienia w kwocie 60 000 zł.

Powódka S. S. (1), będąc osobą małoletnią w chwili śmierci ojca, doznała krzywdy w większym rozmiarze, aniżeli pozostałe rodzeństwo. (...). Stan taki trwał ok. pół roku. Z czasem powódka zaczęła wracać do równowagi psychicznej, uczy się, ma chęci i motywacje do życia, prawidłowo też funkcjonuje w rodzinie i szkole. Zważywszy na wiek powódki i czas powrotu do równowagi po traumatycznym przeżyciu zadośćuczynienie za krzywdę powódki winno wynosić 65 000 zł.

Należało zwrócić uwagę, iż powód A. S. (1) w dacie śmierci ojca był najstarszy z rodzeństwa, był już osobą dojrzałą i samodzielną, służył wsparciem matce i rodzeństwu. Nie był po śmierci ojca i nie jest aktualnie osamotniony, gdyż jest otoczony, rodziną. Uporał się ujemnymi emocjami, ma chęć i motywację do życia. W związku z powyższym zasadnie pozwany wskazał, że odpowiednią kwotą zadośćuczynienia dla powoda A. S. (1) jest kwota 60 000 zł.

Podobnie należy ocenić rozmiar krzywdy powoda A. S. (1). Powód stracił ojca, który był dla niego przyjacielem i przewodnikiem, co skutkowało u niego poczuciem krzywdy. Powód był jednak w dacie śmierci ojca osobą samodzielną, gdyż już wówczas pracował, a poczucie pustki po stracie ojca wypełnia mu obecność matki, rodzeństwa i członków dalszej rodziny. Powód prawidłowo funkcjonuje społecznie i psychicznie. Trafnie wskazał skarżący, że odpowiednią kwotą zadośćuczynienia dla powoda A. S. (2) powinna być kwota 60 000 zł.

Powódka A. S. (3) straciła męża, co niewątpliwie skutkowało doznaniem przez nią krzywdy, wymagającej kompensaty w postaci zadośćuczynienia, zwłaszcza gdy z prawidłowych ustaleń Sadu Okręgowego wynikało, że powódka wraz z mężem i dziećmi tworzyli zgodną i kochającą się rodzinę.

Zwrócić należało uwagę jednak na to, co słusznie podniósł skarżący w apelacji, że powódka po śmierci męża otrzymała i nadal otrzymuje wsparcie od zamieszkujących razem z nią dzieci, które oprócz (...) córki S., są dorosłe i samodzielne, a także niezależne finansowo.(...)powódki po śmierci męża, które powódka niewątpliwie przeżyła, nie wpłynęło w sposób trwały na stan zdrowia psychicznego powódki. Powódka ma obecnie świadomość tego, że ma dla kogo żyć, gdyż jest potrzebna swoim dzieciom.

Taki stan rzeczy uzasadnia przyznanie powódce A. S. (3) odpowiedniego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w kwocie 65 000 zł.

Uznając zasadność zgłoszonych w apelacji pozwanego zarzutów naruszenia prawa procesowego (art. 233 § 1 kpc) przez dokonanie oceny dowodów bez wszechstronnego ich rozważenia, w odniesieniu do poszczególnych powodów, a także art. 446 § 4 kc przez brak zindywidualizowania kryteriów jego zastosowania do poszczególnych powodów należało zaskarżony wyrok zmienić, w oparciu o art. 386 § 1 kpc, w kierunku wnioskowanym przez skarżącego, tj. przez obniżenie zasądzonych od pozwanego na rzecz poszczególnych powodów kwot zadośćuczynienia. I tak zasądzoną na rzecz powoda G. S. kwotę 85 000 zł należało obniżyć do kwoty 35 000 zł, zasądzoną na rzecz powódki D. S. kwotę 85 000 zł należało obniżyć do kwoty 45 000 zł, zasądzoną na rzecz powódki S. S. (1) kwotę 85 000 zł należało obniżyć do kwoty 50 000 zł, zasądzoną na rzecz powódki S. S. kwotę 85 000 zł należało obniżyć do kwoty 45 000 zł, zasądzoną na rzecz powódki A. S. (3) kwotę 70 000 zł należało obniżyć do kwoty 45 000 zł, zasądzoną na rzecz powoda A. S. (1) kwotę 85 000 zł należało obniżyć do kwoty 45 000 zł oraz zasądzoną na rzecz powoda A. S. (2) kwotę 85 000 zł należało obniżyć do kwoty 45 000 zł. Wskazane kwoty podlegały zasądzeniu wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23 stycznia 2010 r. do dnia zapłaty, zgodnie z żądaniem pozwu, zaś dalej idące żądania w zakresie zadośćuczynienia należało oddalić. Zasądzone kwoty zadośćuczynień wraz z wcześniej wypłaconymi powodom sumami po 15 000 zł z tego tytułu, nie są symboliczne lecz posiadają odczuwalną, realną wartość ekonomiczną, a przede wszystkim odzwierciedlają poziom krzywdy każdego z powodów, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, stopień, w jakim każdy z powodów odnalazł się w nowej sytuacji po śmierci W. S. oraz rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonych ze zmarłym.

Zmianie podlegały również rozstrzygnięcia o kosztach procesu, zawarte w punktach 2,4,7,10,13,15 i 17 zaskarżonego wyroku przez ich uchylenie, zaniesienie wzajemne między stronami kosztów zastępstwa procesowego (po zmianie wyroku powodowie utrzymali się ze swoimi żądaniami w ok. połowie) oraz obniżenie kwoty kosztów sądowych, do których uiszczenia na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w (...) został zobowiązany pozwany.

Sąd Apelacyjny nie obciążył powodów kosztami postępowania apelacyjnego, w oparciu o art. 102 kpc, mimo uwzględnienia w całości apelacji pozwanego, zważywszy na to, że ich sytuacja materialna uzasadniała zwolnienie ich od kosztów sądowych, zasądzenie stosownej części tych kosztów oraz kosztów zastępstwa procesowego na rzecz pozwanego za II instancję uszczupliłoby niewątpliwie zasądzone kwoty zadośćuczynień, co wywołałoby u nich poczucie niesprawiedliwości.

Zważyć także należało, że wypłacone powodom przed wniesieniem pozwu kwoty zadośćuczynień były rażąco niskie (po 15 000 zł) i dopiero wytoczenie powództwa skutkowało zasądzeniem kwot adekwatnych z tego tytułu.