Pełny tekst orzeczenia

482/5/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 29 maja 2014 r.
Sygn. akt Ts 57/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Stanisław Biernat,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej I.B. w sprawie zgodności:
art. 417 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121) z art. 21, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 50, art. 64, art. 77 ust. 2 w zw. z art. 2 i w zw. z art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 28 lutego 2014 r. (data nadania) I.B. (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność art. 417 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121; dalej: k.c.) z art. 21, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 50, art. 64, art. 77 ust. 2 w zw. z art. 2 i w zw. z art. 7 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną sformułowano w związku z następującą sprawą. W dniach 25 listopada 2007 r. oraz 10 i 11 lipca 2008 r. funkcjonariusze policji, na zlecenie prokuratury, przeszukali nieruchomość należącą do skarżącej, w wyniku czego uszkodzili podłogę w garażu oraz basen kąpielowy, a także dokonali wykopu w ogrodzie. Dnia 12 lipca 2011 r. skarżąca wystąpiła z powództwem o zasądzenie na jej rzecz solidarnie od Skarbu Państwa – Prokuratora Okręgowego w Poznaniu oraz Skarbu Państwa – Komendanta Głównego Policji w Warszawie kwoty 50 000 zł tytułem odszkodowania za zniszczone mienie. Wyrokiem z 14 maja 2013 r. (sygn. akt I C 443/11) Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto w Poznaniu – Wydział I Cywilny oddalił powództwo skarżącej. Od tego orzeczenia skarżąca wniosła apelację, którą Sąd Okręgowy w Poznaniu – Wydział II Cywilny Odwoławczy oddalił wyrokiem z 15 października 2013 r. (sygn. akt II Ca 786/13).
Zdaniem skarżącej art. 417 § 1 k.c. – „w zakresie, w jakim nie dopuszcza (…) możliwości domagania się ustalenia odpowiedzialności oraz odszkodowania od Skarbu Państwa, za działania funkcjonariuszy państwowych, działających w ramach wykonywania zadań wyznaczonych im przez przepisy prawa, gdy brak jest przesłanek bezprawności tych działań, a którzy w związku z ich wykonywaniem wyrządzają szkodę na mieniu osoby postronnej” – narusza przysługujące skarżącej konstytucyjne prawa: prawo do ochrony własności (art. 64 w zw. z art. 21 Konstytucji), „prawo do ograniczającej ingerencji w prawa i wolności konstytucyjne tylko w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym” (art. 31 ust. 3 Konstytucji), „prawo do równego traktowania” (art. 32 Konstytucji), prawo do nienaruszalności mieszkania (art. 50 Konstytucji) oraz „prawo do drogi sądowej wobec naruszonych wolności lub praw (art. 77 ust. 2 Konstytucji), a także powiązane z nimi „zasadę państwa prawa i sprawiedliwości społecznej” (art. 2 Konstytucji) i „zasadę przyzwoitej legislacji i praworządności” (art. 7 Konstytucji). W przekonaniu skarżącej zaskarżony przepis umożliwia organom administracji publicznej podejmowanie działań prowadzących do zniszczenia cudzego mienia bez konieczności wynagrodzenia powstałej w związku z tym szkody. Jak podkreśla, „luka w prawie, w postaci braku norm prawnych umożliwiających dochodzenie roszczeń od Skarbu Państwa za uszkodzenie mienia osobie postronnej przez funkcjonariuszy spowodowała, iż skarżąca nie mogła zrealizować wyżej wymienionych praw”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekły ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Na etapie wstępnej kontroli Trybunał Konstytucyjny bada, czy skarga spełnia warunki formalne określone w art. 46-48 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) i czy zarzuty w niej sformułowane nie są oczywiście bezzasadne (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK).
Zdaniem skarżącej art. 417 § 1 k.c. narusza przysługujące jej prawa konstytucyjne, wywodzone przez nią z art. 32, art. 50, art. 64 w zw. z art. 21 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji, a tym samym jest sprzeczny z zasadami wynikającymi z art. 2 i art. 7 Konstytucji.
Zgodnie z kwestionowanym art. 417 § 1 k.c. „[z]a szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa”.
Trybunał przypomina, że skarga, o której mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności lub praw. Przysługuje ona wyłącznie wtedy, gdy źródłem naruszenia jest istniejący akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej ostatecznie orzekły o prawach lub wolnościach albo o obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Dlatego ustawodawca wymaga, by skarżący precyzyjnie wskazał przepis, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego konstytucyjnych prawach podmiotowych i wobec którego tenże skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją (art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
Trybunał zauważa, że zgodnie z ustaleniami sądów orzekających w sprawie skarżącej – sądu rejonowego i sądu okręgowego – nie wykazała ona, iż działanie policji i prokuratury były bezprawne. Z tej przyczyny sądy obu instancji oddaliły powództwo skarżącej skierowane przeciwko Skarbowi Państwa o zapłatę z tytułu odszkodowania za niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej przez policję i prokuraturę. Trzeba zatem podkreślić, że skarżąca bezskutecznie próbowała dochodzić swoich praw majątkowych, co jednak nie miało związku z zaskarżonym przez nią przepisem, lecz wynikało wyłącznie z jej zaniechania (nie wykazała przed sądami przesłanki bezprawności).
Trybunał zwraca też uwagę na to, że zaskarżony przepis znajduje się w tytule VI księgi trzeciej Kodeksu cywilnego zatytułowanym „Czyny niedozwolone”. Skarżąca zaś domaga się ochrony praw wskazanych w skardze w sytuacji, w której – co podkreśla – szkoda jest następstwem legalnego (zgodnego z prawem) wykonywania władzy publicznej. Tak sformułowany zarzut wykracza poza treść i normatywny kontekst kwestionowanego art. 417 § 1 k.c., co uniemożliwia jego konstytucyjną kontrolę (por. też wyjątkowy art. 4172 k.c.). Innymi słowy, w ocenie Trybunału skarżąca nie powiązała należycie zaskarżonego przepisu, zarzutu naruszenia wskazanych w skardze praw i wydanych w jej sprawie orzeczeń, zatem wniesiona przez nią skarga nie spełnia przesłanki określonej w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.
Dodatkowo Trybunał podkreśla, że postawiony w skardze zarzut dotyczy de facto braku regulacji umożliwiającej uzyskanie odszkodowania za legalne działanie władze publicznej. Do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego nie należy jednak orzekanie o lukach prawnych (zaniechaniach ustawodawczych), a taki byłby skutek merytorycznego rozpoznania wniesionej skargi.
Na tej podstawie Trybunał stwierdza, że złożona skarga nie spełnia warunków określonych w art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, co uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu.
Niezależnie od powyższego Trybunał uznaje zarzuty skarżącej za oczywiście bezzasadne także z innych przyczyn.
Po pierwsze, z żadnego ze wskazanych przez siebie wzorców konstytucyjnej kontroli skarżąca nie wywiodła prawa podmiotowego, które polegałoby na możliwości domagania się odszkodowania za szkodę wyrządzoną działaniem zgodnym z prawem. Zdaniem Trybunał właśnie ochrony takiego prawa skarżąca żąda w postępowaniu zainicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej.
Po drugie, o naruszeniu prawa do równej ochrony praw majątkowych (art. 32 ust. 1 Konstytucji) można mówić wyłącznie wtedy, gdy źródłem nierównego traktowania jest kwestionowany przepis, a jego adresatami są podmioty charakteryzujące się daną cechą istotną (zob. m.in. wyroki TK z 14 października 2001 r., SK 22/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 216 oraz 3 kwietnia 2008 r., K 6/05, OTK ZU nr 3/A/2008, poz. 41). Ze skargi ani późniejszego pisma uzupełniającego jej braki formalne braków nie wynika, jaka cecha istotna łączy „osoby, które nie zawiniły swoim zachowaniem”, i „osoby, które dopuściły się czynu zabronionego”, a tym samym – na czym polega „nierówne traktowanie skarżącej”.
Po trzecie, zarzut skarżącej, jakoby art. 417 § 1 k.c. „nie przewidywał (…) możliwości naprawienia szkody wyrządzonej działaniami funkcjonariuszy na mieniu osoby postronnej”, nie ma uzasadnienia ani w stanie faktycznym, na podstawie którego złożono skargę konstytucyjną, ani – co najważniejsze – w zaskarżonym przepisie. Ponownie należy podkreślić, że niezależnie od tego, kim jest osoba poszkodowana, ustawodawca przyznaje jej prawo do wynagrodzenia szkody wyrządzonej jej bezprawnie przez podmioty wykonujące władzę publiczną. Takie prawo wynika z zaskarżonego przepisu, a przede wszystkim z art. 77 ust. 1 Konstytucji.
Po czwarte, w ocenie Trybunału wskazany w skardze art. 50 Konstytucji jest nieadekwatnym wzorcem kontroli zaskarżonego przepisu. Wzorzec ten dotyczy prawa do nienaruszalności mieszkania, skarżąca zaś kwestionuje przepis dotyczący odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa.
Także z tych powodów skardze należało odmówić nadania dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.