Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 64/06
POSTANOWIENIE
Dnia 10 sierpnia 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Tadeusz Żyznowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa R.M.
przeciwko J.L.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 10 sierpnia 2006 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 11 kwietnia 2006 r., sygn. akt [...],
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
W zaskarżonym postanowieniu Sąd Apelacyjny zamieścił zarządzenie
o zwrocie złożonego przez powoda R.M. wniosku o zwolnienie go od opłaty
kasacyjnej, ponieważ składający ten wniosek nie dołączył oświadczenia
określonego w art. 102 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych i
rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie
określenia wzoru oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach
utrzymania osoby fizycznej ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych w
postępowaniu cywilnym (Dz.U. Nr 27, poz. 200). Brak ten – stosownie do art. 102
ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – uzasadnia zwrot
wniosku o zwolnienie od kosztów strony reprezentowanej przez adwokata bez
wzywania go do uzupełnienia. Zwrot wniosku powoduje, że skarga kasacyjna jako
nie opłacona podlega odrzuceniu (art. 1302
§ 3 k.p.c.).
W złożonym zażaleniu powód R.M. zaskarżonemu postanowieniu zarzucił
naruszenie art. 149 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych w zw. z art. 1302
§ 3 k.p.c. polegające na zastosowaniu
przepisów nowej ustawy o kosztach sądowych zamiast dotychczasowych, pomimo,
że sprawa została wszczęta przed wejściem w życie tej ustawy, strona otrzymała
uzasadnienie wyroku Sądu II instancji także przed wejściem nowych przepisów w
życie, a zatem postępowanie instancyjne nie zostało zakończone, co skutkowało
nieuzasadnionym odrzuceniem skargi kasacyjnej.
Jednocześnie z powołaniem się na art. 380 k.p.c. skarżący wnosił
o rozpoznanie postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 11 kwietnia 2006 r.
w zakresie postanowienia dotyczącego zarządzenia zwrotu wniosku o zwolnienie
od opłaty kasacyjnej, albowiem miało ono wpływ na rozstrzygnięcie sprawy,
z uwzględnieniem następujących zarzutów:
1) naruszenie przepisu art. 149 ust. 1 w zw. z art. 102 ust. 2 i ust. 4 ustawy
z dnia 28 lipca 2005 r. - o kosztach sądowych w sprawach cywilnych,
polegające na zastosowaniu w zakresie rozpoznania wniosku o zwolnienie
3
od kosztów sądowych od wniesionej skargi kasacyjnej przepisów nowej
ustawy o kosztach sądowych zamiast dotychczasowych, pomimo, iż sprawa
została wszczęta przed wejściem w życie tejże ustawy, strona otrzymała
uzasadnienie wyroku II instancji także przed wejściem nowych przepisów
w życie, a zatem postępowanie instancyjne nie zostało zakończone, co
skutkowało nieuzasadnionym zarządzeniem zwrotu wniosku o zwolnienie,
2) rażącego naruszenia art. 13 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka z dnia
4 listopada 1950 r. w zw. z art. 91 ust. 3 Konstytucji RP i art. 77 ust. 2
Konstytucji RP formułującego prawo do skutecznego środka odwoławczego
przysługującego każdemu, czyje prawa i wolności określone w Konwencji
zostały naruszone, poprzez zastosowanie przepisu, który z uwagi na brak
czysto formalny - brak dołączenia formularza oświadczenia o stanie
rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania powoda, pomimo
wskazania wszystkich tych informacji we wniosku o zwolnienie od kosztów
przygotowanym przez upoważnionego do działania w imieniu powoda
pełnomocnika, pozwala na uniemożliwienie rozpoznanie wniesionej skargi
kasacyjnej,
3) rażącego naruszenia art. 26 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich
z dnia 19 grudnia 1966 r. w zw. z art. 91 ust. 3 Konstytucji RP i art. 77 ust. 2
Konstytucji RP, albowiem zaskarżone orzeczenie Sądu Apelacyjnego,
wbrew zakazowi wynikającemu z powołanego artykułu, jest przejawem
nierównego traktowania strony, która ze względu na trudną sytuację
materialną nie jest w stanie uiścić pełnego wpisu sądowego, a wskutek
braku formalnego, jakim jest brak dołączenia do wniosku formularza
oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach
utrzymania, zostaje pozbawiona możliwości ochrony swoich praw,
4) rażącego naruszenia art. naruszenie art. 71 ust. 1 Konstytucji RP poprzez
odmówienie stronie znajdującej się w bardzo trudnej sytuacji materialnej
pomocy ze względów czysto formalnych pomimo, iż powołany przepis
Konstytucji nakłada na państwo, aby w swojej polityce społecznej
i gospodarczej uwzględniało dobro rodziny, zaś rodziny znajdujące się
4
w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, miały prawo do szczególnej
pomocy ze strony władz publicznych.
Powyższe zarzuty – zdaniem skarżącego uzasadniają uchylenie
zaskarżonego postanowienia, z zasądzeniem kosztów postępowania
zażaleniowego według norm przepisanych i nadanie biegu skardze kasacyjnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Dominującym jest - we współczesnym prawie procesowym - pogląd
o obowiązującej zasadzie bezzwłocznego działania prawa procesowego.
Wychodząc z tego założenia można stwierdzić, że powołany przez skarżącego art.
149 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398) stanowi wyraźne wysłowienie stanowiska
prawodawcy o odstąpieniu od tej zasady ze ścisłym określeniem granic tego
odstąpienia. Stanowi on, że w sprawach wszczętych przed dniem wejścia w życie
ustawy stosuje się do czasu zakończenia postępowania w danej instancji,
dotychczasowe przepisy o kosztach sądowych. Jest to rozwiązanie oparte na
systemie stadiów postępowania, według którego wszczęte postępowanie
prowadzone jest według przepisów dotychczasowych, aż do zakończenia
postępowania w danej instancji. Stanowi to wyraźne kryterium podziału
postępowania między sądami różnego stopnia, a oczywistym jest, że odrzucona
zaskarżonym postanowieniem skarga kasacyjna została, złożona po zakończeniu
postępowania w Sądzie drugiej instancji. Wniesienie środka zaskarżenia,
obarczonego wadliwościami, bądź nawet niedopuszczalnego, powoduje wszczęcie
postępowania odwoławczego, w toku którego przewodniczący w sądzie drugiej
instancji i tenże sąd dokonują czynności w ustawie przewidzianych w (art. 3986
§ 1
i 2 k.p.c.), co oczywiście pozostaje bez wpływu na podział według stadiów
postępowania.
Dalsze obszerne wywody zawarte w uzasadnieniu zażalenia pomijają
ukształtowany – w następstwie kolejnych nowelizacji – model polskiego procesu
cywilnego, rolę profesjonalnego pełnomocnika strony w realizacji zasady
vigilantibus iura sunt scripta rozumianej jako zobowiązanie strony do należytej
dbałości o swoją sprawę. W orzecznictwie Sądu Najwyższego (np. postanowieniu
5
z dnia 10 września 1998 r., III CZ 114/98 OSNC 1999, nr 2, poz. 42) za
ukształtowany należy uznać pogląd stwierdzający, że jeżeli strona korzysta
nieprawidłowo z przysługującego jej prawa do zaskarżenia orzeczenia sądowego
i spotyka się z zasadnym odrzuceniem wniesionego przez nią środka, to nie może
skutecznie powoływać się, co czyni i wywodzi obszernie skarżący, na wiążące
Polskę umowy międzynarodowe i postanowienia Konstytucji RP. Żadna
z przytoczonych w uzasadnieniu zażalenia norm nie stanowi, że prawo do sądu
dotyczy rozpoznania sprawy przez trzecią instancję (por. art. 176 ust. 1
Konstytucji). Co do ustanowionych wymagań skargi kasacyjnej (poprzednio kasacji)
i ograniczeń dostępności, a także dopuszczalności tego środka zaskarżenia - por.
uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2000 r., I K 12/99
(OTK – Zb. Urzęd. 2000, nr 5, poz. 143) i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
29 grudnia 1998 r., I PZ 67/98 (OSNAP i US 2000, nr 2, poz. 65).
Skoro zarzuty podniesione przez skarżącego okazały się niezasadne,
zażalenie podlega oddaleniu (art. 3941
§ 2 i 39814
k.p.c.).