Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 32/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 marca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Andrzej Wróbel
Protokolant Anna Pęśko
w sprawie z powództwa Zespołu Elektrowni P. – A. – K. Spółki Akcyjnej w K.
przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki
w przedmiocie odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 28
grudnia 2007 r., po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 17 marca 2010 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 17 kwietnia 2009 r.,
1. oddala skargę kasacyjną
2. zasądza od Zespołu Elektrowni P. – A. – K. Spółki Akcyjnej
w K. 270 zł (dwieście siedemdziesiąt) tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
2
Decyzją z dnia 28 grudnia 2007 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki; (dalej:
Prezes URE), działając na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 56 ust. 2,
ust. 3 i ust. 6 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne oraz na
podstawie art. 104 k.p.a., po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w
sprawie wymierzenia kary pieniężnej Zespołowi Elektrowni P. – A. – K. S. A. w K.,
orzekł, że Spółka nie przestrzegała obowiązku utrzymywania zapasów paliw w
ilości zapewniającej utrzymanie ciągłości dostaw energii elektrycznej i ciepła do
odbiorców określonej zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra
Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 lutego 2003 r. w sprawie zapasów
paliw w przedsiębiorstwach energetycznych (Dz. U. Nr 39, poz. 338; dalej:
„rozporządzenie w sprawie zapasów”). Ujawniony brak zapasów paliw na dzień 1
marca 2007 r. wyniósł 549. 583 Mg węgla brunatnego. W związku z powyższym
wymierzył powodowi karę pieniężną w wysokości 0,018 % przychodu z działalności
koncesjonowanej w zakresie wytwarzania energii elektrycznej i wytwarzania ciepła
osiągniętego w 2006 r., tj. w kwocie 300. 000 zł.
Od tej decyzji powód wniósł odwołanie, zaskarżając ją w całości.
Wyrokiem z dnia 2 czerwca 2008 r. Sąd Okręgowy – Sąd Ochrony
Konkurencji i Konsumentów w W. uchylił zaskarżoną decyzję Prezesa URE z 28
grudnia 2007 r.
Sąd Okręgowy – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił, że powód
– na podstawie koncesji udzielonych przez Prezesa URE na wytwarzanie ciepła
oraz na wytwarzanie energii elektrycznej – prowadził działalność koncesjonowaną
w trzech elektrowniach zlokalizowanych w P., A. i K. Do Elektrowni K. i Elektrowni
P. węgiel brunatny dostarczany jest z KWB K. S. A., a Elektrownię A. zaopatruje
KWB A. S.A. Do wszystkich elektrowni węgiel brunatny jest dostarczany za pomocą
transportu kolejowego. Według stanu na dzień 1 marca 2007 r. wielkość zapasów
węgla brunatnego w poszczególnych elektrowniach była mniejsza od jego
dwudziestodobowego zużycia o 350. 668 Mg w Elektrowni P. i 198. 915 Mg w
Elektrowni A.
Sąd Okręgowy stwierdził, że stosownie do art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 10
kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1504 ze zm.)
powód jako prowadzący przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się
3
wytwarzaniem energii elektrycznej lub ciepła jest obowiązany utrzymywać zapasy
paliw w ilości zapewniającej utrzymanie ciągłości dostaw energii elektrycznej lub
ciepła do odbiorców. Powyższy obowiązek w oparciu o delegację zawartą w art. 10
ust. 6 Prawa energetycznego został skonkretyzowany w rozporządzeniu Ministra
Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 lutego 2003 r. Stosownie do § 2
ust. 1 pkt 2 tego rozporządzenia wielkość zapasów w odniesieniu do węgla
brunatnego została określona na poziomie jego 20-dobowego zużycia. Dalsza
część tego przepisu przewiduje, że zapas powinien być gromadzony i
utrzymywany przez dostawcę na podstawie umowy sprzedaży zawartej z
przedsiębiorstwem energetycznym na okres nie krótszy niż rok, jeżeli węgiel
brunatny jest dostarczany z wydobywającej go kopalni przy użyciu taśmociągów do
miejsca składowania sąsiadującego z miejscem wytwarzania energii. Jednakże ta
regulacja – według oceny Sądu pierwszej instancji - nie dotyczy przedsiębiorstwa
energetycznego, do którego węgiel brunatny jest dostarczany za pomocą
transportu kolejowego. W konsekwencji Sąd uznał, że do powoda korzystającego z
transportu kolejowego stosuje się wyłącznie art. 10 ust. 1 Prawa energetycznego
co oznacza, że wielkość i sposób gromadzenia zapasów wynika z realizacji funkcji
„utrzymania ciągłości dostaw”. Sąd Okręgowy uznał, że Prezes URE nie wykazał,
że zapasy węgla brunatnego posiadane przez powoda nie wystarczały w dniu 1
marca 2007 r. na zapewnienie ciągłości dostaw i wobec tego stwierdził, że powód
nie naruszył obowiązku wynikającego z art. 10 ust. 1 Prawa energetycznego.
Powyższy wyrok w całości apelacją zaskarżył pozwany Prezes URE.
Wyrokiem z dnia 17 kwietnia 2009 r. Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony
wyrok Sądu Okręgowego – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w ten
sposób, że oddalił odwołanie strony powodowej (ponadto zasądził od strony
powodowej na rzecz pozwanego Prezesa URE 360 zł. tytułem zwrotu kosztów
postępowania apelacyjnego).
Sąd drugiej instancji uznał, że nie ma podstaw wyłączenie stosowania
przepisów wykonawczych (§ 2 ust. 1 pkt 2. z powołanego rozporządzenia z dnia
12 lutego 2003 r.) ze względu na rodzaj transportu z jakiego korzysta
przedsiębiorstwo zobowiązane do utrzymywania zapasów węgla brunatnego.
4
Regulacja tego dotycząca jednolicie dotyczy wszystkich przedsiębiorstw
energetycznych zajmujących się wytwarzaniem energii elektrycznej lub ciepła na
bazie węgla brunatnego. W konsekwencji Sąd drugiej instancji uznał, że zasadne
okazały się zarzuty apelacji w zakresie naruszenia przepisów prawa materialnego –
art. 10 ust. 1 i art. 56 ust. 1 pkt 2 Prawa energetycznego oraz § 2 ust. 1 pkt 2
rozporządzenia z dnia 12 lutego 2003 r. Za chybione uznał natomiast Sąd zarzuty
apelacji dotyczące naruszenia art. 77 § 1 i art. 105 § 1 k.p.a., które nie podlegały
zastosowaniu przed sądem.
Powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego powód zaskarżył skargę kasacyjną.
Skargę oparto na obydwu podstawach określonych w art. 398 3
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c.
W ramach podstawy naruszenia przepisów prawa materialnego (art. 398 3
§
1 pkt 1 k.p.c.) zarzucono:
1. Błędną wykładnię § 2 ust. 1 rozporządzenia o zapasach przez
przyjęcie, że określona w tym przepisie norma nie formułuje
obowiązku utrzymywania zapasów węgla brunatnego w zależności
od rodzaju użytego środka transportu tego paliwa, co doprowadziło
do bezpodstawnego uznania, że na powodzie ciąży obowiązek
utrzymywania zapasów węgla brunatnego w ilości 20-dobowego
zużycia w sytuacji, gdy przepis ten w ogóle nie dotyczy powoda;
2. Błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 10 ust. 1 w
związku z ust. 6 oraz art. 56 ust. 1 pkt 2 ustawy – Prawo
energetyczne oraz § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie zapasów
przez przyjęcie, że obowiązek utrzymywania zapasów węgla
brunatnego dotyczy wszystkich przedsiębiorstw energetycznych
zajmujących się wytwarzaniem energii elektrycznej i ciepła,
podczas gdy przepisy te nie mają zastosowania wobec powoda.
Zdaniem skarżącego błędna wykładnia i niewłaściwe zastosowanie
wskazanych przepisów doprowadziły do bezpodstawnego
utrzymania w mocy decyzji Prezesa URE wymierzającej powodowi
karę pieniężną za nieprzestrzeganie obowiązku utrzymywania
zapasów paliw w ilości 20-dobowego zużycia według stanu na
dzień 1 marca 2007 r., w sytuacji, gdy przepisy te nie nakładają
5
takiego obowiązku na powoda, a nie zostało wykazane, że powód
naruszył obowiązek, o którym mowa w art. 10 ust. 1 ustawy - Prawo
energetyczne;
3. naruszenie art. 2, art. 22 w związku z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP
przez błędną wykładnię § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia w sprawie
zapasów oraz niewłaściwe zastosowanie art. 10 ust. 1, art. 10 ust.
6 oraz art. 56 ust. 1 pkt 2 ustawy – Prawo energetyczne, co
doprowadziło do dokonania niedozwolonej wykładni rozszerzającej
przepisów prawa dotyczących obowiązku utrzymywania zapasów
paliw, stanowiącego ograniczenie wolności gospodarczej;
4. niewłaściwe zastosowanie art. 56 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 10
ust. 2-5 ustawy - Prawo energetyczne oraz § 5 rozporządzenia w
sprawie zapasów – polegające na niezastosowaniu w sprawie
wskazanych przepisów, co doprowadziło do utrzymania w mocy
decyzji Prezesa URE z 28 grudnia 2007 r., podczas gdy decyzja ta
nie powinna była się ostać, ponieważ Prezes URE nie
przeprowadził w przedsiębiorstwie powoda kontroli stanu zapasów,
której przeprowadzenie było wymagane przed wszczęciem
postępowania administracyjnego w sprawie.
W ramach podstawy naruszenia przepisów postępowania (art. 398 3
§ 1 pkt 2
k.p.c.) skarga zarzuciła naruszenie:
a) art. 386 § 1 k.p.c. polegające na tym, że zmieniając wyrok Sądu
pierwszej instancji Sąd Apelacyjny w istocie nie orzekł co do
istoty sprawy, ponieważ nie wyjaśnił stanu faktycznego i
całkowicie pominął zarzuty powoda stawiane w postępowaniu
sądowym, przez co bezzasadnie uznał, że powód naruszył
obowiązek, o którym mowa w art. 10 ust. 1 ustawy - Prawo
energetyczne w związku z § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia w
sprawie zapasów, który to obowiązek jest niewykonalny, oraz
bezzasadnie uznał, że wymierzona przez pozwanego kara
pieniężna jest zasadna pomimo, że brak było przesłanek do jej
6
wymierzenia, w tym z uwagi na brak kontroli stanu zapasów w
przedsiębiorstwie powoda;
b) art. 382 k.p.c. i art. 233 k.p.c., przez brak wszechstronnego i
kompletnego rozważenia materiału dowodowego
przejawiającego się całkowitym pominięciem materiału
dowodowego zebranego w postępowaniu przed Sądem
pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym,
niewyjaśnieniem stanu faktycznego sprawy, pominięciem
zarzutów prezentowanych przez powoda w toku postępowania
przed Sądem pierwszej instancji, czego skutkiem było
bezpodstawne przyjęcie, że powód ma obowiązek utrzymywać
zapasy węgla brunatnego w ilości 20-dobowego zużycia, zaś
powód tego obowiązku nie realizował na dzień 1 marca 2007 r.,
co doprowadziło do utrzymania w mocy decyzji pozwanego;
c) art. 328 § 2 kpc przez niewskazanie w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku podstaw faktycznych i prawnych
rozstrzygnięcia, a w szczególności ustalenie błędnego stanu
faktycznego, niewskazanie przyczyn, dla których Sąd drugiej
instancji odmówił wiarygodności i mocy dowodom
prezentowanym przez powoda w toku postępowania przed
Sądem pierwszej instancji i Sądem Apelacyjnym, które to
dowody miały istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy i
potwierdzały, że powód nie naruszył obowiązku, o którym mowa
w art. 10 ust. 1 ustawy - Prawo energetyczne, jak również nie
ma fizycznych możliwości utrzymywania zapasów węgla
brunatnego, że pozwany sam przyznał w toku postępowania
administracyjnego, że powód nie ma możliwości składowania
węgla brunatnego oraz, że brak było podstaw do wymierzenia
powodowi kary pieniężnej z tytułu naruszenia przez powoda
obowiązku, o którym mowa w powołanym wyżej art. 10 ust. 1;
d) art. 98 k.p.c. w związku z § 14 ust. 3 pkt 3 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
7
opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez
Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę
prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349,
ze zm.), przez zasądzenie w pkt II sentencji zaskarżonego
wyroku na rzecz pozwanego kwoty 360 zł., tytułem zwrotu
kosztów postępowania apelacyjnego, pomimo że pozwany nie
wykazał, że poniósł jakiekolwiek koszty związane z procesem.
Wskazując na podniesione zarzuty skarżący wniósł o: uchylenie
zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego oraz o uchylenie wyroku Sądu pierwszej
instancji w całości i umorzenie postępowania; na wypadek nie uwzględnienia tego
wniosku: o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego w całości i jego
zmianę przez oddalenie apelacji pozwanego od wyroku Sądu pierwszej instancji; na
wypadek nie uwzględnienia tego wniosku: o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu
Apelacyjnego w całości i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego
rozpoznania; o zasądzenie kosztów postępowania przed Sądem Najwyższym
według norm przepisanych.
Ponadto skarżący wniósł o przedstawienie Trybunałowi Konstytucyjnemu, w
trybie art. 193 Konstytucji RP, następujących pytań prawnych:
1. czy art. 10 ust. 1 ustawy - Prawo energetyczne oraz § 2 ust. 1 pkt 2,
§ 2 ust. 2 oraz § 4 rozporządzenia w sprawie zapasów w zakresie,
w jakim nakładają obowiązek utrzymywania zapasów węgla
brunatnego na przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się
wytwarzaniem energii elektrycznej i ciepła, jest zgodny z art. 2, art.
20, art. 22 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2. czy § 2 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 ust. 2 oraz z § 4 rozporządzenia w
zakresie w jakim dotyczy przedsiębiorstwa energetycznego
zajmującego się wytwarzaniem energii elektrycznej w źródle
opalanym węglem brunatnym, do którego węgiel jest dostarczany
transportem kolejowym, jest zgodny z art. 10 ust. 6 ustawy - Prawo
energetyczne oraz art. 92 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
8
W odpowiedzi na skargę kasacyjną strona przeciwna – Prezes URE wniósł o
oddalenie skargi kasacyjnej oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego
kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym według norm
przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty obu podstaw skargi kasacyjnej pomimo ich wielości i specyfiki
każdego z nich powiązane są z zasadniczą kwestią sporną sprawy, tą kwestią ,
która ujawniła się jeszcze na etapie postępowania wyjaśniającego (kontrolnego)
przez Prezesem Urzędu Regulacji, Energetyki i była rozstrzygana odmiennie przez
Sądy pierwszej i drugiej instancji. Chodzi mianowicie o podleganie (niepodleganie
według stanowiska powoda) obowiązkowi utrzymywania zapasów węgla
brunatnego w zakresie określonym w przepisach rozporządzenia Ministra
Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 lutego 2003 r. w sprawie zapasów
paliw w przedsiębiorstwach energetycznych.
Po rozpoznaniu powyższego podstawowego sporu prawnego sprawy Sąd
Najwyższy uznał, że wnoszący skargę kasacyjną powód nie wykazał naruszenia w
zaskarżonym wyroku wykładni i zastosowania wskazanych przepisów prawa
materialnego.
Stanowisko zaskarżonego wyroku opiera się na trafnym założeniu, że
powołane rozporządzenie, zgodnie z jego podstawą uwidocznioną we wstępie i
zakresem opisanym w § 1, stanowi wykonanie obowiązku legislacyjnego
nałożonego na Ministra właściwego do spraw gospodarki w art. 10 ust. 6 ustawy z
dnia 10 kwietnia 1977 r. Prawo energetyczne.
Podzielając ocenę prawną przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego
wyroku należy podkreślić, że tylko „włączenie” przedmiotowego rozporządzenia
wykonawczego do regulacji ustawowej umożliwia zrekonstruowanie normy
prawnej określającej zakres obowiązku przedsiębiorstwa energetycznego
zajmującego się wytwarzaniem energii elektrycznej lub ciepła, obowiązku
dotyczącego utrzymywania zapasów paliw. Ustawodawca – formułę z art. 10 ust. 1
ustawy „zapasy paliw w ilości zapewniającej utrzymywanie ciągłości dostaw energii
elektrycznej lub ciepła dla odbiorców” nie pozostawił w takiej abstrakcyjnej
9
nieokreśloności, która niezapewniałaby niezbędne bezpieczeństwo dostaw energii
elektrycznej lub ciepła. Dlatego w ustępie 6 art. 10 wyraźnie stanowi się, o tym, że
„wielkości zapasów paliw, o których mowa w ust. 1 sposób ich gromadzenia oraz
szczegółowy tryb przeprowadzania kontroli stanu zapasów uwzględniając rodzaj
działalności gospodarczej, możliwości techniczne i organizacyjne w zakresie
gromadzenia zapasów”, mają być określone – co jak trafnie ujmuje Sąd Apelacyjny
oznacza konkretyzację – w rozporządzeniu. Można jeszcze dodać, że niezbędność
konkretyzacji w przewidzianym rozporządzeniu wykonawczym, wyraża także art. 10
ust. 2 ustawy przez określenie obowiązku przedsiębiorstwa energetycznego
poddania kontroli „zgodności wielkości zapasów paliw z wielkościami określonymi w
rozporządzeniu o którym mowa w ust. 6”. Kontrola ta, określona w art. 10 ust. 3 i 4
ustawy, stanowi instytucjonalnie dopełnienie przedmiotowej normy prawnej, - o
czym wspomniano – odnoszona jest nie do zakresu obowiązku abstrakcyjnie
ujętego w wstępie 1 art. 10, ale właśnie do tego obowiązku w zakresie
skonkretyzowanym w rozporządzeniu .
Z kolei z rozporządzenia, z jego podstawy, zakresu regulacji (§ 1) i
postanowień szczegółowych nie wynika nic co mogłoby chociażby
uprawdopodobnić założenie stanowiska przeciwnego do oceny prawnej
zaskarżonego wyroku jakoby przepisy § 2 i § 4 określały (konkretyzowały)
ustanowiony w ustawie obowiązek tylko w stosunku do niektórych przedsiębiorstw
energetycznych wytwarzających energię elektryczną lub ciepło na bazie węgla
brunatnego.
Zatrzymując się na kluczowym z punktu widzenia podstaw skargi kasacyjnej
§ 2 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 rozporządzenia należy zauważyć, że skarżący w swej
interpretacji wyraźnie nietrafnie odczytuje językowo logiczny sens regulacji. Zakres
obowiązkowych zapasów węgla brunatnego został określony w § 2 ust. 1 pkt 2
zdanie pierwsze: „dla węgla brunatnego – dwudziestodobowemu zużyciu”. W
zdaniu drugim tego przepisu nie zawiera się jakaś nowa zasada zakresu zapasów,
dla jakichś szczególnych przedsiębiorstw. Wszystkie przedsiębiorstwa o których
mowa w § 1 pkt 1 poddane są normie zapasów przewidzianej w zdaniu pierwszym
(w ilości odpowiadającej co najmniej dwudziestodobowemu zużyciu). Natomiast do
zapasów w ilości tak wskazanych zalicza się sytuacja określona w zdaniu drugim.
10
Takie znaczenie regulacji nie powinno nasuwać wątpliwości, skoro chodzi o
„uwzględnienia” zapasów węgla brunatnego gromadzonego i utrzymywanego
przez dostawcę z zachowaniem określonych warunków w tym, że „węgiel brunatny
jest dostawiany z wydobywającej go kopalni przy użyciu taśmociągów do miejsca
składowania sąsiadującego z miejscami wytwarzania energii”. Podobną funkcję
„uwzględnienia” w przedmiotowej normie zapasów węgla brunatnego określonej
sytuacji, która zapewni stan rzeczy podobny (wystarczający) realizuje § 2 ust. 2
rozporządzenia stanowiąc, że: „Za zapas węgla brunatnego gromadzony i
utrzymywany przez dostawcę może być uznany węgiel brunatny w złożu
odkrywkowej kopalni węgla brunatnego, przygotowanej do wydobycia i
dostarczenia do miejsca składowania sąsiadującego z miejscem wytwarzania
energii”.
Możliwości utrzymywania wymaganych zapasów węgla brunatnego
przewidziane w § 2 ust. 15 pkt 2 i ust. 2 dostosowują – zgodnie z zasadami
ustawowo określonej konkretyzacji obowiązku w art. 10 ust. 6 ustawy – wielkość
zapasów paliw i sposób ich gromadzenia, z uwzględnieniem rodzaju działalności
gospodarczej, możliwości technicznych i organizacyjnych w zakresie gromadzenia
zapasów węgla brunatnego, które jest specyficznym paliwem.
Niezależnie od specjalnych sposobów utrzymywania zapasu węgla
brunatnego – stosownie do § 4 rozporządzenia – zapasy gromadzi się w
magazynach, zbiornikach i na składowiskach sąsiadujących z miejscem
wytwarzania energii. Realizacja obowiązku składowania węgla brunatnego w
sposób określony w § 4 rozporządzenia z koniecznością zapewnienia, mimo
specyficznych właściwości tego paliwa, bezpieczeństwa osób i składowania,
ochrony środowiska pracy zachowaniu pożądanych właściwości paliwa, może być –
jak to przedstawia skarżący – zadaniem trudnym i kosztownym.
Rozważając w związku z tym przedstawione w skardze argumenty, w tym
kwestię zgodności uregulowania obowiązku utrzymywania zapasów węgla
brunatnego z Konstytucją Sąd Najwyższy uznał że stanowisko skarżącego nie jest
uzasadnione; przede wszystkim opiera się ono na bezpodstawnym założeniu
jakoby „obowiązek utrzymywania zapasów węgla brunatnego w ogóle nie dotyczy
powoda, jak również niektórych innych wytwórców energii elektrycznej z uwagi na
11
nieskonkretyzowanie zakresu obowiązku nałożonego na tychże wytwórców art. 10
ust. 1 Prawa energetycznego w przepisach wykonawczych tj. w rozporządzeniu o
zapasach. Wbrew temu założeniu obowiązek utrzymywania zapasów węgla
brunatnego- o czym była już mowa – został skonkretyzowany w określonym
systemie sposobów utrzymywania zapasów węgla brunatnego. Uregulowania te nie
budzą wskazanych w skardze wątpliwości co do zgodności z Konstytucją, po
pierwsze dlatego że są, czemu skarżący bezpodstawnie zaprzecza, po drugie, że
skonkretyzowany system sposobów utrzymywania zapasów węgla brunatnego
przez elektrownię nie wynika, jak zarzucił skarżący, z wykładni rozszerzającej
wskazane przepisy ustawy i rozporządzenia wykonawczego, po trzecie chociaż
obowiązek utrzymywania zapasów przez przedsiębiorstwo energetyczne może być
uważany za ograniczenie wolności gospodarczej tego przedsiębiorstwa, to przecież
wynika ono z ustawy ze względu na ważny interes publiczny. O ustawowej regulacji
przesądza określenie jej zasad w przepisach art. 10 Prawa energetycznego ze
szczegółowym upoważnieniem dla zakresu regulacji w akcie wykonawczym oraz z
niezbędnymi wytycznymi dotyczącymi jego treści. Co do określenia interesu
publicznego przez przywoływaną regulację zawartą w art. 10 ustawy Prawo
energetyczne należy przypomnieć, że chodzi tu o dziedzinę działalności
gospodarczej w której reglamentacja działalności przedsiębiorstw energetycznych
jest naturalnym środkiem realizacji celów ustawy dotyczących między innymi
tworzenia warunków do zrównoważonego rozwoju kraju, zapewnienia
bezpieczeństwa energetycznego oraz równoważenia interesów przedsiębiorstw
energetycznych i odbiorców paliw i energii (por. art. 1 ust. 1 i ust,.2 ustawy).
Bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 56 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 10
ust. 2-5 Prawa energetycznego oraz § 5 rozporządzenia o zapasach. Kontrola w
przedsiębiorstwach energetycznych może być bowiem prowadzona w różnych
formach. Zgodnie z art. 23 ust. 2 pkt 15 Prawa energetycznego do kompetencji
Prezesa URE należy ustalanie metod kontroli i podejmowanie działań dla poprawy
efektywności przedsiębiorstw energetycznych. W przedmiotowym postępowaniu
kontrola została przeprowadzona w sposób dopuszczony przez ustawodawcę w art.
10 ust. 4 pkt 2 Prawa energetycznego – przez analizę dokumentów dotyczących
ewidencjonowania zapasów.
12
Przy ocenie podnoszonych w skardze zarzutów naruszenia przepisów
postępowania w pierwszej kolejności trzeba podkreślić, że stan faktyczny sprawy
był pomiędzy stronami postępowania bezzsporny; powodowe przedsiębiorstwo
energetyczne w określonym w decyzji organu regulacyjnego dniu nie miało
zapasów węgla brunatnego w ilości określonej w § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia w
sprawie zapasów. Te ustalenia i odpowiadające im zastosowanie wskazanego
przepisu rozporządzenia z dnia 12 lutego 2003 r. oraz przepisów art. 10 Prawa
energetycznego, określały istotę sprawy, nie było więc zarzuconej
nieprawidłowości, ze nie wyjaśniono tego czy powód dysponował mniejszymi
zapasami od wymaganych. Nie ma zarzuconego naruszenia art. 386 § 1 k.p.c.,
ponieważ Sąd Apelacyjny w oparciu o ustalony stan faktyczny sprawy, dokonując
prawidłowej wykładni zastosowanych w sprawie przepisów prawa materialnego
uznał, że powodowe przedsiębiorstwo energetyczne nie wypełniło określonego
obowiązku utrzymywania zapasów węgla brunatnego. Sąd drugiej instancji podzielił
podstawę faktyczną wyroku Sądu pierwszej instancji, dokonał jedynie odmiennej
oceny prawnej ustalonego w sprawie stanu faktycznego, w szczególności
odmiennej interpretacji przepisów rozporządzenia w sprawie zapasów.
Bezzasadne są zarzuty naruszenia art. 382 k.p.c. oraz art. 233 § 1 k.p.c.
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub
oceny dowodów nie mogą stanowić oparcia dla skargi kasacyjnej, w szczególności
nie mogą zmierzać do zakwestionowania prawidłowości ustaleń faktycznych
przyjętych do rozstrzygnięcia sprawy. W wyroku z dnia 24 września 2009 r., II UK
19/09 – Lex nr 559947, Sąd Najwyższy przyjął, że: „Przepis art. 233 § 1 k.p.c.
bezpośrednio dotyczy oceny dowodów i w konsekwencji ustaleń stanu faktycznego,
zatem nie może być podstawą skargi kasacyjnej z racji ograniczenia zawartego w
art. 3983
§ 3 k.p.c. Tym bardziej łącznie z art. 382 k.p.c., albowiem ten przepis
może być naruszony wtedy, gdy sąd pomija określony materiał dowodowy, ale tylko
ten, który został przeprowadzony w postępowaniu sądowym, a nie dowody których
sąd nie przeprowadził mimo wniosku strony (wówczas znaczenie mogą mieć
zarzuty naruszenia art. 217 k.p.c i art. 227 k.p.c.)”. Sąd drugiej instancji w
zaskarżonym wyroku szczegółowo odtwarza stan faktyczny ustalony przez Sąd
pierwszej instancji i nie kwestionuje trafności tych ustaleń. Brak jednoznacznego
13
sformułowania, że Sąd drugiej instancji przyjmuje te ustalenia za własne nie
powoduje wadliwości uzasadnienia zaskarżonego wyroku. W sytuacji, gdy Sąd
drugiej instancji nie dopatrzył się naruszenia przez Sąd pierwszej instancji
przepisów postępowania, a uznał zasadność zarzutów apelacji pozwanego co do
naruszenia prawa materialnego, bezzasadny jest zarzut, że Sąd drugiej instancji
nie odniósł się do materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, czy też nie
rozważył go w sposób wyczerpujący i należyty.
Bezzasadny jest również zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. W wyroku z
dnia 5 czerwca 2009 r., I UK 21/09 - LEX nr 515699, Sąd Najwyższy wyraził
pogląd, zgodnie z którym powołanie się w skardze kasacyjnej na naruszenie art.
328 § 2 k.p.c. jest usprawiedliwione tylko wówczas, gdy z uzasadnienia orzeczenia
nie daje się odczytać, jaki stan faktyczny lub prawny stanowił podstawę
rozstrzygnięcia, co uniemożliwia kontrolę kasacyjną. Zakres zastosowania art. 328
§ 2 k.p.c. w postępowaniu przed Sądem drugiej instancji zależy od treści wydanego
orzeczenia. W przypadku gdy sąd odwoławczy dokonuje odmiennych ustaleń w
stosunku do tych, na których oparł się Sąd pierwszej instancji, powinien tę zmianę
uzasadnić w taki sposób, aby możliwa była ocena czy zmiana ta była
usprawiedliwiona, a zatem dokonać własnych ustaleń i własnej oceny
zgromadzonych w sprawie dowodów. Naruszenie przepisu art. 328 § 2 k.p.c. może
tylko wyjątkowo wypełniać podstawę kasacyjną określoną w art. 3983
§ 1 pkt 2
k.p.c. Sytuacja taka może mieć miejsce wówczas, gdy wskutek uchybienia
konkretnym wymaganiom (określonym w art. 328 § 2 k.p.c.) zaskarżone orzeczenie
nie poddaje się kontroli kasacyjnej, innymi słowy, gdy stwierdzone wady mogły
mieć wyjątkowo wpływ na wynik sprawy (por. wyrok SN z dnia 28 listopada 2007 r.,
V CSK 288/07 – LEX nr 488983). Uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera
elementy wymienione w art. 328 § 2 k.p.c. co do ustalenia podstawy faktycznej oraz
wskazania podstawy prawnej rozstrzygnięcia Sądu drugiej instancji.
Z powyższych względów, Sąd Najwyższy uznając bezzasadność podstaw
skargi kasacyjnej, na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł jak w sentencji.
14